Wojciech Góralski
Uchwały administracyjne synodu
płockiego z 1593 r.
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 25/1-2, 109-121
1982
Praw o Kanoniczne 25 (1982) n r 1—2
KS. WOJCIECH GÓRALSKI
UCHWAŁY ADMINISTRACYJNE SYNODU PŁOCKIEGO Z 1593 R. T r e ś ć : Wstęp. 1. Przebieg synodu. 2. Uchwały adm inistracyjne. 3. Uwagi końcowe.
Wstęp
D oniosłości synodów d iecezjaln y ch n a leż y u p a try w a ć p rzed e w szy stk im w m o d e lo w an iu życia re lig ijn o -m o ra ln eg o zaró w n o w ie r nych, ja k i d u ch o w ie ń stw a, czem u służyły p ro m u lg o w an e przez p r a w odaw ców diecezjaln y ch n o rm y p ra w n e u ję te zazw yczaj w fo r m ie sta tu tó w . O bok tego, n ie w ą tp liw ie isto tn eg o p ro d u k tu o b rad sy n odalnych, n a uw agę z a słu g u ją ta k ż e p o d e jm o w an e w ów czas u- ch w ały o c h a ra k te rz e czysto a d m in istra c y jn y m zm ierzające do za ła tw ie n ia i ro zstrzy g n ięcia bieżących sp ra w diecezjalnych. O dnosi się to w d u żej m ie rz e zw łaszcza do sy n o d ó w d o b y p o try d e n c k ie j p ró b u ją c y c h — tak że n a tej w ła śn ie drodze — ucieleśniać w życiu diecezji odnośne p o stan o w ien ia d e k re tó w soborow ych. N iekiedy n a w e t zg ro m ad zen ia sy n o d aln e o g ran iczały się w yłącznie do po d ejm o w an ia w sp o m n ian y ch uchw ał, co m. in. w idać n a p rz y k ła dzie sy n o d u płockiego z 1586 r. 1
R e fo rm isty czn y synod płocki tzw . cząstkow y W ojciecha B a ra now skiego z 1593 r., o d b y ty w P ło ck u i P u łtu sk u , poza p rz y ję ciem w łaściw ych u c h w a ł o c h a ra k te rz e ustaw o d aw czy m , zred ag o w a n y c h w sześciu o b szern y ch — w su m ie — ro z d z ia ła c h 2, p o d ją ł doniosłe u c h w a ły a d m in istra c y jn e . Z a w ie ra je p ro to k ó ł z sy n o dów cząstkow ych z P ło ck a i P u łtu sk a , w p isa n y do „acta episco- p a lia ” 3 a o p u b lik o w an y w całości przez J a k u b a S a w ic k ie g o 4.
C elem u k a z a n ia ogólnego tła d la w łaściw y ch rozw ażań u zn an o za stosow ne n aszk ico w an ie n a jp ie rw sam ego p rzeb ieg u synodu. P o
1 Zob. W. G ó r a l s k i , Próba p o tr y d e n c k ie j o d n o w y K ościoła P łoc kiego na sy n o d zie z 1586 r. (w druku).
2 S y n o d u s dioecesana P locensis A n n o M.D. X C III (1593) celebrata
p ra e sid en te R e v ere n d issim o D. A lb e rto B a ra n o w ski, D. G. Episcopo P locensi C racoviae, Typis Andreae Petr>icovii Anno Dni M.D. XCIII (1593) oraz Synodus.... j.w., Cracoviae, Typis Andreae Petricovii Anno Domini M.C. XCVII (1597).
3 A rchiw um Diecezjalne w Płocku (odtąd: ADP), E piscopalia (odtąd: Ep.) 27, k. 462—471.
4 J. S a w i c k i , C oncilia Poloniae, t. 6, S y n o d y d ie ce zji płockiej. Źródła i stu d ia k r y ty c z n e , W arszawa 1952, s. 295—355.
zw oli to jednocześnie zo rien to w ać się w sam ej atm o sferze od b y w an y ch o b rad tego w ażnego zgrom adzenia diecezjalnego.
1. P rz e b ie g sy n o d u
W d n iu 25 V I 1593 r., zgodnie z zapow iedzią, n astą p iło o tw arcie sy n o d u cząstkow ego w kolegiacie p u łtu sk ie j. Część litu rg ic z n a roz poczęła się o d p ra w ie n ie m p rzez b isk u p a B aran o w sk ieg o m szy św. p o n ty fik a ln e j do D u ch a Św iętego s, podczas k tó re j n ie w ą tp liw ie zo stało w ygłoszone okolicznościow e kazanie. A k ta sy n o d u nie zaw ie r a ją je d n a k a n i te k s tu k a z a n ia a n i też nie w sk a z u ją n a osobę k a znodziei. M ożna przypuszczać, iż zgodnie z p rz y ję tą p ra k ty k ą , w y głosił je je d e n z członków k a p itu ły . Po m szy św. odm ów iono li ta n ię oraz in n e m odły, p rz ep isa n e n a ta k ą okoliczność w p o n ty - fik a le rzym skim .
Po części litu rg ic zn ej m iało m iejsce zap ew n e złożenie b isk u p o w i obed ien cji przez u czestn ik ó w synodu, po czym rząd ca diecezji w y głosił p rzem ó w ien ie in a u g u ru ją c e o b ra d y synodalne. J e s t ono za w a rte w p ro to k ó le sy n o d u 6.
