Studenci zagraniczni w Polsce 2012

(1)

Studenci zagraniczni w Polsce 2012

Listopad 2012

RAPOR T

(2)

STUDENCI ZAGRANICZNI W POLSCE 2012

Raport statystyczno-informacyjny przygotowany w ramach programu

Study in Poland realizowanego przez

Konferencję Rektorów Akademickich Szkół Polskich i Fundację Edukacyjną „Perspektywy ”

Listopad 2012

(3)

Opra co wa nie: dr Woj ciech Mar chwi ca

Współ pra ca: Ar tur Ol czak, Bar tło miej Więc kow ski

Ra port sta ty stycz no -in for ma cyj ny przy go to wa ny w ra mach pro gra mu Stu dy in Po land re ali zo wa ne go przez Kon fe ren cję Rek to rów Aka de mic kich Szkół Pol skich (KRASP) i Fun da cję Edu ka cyj ną „Per spek ty wy”

DTP: Artur Żebrowski

Wy daw ca: Fun da cja Edu ka cyj na „Per spek ty wy”

ISBN 978-83-61239-17-8

RAPOR T

(4)

Spis tre ści

1. Wstęp . . . 4

1.1. Wzrost mi gra cji stu denc kich na świe cie. . . 4

1.2. Eko no micz ne aspek ty stu diów za gra nicz nych. . . 6

1.3. Głów ne po wo dy stu diów za gra nicz nych. . . 7

1.4. Kie run ki mi gra cji stu denc kich. . . 9

2. Miej sce Pol ski na ma pie świa to we go prze my słu edu ka cyj ne go.. . . 12

2.1. Za gro że nia i pro ble my. . . 12

2.2. Szan se. . . 12

2.3. Stu den ci za gra nicz ni w Pol sce na tle glo bal nych pro ce sów. . . 13

2.4. Stu dia w Pol sce w oczach ob co kra jow ców. . . 14

3. Stu den ci za gra nicz ni w Pol sce – co wy ni ka ze sta ty styk.. . . 20

3.1. Wio dą ce kra je . . . 20

3.2. Wio dą ce kie run ki . . . 25

4. Stu den ci za gra nicz ni w uczel niach pol skich – stan obec ny . . . 26

4.1. Wio dą ce kie run ki i gru py uczel ni. . . 26

4.2. Stu den ci za gra nicz ni w Pol sce – ana li za kie run ków stu diów . . . 28

4.3. Stu den ci za gra nicz ni w Pol sce – ana li za kra jów po cho dze nia. . . 33

4.4. Inne mierniki umiędzynarodowienia studiów w Polsce. . . 40

5. Pod su mo wa nie . . . 42

(5)

1. WSTĘP

1.1. Wzrost mi gra cji stu denc kich na świe cie

Szkol nic two wy ższe na świe cie sta je się z ro ku na rok co raz sil niej umię dzy na ro do wio ne. Więk szość kra jów – szcze gól - nie wy so ko roz wi nię te – zde cy do wa nie otwo rzy ła drzwi swo ich uczel ni ze wzglę dów prak tycz nych i w po szu ki wa niu na uko - wych ta len tów. Dla nie któ rych państw (np. Au stra lii czy No wej Ze lan dii) stu dia dla ob co kra jow ców sta ły się jed ną z wa żnych ga łę zi biz ne su w sek to rze usług. Stu den ci glo bal ni to fe no men na szych cza sów, w któ rych kosz ty trans por tu i ko mu ni ka cji szyb ko się ob ni ża ją, gdzie dy na micz nie roz wi ja się go spo dar ka opar ta na wie dzy, a ry nek pra cy in ter na cjo na li zu je się i po - szu ku je wy so ko kwa li ﬁ ko wa nych, mię dzy na ro do wych pro fe sjo na li stów. We dług sza cun ków OECD w ro ku 2010 po za kra jem swo je go oby wa tel stwa stu dio wa ło 4,1 mi lio na osób.

Ry su nek 1. Wzrost licz by stu den tów za gra nicz nych na świe cie w okre sie 1975-2010.

Utrzy mu ją cy się śred ni wzrost licz by stu diu ją cych za gra ni cą wy no szą cy ok. 6,47% (rok do ro ku) jest pra wie dwu krot nie wy ższy niż ogól no świa to wy wzrost licz by stu diu ją cych ogó łem (oko ło 3,3%). Pro gno zy mó wią o po tro je niu licz by „ter tia ry stu dents en rol led out si de the ir co un try of ci ti zen ship” (jak oﬁ cjal nie na zy wa się oma wia ną gru pę) w cią gu naj bli ższych dwu - dzie stu lat. Naj więk sze gru pę wśród stu den tów za gra nicz nych sta no wią Azja ci – sta no wią cy oko ło 52% ogól nej licz by stu - diu ją cych po za kra jem oj czy stym. Na pierw szych miej scach pla su ją się Chiń czy cy, Hin du si i Ko re ań czy cy. Więk szość wy je żdża na stu dia do kra jów wy so ko ro zwi nię tych: 83% wy bie ra uczel nie w kra jach na le żą cych do eli tar nej gru py G20, a 77% spo śród uczą cych się za gra ni cą prze by wa w kra jach OECD. Li de rzy przyj mu ją cy naj więk szą licz bę kan dy da tów z in - nych kra jów to: USA, Au stra lia, Ka na da, Fran cja, Niem cy i Wiel ka Bry ta nia – ka żdy z tych kra jów ma po nad 5% udział w glo - bal nym ryn ku mię dzy na ro do wej edu ka cji wy ższej.

Ry su nek 2. Wzrost licz by stu den tów za gra nicz nych na świe cie i w kra jach OECD 2003-2009, we dług re gio nów po cho dze nia.

1975 mln0,6 0,8

mln 0,9

mln 1,2 mln 1,3 mln 1,8 mln 3 mln 4,1 mln

1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

0 500 000 1 000 000 1 500 000 2 000 000 2 500 000 3 000 000 3 500 000 4 000 000

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Świat OECD kraje G20 Europa Ameryka Północna

RAPOR T

(6)

Australia 2 4 6 8 10 12

średnia OECD 14

16 18 20 22

%

Wielka Brytania Austria Szwajcaria Nowa Zelandia Belgia Irlandia Kanada Szwecja Dania Islandia Holandia Finlandia Węgry USA Japonia Hiszpania Słowacja Portugalia Norwegia Słowenia Estonia Polska Chile

5 Rozdział 1. Wstęp

Zna mien ne jest, że w ostat nich la tach licz ba stu den tów z Eu ro py stu diu ją cych w kra jach OECD ro śnie szyb ciej niż stu - den tów po cho dzą cych z Ame ry ki. Wskaź nik ten dla kra jów OECD jest jesz cze wy ższy.

Ta be la 1. Wzrost licz by stu den tów za gra nicz nych na świe cie 2003-2010.

Rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 wzrost 2003-10

Licz ba stu den tów 2 648 636 2 843 695 2 982 588 3 069 790 3 198 201 3 454 326 3 673 925 4 100 000

wzrost rok do ro ku 7,36% 4,88% 2,92% 4,18% 8,01% 6,36% 11,60% 54,80%

Da ne: OECD Przy czy ny, dla któ rych po szcze gól ne kra je – głów nie wy so ko roz wi nię te – za bie ga ją o stu den tów mię dzy na ro do wych są bar dzo pro za icz ne. Na le żą do nich:

q ko niecz ność po sze rze nia ro dzi mej ba zy kan dy da tów o uta len to wa nych mło dych lu dzi (bez wzglę du na kraj uro dze nia i oj czy sty ję zyk), któ rzy ze chcą stu dio wać kie run ki mniej po pu lar ne,

q po szu ki wa nie do dat ko wych kan dy da tów na stu dia – po żą da nych w kon tek ście trwa ją ce go w wie lu kra jach eu ro pej - skich kry zy su de mo gra ﬁcz ne go.

q zwięk sze nie szans na wy ła wia nie „klej no tów” na uko wych – bar dzo po szu ki wa nych w do bie ogól no świa to we go wy ści - gu na uko wo -tech no lo gicz ne go; to wła śnie w gru pie stu den tów za gra nicz nych ła twiej zna leźć tych o zde cy do wa nie więk szej mo ty wa cji do stu diów, osią ga ją cych lep sze efek ty koń co we – po mi mo czę stych kło po tów z asy mi la cją, q wzglę dy eko no micz ne – dla wie lu uczel ni opła ty od tej gru py stu diu ją cych sta no wią wa żną po zy cję w bu dże cie ogól nym.

