Własności fizyczne skał obniżenia podlaskiego

UKD 1Il.31.Ii:{131.'7IłI.ftli+U8.n7.l+SS8.214]: _.1U.1 (ł3l-ll)

AdamDĄB~

Własności

fizyczne

podlaskiego

WS'nlI'

Dla obszaru obniżenia podlaskiego posiadamy w porównaniu z innymi regionami Polski dużą ilość wyników określeń własności fizycznych skał (gęstość, porowatość i własności magnetyczne). Stanowią orie materiał

dostatecznie obfity na to, aby został zestawiony

w

Potrzeba takiego zestawienia wynikła w związku z opracowywaną obec- nie syntezą całokształtu materiałów geologicznych z obszaru obniżenia

podlaskiego, która ma stanowić podstawę do dalszych poszukiwań złóż

bituminów w tym rejonie. Zestawione w niniejszym opracowaniu wyniki

określeń własności fizycznych skał mogą z jednej strony być wykorzysta- ne do wnikliwszej niż dotychczasowa Interpretacji wyników badań geo- fizycznych, z drugiej zaś (chodzi tu o gęstość i porowatość skał osadowych) - służyć do rozważań nad zmianami litofacjalnymi, własnościami kolek- torskimi itp. Niniejsze opracowanie w .części dotyczącej gęstości skał sta- nowi analogię artykułu Z. M. Wugmana (1965), w którym autor zawarł

Informacje o gęstościach sąsiedniego zapadliska prypeckiego ..

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I SPOSOB ICH OPRACOWANIA

Posłużono się wynikami pomiarów własności fizycznych skał wykony- wanych przez zespoły Przedsiębiorstwa Poszukiwań Geofizycznych na zle- cenie Instytutu Geologicznego. Są one zawarte w sprawozdaniach: J. Bo- jan (1956, 1957, 1958); M. Cesarczyk (1957,1958); Cz. Drzewińskiego (1959, 1960, 1961, 1963); R. Blusa (1967, 1968, 1969) oraz K. Mizerackiej (1962,

1963, 1968).

Do 1961 r. wykonywano wyłącznie pomiary ciężarów objętościowYch

suchych pr6bek, a od 1962 r. mierzono również porowatość efektywną.

Wyniki pomiarów ciężar6w objętościowych z lat 1953-1963 zostały opra- cowane w sposób syntetyczny (A. Dąbrowski, 1965); na podstawie znale- zionych przez autora zależności określone zostały wartości porowatości

efektywnej w sposób teoretyczny. W latach 1959-1963 pomiary parame- trów magnetycznych ograniczały się do określania podatności magnetycz- nej. W roku 1962 rozpoczęto pomiary natężenia namagnesowania szcząt­

kowego i określania jego kierunku. Dane uzyskane w wyniku tych po- miarów znajdują się w sprawozqaniach K. Mizerackiej (1962, 1963, 1968).

KWa.rtaJ.n1)[ Geolo&łC&llY, t. 15, Dr I, 1171 l.

Własności fizyczne Ika! obniżenia podlaskiego

Nazwa otworD

Narew Krynki l

Strabla Zablndów

Mielnik 1

Łuków

I

LitolOllia

kreda piszJjca kreda pisząca.

wapienie, piaski kreda pisząca

kreda ^pisząca kreda pisząca.

piaski kreda pisząca

kreda pisząca

kreda pisząca

kreda pisząca.

wapienie, marale Ostrów Msz. l kreda pisząca.

margle, wapienie l.ochów l

I

Okuniew Wyszk6w

Krzyźe 4

I

I

Zabludów

Ryboły

kreda~,

wapienie kreda pisząca.

wapienie marali.te .

kreda pisząca.

wapienie margle. kred.

pisząca, wapiOn!e

Kreoła dWa piasek

&łaukonitowy piasek glaukonitowy piaski

&łaukonito ....

piaski,

plułowce, piaskowce piaski,

mułowce

Wya.

n.p.m.

+6.0 -112.1 +5.8 ....:143.0 -7,0 -144.0 0,0 -165,0

~.5

-197.5

~7"

-160.0 -33,0 -175.0

~.3

-206,9 +15,0 -354.2

~1.2

~73.2

-116.0

~,O

-108.0 --«l9.0 -109.3

~15.7

-147.0 -186.0 -165,0 -732.0

~I,O

-Ul.O -lI2,1 -143.0 -143.0 -168,0 -160.0 -195.0 -165.0 I -199.0

min.

maka.

10 44 17 15

16 43 15 49 15 48 6 45

3

2 60

O 69 11 50 6 39

21 39 26 51 9 42 29 33 18 56

I

56 21

5

<40 33 49 33 37 38 18 34 19 39

135 3S

24 13 36 220 29 31 22 68

32 14 4S 20 33

4 31 3

. ~

8

443

" r/cm' mlD.