N a w stęp ie sw ojego w y stą p ie n ia b isk u p n aw ią zał do p o ż y tk u o d b y w an ia synodów p rzy p o m in ając, iż synod d iecezjaln y p o w in ien być zw o ły w an y corocznie. W zw iązku z tym , że n ie odbył jeszcze sy n o d u od 1591 r., k ie d y to o b jął rz ą d y diecezją, a w ięc od dw óch la t, o rd y n a riu sz diecezji u z n a ł za stosow ne przed ło żen ie z e b ran y m sw ojego u sp ra w ie d liw ie n ia w ty m względzie. Z aznaczył więc, że opóźnienie to n ie p ły n ie b y n a jm n ie j z zan ied b an ia, lecz zostało spow odow ane zaan g ażo w an iem b isk u p a w w ażne sp ra w y K ościoła polskiego o raz w sp ra w y R zeczypospolitej, a n a stę p n ie okolicznoś cią p a n u ją c e j w w ielu re jo n a c h diecezji epidem ii, k tó ra u niem ożli w iła sfin alizo w an ie rozpoczętej w izy tacji kościołów p a ra fia ln y ch . Szczęśliw e u sta n ie e p id em ii pozw oliło, n a d m ie n ił m ów ca, dopiero k ilk a m iesięcy te m u ukończyć dzieło w izy tacy jn e, p o m y ślan e ja k o p rz y g o to w an ie synodu, za co B ogu należy się wdzięczność.
R ozpoczęty synod m a być p rz ed e w szy stk im dziełem pośw ięco n y m n a chw ałę B ożą oraz służącym zb aw ien iu dusz. P a ste rsk ie obow iązki b isk u p a k ie ru ją jego tro sk ę k u d o b ru d u ch o w em u die cezji: zaró w n o kap łan ó w , ja k i w iernych. T ro sk a ta, zaznaczył b iskup, dotyczy p rz ed e w szy stk im w y k o rzen ien ia w szelkich fo rm zła i n iep raw o ści, k tó re d a ją się zauw ażyć w życiu diecezji. B ra k i m o ra ln e i n iez d y sc y p lin o w an ie w iern y c h św iadczą o u p a d k u k a r ności kościelnej w śró d kap łan ó w . S tą d też p rz ep ro w ad zen ie re fo r m y i n a p ra w y obyczajów n ależy zacząć od k leru . M ów iąc o
bo-5 ADP, Ep. 27, k. 472. 8 Tamże, k. 472—475.
[3]
U chw ały synodu płockiego 111 łączk ach życia k ap łań sk ieg o B a ran o w sk i nie p ię tn u je je d n a k żad n ej k o n k re tn e j dziedziny.K reśląc o b raz w y m ag a jącej re fo rm y diecezji płockiej b isk u p po służył się p a ra b o lą : ta k ja k n a dużym , rozgałęzionym d rzew ie nie m ogą rodzić się zdrow e owoce, g d y nie są zdrow e korzenie, ta k w y ra s ta ją c a n a glebie W innicy P a ń sk iej diecezja n ie m oże o b fi to w ać w dobro, je śli je j k le r po zo staje sk ażo n y złem. Całe zresz tą p rzem ó w ien ie je s t n acech o w an e tro s k ą o pięk n o form y, jasność m yśli i siłę a rg u m en tacji.
W zak o ń czen iu o rd y n a riu sz a p e lu je do w szystkich zgrom adzo n y ch o pom oc i ra d ę w realizacji zam ierzonego dzieła re fo rm y p rz y p o m in a ją c o w sp ó ln y m o bow iązku w ty m w zględzie oraz o odpow iedzialności p rzed Bogiem.
Po p rz em ó w ien iu b isk u p a B aranow skiego, z jego polecenia od czytano n ajp ra w d o p o d o b n ie j, zgodnie z p rz y ję tą ogólnie p ra k ty k ą , okólnik k o n w o k ac y jn y . P ro to k ó ł sy n o d u p o k ry w a w szakże te n m o m e n t m ilczeniem .
W dalszej części zg ro m ad zen ia zo stały przed ło żo n e z e b ra n y m p i sem ne p ro p o zy cje b isk u p a, tzw . a rty k u ły , u p rzed n io przezeń sfo r m ułow ane, stan o w iące p o d staw ę debaity sy n o d aln ej 7. Aż pięć w śró d sześciu a rty k u łó w b isk u p ic h n a w ią z u je do p o stan o w ień so b o ru try d en ck ieg o , co po zw ala n a w stęp n e zo rien to w an ie się, g d y cho dzi o w iodące źródło u c h w a ł synodu.
A rty k u ł p ie r w s z y 8 dotyczy złożenia w y zn a n ia w ia ry i przysięgi o b ed ien cy jn ej, w m yśl b u lli P iu sa IV In iu n c tu m n o b is z 13 X II 1564 r.9, przez ty c h b en eficja tó w , k tó rz y n ie d o p ełn ili tego obow iąz k u n a synodzie d iecezjaln y m z 1586 r .ł0 lu b p rz y o k azji in sty tu c ji kan o n iczn ej n a d a n e b en eficju m . W a rty k u le d ru g im 11 z a w a rte są w nioski b isk u p a w sp ra w ie w y b o ru eg zam in a to ró w sy n o d aln y ch oraz sędziów do ro z p a try w a n ia sp ra w deleg o w an y ch przez S to li cę A p o sto lsk ą 12. W o b y d w u p rz y p a d k a c h p ropozycje rząd cy diecezji szły w k ie ru n k u w sk a z a n ia k o n k re tn y c h k a n d y d a tó w . A rty k u ł III 13 obejm ow ał p o stu la t w przedm iocie u jed n o lice n ia litu rg ii w obrębie całej d ie c e z jil i . W a rty k u le cz w a rty m 15 n a w ią z u je się do dziedziny obow iązków d u szp astersk ich , k a zn o d ziejstw a oraz sp ra w o w a n ia sa
7 Zaopatrzone zostały w inskrypcję: „A rtieuli in synodo dioecesana propositi”. Zob. tamże, k. 475—478.
8 Tamże, k. 475—476.
9 Por. Conc. Trid. sess. 24 c. 12 de ref. 10 ADP, Ep. 27, k. 476.
11 Tamże, k. 476.
12 Por. Conc. Trid. sess. 25 c. 10 de ref. w ADP, Ep. 27, k. 472.
14 Por. Conc. Trid. sess. 22 decr. de obs. et evit. in celebr, miss.; sess. 24 c. 12.
k ra m e n tó w św .16 A rty k u ł V 17, w n a w ią z a n iu do odnośnej d y re k ty w y T r id e n tin u m 18, d otyczy sp ra w y ery g o w an ia w diecezji se m in a riu m duchow nego. W reszcie w a rty k u le s z ó s ty m 19 za w a rte je st ż ą d an ie p rz e p ro w a d ze n ia re fo rm y d u ch o w ień stw a zarów no w dziedzinie obyczajów , ja k i w y p e łn ia n ia obow iązków w y n ik a ją c y c h z p ełn io n y ch urzędów .