Kra ja mi, któ re zdo mi no wa ły ry nek stu diów dla ob co kra jow ców (w licz bach bez względ nych) są: USA (18% ryn ku), Wiel - ka Bry ta nia (10%) oraz Au stra lia, Niem cy i Fran cja (po 7%). Jak ła two po li czyć co dru gi stu diu ją cy po za kra jem ma cie rzy - stym tra ﬁ do jed ne go z tych 5 kra jów. Nie co ina czej ukła da się li sta kra jów, gdy po rów na my sto su nek licz by stu den tów za gra nicz nych do ogó łu stu den tów. Wy ni ki te go ze sta wie nia przed sta wia po ni ższy dia gram.

Ry su nek 3. Kra je o naj wy ższym współ czyn ni ku umię dzy na ro do wie nia stu den tów.

Jak na tym tle pre zen tu je się Pol ska? Wciąż je ste śmy w ogo nie pe le to nu. Kra je przo du ją ce w tym ze sta wie niu ma ją po - nad 15% stu den tów za gra nicz nych w sto sun ku do ogó łu stu den tów (Au stra lia na wet 21,5%). Tan sam wskaź nik uśred nio ny dla OECD nie znacz nie prze kra cza 6%. Pol ska znaj du je się w gru pie kra jów, dla któ rych sto su nek ten (we dług ra por tu OECD) wy no si oko ło 1%. Szcze gó ło we da ne do ty czą ce te go za gad nie nia znaj du ją się w roz dzia le 1.4.

Źró dło: OECD (www. oecd. org/edu/eag2011).

(7)

Studenci zagraniczni w Polsce 2012 6

1.2. Eko no micz ne aspek ty stu diów za gra nicz nych

Oce nia się, że ry nek edu ka cji mię dzy na ro do wej przy no si kra jom gosz czą cym stu den tów ok. 80-90 mi liar dów do la rów rocz nie. Po śród kra jów, któ re prze zna cza ją na szkol nic two wy ższe naj wy ższy od se tek PKB na pierw szym miej scu znaj du - je my po ten ta ta w przyj mo wa niu stu den tów za gra nicz nych – USA (2,73% PKB), a w pierw szej 40 (z wy ni ka mi po wy żej 1%

PKB)¹znaj dzie my wszyst kich li de rów „prze my słu edu ka cyj ne go świa ta”. Pol ska z wy ni kiem 1,49% PKB zaj mo wa ła w 2008 ro ku 15 miej sce, w ro ku 2009 (spo śród kra jów któ re udo stęp ni ły da ne) by ło to miej sce 14. War to też pod kre ślić, że cho dzi tu za rów no o pu blicz ne jak i pry wat ne środ ki. W tej czo ło wej gru pie kra jów nie zmien nie znaj du je my te, któ re in we stu jąc w edu ka cję sta ra ją się jak naj szyb ciej osią gnąć kon kret ne efek ty po stę pu na uko wo -tech nicz ne go jak: Chi ny, Ko rea Po łu - dnio wa, Ja po nia czy kra je sil nie roz wi ja ją ce się (Chi le, Ko lum bia). Z da nych tej ta be li ła two też wy czy tać trend ogól no świa - to wy do zwięk sza nia wy dat ków na edu ka cję wy ższą (wy ni ki te za zna czo no ko lo rem zie lo nym).

Ta be la 2. Wy dat ki na szkol nic two wy ższe – wy bra ne da ne za rok 2008 i 2009. Żół tym tłem wy ró żnio no da ne ma ło wia ry god ne.

l. p. Kraj (na żół tym tle Wy dat ki pu blicz ne w prze li cze niu Wy dat ki na szkol nic two wy ższe – da ne wąt pli we) na jed ne go stu den ta ja ko % PKB (ogól nie, ja ko % PKB)

na gło wę miesz kań ca

2008 2009 2008 2009

Ku ba 60,95 59,74 5,34 5,15

1. USA 21,13 19,45 2,73 2,58

2. Ka na da b/d b/d 2,58 b/d

3. Ko rea Po łu dnio wa 10,14 13,05 2,56 2,58

4. Chi le 12,08 13,69 1,96 2,15

5. Ko lum bia 26,03 26,83 1,80 1,77

6. Cypr 57,03 52,82 1,74 1,87

7. Fin lan dia 32,45 38,88 1,69 1,90

8. Da nia 51,77 56,78 1,67 1,89

Bar ba dos b/d 37,90 1,63 b/d

9. Izra el 21,28 22,07 1,63 1,59

10. Szwe cja 41,34 45,06 1,59 1,78

11. Au stra lia 19,78 20,66 1,57 1,65

12. Ło twa 17,57 14,15 1,53 1,24

13. Ho lan dia 41,52 43,57 1,52 1,68

14. No wa Ze lan dia 28,25 30,97 1,50 1,58

15. Pol ska 18,38 19,01 1,49 1,53

16. Ja po nia 20,95 b/d 1,45 b/d

17. Fran cja 37,00 39,79 1,43 1,51

18. Ir lan dia 32,75 b/d 1,43 b/d

19. Bel gia 36,58 b/d 1,36 b/d

20. Li twa 17,03 18,09 1,36 1,54

21. Por tu ga lia 26,65 30,59 1,35 1,36

22. Au stria 43,54 b/d 1,32 b/d

23. Es to nia 22,12 b/d 1,31 b/d

24. Buł ga ria 24,80 b/d 1,29 b/d

25. Pe ru b/d b/d 1,25 b/d

26. Is lan dia 28,38 29,98 1,25 1,30

27. Chor wa cja 29,21 26,02 1,23 1,11

28. Mek syk 38,88 43,84 1,22 1,42

29. Hisz pa nia 27,26 29,01 1,22 1,31

30. Wiel ka Bry ta nia 22,19 20,55 1,19 1,30

31. Cze chy 25,72 26,42 1,19 1,30

32. Szwaj ca ria 43,85 b/d 1,18 b/d

33. Niem cy b/d b/d 1,17 b/d

34. Ar gen ty na 16,53 19,06 1,17 1,33

Bu run di 551,96 509,87 1,14 1,15

35. Sło we nia 21,20 24,66 1,13 1,30

36. Mal ta 44,39 b/d 1,02 b/d

Da ne: UNE SCO

1Co prawda na pierwszym miejscu w tym zestawieniu plasuje się Kuba z wynikiem 5,34%, ale dane te nie są do końca wiarygodne. Wykorzystano dane ze statystyk UNESCO za rok 2008 i 2009, ponieważ statystyki lat późniejszych są niekompletne.

(8)

2Burundi, Niger, Rwanda, Mauretania, Ghana, Senegal, Bhutan, Madagaskar, Mali, Gwinea. Wskaźnik ten jest tu tak wysoki ze względu na bardzo niski PKB per capita.

3 Emanuel Alfranseder, Jesús Escrivá, Julia Fellinger, Aimee Haley, Asror Nigmonov & Marge Taivere Exchange, employment and added value: Research report of the ESNSurvey 2011 Erasmus Student Network AISBL, 2012. Co prawda badania dotycząc studentów program Erasmus, ale z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że odzwierciedlają ogólne poglądy.

Zna czą ce też są da ne do ty czą ce wy dat ków pu blicz nych na szkol nic two wy ższe (w prze li cze niu na jed ne go stu den ta) uka zy - wa ne ja ko pro cent PKB na gło wę miesz kań ca. I w tym przy pad ku wy raź nie wy ró żnia się gru pa państw in we stu ją cych w szkol nic - two wy ższe, do któ rych na le żą przede wszyst kim kra je afry kań skie (tu ma my wy ni ki trzy cy fro we)², zaś z gru py wska za nej w ta be li:

Cypr, kra je skan dy naw skie, Szwaj ca ria, Au stria, Mal ta, Ho lan dia (wy ni ki po wy żej 40%, pod kre ślo ne na gra na to wo) – czy li kra je o wy so kim współ czyn ni ku umię dzy na ro do wie nia. I ten współ czyn nik – w więk szo ści kra jów świa ta – wzra sta.

Po wy ższa ta be la prze ko nu je, że w kra jach sta wia ją cych na szyb ki roz wój in we stu je się w stu dia mię dzy na ro do we – ofe - ru jąc miej sca za gra nicz nym stu den tom w swo ich uczel niach, jak też ma so wo wspie ra jąc wy jaz dy do in nych kra jów. Dla te - go wła śnie wie le uczel ni kon cen tru je się zde cy do wa nie bar dziej na edu ka cji niż na pro wa dze niu ba dań. Ta ki mo del – sto so wa ny przy kła do wo w Au stra lii i czę ścio wo w USA – po zwa la stu dio wać tym, któ rzy w swo ich kra jach oj czy stych nie ma ją od po wied nich uczel ni i de cy du jąc się na wy jazd in we stu ją w swo ją ka rie rę za wo do wą. Bez wzglę du na to, któ ry z wy - mie nio nych aspek tów sta je się pierw szo pla no wym, wszyst kie przy no szą zna czą ce ko rzy ści uczel niom i re gio nom, w któ - rych te uczel nie dzia ła ją, a ta kże pań stwom, któ re ca ły ten pro ces nad zo ru ją i sty mu lu ją.