I śr/il.

maka. pam.

. 1.68 2.06 1,52 2,20 1,58 2,10 1,82 2,42

1,92 2,48

I,SB 2.38

1.90 2,16 1.88 2,44

1.88 2,26 1.84 2.08 1.96 2,00 2,12 2,16 1,98 2,16

1.88 56 1,90

S 1,98

68 1.88

49 1.84

37 1.88

15 2,02

19 2.00

70 2,08

135 2,11

SS 2,02

230 2,02 13 2,11

220 1,99 31 2.12

68 .

14 1.86.

20 1,91

4 2,08

4 2,04

8

Wlasności fizyczne skał obniżenia podlasklego

Nazwa

otworu Litologia

t.ebrak I wapienie

Ostrów Mu. wapieni., margle. piakowce

Łachów 1 wapienie

TIus= I wapienie, margle WYS7kÓW I margle,

wapienie

0Icum-

iłowce

Krzyźe 4 Kr}oIkI I

Jara

_owa

mułowce

piaskowce, mulowce

Kruszyniany 2 piaski, mułowce, zlepieńce, żwiry

Wimilce I piaski

Narew I piaskowce,

mułowce Zabludów I wapienie,

mułowce

Ryboly piaskowce, margle RBjsIc wapieni.,

mułowce, piaskowce Mielnik I wapienie, piaski

Strabla wapienie, mułowce, iły, piaskowce

Łuków I piaskowce

t.ebrak I wapienie, piaskowce Ostrów Maz. wapienie,

piaskowce, piaski

ł..och6w I wapieni.

Wys.

m.p.D.

-473,2 -723,2 -520,4 -786,1 -641,0 -,913,0 --675,7 950,2 -737,0 -1052,0 -812,{) -1197,0

-179,0 -196,0 -192,5 -223,0 -192,5 -224,0 -210,2 -220,3 -246,0 -255,3 -265,0 -282,5 -286,8 -3a7,0 -299,0 -3!O,5 -326,0 -344,0 -333,0 -360,5 -542,7 -557,0 -723,2 -762,4 -786,1 -848,0 --913,0 -958,0

. Pe%

min.

I

maks. pom.

3 32

6 51 4 24 16 29

12 42

9 43

I 13

3 5 9 30 12 24 21 21

3 29 10 31

13 16

26 28

20 28 24 120

13 21 22 S

30

28

21 17

6 7 4 3 22 7 19

8 21 2 21

19 9 17

S 26 27

14 2

min.

I

maks.

2,12 2,66

2,26 2,50 2,24 2,50

1,82 2,20

1,98 2,17 2,14 2,46 2,38 2,52 2,16 2,44 2,14 2,«1 2,44 2,48

1,98 2,44

·2,18 2,48

2,46 2,50

445

k/ll.

pom.

2,28 70 2,21 193 2,35 28 2,31

120 2,39 22 2,44

S

1,97 15 2,03

19 2,13

17 2,25

7 2,45

3 2,32

7 2,25

8 2,46

.2 2,23

"""T

2,21 9 2,36

5 2,26

27 2,08

41

Nazwa otworu

OJruniew I

Zablud6w

Ryboly

Rę.k

I

StrabJa

Ostrów Msz.

Lochów

Tluszoz

, W~

I

,

Okuuiew I

I

i

Łuków żebrak l.och6w

Tluszoz

WytWdJw OJruniew

'Wlasności fizyczne skał obniżenia podlaskIellO

LltoIolia

wapienie maratistc, dolomity, iłowce

TrIas c10Iay

mułowce,

iłowce doIomit)UllO piaakowce,

mułowce

marale,

wapienie, mułowce

piaskowce, iłowce

piaskowce,

iłowce, lupki piaskowce, piaski, Iłowco iły, mołowce, wapienie, piaskowce piaskowce,

iłołupki iłowce, piaski,

mułowco

wapienie, iłowce, mułowce mułowce,

ilowce, plaskowce wapienie, iłowce, mułowce, piaskowce Cecblztyn

dolomity. iłowce margle, wapienie dolomiłY, iłowce

dolomity, anhydryty,

mułowce, piaskOwce piaskowce, dolomity, wapienie, mułowce mułowce, piaskowce.

wapienie, dolomity dolomity

anhydryty,

iłowce, mułowce:

Wys.

n.p.m.

-1643,0 -1701,0

-282,5 -300,0 -301,0 -354,5 -310,5 -359,0 -344,0 -387,5 -360,5 -436,5 -557,0

~12,O

-858,2 -1046,7 -1032,3 -1160,2 -121f,O -1423,0 -1266,9 -1485,7 -1470,5 -1681,0 -1701,0 -1963,0

387,5 431,0 612,0 645,6 1046,7 1112,2 1423,0 1518,0 1485,2 1565,7 1681,0 1759,5 1963,0 2152,5

Pe%

min.