Po zap o zn an iu u czestn ik ó w sy n o d u z w y m ien io n y m i a rty k u ła m i b isk u p im i p rzy stą p io n o do k o lejnego p u n k tu p o rz ą d k u dziennego, k tó ry stanow iło odczytanie szeregu d e k re tó w sob o ru try d e n c k ie go z z a k re su p rz e d m io tu w ia ry k ato lick iej, sp ra w o w a n ia s a k ra m e n tó w św. oraz p rz y w ró cen ia dyscy p lin y kościelnej 20, k tó ry m i to zag ad n ien iam i synod m ia ł zająć się w p ierw szy m rzędzie. N a leży zauw ażyć, że p rzy p o m n ien ie ze b ra n y m aż 25 b ard zo istotnych po sta n o w ień try d e n c k ic h m usiało w y starcz ająco pobudzić św iado m ość u czestn ik ó w sy n o d u w z ak resie w y m ien io n y ch dziedzin życia kościelnego, objętego refo rm ą.
O dczytane d e k re ty re fo rm a c y jn e dotyczyły n a stę p u ją c y c h sp ra w : w y zn an ie w i a r y 21, k a r y w obec p u b liczn y ch g rz e s z n ik ó w 22, egza m in a to rz y k a n d y d a tó w n a proboszczów 23, sędziow ie d elegow ani 24, głoszenie słow a Bożego 25, czyściec 26, k u lt Ś w ięty ch 27, n a k ła d a n ie p o k u ty za g r z e c h y 28, eg zam in s p o w ie d n ik ó w 29, pobożne l e g a t y 30, d z ie się c in y 31, litu rg ia m szy św .32, u z u rp a c ja d ó b r k o śc ie ln y c h 33, se m in a riu m d u ch o w n e 34, życie i obyczaje k le ru 35, skrom ność życia d u ch o w n y c h 38, o p iek a d u sz p a ste rsk a n a d ubogim i i c h o r y m i37, po
18 Por. Conc. Trid. sess. 24 c. 4; sess. 22 decr. de obs. et evit. in celebr, miss.; sess. 7 c. 13 de sacr. in gen.
17 ADP, Ep. 27, k. 477.
18 Conc. Trid. sess. 23 c. 18 de ref. 19 ADP, Ep. 27, k. 478.
20 Tamże, k. 478—479.
21 Conc. Trid. sess. 25 c. 2 de ref. 22 Tamże, sess. 24 c. 8 de ref. 23 Tamże, sess. 24 c. 18 de ref. 24 Tamże, sess. 25 c. 10 de ref.
25 Tamże, sess. 5 c. 2 de ref. oraz sess. 24 c. 4 de ref. 28 Tamże, sess. 25 c. 1 decr. de purgat.
27 Tamże, sess. 25 decr. de invoc., vener. et rei. Sanct. e.t sacr. imag. 28 Tamże, sess. 24 c. 8 de ref.
29 Tamże, sess. 23 c. 15 de ref. 30 Tamże, sess. 25 c. 4 de ref. 31 Tamże, sess. 25 c. 12 de ref.
32 Tamże, sess. 22 decr. de obs. et evit. in celebr, miss. 33 Tamże, sess. 22 c. 11 de ref.
84 Tamże, sess. 23 c. 18 de ref. 35 Tamże, sess. 23 c. 18 de ref.
35 Tamże, sess. 24 c. 6 de ref. oraz sess. 22 c. 11 de ref. 88 Tamże, sess. 25 c. 1 de ref.
[5]
U ch w ały synodu płockiego 113 stę p o w a n ie przeciw k o d u c h o w n y m ży jący m w k o n k u b in a c ie 38, dzie ci k a p ła n ó w 39, stró j d u ch o w n y 40, d zierżaw ien ie d ó b r k ościelnych 41, k u m u la c ja b e n e fic jó w 42, r e z y d e n c ja 43, p ro m o cja do p r a ła tu r i k a n o n ii 44, w iz y ta c ja d ie c e z ji4S.K o le jn y m p u n k te m p o rz ą d k u o b ra d b y ła d e b a ta n a d p ro p o zy cja m i b isk u p im i z a w a rty m i w om ów ionych w yżej 6 a rty k u ła c h . P ro to k ó ł sy n o d u nie in fo rm u je je d n a k n a te m a t p rz eb ieg u sam ej d y sk u s ji o g ran iczając się do p o d a n ia w zm ian k i, że trw a ła o na łącz n ie d w a d n i: 25 i 26 V I 1593 r.46 P ro je k t b isk u p a b y ł ju ż w cześ n ie j p rz e d m io te m d y sk u sji podczas sy n o d u w P ło ck u (26—28 IV 1593 r.), d e b a ta n a synodzie w P u łtu s k u sta n o w iła n ie ja k o d alszy je j ciąg. N a p o d staw ie z a k re su tem aty czn eg o o stateczn y ch u c h w a ł synodu, w ychodzących w n ie k tó ry c h p u n k ta c h daleko poza ra m y w y ty czo n e p ro p o zy cja m i b isk u p im i o raz n a p o d staw ie okoliczności tr w a n ia sy n o d u przez 3 d n i w P ło ck u i. 2 w P u łtu s k u m ożna m niem ać, iż d y sk u sja sy n o d a ln a b y ła ożyw iona.