Nie mniej wa żne są też ocze ki wa nia sa mych stu den tów. We dług ba dań prze pro wa dzo nych przez Era smus Stu dent Ne twork³ aż 86% stu den tów od wie dza ją cych in ne uczel nie jest bar dzo za do wo lo nych ze stu diów po za swo im ma cie rzy stym kra jem, a aż 75% po zy tyw nie oce nia ja kość tych stu diów. Do głów nych ele men tów po zy tyw nych ta kich stu diów za li cza ją oni:

q zwięk szo ną mo ty wa cję do pra cy i więk sze mo żli wo ści roz wo ju oso bi ste go, q lep sze wa run ki stu diów oraz

q wcze śniej sze zdo by wa nie do świad cze nia za wo do we go.

Prak tycz nie wszy scy (97%) wy ra ża li prze ko na nie, że stu dia za gra nicz ne zna czą co zwięk sza ją ich mo żli wo ści na współ - cze snym ryn ku pra cy. Zde cy do wa nie le piej też oce nia li wła sne umie jęt no ści ję zy ko we i umie jęt no ści pra cy w gru pie in ter - kul tu ro wej niż ich ko le dzy, któ rzy nie mie li za so bą mię dzy na ro do wych do świad czeń.

1.3. Głów ne po wo dy stu diów za gra nicz nych

Po wo dy wy jaz du na stu dia za gra ni cę, for my tych stu diów, okre sy po by tu i spo so by ﬁ nan so wa nia są ró żno rod ne. Bez wzglę - du jed nak czy wy jazd do ty czy ca łych stu diów, kil ku se me strów, a na wet kil ku mie się cy, czy jest or ga ni zo wa ny jest w for mu le sty - pen dium, w ra mach wy mia ny bez po śred niej, czy in nych pro gra mów mię dzy na ro do wych (jak So kra tes, Era smus Mun dus) sta no wi on war tość sa mą w so bie. Po zna wa nie in nych kul tur, me tod pra cy, wa run ków stu dio wa nia, spo so bów my śle nia i ró żno rod no ści za cho wań sta je się pod sta wą po staw twór czych i otwar tych. Sta no wi krok w kie run ku two rze nia dy na micz nych i twór czych spo - łe czeństw. Stu den tów za gra nicz nych mo żna spo tkać wszę dzie. Naj wię cej w USA, kra jach eu ro pej skich, Au stra lii i No wej Ze lan - dii. Do re kor dzi stów, któ rzy zwięk szy li licz bę swo ich oby wa te li stu diu ją cych za gra ni cą po nad pię cio krot nie w okre sie 1999-2010 na le żą: Ma le dy wy, Ti mor, Sło wa cja, Ta dży ki stan, Ne pal, Wiet nam czy Mon go lia. Do tej gru py na le ży też Ara bia Sau dyj ska, któ ra z ogól nej licz by 9 749 stu diu ją cych za gra ni cą w ro ku 1999 rok do szła do 41 532 w ro ku 2011, a z kra jów eu ro pej skich Al ba nia – ana lo gicz nie wzrost z 4 635 do 21 195 w ostat niej de ka dzie. Przy kła dy mo żna mno żyć.

Głów nym po wo dem wy jaz dów na stu dia za gra nicz ne – szcze gól nie w kra jach mniej szych i sła biej roz wi nię tych – jest nie wy star - cza ją ca ilość miejsc na ro dzi mych uczel niach. Naj lep szym przy kła dem są Chi ny, któ re kształ cąc rocz nie po nad 7 mln ab sol wen - tów wy sy ła ją do dat ko wo za gra ni cę ko lej ne 450 tys., co sta no wi pra wie 7% ogó łu! Po dob na sy tu acja do ty czy In dii i in nych kra jów azja tyc kich, ale też afry kań skich i po łu dnio wo ame ry kań skich. Tra dy cyj nie stu den ci z kra jów Azji środ ko wej uda ją się do Ro sji.

Dru gim po wo dem jest do mnie ma na lep sza ja kość stu diów. Cho dzi za rów no o uczel nie re no mo wa ne jak też o tra dy cyj - ne kie run ki mi gra cji stu den tów – np. w ra mach Wspól no ty Bry tyj skiej. Dla wie lu mło dych lu dzi ukoń cze nie do wol nej uczel ni bry tyj skiej (cza sa mi bez wzglę du na jej po ziom) to do wód swo istej no bi li ta cji.

(9)

In nym po wo dem stu diów za gra nicz nych – naj czę ściej II lub III stop nia – jest do sko na le nie umie jęt no ści i po głę bia nie wie - dzy u źró deł. Do tej gru py na le ży dłu ższe lub krót sze stu dio wa nie od le głych kul tur „na miej scu” – czy li wi zy ty si no lo ga w Chi - nach, a egip to lo ga w Ka irze. Wa żną ro lę od gry wa ją też tra dy cyj ne opi nie i prze ko na nia. I tak Azja ci po wszech nie uwa ża ją, że stu dia in ży nier skie war to koń czyć w Niem czech, a in for ma tycz ne w USA. Z ko lei dla stu den tów ro syj skich szcze gól nie ce nio ne są (po za eli tą uni wer sy te tów ame ry kań skich) uczel nie fran cu skie. Tra dy cyj ne kie run ki wy jaz dów po wo li się jed nak zmie nia ją, w czym co raz więk szą ro lę za czy na ją od gry wać glo bal ne ran kin gi uczel ni – szcze gól nie ran kin gi w dzie dzi nach stu diów.

Nie ba ga tel ną ro lę dla wy bo ru miej sca przy szłych stu diów od gry wa ją też wzglę dy eko no micz ne. Cho dzi o su mę kosz - tów, na któ re skła da ją się cze sne oraz wy dat ki na za kwa te ro wa nie i co dzien ne utrzy ma nie. Wa żna jest ta kże do stęp ność prze jaz dów/prze lo tów do kra ju oj czy ste go, a na wet kosz ty roz ry wek i atrak cji re kre acyj nych w pla no wa nym miej scu po by - tu. Przy go to wu jąc ofer ty dla stu den tów za gra nicz nych więk szość czo ło wych uczel ni świa ta uzu peł nia je o kom plek so wy opis wa run ków i kosz tów ży cia oraz po ma ga w zor ga ni zo wa niu po by tu. Przy po rów ny wal nym po zio mie me ry to rycz nym uczel ni czę sto de cy du ją cym ar gu men tem jest wy so kość cze sne go. Ró żni ce cen po mię dzy po szcze gól ny mi kra ja mi, a na - wet uczel nia mi są znacz ne i się ga ją 200-300%. Chęt nie wy bie ra ne przez Nor we gów stu dia me dycz ne w Pol sce są to go do - brym przy kła dem. Dla Nor we gów Pol ska jest pią tym (po Wiel kiej Bry ta nii, Au stra lii, Da nii i USA) kra jem wy bo ru. Od 2000 ro ku ilość Nor we gów stu diu ją cych w na szym kra ju wzro sła z 174 (1998) do 1169 w ro ku 2009, co sta no wi ok. 10% ogó łu Nor we gów stu diu ją cych za gra ni cą.

Kie dy jed nak cho dzi o pla no wa nie ka rie ry za wo do wej, wzglę dy eko no micz ne są spy cha ne na dal szy plan i to po ziom uczel ni trak to wa ny jest prio ry te to wo. Do ty czy to za rów no naj lep szych uczel ni ame ry kań skich jak i re gio nal nych i na ro do - wych li de rów, któ rzy nie na rze ka ją na brak kan dy da tów.

Jest oczy wi ste, że dla wie lu mło dych lu dzi wy jazd na stu dia to od wa żny krok w kie run ku przy szłej ka rie ry za wo do wej.