I

maks. porn.

10

9 13 13 29 7 .43

4 27

6

3 39

O 40 l 16

4 24

2

2 36

3 34

l 22

O 17

7 12 11

5 18 23 17 W 18

16 52 22 35 18 11

13 32 12 IW

6 38 9 42

18

18 22

3 15 53 23 50 11 54

<5

10

447

min. /. "'Iil.

maks. porn.

2,44 2,64 2,00 2,46 2,04 2,52 1,92 2,42

~ 2,50 2,06 2,30

2,18 2,50

2,04 2,66 2,14 2,64

2,14 2,62

2,18 2,64

2,20 2,66 2,36 3,02

2,58 12

2,21 S 2,13

23 2,08

w

2,12 14 2,16

52 2,18

35 2,32

180 2.28 108 2,36 32 2,38

IW 2,46 38 2,46

44 2,22

23 2,38

22 2,78

65 2,42

53 2.45

53 2,42

54 2,82

53

Wlasnoo!cl fizyczne skał obniżenia podlaskiego 449

Pe% G 81cm³ Nazwa

Lito1osis Wy>.

I I

otworu ^n.p.m. min. śr/il. min. "'Iil.

maks. pom. maks. pom.

Rl\isk

I

, łupki, piaskowce --456,0 42 41 2,68 41

SIrabla

I

łupki, piaskowce -480,1 16 21 2,50 21

Mielnik r iły, łupki, -915,0 5 2,61

mułowce. wapimie -1033,2 55

ł,.ochów I ,dolomił), -1526,0 2 4 2,60 I 2;72

- I

wapienie .' -1531,0 1 5 2,86 5

TłusŻcz l wapienie, 'Iłowce, -1864,5 2 6 2,12

-

- ^,

mułoVr"Ce, piaskowce -189l,4 15 21 I 21 Żebrak I wapienie, łupId. -2206~4 _-2247,S I

I

Okuniew r margle, ^iłowce, -3468,0

-

I

wapienie -3536,0 2,90 23

Kombr

I

Narew piaslcowco -320,2 ^I 18 1,86 2,22

-310,0 46 21 2,60 21

. Zabłudów piaski, piaskowce, ·-300,0 ² 14 1,66 2,33

łupki ilaste -429,5 34 -47 2,56 47

Kr:oyże 4 piaskowce, -333,0 ² 19 1,74 2,23

lupki ilaste -464,0 -53 66 2,90 68

Rajsk lupki, piaskowce, -456,0 9 18 1,98 2,215

,

Mielnik l piaskowce. mułki, -1033,2 14 2,41

iłowce, łupki -1359,1 _! 111

ł,.och6w l piaskowce, -1531,0 ³ 14 2,26 2,41

- -

! muknYce. iłowce -2015,8 35 208 2,78 214

Wyszków l piaskowce. mułowce. -1759,S l 5 2,36 2,52

- ^-

, _iłowce, zlopiotloo -2218,3 21 300 2,80 306

Tłuszcz 1 piaskowce, iłoWce, -1891,4 O 10

I ^2,48

mułowce, łupki -2398,9 31 -335

I

: :t.ebrak I piaskowce -2247,S 10 2,64

, kwarcytowo -2320,4

I

Okuniow I piaskowce, -3536,0 - - ^2,40

I

2,65

mułowce. iłowce -4140,6 2,88 501

Eobmh<

!{rynki 1 arkozy ..,-223,0 22 2,24

-229,6 6 .

Wisznice l ^{skały efuzywno} -220,3 I 8 1,44 ^I 2,34

l

piaskowce -278,0 20 40 2,92

WłasnOŚCI tizycz.ne skal obniżenia podlaskiego 451

Wyniki wyżej wspomnianych pomiarów odnoszących się do obszaru

obniżenia podlaskiego zostały usystematyzowane i zestawione w niniej-

szym opracowaniu w oparciu o: . .

1. Tabelę pt. "Rzędne (liczone od poziomu morza) powierzchni spągo­

wych różnych formacji z wierceń na obszarze Podlasia i rejonów sąsied­

nich" zestawioną przez Z. Modlińskiego na podstawie wyników badań ge- ologów Instytutu Geologicznego i przemysłu naftowego.

2. Opisy litologiczne serii efuzywnej eokambryjskiej i krystalicznego

podłoża proterozoiczno-archaicznego dotyczące wierceń wykonanych na

. obszarze obniżenia podlaskiego - opracowane przez M. Juskowiak, O.

Juskowiak, 1. Kardymowicz i W. Rykę (udostępnione w rękopisie).