W y n ik iem d e b a ty u czestn ik ó w sy n o d u n a d a rty k u ła m i o rd y n a riu sza diecezji b y ły o b szern e s ta tu ty sy nodalne, ułożone sy stem aty cz n ie w e d łu g p o d an ej p rzez tegoż o rd y n a riu sz a d y sp o z y c ji47.
N astęp n ie załatw io n o sp ra w y n a tu r y a d m in istra c y jn e j p o d e jm u ją c m .in. szereg uchw ał. T en fra g m e n t o b ra d sy n o d aln y ch zo stan ie z re fe ro w a n y w dalszej części opraco w an ia.
Z k o lei b isk u p sk ie ro w a ł do proboszczów o raz w szy stk ich k a p ła n ó w a ta k ż e do re k to ró w szkół k ró tk i ap el o d o b ry p rz y k ła d w dziedzinie obyczajów oraz pobożności w obec sw oich podopiecz n y c h 4S.
W reszcie, po sp ra w d z e n iu lis ty obecności, rząd ca diecezji ogło sił u p o rn y m i tych, k tó rz y n ie p rz y b y li n a synod n ie u sp ra w ie d li w iając sw ojej absencji. S k aza ł ich jednocześnie n a k a rę g rz y w n y w w ysokości 3 m a re k n a rzecz kościoła kolegiackiego w P u łtu s k u p o lecając w y eg zek w o w an ie te j k a r y oficjałow i p u łtu s k ie m u 49.
J a k k o lw ie k w p ro to k ó le sy n o d u n ie m a o ty m w zm ianki, n a le ży je d n a k p rz y ją ć n a p o d staw ie p ra k ty k o w a n e g o zw yczaju, iż zg ro m ad zen ie kończyła część litu rg ic z n a , n a k tó rą n ie w ą tp liw ie zło
38 Tamże, sess. 25 c. 14 de ref. 39 Tamże, sess. 25 c. 15 de ref. 40 Tamże, sess. 14 c. 6 de ref. 41 Tamże, sess. 25. c. 11 de ref. 42 Tamże, sess. 24 c. 17 de ref.
43 Tamże, sess. 6 c. 2 de ref. oraz sess. 23 c. 1 de ref. 44 Tamże, sess. 24 c. 12 de ref.
45 Tamże, sess. 24 c. 10 de ref.
48 Zob. ADP, Ep. 27, k. 528; Synod w Płocku trw ał przez 3 dni: 26— 28 IV 1593 r. Zob. tamże, k. 434.
47 ADP, Ep. 27, k. 479—528. 48 Tamże, k. 471.
49 Tamże.
żyło się nabo żeń stw o k o n k lu zy jn e, o d p raw io n e zapew ne przez bis k u p a , zakończone u ro cz y sty m „Te D eu m ” .
2. U ch w a ły a d m in is tra c y jn e
J a k ju ż zaznaczono, w m yśl p rz y ję te j p ra k ty k i sy n o d aln ej, p o d ję to n a synodzie p ew n e decyzje o c h a ra k te rz e ad m in istra c y jn y m , k tó re w w ielu p rz y p a d k a c h zasłu g u ją n a uw agę. T a k w ięc, stosow n ie do dyspozycji so b o ru try d en c k ieg o 30. syn o d płocki d o k o n a ł p o w o łan ia eg za m in a to ró w oraz sędziów , o d rę b n ie d la P ło ck a i o d rę b n ie d la P u łtu sk a , chodziło tu ta j o zasięg te ry to ria ln y o b y d w u sy n o d ó w cząstkow ych 51.
N a eg zam in ato ró w d la P ło ck a synod p o w o łał: M ateu sza Ż ółtow skiego, d o k to ra teologii, F lo ria n a S uchodolskiego — k a n o n ik ó w płockich oraz o. A ntoniego, p rz e o ra k o n w e n tu D o m in ik an ó w w Płocku. Do d esy g n o w an y ch w te n sposób przez synod eg za m in ato ró w b isk u p — ze sw ojej s tro n y — doko o p to w ał p o n ad to S ta n isła w a G rabow skiego, k a n o n ik a płockiego 5K D la P u łtu s k a e g z a m in a to ra m i z ra m ie n ia sy n o d u zo stali: S te fa n N ieborski, a rc h id ia k o n d o b rzy ń ski, A n d rzej R óżanow ski i W aw rzyniec W szerecz, d o k to r ob o jg a p ra w — k an o n icy p u łtu scy . Z n o m in acji b isk u p iej w szedł p o n a d to do tego g ro n a M ichał K arn iew sk i, o ficjał p u łtu sk i, k a n o n ik płocki i p u łtu s k i S3. M ian o w an i eg za m in ato rzy złożyli n a stę p n ie w y m a g a n ą przysięgę.
N om inację n a sędziów , k tó ry m m ożna było delegow ać sp ra w y zlecone przez Stolicę A postolską o trzy m ali: Z acheusz P ik a rsk i, a r ch id iak o n płocki, M ateusz Ż ółtow ski, d o k to r teologii, k a n o n ik płoc ki, A n d rzej K oziński, k a n o n ik płocki i P io tr G ojski, k a n o n ik płoc k i 54.
D okonano n a stę p n ie p o w o łan ia k o m isji do sp ra w zw iązan y ch z założeniem i u rząd z en iem p lan o w an eg o se m in a riu m duchow nego. W je j sk ła d w eszły cz te ry osoby: F lo ria n S uchodolski, k a n o n ik płocki i A n d rzej R óżanow ski, k an o n ik p u łtu sk i — ja k o delegaci b isk u p a , A n d rzej K oziński, k a n o n ik płocki ■— ja k o d eleg at k a p itu ły k a te d ra ln e j oraz W ojciech B iliński, k a n o n ik p o zn ań sk i i proboszcz płocki — ja k o d eleg at d u ch o w ień stw a a rc h id ia k o n a tó w płockiego i d o brzyńskiego 55.