Wy bie ra jąc kie ru nek i uczel nię zwra ca ją oni du żą uwa gę na ofe ro wa ne prak ty ki i sta że oraz na mo żli wość póź niej sze go za - trud nie nia. Chęt nie go dzą się też na sty pen dia fun do wa ne, skut ku ją ce za trud nie niem w kon kret nym za kła dzie bez po śred - nio po uzy ska niu dy plo mu. Kom plek so wość ofert pre zen to wa nych przez kra je – li de rów edu ka cyj ne go biz ne su (szcze gól nie Niem cy) jest war ta prze ana li zo wa nia przez pol skie uczel nie. Wy mier ne efek ty ta kiej po li ty ki są już do strze gal ne w ca łej UE jak i w USA.

Ostat nim z czę sto wy mie nia nych po wo dów stu diów za gra nicz nych jest chęć prze ży cia no wych do świad czeń. Dla mło - dych lu dzi mo żli wość spo tka nia ró wie śni ków z in nych kra jów, kul tur, wy znań, kon fron to wa nia po glą dów jest bar dzo istot na.

Z ko lei w kra jach -go spo da rzach stu den ci mię dzy na ro do wi sta no wią ak tyw ną i barw ną gru pę wpły wa ją cą na pod nie sie nie po zio mu na ucza nia. Fe no men ten na zwa ny zo stał in ter na tio na li sa tion at ho me. W ca łym świe cie ten den cją do mi nu ją cą jest wzrost licz by pro gra mów na ucza nia pro wa dzo nych w ję zy ku an giel skim, któ ry co raz czę ściej trak to wa ny jest ja ko uni wer - sal ny ję zyk na uki.

(10)

1.4. Kie run ki mi gra cji stu denc kich

Ana li zu jąc kie run ki prze pły wu stu den tów dość ła two wy ró żnić gru pę państw -li de rów w ścią ga niu naj więk szej licz ny stu - den tów z za gra ni cy. Spo śród wspo mnia nych 4,1 mln stu den tów po nad 50% tra ﬁa do wspo mnia nej już „wiel kiej piąt ki”.

Ta be la 3. Licz ba stu den tów -ob co kra jow ców w wio dą cych kra jach w la tach 2006, 2008-2010 w licz bach bez względ nych.

Poz. Kraj go spo darz 2006 2008 2009 2010

1. USA 584 719 624 474 660 581 684 714

2. Wiel ka Bry ta nia I Ir lan dia Pół noc na 330 078 341 791 368 968 b/d

3. Au stra lia 184 710 230 635 257 637 b/d

4. Fran cja 247 510 243 436 249 143 b/d

5. Niem cy 207 994 189 347 197 895 b/d

6. Ja po nia 130 124 126 568 131 599 b/d

7. Fe de ra cja Ro syj ska 77 438 136 791 129 690 b/d

8. Wło chy 49 090 68 306 65 873 b/d

9. Chi ny 36 386 51 038 61 211 71 673

10. RPA 53 738 63 964 60 856 b/d

11. Au stria 39 329 53 396 59 705 b/d

12. Ma le zja 41 310 57 824 b/d b/d

13. Re pu bli ka Ko rei Płd. 22 260 40 322 50 030 b/d

14. Hisz pa nia 18 206 37 726 48 517 b/d

15. Sin ga pur b/d b/d 40 401 48 623

16. No wa Ze lan dia b/d 31 565 38 351 37 878

17. Ukra ina 26 623 32 573 35 780 37 674

18. Szwaj ca ria 36 680 31 706 34 847 38 195

19. Emi ra ty Arab skie b/d b/d 34 122 b/d

20. Bel gia 24 854 29 844 33 951 b/d

21. Ku ba 15 028 29 697 30 961 30 234

22. Cze chy 21 395 27 907 30 624 b/d

23. Jor da nia 21 509 26 637 27 683 b/d

24. Szwe cja 21 315 22 653 27 040 31 534

25. Ho lan dia 27 037 30 052 23 674 b/d

26. Tur cja 19 079 20 219 21 898 b/d

27. Kir gi stan 27 316 25 603 20 236 16 425

28. Ara bia Sau dyj ska 13 687 18 725 19 906 26 871

29. Nor we gia 14 297 16 104 17 507 15 737

30. Pol ska 11 365 14 965 16 976 21 474

31. Taj lan dia 5 601 10 915 16 361 19 052

32. Bra zy lia b/d b/d 16 317 14 738

33. Wę gry 14 491 15 459 14 518 b/d

Da ne: UNE SCO; Pol ska w ro ku 2010 – GUS

Po za wy mie nio ną piąt ką do po ten ta tów na le żą jesz cze Ja po nia i Ro sja przyj mu ją ce po nad 100 tys. stu den tów. Ko lej ne kra je gosz czą nie wię cej niż kil ka dzie siąt ty się cy stu den tów. Po zy cja Pol ski nie jest zła i sys te ma tycz nie się po pra wia. Da le - ka jest jed nak od ocze ki wań i mo żli wo ści pol skich uczel ni.

Po wy ższe da ne mo gą być jed nak my lą ce, nie uwzględ nia ją one ani wiel ko ści kra ju, ani je go po ten cja łu edu ka cyj ne go.

Zde cy do wa nie bar dziej mia ro daj ne wy da je się być ze sta wie nie uka zu ją ce pro cen to wy sto su nek ilo ści stu den tów ob co ję - zycz nych do ogó łu stu diu ją cych w da nym kra ju – po ka zu ją ce re al ny sto pień umię dzy na ro do wie nia stu den tów. W ze sta wie - niu tym wy ró żnio ne żół tym tłem zo sta ły kra je, któ rych nie na le ży brać pod uwa gę w usta la niu po zy cji ran kin go wych ze wzglę du na ogól nie ni ską ilość stu diu ją cych (przy pa dek wiel ko ści sta ty stycz nie nie mia ro daj nych; w tym przy pad ku ilo ści stu den tów ni ższe niż ok. 2000). W ze sta wie nia tych Pol ska wy pa da zde cy do wa nie go rzej i znaj du je się oko ło 50 po zy cji.

(11)

Ta be la 4. Pro cen to wy sto su nek ilo ści stu den tów ob co ję zycz nych do ogó łu stu diu ją cych w da nym kra ju, 2008-2010.

Poz. Kraj Stu den ci za gra nicz ni Udział stu den tów za gra nicz nych %

2008 2009 2010 2008 2009 2010

Liech ten ste in 653 561 592 81,63 74,40 75,22

1 Chi ny, Ma cao 12 648 14 358 13508 49,78 49,85 45,83

2 Emi ra ty Arab skie 34 122 39,22

3 Ka tar 4 544 4 798 5387 36,22 36,53 38,91

4 Cypr 7 176 9 846 27,94 31,78 31,93

5 Bah rajn 8640 24,10

6 Au stra lia 230 635 257 637 20,63 21,47 21,25

Bryt. Wy spy Dzie wi cze 247 20,40

7 Sin ga pur 40 401 48623 20,34 22,78

8 Au stria 53 396 59 705 18,75 19,38

9 Wiel ka Bry ta nia 341 791 368 968 14,67 15,28

10 Li ban 30436 15,04

11 Szwaj ca ria 31 706 34 847 38195 14,12 14,92 15,36

12 No wa Ze lan dia 31 565 38 351 37878 12,92 14,58 14,23

13 Fran cja 243 436 249 143 11,25 11,47

Bar ba dos 1 504 1714 10,50 12,95

14 Jor da nia 26 637 27 683 10,46 10,37 11,11

15 An go la 6530 9,86

16 Nor we gia 16 104 17 507 15737 7,57 7,98 7,00

17 Bel gia 29 844 33 951 7,43 7,98

An ti gua i Bar bu da 80 164 7,71 14,02

Świę ta Łu cja 234 206 331 9,08 7,37 16,78

18 Cze chy 27 907 30 624 7,11 7,35

Ber mu dy 70 76 7,22 9,11

19 Ir lan dia 12 794 12 937 7,17 7,08

20 Kir gi stan 25 603 20 236 16425 8,64 6,87

Ni ge ria 227 1 026 1125 6,42 6,58

21 Szwe cja 22 653 27 040 31534 5,57 6,40 6,93

22 Da nia 6 389 12 582 2,77 5,36

Aru ba 51 107 63 2,27 4,87 2,70

Bru nei Da rus sa lam 190 295 229 3,39 4,83 3,96

Is lan dia 720 783 4,33 4,63

23 Ser bia 11 259 10 408 9483 4,74 4,41 4,18

Mal ta 437 449 4,61 4,34

24 Fin lan dia 11 303 12 596 3,65 4,25 4,64

25 Ho lan dia 30 052 23 674 4,99 3,83

26 Wę gry 15 459 14 518 3,74 3,65

27 Chi ny, Hong Kong 7 362 9 245 81998 2,91 3,64 3,90

28 Azer bej dżan 5 464 6 316 5726 3,85 3,50 3,17

29 USA 624 474 660 581 684714 3,42 3,46 3,35

30 Buł ga ria 9 268 9 423 10060 3,50 3,44 3,50

31 Ja po nia 126 568 131 599 3,21 3,40 3,69

32 Wło chy 68 306 65 873 3,39 3,27

33 Ar me nia 4 456 4 958 4016 2,99 3,21 2,59

34 Ku ba 29 697 30 961 30234 3,01 3,19 3,78

35 Sło wa cja 5 197 6 311 7946 2,26 2,69 3,39

36 Hisz pa nia 37 726 48 517 2,12 2,69

37 Ara bia Sau dyj ska 18 725 19 906 26871 2,62 2,63 2,97

38 Por tu ga lia 8 102 9 135 2,15 2,45

Ma ce do nia 1 338 1 431 2,04 2,19

39 Ta dży ki stan 3 001 3 214 3380 1,93 2,04 2,12

Oman 1 387 1 438 1787 2,19 1,90 2,29

40 Ma ro ko 7 598 7 921 8604 1,89 1,89

Ma da ga skar 1 066 1 237 1313 1,72 1,81 1,76

(12)