W oparciu o te materiały określono wartości maksymalne, minimalne i średnie ciężarów objętościowych i porowatości poszczególnych formacji i zestawiono je w tabeli 1. Poza nazwą otworu, krótką charakterystyką· litologiczną i wysokościami nad poziomem morza stropu i spągu poszcze- gólnych formacji zawiera ona ilość określeń, maksymalne, minimalne i średnie wartości porowatości efektywnej Pe i ciężarów objętościowych ^(J

Tabela 2

X 10-⁶ c.g.s. Q I a gJcm' Nazwa

Litologia

otworu _mm. min., _·pom.

śrfil. mio.1 śrfil·1 mio.l łrfil.

maks. pom. mab. pom.

A. Eokambr Arkozy

Kruszyniany 4 26 26

- -

26 3

Krynki SI SI 2,23 2,24

-

-

SI 2 2,7:1 3

Krzyże 26 ~ ^{I 2,09 . 2,15}

104 3

l

PocIborowiBIco ¹⁰ -^{28 I}

SI 3

I

We\DiIc: ₂₆ ²⁶

-

I

W'lSZIlice <26 <26 ^{r 2,14 2,34}

<26 ₁ 2;50 18

lIaoIty

Kruszyniany 2 4370 6880 2,30 2,6S

-7820 22 2,84 24

Kruszyniany 4 26

- ³¹

42 9

Krostyniany I 104 S080 ^{0,26 1,06 2,46 2,67}

i8sO

-

Włwmości fizyczne sk.ał obnlłonla podlaskiego 453:

,,10-< C.g.'. Q ^{tJ gJcrn3} Nazwa

Litoloaia

otworu min.

I

I

mm. I

mw. pom. malcs. pam. malcs. pom.

.

Krzyże tufy (aglomeraty, konaJ.) 415 1210 2,18 2,26

4250 -22 2,38 22

Ra,jsk: tufy (aglomeraty) O 1183 2,22 2,29

- -

2600 6 2,36 3

Podborowisk:o piaskowce tufogenicme 82 506

- -

1250 14

Mielnik tufy, tufity 201 1026 2,19 2,40

-₂₇₀₈ -

21 2,49 15 ,

! B. Proterozoik: - archaik

GnDIto!dy

Tatarowce ^O -^{160 0,7 3,3}

500 18 3,7 3

Ra,jsk: O 360 2,64 2',72

-1600 12 2,78 12

Ostrów Msz. <25 <25 ^{2,41 2,S3}

50 27 2,60 15

WisznK:e 50 850 2,52, 2,68

-

53

1900 52 2,84

Łupki

Zabłud6w metamorficme

-

Tłum:z kwarcytowo-chlorytowe O 200 2,52: 2,79

4050

-

Luków homblendowo-biotytowe 30 100 2,600 2,77

-730 26 2,90 '30,

Gaojsy

Nowosióllti kordierytowo-if8natowe ¹⁰⁴ -⁹³⁷

2082 10

Kruszyniany 2 biotytowe 26 430 2,48 2,65 ^•

625 -8 2,12

S-

Kruszyniany 4 26 818

4600

Kryilki 51 4035 ~Ol 2.70

12550 137 • 2,83 114 ,

Kruszyniany l amlibolowe 42 98 ^2,~1 2,78

-₂₆₀

-

Zabłud6w 26 240 , 2;60' 2,70

-

Podborowisko amlibolowe 310 1386 0,2 BjS

2917 13 1,0 Ul.

Własności fizyczne skał óbniżenia podlaskiego 455 próbek nasyconych wodą. Można przyjąć, że te ostatnie są równe gęstości skały w stanie jej naturalnego występowania. Zagadnienie to autor sze- roko przeanalizował w jednej ze swoich poprzednich prac (A. Dąbrowski,

1965). Lokalizację wierceń, dla których określono wartości parametrów fizycznych, przedstawiono na szkicu (fig. 1). Podano również (fig. 2-9)

lokalizację wyżej wymienionych wierceń oraz odpowiadające im wartości gęstości niektórych formacji i izodensy tych wartości co 0,05 glcm3. Po- dobne szkice izodens dla utworów permu, triasu, jury i kredy opracowali Z. Fajklewicz i T. Rejman (1965) z obszaru całej Polski, opierając się na znacznie mniejszej liczbie danych pomiarowych. W tabeli 2 podano poza

nazwą otworu i określeniem litologicznym ilość określeń, maksymalne, minimalne i średnie wartości podatności magnetycznej x, wspPłczynnlka

Konigsbergera Q (stosunek wartości natężenia namagnesowania szczątko­

wego do natężenia namagnesowania indukowanego) oraz gęstości skał se- rii efuzywnej eokambru i krystalicznego podłoża proterozoiczno-archaicz- nego.