S ynod stw o rzy ł okazję do p o d jęcia u c h w a ły w od n iesien iu do k a p itu ły kolegiackiej św. M ichała w P ło ck u : p ostanow iono, że je j członkow ie ■—■ p ra ła c i i k an o n ic y •— w in n i corocznie g rom adzić siej
50 Conc. Trid. sess. 25 c. 10 de ref.
61 Zob. J. S a w ick i, S y n o d y d iecez ji płock iej..., s. 128— 129.. 52 ADP, Ep. 27, k. 435.
63 T am że. 54 T am że, k. 436. 55 Tam że.
[7] U chw ały synodu płockiego 115 n a p osiedzeniu k a p itu ln y m w sw oim kościele k o legiackim w d n iu św. M ateu sza ap o sto ła i ew an g elisty 56.
D alsze a k ty a d m in istra c y jn o -o rg a n iz a c y jn e p o d ję to n a syn o d zie cząstk o w y m w P u łtu sk u , do k tó ry c h p ro to k ó ł sy n o d u płockiego w y ra ź n ie o d s y ła 57. N a synodzie p u łtu sk im p o d jęto bow iem cały szereg w ażn y ch u ch w ał n a tu r y a d m in istra c y jn e j.
W sp ra w ie ery g o w a n ia i w y p o sażen ia se m in a riu m d u chow nego w P u łtu s k u m ia ła m iejsce d e b a ta sp ecjaln ej ko m isji pow o łan ej w ty m celu n a synodzie w Płocku. N a w n io sek b isk u p a ta k ż e d u ch o w ień stw o a rc h id ia k o n a tu p u łtu sk ieg o d esygnow ało do n ie j sw ego d eleg ata, zo stał n im — w y b ra n y ju ż przez k le r a rc h id ia k o n a tó w płockiego i d o b rzy ń sk ieg o — W ojciech B iliń s k i58. W to k u d e b a ty n a d sp ra w ą fu n d a c ji i e re k c ji se m in a riu m b isk u p B a ra n o w sk i p rzy dzielił ze sw ojej m e n sy b isk u p iej n a rzecz now o p o w stającej in s ty tu c ji dochody z trz e c h w si — R aczyna i C iachcina w k lu czu płoc k im oraz Szyszk w k lu czu p u łtu sk im — ja k o sta łą d o ta c ję 59. W śla d za d ecy zją o rd y n a riu sz a diecezji p o d ję to u ch w ałę o ro cznym p o d a tk u poszczególnych ben eficjó w i k la sz to ró w n a cele u trz y m a n ia se m in ariu m . K o n try b u c ją z o stały o b ję te k a p itu ły — k a te d r a ln a i k o - legiackie, a ta k ż e poszczególni ich p ra ła c i i kan o n icy , n a stę p n ie opaci o raz b o gatsze p a ra fie diecezji w liczbie 30. W kład b isk u p a i w p ły w y p o d a tk o w e m iały stan o w ić po połow ie n iezbędnego fu n duszu, k tó ry w y n o sił 1000 zł p o ls k ic h 60. J a k o n ajb liższy te rm in d la złożenia u ch w alonego p o d a tk u w yznaczono dzień 1 I 1594 r. W yznaczone su m y należało złożyć n a ręce w y b ra n y c h k o le k to ró w : J a k u b a P o n iato w sk ieg o , k a n o n ik a g racja ln eg o płockiego i A n d rze ja O rzyckiego, p re p o z y ta m a n sjo n a rz y k o le g ia ty p u łtu sk ie j. W te n sposób zo stał p rz y g o to w a n y n iez b ę d n y g r u n t pod erek cję sem i- m in a riu m d uchow nego w P u łtu sk u , k tó re j b isk u p B a ra n o w sk i do k o n a ł w ro k później 61.
W ażną sp ra w ą dotyczącą o rg a n izacji i a d m in istra c ji diecezjalnej', 58 Tamże.
57 „De festis, tum de decanis ruralibus, qui sint in archidiaconatibus Ploeensi et D obrinensi designati et deputati, atque de aliis, videndae sunt conclusiones et constitutiones in synodo Poltoviensi conscriptae inferies”. — Tamże.
68 Tamże, k. 461.
69 Tamże; Zob. F. K a c p r z y c k i , Sem inarium pułtuskie, jego za łożenie i organizacja prawna (1594—1732), Lublin 1965 (rnps Bibl. KUL); Zob. także tenże, Założenia Sem inarium Duchownego w Płocku, „Stu dia Płockie” 2 (1974) s. 142—143.
60 Inform uje o tym biskup B aranow ski w relacji do Rzymu z 1595 r. Zob. W. M ü l l e r , Diecezja płocka od drugiej połowy X V I w ieku do rozbiorów, „Studia Płockie” 3 (1975) s. 169; N ajwiększą sumą — 200 florenów rocznie — został opodatkow any opat czerwiński. Zob. ADP, Ep. 27, k. 462.