11 Rozdział 2. Miejsce Polski na mapie światowego przemysłu edukacyjnego

Poz. Kraj Stu den ci za gra nicz ni Udział stu den tów za gra nicz nych %

2008 2009 2010 2008 2009 2010

41 Sło we nia 1 361 2 031 1,18 1,78

42 Ka zach stan 10 928 10 458 11974 1,52 1,65 1,96

Es to nia 1 032 1 087 1,51 1,59

43 Re pu bli ka Ko rei Płd. 40 322 50 030 1,26 1,55 1,81

44 Bia ło ruś 5909 8554 1,41

45 Ro sja 136 791 129 690 1,45 1,39

46 Li twa 2 955 2 824 2973 1,44 1,34 1,48

47 Ukra ina 32 573 35 780 37674 1,14 1,28 1,43

Ło twa 1 475 1 587 1760 1,15 1,27 1,56

Ma la wi 117 1,14

48 Re pu bli ka Moł do wy 1 613 1 461 1574 1,12 1,08 1,21

49 Ru mu nia 13 857 10 372 13459 1,31 0,94 1,35

50 Pol ska 14 965 16 976 21504 0,69 0,79 1,11

51 Tur cja 20 219 21 898 0,80 0,75

52 Taj lan dia 10 915 16 361 19052 – 0,68 0,79

Mon go lia 1 207 1 106 0,80 0,68 0,60

53 Tu ne zja 2 480 2 404 0,71 0,67

54 Al ge ria 6 067 6544 0,53 0,57

Gru zja 621 499 832 – 0,52 0,79

Sa lva dor 870 754 764 0,63 0,52 0,51

Gu ja na 37 0,52 0,50

55 Chor wa cja 4 729 697 838 3,30 0,50 0,56

Mi mo wszyst ko da je się za uwa żyć stop nio wy wzrost po zio mu umię dzy na ro do wie nia stu diów w Pol sce w la tach 2006- 2009 od po wied nio” 0,53%, 0,61%, 0,69%, 0,75%i wresz cie 1,11% (es ty ma cja) w ro ku 2010. Jak wy ni ka z po wy ższe go ze - sta wie nia, do kra jów o zde cy do wa nie naj bar dziej mię dzy na ro do wej spo łecz no ści stu denc kiej na le żą: Cypr, Ka tar (choć tu prze wa ża ją stu den ci z kra jów ościen nych), Au stra lia, Au stria, Wiel ka Bry ta nia, Szwaj ca ria, No wa Ze lan dia i Fran cja. W kra - jach tych sta no wią oni po nad 10% ogó łu stu den tów.

(13)

2. MIEJ SCE POL SKI NA MA PIE ŚWIA TO WE GO PRZE MY SŁU EDU KA CYJ NE GO

2.1. Za gro że nia i pro ble my

W ubie gło rocz nym wy da niu Ra por tu dys ku to wa ne już by ły czyn ni ki za gra ża ją ce zwięk sza niu ilo ści stu den tów za gra nicz - nych w Pol sce. Nie ule gły one zmia nie, więc wy pa da przy po mnieć je po krót ce:

q Nie zmie nio ne od lat oto cze nie praw no -eko no micz ne, w ja kim dzia ła ją pol skie uczel nie po wo du je, że pro ces re kru ta - cji nie po trzeb nie się prze cią ga, a spraw ne przy zna wa nie wiz stu denc kich jest po bo żnym ży cze niem. Nie ne gu jąc ko - niecz no ści sto so wa nia pro ce dur bez pie czeń stwa wy da je się ko niecz ne ich uprosz cze nie i przy spie sze nie tak, by w cią gu kil ku ty go dni kan dy dat mógł uzy skać pro me sę po zwa la ją cą na za mknię cie pro ce su re kru ta cji.

q Ko niecz na jest zmia na prze pi sów do ty czą cych po dej mo wa nia pra cy do ryw czej przez stu den tów – na wzór in nych kra - jów wy so ko -roz wi nię tych.

q Po trzeb na jest zmia na me to dy kon tro li pro ce su re kru ta cji i prze bie gu stu diów – z pre wen cyj nej na re pre syj ną. Po wią - za nie sys te mu przed łu ża nia wi zy z wy ka zy wa niem za do wa la ją cych po stę pów w na uce da mo żli wość po zba wia nia do pra wa po by tu dla tych, któ rzy stu dia trak tu ją ja ko pa ra wan dla in nych dzia łań.

q Z po przed nim po stu la tem wią że się ko niecz ność ucy wi li zo wa nia za sad współ pra cy z ró żno rod ny mi agen cja mi re kru - ta cyj ny mi – współ pra ca mię dzy uczel nia na jest tu bar dzo wska za na.

q Ko niecz ne jest ujed no li ce nie i uspraw nie nie pro ce dur re kru ta cyj nych obo wią zu ją cych w pol skich uczel niach.

q Na le ży stwo rzyć sys tem wspar cia stu den tów za gra nicz nych za rów no w fa zie re kru ta cji i pla no wa nia po by tu jak i pod - czas stu diów. Sys tem ta ki za czął już dzia łać sku tecz nie w od nie sie niu do sty pen dy stów Era smu sa, jed na kże zło żo - ność sy tu acji stu den tów spo za UE wy ma ga spe cjal nych dzia łań. Uczel nie, któ re sys tem ta ki wpro wa dzi ły do strze ga ją zna czą cy wzrost licz by stu den tów za gra nicz nych w swo ich mu rach. Cho dzi tu o: we ry ﬁ ka cję do ku men tów, kon tro lę spraw no ści ję zy ko wej kan dy da ta, przy go to wy wa nie kom ple tu in for ma cji prak tycz nych (od opi su po go dy po przez umie - jęt ność wy ko rzy sty wa nia lo kal nej ko mu ni ka cji, czy bez pie czeń stwa), po moc a na wet wstęp ne po śred nic two w zna le - zie niu za kwa te ro wa nia czy wy ja śnie nie sys te mu ochro ny zdro wia i re kre acji.

q W ce lu unik nię cia re ak cji kse no fo bicz nych – szcze gól nie w mniej szych miej sco wo ściach – po żą da ne jest wspie ra nie wszel kich stu denc kich ak tyw no ści zmie rza ją cych do kon so li da cji wie lo kul tu ro wych śro do wisk.

2.2. Szan se

Choć głów nym atu tem Pol ski ja ko kra ju ofe ru ją ce go edu ka cję aka de mic ką jest przede wszyst kim wy so ki po ziom na uko - wy więk szo ści uczel ni, to jed nak uatrak cyj nia nie pro ce su dy dak tycz ne go po przez no we me to dy pre zen ta cji za gad nień, włą - cza nie stu den tów w pro ces przy go to wy wa nia do świad czeń i ba da ń, ak ty wi za cja grup ćwi cze nio wych i za stę po wa nie me tod de mon stra cyj nych pro ble mo wy mi po zwa la na sta łe pod no sze nie po ziom atrak cyj no ści za jęć. Roz bu do wa i uno wo cze śnie - nie wie lu obiek tów na uko wo -dy dak tycz nych po zwa la ocze ki wać po zy tyw nej oce ny na szych uczel ni przez ob co kra jow ców.

Wciąż też ko rzyst ne dla kie sze ni cu dzo ziem ców są kosz ty utrzy ma nia w Pol sce – szcze gól nie w przy pad ku wy ko rzy sty wa - nia sys te mów wspar cia (sto łów ki, aka de mi ki, itp.).