GĘSTOSC I POROWATOSC UTWOROW OSADOWYCH OBNI2ENIA PODLASKIEGO

!K.BlNOZOIiK

Ponieważ ze wzgędu na brak określenia granic oddzielających poszcze- gólne piętra, trzeba było potraktować utwory kenozoiczne jako jedną ca-

łość, uzyskane wyniki nie bardzo nadają się do głębszej analizy .. Utwory kenozoiczne (w szczególności czwartorzędowe) charakteryzują się bowiem

poziomą zmiennością litologiczną, a co za tym idzie lokalnymi zmianami parametrów fizycznych. Stawia to pod znakiem zapytania celowość inter- polacji między wartościami charakteryzującymi odległe od siebie .wierce- nia. Można jedynie stwierdzić, że gęstości te posiadają niskie wartości

(od 1,87 do 2,29 glcm3, zaś porowatości są stosunkowo duże (od 10 do 31%).

iK!IlIElDA

Jak widać na fig. 2 gęstość utworów k r e d y gór n e j rośnie z pół­

nocnego wschodu (1,84 glcm³⁾ ku południowemu zachodowi, gdzie na linii Wyszków-2ebrak osiąga swoje maksimum (2,12 g/cm3j. Generalnie można

to tłumaczyć bądź wzrostem kompakcji (coraz większe głębokości wystę­

powania), bądź to zmianą facji (na południowym zachodzie w komplek- sie kredy górnej zaczynają występować cięższe wapienie), bądź też obu ty- mi czynnikami razem. Na tym tle zaznaCza się anomalny wzrost gęstości

na linii Rajsk~Mielnik, który nie daje się wytłumaczyć zwiększoną kom-

pakcją (porowatość zbliżona do porowatości określonej dla sąsiednich ot- worów). Ogólne określenia litologiczne (kreda pisząca) nie pozwalają zna-

leźć innych przyczyn tego zjawiska. Kreda górna jest formacją w obniże­

niu podlaskim o dużej porowatoścL Jej wartości wahają się od 21 do 41%

i są na ogół odwrotnie proporcjonalne do gęstości.

W przypadku k r e d y d o l n e j (fig. 2) również widać wzrost gęstości . z północnego wschodu (1,77 glcm3j ku południowemu zachodowi (2,16 g/cmS). Wiąże się to prawdopodobnie ze wzrostem kompakcji i stopnia zdia- genezowania (ku południowemu zachodowi piaski przechodzą w pias- kowce). Również i kreda dolna posiada anomalnie duże wartości gęstości KWartaln1k Geologiezny - ił

'Własności fizyczne skal obniżenia podlaskiego

2,13 2;03

.

'"

~ ^!li

'I'.

~ZJ!l 115

~1~oN

?,~

r&

Z7fJ

~~ ^J

^{" "}

'l ^{~2,18 "oj}

" ""'t.

'"

o,

2,11-2 2,11-l

.4 .5

Fig. 4. Gęstość utworów jury - , v e i iPodlasia

Density of the Middle JUt"""'" formations in the Podl",;;. reg!(1n

objaśnienia jak na fig. 3 ExplanBtions as in Fig. 3

Fig. ,5. Gęstość utw(1rów illr:iasu dolneg(1 Bodlasia

Densiiy of th. Law ... Triassic f=atiOll& In the Pod1asi. region

objaśnienia jak na fig. 3 Explsnations as in Fig. 3

457

K20~r

Ku o

Ponieważ dysponujemy zbyt małą ilością określeń średnich gęstości

utworów jury dolnej obniżenia podlaskiego, sporządzenie mapy izodens

wydawało się niecelowe. Srednie gęstości w tym przypadku zmieniają się

od 2,18 do 2,32 ^g/cm3, porowatość zaś od 13 do 211'/0.

TliIIAB

T r i a s gór n y (z retykiem). Formacja ta charakteryzuje się bardzo

małą zmiennością średnich gęstości (2,21-2,29 glcm3j. Srednia porowa-

tość również wykazuje niewielką zmienność (9-250/0).

T r i a s ś r o d k o w. Również i w tym przypadku widać niewielki wzrost średniej gęstości (od 2,52 do 2,64 glcm3j ze wschodu ku zachodowi.

Srednia porowatość jest także mało zróżnicowana (od 3 do 11"/0).

Utwory t r i a s u d o 1 n e g o obniżenia podlaskiego wykazują wyraź..

ny wzrost średnich gęstości 'ze wschodu (2,08 glcm3j ku zachodowi (2,46 glcm3) zgodny z kierunkiem ich coraz głębszego występowania i co- raz większej (prawdopodobnie) kompakcji (fig. 5). Regularność zmian war-

tości średniej porowatości efektywnej jest mniej wyraźna. Wartości te

wynoszą od 6 do 22"10.