61 F. K a c p r z y c k i , Sem inarium pułtuskie..., s. 40; T. Z e b i o w s k i , Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976, s. 87.
p o ru sz o n ą n a synodzie, było u a k ty w n ie n ie d e k a n a tó w 62. F o rm a ln ie istn ia ły one ju ż od d aw n a, ich sieć zreo rg an izo w a ł b isk u p E ra zm C iołek (1504— 1522). D e facto je d n a k n ie je d n o k ro tn ie zan ied b y w an o m ia n o w a n ia d z iek an ó w lu b istn ieli oni je d y n ie n o m in aln ie. S p ra w a re a k ty w o w a n ia d e k a n a tó w , stan o w iąc a p rze d m io t polecenia sy n o d u p ro w in c jo n aln eg o w arszaw sk ieg o z 1561 r.63, n ie została do p ro w a d z o n a do koń ca podczas sy n o d u W olskiego z 1586 r.fi4 B isk u p B aran o w sk i, o p ie ra ją c się w zasadzie n a sieci d e k a n a tó w u stalo n e j przez C iołka u tw o rz y ł je d y n ie n o w y d e k a n a t stan isław o w sk i, w y ło n io n y z części d e k a n a tó w w yszkow skiego i n u rsk ieg o w a rc h i d iak o n acie p u łtu sk im 65. P oza ty m m ian o w ał d ziek an ó w w e w szy st k ic h d e k a n a ta c h diecezji p u b lik u ją c to w łaśn ie n a s y n o d z ie 66.
J e d e n z w y b ra n y c h n a synodzie w P ło ck u e g z a m in ato ró w sy n o d aln y ch , nieo b ecn y w ów czas W aw rzyniec W szerecz, d o k to r obojga p ra w , k a n o n ik p u łtu sk i, z atw ie rd z o n y przez synod, złożył p rz y się g ę 67, stosow nie do d e k re tu tr y d e n c k ie g o 68. P oza ty m ci k ap łan i, k tó rz y n ie złożyli d o tą d w y z n a n ia w iary , n a k azan eg o przez T rid e n - tim rni, d o p ełn ili tego obow iązku.
P oruszono n a stę p n ie sp ra w ę u p o sażen ia p e n ite n c j arza k a te d ry płockiej. Z u w ag i n a szczupłość jego dochodów b isk u p — o p ie ra ją c się n a p o stan o w ien iach try d e n c k ic h 39 — p rzeznaczył k a n o n ię płoc k ą fu n d i G ocław ja k o sta łą d o tację d la teg o u rzęd u , co m iało w ejść w życie od najb liższeg o w a k a tu tej k a n o n ii 70.
62 ADP, Ep. 27, k. 484—465 i 526—527.
63 Zob. Constitutiones synodorum metropolitarnie Ecclesiae Gnesnen- sis provincialium [...] Joannis W ężyk [...], s. 56—-57.
64 Zob. ADP, Ep. 142, k. 297. «5 ADP, Ep. 27, k. 464—465.
66 Dziekanam i zostali m ianow ani: w dekanacie płockim — Wojciech Biliński, kanonik poznański, proboszcz płocki; w dek. bielskim — W oj ciech Wyszogrodzki; w dek. Sierpeckim — J a n Jeżewski; w dek. m ław skim — Bartłom iej Grzebski; w dek. szreńskim — W alerian Dzięgielewski; w dek. płońskim — Stanisław Chełchowski; w dek. wyszogrodzkim i bodzanowskim — Stanisław Grabowski, kanonik płoc ki; w dek. ciechanowskim — Adam Czerwiński; w dek. przasnyskim — M ichał Grzebski; w dek. czerw ińskim — Stefan Nieborski, archidiakon dobrzyński, p rała t płocki i kanonik pułtuski; w dek. gostynińskim — Maciej Rawski; w dek. pułtuskim — Ja k u b Poniatow ski, kanonik gra- cjalny, altarzysta pułtuski i serocki; w dek. wyszkowskim — Albert, kustosz w ikariuszy pułtuskich; w dek. nurskim — Jak u b Odrzywół; w dek. stanisław ow skim — J a n Radzymiński; w dek. łomżyńskim — Melchior Kołakowski; w dek. w izneńskim — Paw eł N utrycjusz; w de kanacie dobrzyńskim — Zygm unt Bądkowski; w dek. lipnowskim — Sebastian Kowalikowski; w dek. rypińskim — Paw eł Sieradzki. Zob. tamże.
87 Tamże, k. 465.
68 Cone. Trid. sess. 24 c. 18 de ref. 69 Por. tamże, sess. 24 c. 8 de ref.
70 ADP, Ep. 27, k. 465; A ktualnym tytulariuszem kanonii był Gotard W róblewski. Zob. tamże, k. 497.
[9] U chw ały synodu płockiego 117
Z u w a g i n a sk a rg i proboszczów n a z b y t częste zm ian y m iejsca p ra c y przez w ik a riu sz y i służbę kościelną, n a stę p u ją c e zazw yczaj bez odpow iednio w cześniejszego u p rz e d z a n ia o ty m proboszczów , b isk u p ogłosił d e k re t, w m yśl k tó re g o zm ian a m iejsca p ra c y przez w ik a riu sz a lu b innego p ra c o w n ik a kościelnego m oże m ieć m iejsce je d y n ie po u p rz ed z en iu o ty m proboszcza p rz y n a jm n ie j n a k w a r ta ł w cześniej. D yspozycja ta zo stała o b w a ro w a n a sa n k c ją k a r y a r b itra ln e j. T a k a sam a sa n k c ja została u sta n o w io n a w sto su n k u do ty c h proboszczów , k tó rz y b y z a tru d n ia li w ik a riu sz y lu b służbę koś cielną, o puszczających dotychczasow e m iejsce z a tru d n ie n ia bez u - p rzed n ieg o k w a rta ln e g o w y m ó w ien ia 71.
In n y d e k re t o rd y n a riu sz a p ro m u lg o w a n y n a synodzie w P u łtu s k u p ośw ięcony b y ł sp ra w ie u trz y m a n ia ty c h k a n d y d a tó w do św ię ceń, k tó rz y o trzy m a li d o k u m e n t p ro w iz ji od osoby trzeciej. Z obo w iązy w ał on do u trz y m a n ia w sp o m n ian y ch k a n d y d a tó w —■ w za k re sie w y ży w ien ia i u b ra n ia — w łaśn ie tych, zaró w n o d u chow nych, ja k i św ieckich, k tó rz y w y sta w ia ją p ro w iz ję 72.