Od czu wal ne są już wy raź nie ne ga tyw ne skut ki ni żu de mo gra ﬁcz ne go – co raz sła biej ni we lo wa ne przez zgła sza nie się po ten - cjal nych kan dy da tów od rzu co nych w la tach po przed nich. Licz ba po ten cjal nych pol skich kan dy da tów na stu dia jest w tej chwi li mniej sza o ok. 14% w po rów na niu z ro kiem 2005 r. W 2020 r. licz ba ta spad nie do po zio mu ok. 1 mln osób, czy li bę dzie mniej sza o 500 tys. (50%!) w po rów na niu z ro kiem 2009 r. Pod ję cie tru du or ga ni za cji za jęć w ję zy kach ob cych – choć trud ne i kosz tow ne – po zwa la czę ścio wo unik nąć strat wy ni ka ją cych ze zmniej sza nia się licz by kan dy da tów przez ko lej nych przy naj mniej 5 lat.

RAPOR T

(14)

Wa żny też jest po zy tyw ny wpływ wy wie ra ny przez gru py mię dzy na ro do we za rów no na wy kła dow ców jak i na ro dzi mych stu den tów. Da je się za uwa żyć zwięk sza ją ce zro zu mie nie dla po zy tyw ne go od dzia ły wa nia mo bi li ties na ca łość pro ce su stu - diów. Cha rak te ry stycz ne zmia ny – ob ser wo wa ne przez wy kła dow ców – po le ga ją na: ko niecz no ści lep sze go przy go to wy - wa nia za jęć – do bo ru lek tu ry i ma te ria łu do dys ku sji, cie kaw szej dys ku sji wo bec pre zen to wa nia nie ocze ki wa nych punk tów wi dze nia i spo so bów ar gu men ta cji, wno sze nia do świad czeń i wie dzy nie co in nej niż w przy pad ku pol skich stu den tów, wdra - ża nia glo bal nych sys te mów kon tro li i oce ny itp.

2.3. Stu den ci za gra nicz ni w Pol sce na tle glo bal nych pro ce sów

Pa trząc je dy nie na sta ty sty ki przy ro stu licz by stu den tów za gra nicz nych w Pol sce mo żna przy jąć, że sy tu acja jest do bra.

Z ro ku na rok wzra sta bez względ na licz ba stu den tów -ob co kra jow ców, pnie się rów nież wy raź nie w gó rę krzy wa ob ra zu ją ca dy na mi kę przy ro stu tych stu den tów – w ro ku 2010 osią gnę ła ona war tość 23,1%! Przy spie sze nie tren du wzro sto we go ob - ser wu je my od ro ku 2005 – czy li od chwi li gdy ru szył pro jekt Stu dy in Po land i gdy Polska stała się członkiem UE.

Rysunek 4. Wzrost licz by stu den tów za gra nicz nych w Pol sce 2000-2011.

Szcze gól nie po zy tyw ny jest tu przy kład wo je wódz twa ma zo wiec kie go. We dług naj now szych da nych z ro ku 2011 na Ma - zow szu stu dio wa ło 334 328 stu den tów w tym 6279 ob co kra jow ców, co sta no wi aż 1,9% ogó łu stu diu ją cych (ten od se tek w Pol sce jest zna czą co ni ższy i wy no si ok. 1,11%). Wa żny jest jed nak ob raz dy na micz ny – w sto sun ku do ro ku po przed nie - go wo je wódz two ma zo wiec kie za no to wa ło spa dek o 3,7% ogól nej licz by stu diu ją cych, pod czas gdy licz ba stu den tów ob - co kra jow ców w tym sa mym okre sie wzrosła aż o 38,6%. Wszyst ko to nie zmie nia fak tu, że chwi li obec nej Pol ska tyl ko w nie wiel kim stop niu wy ko rzy stu je swój po ten cjał aka de mic ki dla kształ ce nia stu den tów z kra jów, któ re wy sy ła ją naj wię cej mło dych lu dzi na stu dia za gra nicz ne. Wi dać to wy raź nie, gdy ze sta wi my da ne z Pol ski z da ny mi ogól no świa to wy mi ró żnią - cy mi się o dwa rzę dy wiel ko ści⁴.

Pol ska nie jest dla więk szo ści kra jów świa ta prio ry te to wym czy po żą da nym miej scem pod ję cia stu diów. Wciąż prze wa - ża ją u nas stu den ci z „bli skiej za gra ni cy” (Ukra ina, Bia ło ruś). Nie jest praw dą, że na stu dia do Pol ski głów nie przy je żdża ją oso by po cho dze nia pol skie go. Od se tek osób przy zna ją cych się do pol skich ko rze ni sta no wi w ro ku 2011 za le d wie 19,17%

wszyst kich stu den tów za gra nicz nych i z ro ku na rok nie wzra sta – w prze ci wień stwie do sil nej ten den cji wzro sto wej ogól nej licz by stu den tów za gra nicz nych w Pol sce. Pro ce sy te ilu stru ją po ni ższe wy kre sy.

Studenci zagraniczni w polskich uczelniach w latach 2000-2012

2005 - start programu

2007/08 2007/08 2009/10 2010/11 2011/12 2006/07

2005/06 2004/05 2003/04 2002/03 2001/02 2000/01

6177 6659 7380 7608 8118 10 185 11 365 13 021 14 965 17 000 20 934 24 253

Da ne: GUS

4 Por. przykładowo dane zamieszczone powyżej – Rysunek 1.

(15)

Ry su nek 5. Stu den ci za gra nicz ni pol skie go po cho dze nia w Pol sce, 2005-2011.

Da ne: GUS

Ry su nek 6. Od se tek stu den tów pol skie go po cho dze nia w Pol sce wraz z li nią tren du 2005-2012.

Da ne: GUS

2.4. Stu dia w Pol sce w oczach ob co kra jow ców

Z ró żnych opra co wań wy ła nia się ra czej po zy tyw ny ob raz Pol ski wi dzia nej ocza mi stu den tów -ob co kra jow ców – już po przy jeź dzie do na sze go kra ju. Ina czej nie co wy glą da sy tu acja, kie dy ba da my pre fe ren cje wy bo ru kra ju stu diów w po - szcze gól nych kra jach. Oto wy bra ne przy kła do wo da ne licz by stu den tów wy je żdża ją cych z kraj na stu dia.

Ry su nek 7. Naj czę ściej wy bie ra ne kra je przez stu den tów z Ka me ru nu.

Da ne UNE SCO.

(16)

Kra jem afry kań skim, z któ re go sto sun ko wo du żo oby wa te li stu diu je za gra ni cą jest Ka me run. Hi sto ria ko lo nial na te go pań stwa wy ja śnia dla cze go pierw szy mi wy bo ra mi stu diów są Niem cy, Fran cja, Wiel ka Bry ta nia czy Bel gia. Ko lej ne kra je jed nak nie na le żą do czo łów ki „prze my słu edu ka cyj ne go” a pla su ją się zde cy do wa nie wy żej niż Pol ska, któ ra dla Ka me ruń - czy ków jest do pie ro na 17 miej scu ja ko po żą da ne miej sce stu diów.

Ry su nek 8. Naj czę ściej wy bie ra ne kra je przez stu den tów z Ka na dy.

Da ne UNE SCO.

Ry su nek 9. Naj czę ściej wy bie ra ne kra je przez stu den tów z USA.

Da ne UNE SCO.

Stu den ci z Ka na dy i USA są bar dzo po żą da ni na pol skich uczel niach. Nie ste ty nie jest ich wie lu. Trud no się dzi wić w przy - pad ku Ka na dyj czy ków, któ rzy de cy du ją się naj czę ściej na stu dia na uni wer sy te tach ame ry kań skich, bry tyj skich, au stra lij - skich, a miesz ka ją cy w Qu ebe cu – fran cu skich. Po dob nie Ame ry ka nie uda ją się naj czę ściej na stu dia do kra jów an giel sko ję zycz nych, Fran cji i Nie miec. W obu przy pad kach jed nak Pol ska jest na sto sun ko wo wy so kim, 9. miej scu. Na le - ży jed nak dą żyć do umoc nie nie po zy cji na sze go kra ju w Ame ry ce Pół noc nej – co po zwo lić mo że na zna czą cy na pływ stu - den tów (wzo rem stu diów me dycz nych, któ re cie szą się od lat do brą opi nią).

(17)

Ry su nek 10. Naj czę ściej wy bie ra ne kra je przez stu den tów z Bra zy lii.

Da ne UNE SCO.