Srednie wartości gęstości utworów c e c h s z t y n u (fig. 6) wykazują

wzrost z.północnego wschodu (2,22 g/cm³⁾ ku południowemu zachodowi (2,80 glcm3), co wiąże się ze zmianami facjalnymi (występowanie coraz

01-1 ttl-2

Własności fizyczne skał obniżenia podlaskiego

Q1-' 1)1-2

fiIJ.9 Fig. 8. Gęs!<lść utworów ordowiku IPodlaslB

De!Jsity ot the OrdoVician format!oos in rthe Podłasle ~egion ob_en1a lali: na 118 ••

E%planatiOn8 8S In F1&'. S

Fig. 9. ^Gęa1lość utwo.rów kambru iP<ldlasla

D"",,!ty ot the C8ml>rlan furma'tlOM In the Podlul. region objain1enia. jak na fig. a

Explaoat.ionJ al in Fig. J

459

ki na południowym zachodzie) i wzrostem kompakcji wraz ze wzrostem

głębokości .występowania. Porowatość efektywna maleje natomiast w tym samym kierunku i waha się od 3 do 22%.

0RiD0WtIIK

Utwory ordowickie również charakteryzują się wzrostem gęstości o tym samym rodzaju co w poprzednim przypadku. Ich wartości wahają się od 2,12 do 2,74 g/cm³ (fig. 8). Na tym tle zaznacza się anomalny wzrost gę­

stości na linii Mielnik-Rajsk-Ryboły o nieznanej przyczynie. Wzrost re- gionalny wiąże się prawdopodobnie ze wzrostem kompakcji, na co wska-

zywał<,lby malenie porowatości (od 2 do 00/.) w tym ssmym kierunku. Na

południowym zachodzie kompakcja musi być całkowita: porowatość zbli-

żona do 0, brak zmian wartości średnich gęstości.

IK.A.MIBR

I w tym przypadku (fig. 9) widać szybki wzrost wartości średnich gę­

stości z północnego wschodu ku południowemu zachodowi (od 2,22 do 2,65 g/cm3j, związany prawdopodobnie ze wzrostem kompakcji. Wartość śred­

nich porowatości efektywnych maleje w tym samym kierunku, ale mniej

wyraźnie (od 18 do 5%).

IWIasności f!zycme skał obniżenia pOdlaskiego

WŁASNOSCI FIZYCZNE KRYSTALICZNYCH UTWORÓW PROTEROZOICZNO-ARCHAICZNYCH OBNIZENIA

PODLASKIEGO

~1

W oparciu o średnie wartości podatności magnetycznej i gęstości dla poszczególnych odwiertów, co pozwala eliminować wartości niereprezen- tatywne zwil\Zane z drobnymi przewarstwieniami, apofizami, żyłami itp., zestawiono poszczególne typy skał począwszy od wartości najniższych do

najwyższych

Typ skał

granitoidy amfibolity

" 1 (J4I c.g.s.

czarnokity

granulity, trappgranuUty

łupki

migmatyty hornfelsy gnejsy

granitoidy czarnokity gnejsy migmatyty

łupki

hornfelsy amfibolity granulity

O- 850 700 500-1040 240-1745 0-2325 50-2770 3890 0-5560 aglcm.³ 2,53-2,72

2,7C 2,65-2,78 2,70 2,75-2,79 2,82 2,84 3,00

~aK wlaać z powyższego zestawienia trudno określić, które typy skał są bardziej magnetyczne, a które mniej. Zakresy średnich wartości dla poszczególnych rodzajów skał są bowiem tego samego rzędu co zakres dla wszystkich rodzajów skał. Trochę jaśniej wygląda sytuacja w zakresie

gęstości. Granitoidy można tu zaliczyć do skał lekkich, gnejsy, migmatyty, czarnokity i łupki do grupy ^O gęstości pośredniej, zaś hornfelsy, amfibo- lity i granulity do skał ciężkich, z tym że i tu (w przypadku granitoidów i gnejsów) zróżnicowanie wartości jest bardzo duże.

Rozpatrzone typy skał można zaliczyć do trzech grup, wydzielonych przez K. Karaczuna, S. Kubickiego i W. Rykę na opracowywanej przez nich obecnie mapie petrologicznej stropu krystaUniku p6łnocno-wschod­

niej Polski.

1. Skały metamorficzne średnich i głębokich stref przeobrażeń (gnejsy, amfibolity, granulity, migmatyty, hornfelsy, czarnokity).

2. Skały metamorficzne płytkich przeobrażeń (łupki).

3. Granitoidy metasomatyczne (suprak:rustalne).

Jedynie trzecia grupa (granitoidy) różni się od pozostałych mniejszą

na ogół gęstością i podatnością magnetyczną. Pierwsza i druga posiadają własności fizyczne zawarte w tych samych granicach wartości.

St:resz.czen1e 463

DRZEwmSK'I cz. (1960) - SpraW02danie z pomiarów d'lŻ8!"ów objęlośdowych skał za 1959 rok. Przed. Poszuk. GeotU. Arch. 1!!l8t. Geo!. (maszynopis). War-

&ZQwa.