Do p e ty c ji d u c h o w ień stw a diecezji w sp ra w ie u d z ielan ia k a p ła n o m a p ro b a ty n a o k re s p rz y n a jm n ie j roczny, co u ch y liło b y tr u d ności zw iązane z częstym je j p rz e d łu ż a n ie m w k u rii, rząd ca die cezji u sto su n k o w a ł się n eg aty w n ie. Z aznaczył p rz y ty m , iż b y łb y go tó w p rzy ch y lić się do te j p ro śb y , g d y b y k a p ła n i n a to zasługiw ali. D ośw iadczenie w sk a z u je je d n a k , że w ielu z n ic h n ie zna do b rze n a w e t p o d staw o w y ch p ra w d n a u k i ch rześcijań sk iej. W ta k ie j sy tu a c ji su m ie n ie b isk u p a n ie po zw ala m u zadośćuczynić p rz e d sta w ionej prośbie. Lecz jed n o cześn ie zaznacza, że k a p ła n i n ie d o sta teczn ie w y k ształcen i m ogą zgłaszać się do se m in a riu m duchow nego, a b y ta m przez p ew ien o k res czasu, n a koszt b isk u p a, u z u p ełn iać b ra k i. W ta k ic h p rz y p a d k a c h , po stw ie rd z e n iu uczynionego p o stę p u i w y k a z a n iu się n iez b ęd n y m i w iadom ościam i, z a in te re so w an i b ęd ą m ogli o trzy m ać n a w e t sta łą a p ro b a tę 73.
K o le jn y m p u n k te m w rzędzie s p ra w a d m in istra c y jn y c h b y ł p ro b lem sk ró cen ia p rz e p isa n y c h przez sobór try d e n c k i o dstępów czaso w ych zw an y ch in te rs tic ja m i pom iędzy poszczególnym i św ięcen iam i w y ż sz y m i74, o co d u ch o w n i p ro sili b isk u p a, m o ty w u ją c w n io sek okolicznością szczupłej ilości k a p ła n ó w w d ie c e z ji75. O dpow iedź o rd y n a riu sz a b y ła k om prom isow a. Z je d n e j s tro n y stw ierd ził, iż będzie w te j m ierze u d zielał dyspens, zw łaszcza je śli będzie tego w y m ag ać p o trz e b a ja k ieg o ś kościoła a o rd y n a n d z i o każą się tego godni. Lecz z d ru g ie j n ad m ien ił, iż w p ew n y ch p rz y p a d k a c h , z
71 Tamże, k. 485—466. 72 Tamże, k. 466. 73 Tamże, k. 466—467.
74 W yniosły one rok, gdy chodzi o poszczególne święcenia wyższe. Zob. Conc. Trid. sess. 23 c. 11 i c. 13 de ref.
u w a g i zaró w n o n a n iezd atn o ść k a n d y d a ta , ja k i bezpieczeństw o o rd y n a to ra , n ie n a le ż y spieszyć się z w k ła d a n ie m rą k , w m yśl za le c en ia św. P a w ła 76.
W przedłożonej w dalszy m ciągu przez k le r sp ra w ie o d zy sk an ia m a ją tk ó w b e n e fic ja ln y ch z a g rab io n y ch p rzez szlachtę oraz re s ty tu c ji u tra c o n y c h dochodów a ta k ż e w sp ra w ie u ch y le n ia in n y ch k rz y w d ponoszonych przez d u ch o w ień stw o ze s tro n y szlachty, bis k u p zap ew n ił ze b ran y ch , iż odnośnie do re s ty tu c ji u tra c o n y c h do chodów o raz o d zy sk an ia p ełn y ch sw obód d u ch o w ie ń stw a, n ie po m ija ł i n ie p o m ija żad n ej stosow nej okazji, a b y podczas sp o tk a ń z in n y m i b isk u p a m i in te rw e n io w a ć w ty c h dziedzinach. P o ra d z ił jednocześnie, a b y w sto su n k u do trw a ją c y c h w u p o rze e k sk o m u n i- k o w a n y c h za m euiszczenie dziesięciny p ró b o w ać n a jp ie rw odpow ied n ic h rozm ów p ry w a tn y c h niż u ciekać się do p u b lik o w a n ia cen z u r 77.
D uchow ieństw o w y stąp iło n a stę p n ie ze sk a rg ą przeciw ko ty m spośród szlachty, k tó rz y zm u szają k ap ła n ó w , sy n ó w sw oich p o d d a n y ch , do p e łn ie n ia służby w kościołach z n a jd u ją c y c h się w ich do b ra c h , w b re w p ra w u i sw obodom kościelnym . B isk u p B a ra n o w sk i p ro szo n y o ra d ę w te j sp ra w ie odpow iedział, że k a p ła n i ta c y p o w in n i zostać zw o ln ien i p rzez szlachtę, o co m o żn a w y stęp o w ać n a d ro d ze sądow ej 78.
B isk u p ud zielił poza ty m odpow iedzi n a p e ty c ję k le ru diecezji w sp ra w ie łagodniejszego k a ra n ia d u ch o w n y ch w in n y c h p rz e stę p stw , złag o d zen ia w sto so w an iu re z e rw ató w b isk u p ic h w obec p ew n y ch k a te g o rii p e n ite n tó w (chorych, u łom nych, ubogich) o raz w sp ra w ie u d z ie la n ia w ik a riu sz o m ju ry s d y k c ji do słu c h a n ia spow iedzi sw oich proboszczów . O dnośnie do d u ch o w n y ch w in n y c h w y k ro czeń rząd ca diecezji obiecał tra k to w a ć ich z łagodnością d a ją c p rz y ty m do zro zu m ien ia, że i d o tą d n ie o k azy w ał w ty m w zględzie w iększej suro w o ści niż to z a k re śla ły n o rm y p ra w a . Je śli chodzi zaś o sp ra w ę ro zg rzeszan ia od re z e rw a tó w b isk u p ic h o raz o ju ry s d y k c ję w i k a riu s z y do sp o w ia d a n ia sw oich proboszczów , to B a ra n o w sk i obie cał, iż p ro śb o m ty m n ie odm ów i w sto su n k u do k a p ła n ó w odpo w ied n ich , u z n a n y c h za ta k ic h w dro d ze e g z a m in u 79.