Bra zy lia to zna ko mi ty przy kład dy na micz nie roz wi ja ją ce go się kra ju, któ ry cier pi na brak uczel ni wy ższych. Zmu sza to wie lu mło dych lu dzi do szu ka nia mo żli wo ści stu diów po za gra ni ca mi swe go kra ju. Na tu ral nym wy bo rem są Sta ny zjed no - czo ne i Por tu ga lia. Po zo sta łe kra je „pierw sze go wy bo ru” to po ten ta ci szkol nic twa aka de mic kie go: Fran cja, Wiel ka Bry ta nia, Au stra lia. Pol ska znaj du je się do pie ro na 23. miej scu. Wy da je się, że roz po czę ta w ra mach Stu dy in Po land mi sja pro mo - cyj na uczel ni pol skich W Bra zy lii mo że tra ﬁć na bar dzo po dat ny grunt.

Po nad ¾ stu den tów taj skich wy bie ra ja ko miej sce stu diów USA, Wiel ką Bry ta nię i Au stra lię. Jed nak że kan dy da ci z te go kra ju są co raz bar dziej po szu ki wa ni na ryn ku usług edu ka cyj nych. W Taj lan dii re kru tu ją stu den tów po ten ta ci jak Au stra lia, Niem cy, Fran cja i No wa Ze lan dia. Pol ska pla su je się do pie ro na 27. po zy cji. Wzra sta ją ca ro la te go dy na micz nie roz wi ja ją - ce go się pań stwa po win na być wa żną wska zów ką dla biur re kru ta cyj nych pol skich uczel ni.

Ry su nek 11. Naj czę ściej wy bie ra ne kra je przez stu den tów z Taj lan dii.

Da ne UNE SCO.

(18)

Ry su nek 12. Naj czę ściej wy bie ra ne kra je przez stu den tów z Ukrainy.

Da ne UNE SCO.

Ukraińcy wybierają – oprócz Federacji Rosyjskiej, co zrozumiałe – najczęściej Niemcy oraz Polskę, a w dalszej kolejności inne kraje – łącznie z USA i Francją. Stosunkowo szybko rośnie jednak odsetek Ukraińców odwiedzających Polskę. W roku 2011 ich liczba wyniosła już 6321 i znacząco zbliżyła się do liczby Ukraińców wyjeżdżających na studia do Niemiec – 8830⁵.

Ry su nek 13. Naj czę ściej wy bie ra ne kra je przez stu den tów ze Sło wa cji.

Da ne UNE SCO.

Nasz po łu dnio wy są siad jest, jak się zda je, nie do ce nio nym miej scem po zy ski wa nia stu den tów. Bli skość geo gra ﬁcz na, ła twość asy mi la cyj na – to atu ty Pol ski do ce nia ne przez Sło wa ków. Oczy wi ście ze wzglę dów hi sto rycz nych naj lep szą po zy - cję na Sło wa cji ma ją i bę dą mieć Cze chy oraz Wę gry, ale Pol ska bę dą ca obec nie na 8. miej scu mo że prze su nąć się wy żej na tej li ście ży czeń. Wy da je się, że atrak cyj ność na sze go kra ju ja ko miej sca stu diów nie jest mniej sza niż np. Au strii.

5 Dane według Wissenschaft-weltoffen 2012; http://www.wissenschaftweltoffen.de.

(19)

Ry su nek 14. Naj czę ściej wy bie ra ne kra je przez stu den tów z Ro sji.

Da ne UNE SCO.

Ry su nek 15. Naj czę ściej wy bie ra ne kra je przez stu den tów z Gru zji.

Da ne UNE SCO.

Na ko niec dwa kra je bli skie Pol sce – a mi mo to nie bę dą ce na tu ral nym wy bo rem miej sca stu diów dla ich oby wa te li.

W prze ci wień stwie do Ukra iny i Bia ło ru si Ro sja wy sy ła do Pol ski nie wiel ką gru pę stu den tów. Na pra wie 40 000 Ro sjan stu - diu ją cych po za gra ni ca mi do Pol ski tra ﬁa rok rocz nie tyl ko kil ku set. Wy da je się, że po ten cjał ro syj ski nie jest – za pew ne ze wzglę du na za szło ści hi sto rycz no -po li tycz ne – do ce nia ny i wy ko rzy sty wa ny. Ostat nie wi zy ty w Ro sji po ka zu ją, że ist nie je sil - na pre sja na współ pra cę z uczel nia mi pol ski mi – szcze gól nie w za kre sie stu diów II i III stop nia, co jest dla na szych uczel ni roz wią za niem ko rzyst nym. Do pie ro 16. po zy cja wśród kra jów do ce lo wych stu diów jest z pew no ścią zde cy do wa nie za ni ska i po win na być pil nie pod wy ższo na. Wy ko rzy sta nie po ten cja łu pol skich uczel ni na ryn ku ro syj skim wy da je się sto sun ko wo ła twe do osią gnię cia.

(20)

Co praw da Pol ska zaj mu je 12. miej sce na li ście kra jów od wie dza nych przez mło dych Gru zi nów, ale kie dy spoj rzy my na licz by bez względ ne wy nik ten jest zde cy do wa nie za ni ski. Do Pol ski przy je żdża rok rocz nie mniej niż 100 Gru zi nów! Oczy - wi ście po zy cja kra jów Azji Środ ko wej ja ko miej sca stu diów jest trud na do prze bi cia ze wzglę du na tra dy cje i eko no mię, ale gru pa kil ku set stu den tów z Gru zji (po rów ny wal na do tej, któ ra wy je żdża do Au strii lub Fran cji) jest zde cy do wa nie w za się - gu uczel ni pol skich. Do bra opi nia ja ką się cie szy nasz kraj po win na za owo co wać oży wie niem kon tak tów aka de mic kich.

Ana li zu jąc da ne licz bo we do ty czą ce stu den tów mię dzy na ro do wych w Pol sce po zy tyw ny jest wy raź nie ro sną cy trend zmian. Wi dać to wy raź nie przy ze sta wie niu da nych z Pol ski i np. z Nie miec. Po mi mo wy raź nej ró żni cy ilo ścio wej, w obu przy - pad kach trend li nio wy jest wy raź nie wzno szą cy.

Ry su nek 16. Dynamika wzrostu liczby studentów zagranicznych w Niemczech i Polsce.

Jak wi dać choć by z po wy ższych sta ty styk Pol ska w opi nii ob co kra jow ców nie jest aż tak atrak cyj nym miej scem stu diów, jak to się nam wy da je. Sko or dy no wa na ogól no pol ska ak cja pro mo cyj no -in for ma cyj na wy ko rzy stu ją ca pol skie pla ców ki dy - plo ma tycz ne i In sty tu ty Pol skie mo że jed nak stop nio wo ten wi ze ru nek po pra wiać, by wy ko rzy stać w peł ni po ten cjał pol skich uczel ni.

(21)

3. STU DEN CI ZA GRA NICZ NI W POL SCE – CO WY NI KA ZE STA TY STYK

3.1. Wio dą ce kra je

Roz kład stu den tów za gra nicz nych na kra je i kon ty nen ty przed sta wia się na stę pu ją co.

Ry su nek 17. Stu den ci za gra nicz ni w Pol sce we dług kon ty nen tów 2005-2011.

Da ne: GUS Do Pol ski wy bie ra ją się głów nie stu den ci z Eu ro py i czę ścio wo z Azji. Ni ska jest obec ność stu den tów z obu ame ryk i Afry ki.

Tym cza sem w wie lu kra jach wy so ko ro zwi nię tych wła śnie stu den ci z kra jów afry kań skich sta no wią zna czą cy od se tek uczą cych się ob co kra jow ców. Wo bec trud no ści w do tar ciu do kan dy da tów z USA czy Ka na dy mo że zwró ce nie się do kra jów Za to ki Mek - sy kań skiej oraz Bra zy lii by ło by obie cu ją cym roz wią za niem. Przy pa dek Bra zy lii był już dys ku to wa ny po wy żej (por. Ry su nek 10).

Ry su nek 18. Stu den ci za gra nicz ni w Pol sce we dług kra jów 2005-2011.

Da ne: GUS

RAPOR T

(22)

21 Rozdział 3. Studenci zagraniczni w Polsce - co wynika ze statystyk

Z ko lei roz kład we dług kra jów po ka zu je, że po za dwo ma li de ra mi (Ukra ina, Bia ło ruś) in ne kra je wy sy ła ją do Pol ski gru py li czo ne naj wy żej w set kach stu den tów. Ich roz ma itość jest dość du ża, sko ro gru pa „in ne” (po za czo ło wą 12) sta no wi ok. 25%

ogó łu stu den tów mię dzy na ro do wych. Roz kład kra jów w po szcze gól nych la tach jest względ nie sta ły za wy jąt kiem gwał tow - nie zwięk sza ją cej się gru py Hisz pa nów (por. rów nież Ry su nek 19).