D.R7iElWLNSKI CZ. {100l) - Spraww.danle z pomiarów ciętarów objętościowych skał za 1960 rok. ·Przecla. 1P ... :wk. Geofiz. Mch. mat. Geo!. (maszynopis). 'War- szawa.

IJIR!ZEw'Jl\lSl<:1 CZ. (1963) - Sprawozdanie z pomiarów clę_ów objętościowych .kał za 'lOO2 rok. p,.zeds. iPoozuk. Geofiz. Arch. msl. Geol. (maszynopis). War- szawa.

F~= Z., RI!lJiMAN T. 11965) - !Mapy c!ęŻl>rÓW objętościowych skal. Teeh.

Poszuk.~ 1.11, p. 1--4. Warszawa.

~ IK. (1962) - Opracowanie pomiarów pobudliwości magnetycznej skal' wykooanY'Ch w latach 1 _ _ 1962. Przed •. Poszuk. Geoflz. Arch. IIInst.

Geo!. {m<Iszyn,opi:s). War8'Ulwa.

M'IZERAOKA K. (l1!tre) - ()pracowanie pomiat6w pacametrów magnetycznYCh okal wykonanych w ,1962 roku. !Przeds. Poomlk. Geotiz. Arch. b t . Geol.

(maozy;nop16). Wauzawa.

MlIZERAOKA K. (1968) - lOokumentacja pomia.r6w parametrów magnetycznych skal:

wykonanych w 'lI967 roku. Przeds. iE'o8zuk. Geo!iz. Arch. ' Inst. Geol.

(maozy;nop16). Warszawa.

IiYrMAH 3. M. (I96Sl - Hemrop"'" HOB1ole l\OBlII>IO 06 ~ UJIonrocrell ^B IIpJmllT-.

""OM rpa6e,.e. 1'a3B. r~ 9, CTp. 76-87. MOCJe'"

nor

AII"M P;OMliPOBCIGI

Pe3lOMe

Ha lePPlITOpBIO II0.llJLOCClCOlt BIllI,IIlDIW, no cpaBllcmno c lIJlYI"BMlI pemo_ IIoJlbIllH,.

npHXO.t{IITCJ( 6oJII>moe J::OmNeCTBO o:rrpe,t(eneHB1t q.B3Fłecmx CDoACTB nopo):{ (ImOTHOCTb~ no- PJIC'I'Oc'rb, Ma.nlHT81>Ie CBo:łtcTBa), .GmnOII{BXCR pe3)'JlI>TaTOM lI3Mepellli!dł IIoHCltoBo-reo4t1ł3lJ.

l{eQ[oro n:pq:tDpWlTJJj( no 38xa:JY reolIOI'K'łeCIoro HBC'I'lI'l')'Ta. OIlHpllEl. Ha 3TH M,aTePH&Jll,I- Drop BH'DICJDU[ Ma.J:CH.M:aJIbJoe, MJDDIMBJIbHoe H cpe,ttJ!ee 3Hal:Cemre ~s:oJł: IIOpHCTOCTH Pe •.

OÓ1oCMBOro Deca 06pa:moB. ~ Jlop;oA u, MArH.B'IlloA BOCrrpHJlM'l1HBOCTH )(. H J:O~lł-.

~eaTa K.Mmrc6eprepa Q lIl'" or~ ~pM&D&lt, :lailmU01l!IIX B _"""" IIo/!IIIICCXolt BIla- _ , " 381łec 'IX B TaWumy (T&6Jr. 1 J[ 2). ,D;m! lIemroJlI>'X 0C&,1(0'IIIJ.IX ~pMa.n;Jot CocraBnellld'

!8Dte CXeMW H'3oAe:sc (q.HI'. 2-9). H3 HX AHa.IDI38. c.ne,u;yeT, 1fTO C)'Il(eCTByeT 1łeTKrul 3S.BBCHMOCTb.

Mez.JJY rny6l1B'oA: 38JIeraBBJ( BJllI 9aD;Bam.HhIM cocraBOM II cpc,t(Hclt Be.Jlll'UlHo:A IIJlOTHOCTH oca-·

AO'III>IX noj>oA ITo.llJLOCClCOlt _ .

HHTCpeClIl>łM .ftll.IDIeTCl( Hiu:nI"me Ha 3TOM q.oHe aaoM3JIłdWI'O }'BCJIH"IOBBJl' IIJIO"'I'HOCTH MHornx.

4toPM~ B pattolle MeJlbltHK - PaI.cJ:. EOTOpl>IA He 1IMee't onermmo:&ł CBil3lr RH C o,I(HHM Jł3 3TI!X o!NmroPOB. ABrop npllBOIIJIT IIepOlITBloIe nplffił"'" >roro _KlI. OrJI(,llrelIHJ! 3O~pl!ll­

",,011 :$IlYmolloli oepHK IIoJllIJlXIOlt _ _ AB"4>4>epeHJn<JlOBallJ. c ro'lm 3pcJ1lł.