Wciąż wy da je się, że naj bar dziej obie cu ją ce mo że być w przy szło ści zwró ce nie ak cji re kru ta cyj nej do głów nych „eks por - te rów” stu den tów: Chin, In dii, Ma le zji, Wiet na mu i in nych kra jów azja tyc kich, bo wiem licz ba stu den tów z tych kra jów w pol - skich uczel niach jest nie po rów ny wal na do po ten cja łu ryn ku. Co gor sza, licz ba ta po wo li spa da. Ar gu men ty hi sto rycz ne o stu diach na pol skich uczel niach Azja tów – zwią za ne choć by z obec no ścią stu den tów z Wiet na mu czy Chin w cza sach RWPG – dziś nie do koń ca prze ma wia ją do wy obraź ni, wiec mo że war to do strzec jak in ten syw ną ak cję pro mo cyj ną pro wa - dzą ta kie kra je jak Niem cy, No wa Ze lan dia czy Wiel ka Bry ta nia, by po zy skać licz ne gru py stu den tów z Azji.

Ta be la 5. Li sta kra jów, z któ rych naj czę ściej przy je żdża ją stu den ci do Pol ski 2009-2011.

Lp. 2009 2010 2011 2011/2010

1 Ukra ina 3499 Ukra ina 4879 Ukra ina 6321 113%

2 Bia ło ruś 2329 Bia ło ruś 2604 Bia ło ruś 2937 130%

3 Nor we gia 1311 Nor we gia 1406 Nor we gia 1514 113%

4 USA 972 USA 1004 Hisz pa nia 1177 109%

Szwe cja 940 Hisz pa nia 1076 Szwe cja 1162 107%

5 Li twa 663 Szwe cja 1089 USA 970 97%

6 Taj wan 657 Taj wan 631 Li twa 963 121%

7 Niem cy 585 Niem cy 594 Niem cy 731 110%

8 Ro sja 464 Ro sja 529 Cze chy 671 125%

9 Ka na da 456 Chi ny 515 Ro sja 612 116%

10 Chi ny 392 Cze chy 506 Chi ny 565 110%

11 Ka zach stan 375 Ka na da 456 Taj wan 533 84%

12 Cze chy 326 Ka zach stan 382 Ka na da 470 103%

13 In die 324 Li twa 360 Ara bia Sau dyj ska 387 145%

14 Ni ge ria 258 Ara bia Sau dyj ska 266 Ka zach stan 381 100%

15 Wiet nam 174 In die 263 In die 215 82%

16 Hisz pa nia 152 Wiet nam 184 Wiet nam 197 107%

17 Ara bia Sau dyj ska 143 Ni ge ria 218 Ni ge ria 166 76%

Da ne: GUS

(23)

W poniższym wykresie/tabeli zestawiono kraje⁶, których liczba studentów najbardziej zwiększyła się w okresie 2005-2011.

Rysunek 19. Przyrost liczby studentów zagranicznych w Polsce według krajów (2005-2011).

Jak się wy da je przy naj mniej kil ka z kra jów wy mie nio nych w po wy ższej ta be li po win no się zna leźć na ma pie biur re kru ta - cji uczel ni pol skich. Szcze gól nie smu ci jed nak fakt zmniej sza ją ce go się od set ka stu den tów z kra jów azja tyc kich.

By uwzględ nić w wy ka zie kra je o ró żnym po ten cja le edu ka cyj nym zde cy do wa no się na za sto so wa nie współ czyn ni ka przy ro stu licz by stu den tów, któ ry jest sto sun kiem licz by stu den tów w ro ku wyj ścio wym ni niej szej sta ty sty ki – czy li 2005 – do su my stu den tów z da ne go kra ju za re je stro wa nych w Pol sce. Współ czyn nik ten zna ko mi cie ilu stru je dy na mi kę przy ro stu licz - by stu den tów z da ne go kra ju w ostat nich la tach. Jak wi dać w ta be li obok do kra jów o sto sun ko wo naj wy ższym przy ro ście licz by stu den tów od wie dza ją cych Pol skę na le żą Ara bia Sau dyj ska, Hisz pa nia, Tur cja, Taj wan i Fran cja. Jest to wy nik zu peł - nie od mien ny od ilo ścio we go ze sta wie nia licz by stu den tów za gra nicz nych w Pol sce, gdzie pierw sze miej sca zaj mu ją nie - zmien nie Ukra ina, Bia ło ruś i Nor we gia.

6Odrzucono kraje, których ogólna liczba studiujących w Polsce w okresie ostatnich 8 lat była mniejsza niż 1000 osób.

(24)

23 Rozdział 3. Studenci zagraniczni w Polsce - co wynika ze statystyk

Spe cy ﬁ ką Pol ski jest to, że wy ko rzy stu jąc swo ją po zy cję re gio nal ną osią gnę li śmy sil ną po zy cję na ryn ku edu ka cji aka de - mic kiej u na szych wschod nich są sia dów. Swo istym fe no me nem jest trze cie miej sce Nor we gii. Do po ra żek za li czyć na le ży sto sun ko wo sła by udział stu den tów z Ro sji, Wiet na mu i Ka zach sta nu. Dzia ła nia po dej mo wa ne w ra mach pro jek tu Stu dy in Po land zmie rza ją do prze ła ma nia tej nie po ko ją cej ten den cji.

Tabela 6. Dynamika przyrostu liczby studentów zagranicznych w Polsce według krajów za okres 2005-2011.

Kraj Współczynnik przyrostu

liczby studentów

Arabia Saudyjska 103,67

Hiszpania 90,30

Turcja 28,66

Tajwan 19,94

Francja 17,77

Szwecja 17,52

Chiny 17,20

Nigeria 15,22

Czechy 14,63

Ukraina 12,17

Indie 11,63

Niemcy 11,21

Białoruś 10,95

Norwegia 10,91

Kanada 10,64

Litwa 10,07

Słowacja 9,20

USA 8,58

Rosja 8,23

Wietnam 6,53

Kazachstan 6,39

Dane GUS

Cie szy licz na obec ność stu den tów z Ukra iny i Bia ło ru si na pol skich uczel niach. Wy da je się jed nak, że zde cy do wa nie nie - wy ko rzy sta ny jest po ten cjał kra jów azja tyc kich, USA, Ka na dy a przede wszyst kim Sło wa cji i kra jów bał kań skich.

Zu peł nie in nym kie run kiem dzia ła nia jest po zy ski wa nie stu den tów II i III stop nia z kra jów roz wi nię tych. W tej spra wie ró - żne pro gra my edu ka cyj ne i ba daw cze jak spraw dzo ny już Era smus (wraz z Era smus Mun dus) sta no wić mo gą war to ścio wą po moc. Za rów no wy ko rzy sty wa nie ist nie ją cych „ma rek” edu ka cyj nych oraz two rze nie no wych (jak dzia łal ność szkół pry wat - nych) wy zna cza ją dro gę, któ rą war to iść.

War to jed nak za uwa żyć in ną cie ka wą pra wi dło wość. Ze sta wia jąc ogól ną licz bę stu den tów z po szcze gól nych kra jów z licz - bą stu diu ją cych na pierw szym ro ku za uwa ża my, że ko lej ność usze re go wa nia się nie po kry wa – co po ka za no w po ni ższym dia gra mie.

W przy pad ku Ukra iny, Bia ło ru si, Nor we gii, Li twy, Ka na dy czy Sło wa cji nie za uwa ża my prze su nięć. Cie ka we jest jed nak, że stu - den ci ze: Szwe cji, Czech, Ro sji, Chin i Ni ge rii czę ściej niż in ni po rzu ca ją stu dia nie dłu go po ich roz po czę ciu. Czę ścio wo wy ni kać to mo że z prób emi gra cji z wła sne go kra ju – stu dia mo gły być tu je dy nie pre tek stem do wy jaz du. Z ko lei stu den ci z USA, Nie - miec, Taj wa nu, Ka zach sta nu, Hisz pa nii, Wiet na mu czy Tur cji, któ rzy za czy na ją stu dia w na szym kra ju sta ra ją się je koń czyć. Świad - czy to o ich po zy tyw nej oce nie na sze go sys te mu edu ka cji aka de mic kiej i – sze rzej – po zy tyw nej oce nie Pol ski.