M8.rmrmo:lł BocrqnmM'tRBoCTH H ImOTHOcm. Hx UOCJIe,I(OBaTeJ1WIOCT&, Ha"'łll1la.H OT BlLlIMe'Iłee;

464 ^{A<lam D~boow.k!}

~ 11: CB.MHX Jlen:::a:x,-B IOB'IIU Bax60nee ~ II HaH60JICC TfDd:.mD"m,

1IhIrJISI,iIHT cne,I\)'lOID;IIM 06P03OM: apEO"",, 'Y4>"'. TY"""JI'I'&l H ~ lI<C'llUiImI. KOIIrJIo- Mepa1'I>l, arJIOMepan.r R 6peR11H, 6a3am.TW H p;ua6a:3l>1:. Tpy;qsO pac.uorrOEH'I:h B TaIOD: :KC nocn.c.

.,D;OBaTeJI&Jl'OC'l'B lCpHC'I'8JlJ11I'!eC IIpOTep030:&icJ:O..a.pxettcn.e nopoAfoI floJVIA'CCKo.l ~.

TOJIbJ:o !p&HlITo~ OTmrm.101'CII CpaBHBTCJl&RO ue60m.moit IDIO'l'HOC'l'LlO • M8lll:KTJlo:l: BOCDpB-

""'''''''''''"''''. Ocnun.lI>IO MOT8MO~. DOPOI\I>I ~ • rny60ux SOH npe06p030B8Hldl

(nlekw, 8.M4lm6oJIll'I'W, rp&SyJlJlTI.l, MHl'M8.11l'llal, poroBHXH, 'UpHODI'I'loI) R MCTaMOpwJl"!lC)CXHe IlOPOI\I>I MOJIUX 30H npoo6pa3oBlllillll (CJl&III1bI) HMCIOT .pB31l'reC1C1re cuollcTBa, y~ecg

:s rp8.JlHIt8X ^TeX :are ~ 3H8.'l!eHJJ.I.

Adam DAiBROWSK!!

PHYSICAL FEATUKES OF ROCKS IN THE PODLASIB DEPRESSION

Summary

A:!. compared with the other reg!<I1l8 of 'I'ohmd. rthe .... ea of the POOlasi. depreo- ,,;on i. characterized ·by a IMge amount of <letermlnaltiona of phy4ileal prop_ea of rocks (<lensity. porosity. magnetic propertles). which are ~he r...wt.. of the mea"""e-

menta ma<le by the EDterproise of Geophysical Prospections to the order of the Geologieal _titute; B •• ed on th ... e materiala the present author has cal<:ulalt!d .the maximum, minimum and medil'1lDl values of the effect:l.ve porosity Pe, volume weight of ·the water-.saturated sampl ... a. magnetic """""pHbil1ty " and Kanigaberg's coefflctem Q tor the 1ndivl<lual ~=atiOll8 ~nd to <>CCut' witbl.n ,the Podl:asle <le- :preaslon. an<l bas !l<'eseo.ted them In tables ^~. 3-11). Their courae show ;that a <lls- unot xelatlon exl&ts between the OOC\l1'reIree depth·or factal d .... Ef<lpmen~ and the.

mean value of deMty of the sedimentary rocM within the Podlasie depression.

An anomal<>us loner ... e In den&!ty of numBl'OWI fOMlstionB l.n the region of iMielnlk-<Ba)slk. which do ... not have ~eilaotionil with any of these _tors. is highly mte.rest:!ng here .The 811thO<' gives .the pos!IiiJle grounds of this pheoomenon. The Eocambrian f<lnnatlons of Ute effustve series within the lPodlaoie depressioo are,

.as coneerns thelx magnetic """"eptibilllty and deDBity. highly diff ... eDl:lated. Their se- ries. beg!Mlong with those which are cheraoterized by the krwest susceptibility and

&:e the lightest. an<l ending wWth thoee which are distingui&hed by the hlg·hest .susceptlbllity an<l are the heaviest. may be &manged as foll0W8: arikoses. ~ufs.

1uffites and tuf<lgeno,,", aandsotones. cooglomerat ... agglomerates and breoclae, ba- salts and d1aba1Ies.

Ill: is difficult;to make a 6'imllar anangemen.! of the crysta:lllae P£<>Ie.rowIc-Ar-

.chaean foIrmetIo.ns 01. the Podiasie depr ... ion there. Only granltDl<la Me <llstln,ui- shed here by a relatively Iow <lenslty an<l magnetic susceptibility. otther metamorp- hic rocks of the mean and deep zoo.. of metamorphism (gnel.as.... amphibolitao.

granulltes. mtsma'tIte.s. hmnfelses. cbarnocktles) and meltamarphic rocks of .hallow zones ( .. _ ) are cheracte.rized by the physical propent;es of the ... e values.