W dalszym ciągu o b ra d k a p ła n i, p rz e d e w szy stk im w ik ariu sze, p rz e d sta w ili p ro śb ę w sp ra w ie dopuszczenia w y ją tk ó w od dopiero co ogłoszonego n a synodzie s t a t u t u 80 zak azu jąceg o o d p ra w ia n ia w d a n y m kościele m szy św. p ry w a tn y c h podczas m szy św. głów nej. Z d a rz a się bow iem , że w ik a riu sz e w ra c a ją c w n ied ziele i św ięta
76 Por. I Tym 5, 22. 77 ADP, Ep. 27, k. 468. 78 Tamże.
79 Taimże, k. 468—469.
[11] U chw ały synodu płockiego 119 o d ch o ry ch często tr a f ia ją w łaśn ie a k u r a t n a czas o d p ra w ia n ia w św ią ty n i m szy św. głów nej czyli sum y. B iskup odpow iedział je d n a k o d m ow nie n a tę p ro śb ę p rz y p o m in a ją c o obow iązyw alności n o r m y •— bez żad n y ch w y ją tk ó w — zezw alającej n a ro zpoczynanie m szy św. p ry w a tn y c h dopiero po skończonej k o m u n ii św. w e m szy św . g łó w n e j81. P rz y p o m in a ją c tę dyspozycję p ra w o d a w c a diecez ja ln y w sp o m n iał ta k ż e o k a ra c h a rb itra ln y c h za je j p rzek ro cze nie.
R o z p a try w a n o z kolei sp raw ę zao p a trz en ia kościołów diecezji w n o w e księgi litu rg ic z n e — m szały i b re w ia rz e, d u ch o w ień stw o bo w iem zw róciło uw ag ę n a b ra k ty c h ksiąg. W odpow iedzi b isk u p B a ra n o w sk i stw ierdził, iż zaró w n o jego p o p rz ed n ik , b isk u p W olski, j a k i on sam , przeznaczyli p e w n e su m y p ie n ię d z y 82 n a d ru k po trz e b n y c h k siąg litu rg iczn y ch . T ym czasem je d n a k , do chw ili z re a lizo w an ia d ru k u , księgi te należy odpisać w e w łasn y m zakresie, obow iązek te n został nało żo n y pod k a rą a r b itr a ln ą 83.
P o sia d a ją c y p ism a polecające k a p itu ły płockiej lu b p u łtu sk ie j k a n d y d a c i n a stu d ia w A k ad em ii K rak o w sk iej, m a ją c y z a m ia r ko rz y sta n ia z B u rsy F ilozofów 84 o trzy m ali od b isk u p a polecenie sk ła d a n ia przy sięg i zobow iązującej ich do p o w ro tu do diecezji po uk o ń c zen iu stu d ió w o raz do o d d a n ia się w ów czas do dyspozycji o rd y n a riu sz o w i i k a p itu le k a te d ra ln e j lu b k olegiackiej p u łtu sk ie j w p rz y p a d k a c h p o trz e b y ich z a tru d n ie n ia za słusznym w y n ag ro d ze n ie m 85.
W dalszy m ciągu o b rad rząd ca diecezji delegow ał — m ocą p re ro g a ty w u zy sk a n y c h p rzez p ap ieża K lem en sa V II — w ładzę ro z g rzeszen ia i p rz y jm o w a n ia n a łono K ościoła h e re ty k ó w , schizm a- ty k ó w o raz c zy tający ch i p rz ech o w u ją cy c h k siążk i h e rety ck ie. D ele g ac ję o trz y m a li: M ateusz Ż ółtow ski, d o k to r teologii, k a n o n ik płocki, W aw rz y n iec W szerecz, d o k to r obo jg a p ra w , k a n o n ik p u łtu sk i i o. A n to n i, p rz e o r D o m in ik an ó w w P łocku, k tó ry c h u zn an o ja k o d u ch o w n y ch w y p ró b o w a n y c h w n iesk aziteln o ści d o k try n y i w nauce. A b so lu cja i rek o n cy liacja, zaznaczył b isk u p , m a ją być u w a ru n k o w a n e w yrzeczeniem się przez p o w rac ający ch do K ościoła — w fo r
81 Tamże, k. 469.
82 Biskup Wolski przeznaczył na ten cel 300 florenów, Biskup zaś Baranow ski — 500 florenów. Zob. tamże, k. 470.
83 Tamże, k. 469'—470.
84 Bursę Filozofów przy A kadem ii Krakow skiej utworzono z fundacji biskupa płockiego A ndrzeja Noskowskiego w 1558 r. i oddano ją w adm inistrację kapitule. Zob. ADP, ACPloc. VII, k. 100 v., 109—110, 124—.124 v., 137 v., 206 v., 239 v., 240; W,. G ó r a l s k i , K a p itu ła k a te d ra ln a w P ło cku X I I — X V I w . S tu d iu m z d zie jó w organizacji p raw n ej
k a p itu ł p o lsk ic h , Płock 1979, s. 82. 85 ADP, Ep. 27, k. 470.
m ie przy sięg i — b łę d ó w oraz n ałożeniem n a n ich p ro p o rc jo n a ln e j do w in y p o k u t y 86.
3. U w ag i końcow e
P o m ija ją c tre ść sam ych, obszernych zresztą, s ta tu tó w synodu cząstkow ego płockiego z 1593 r. — s ta n ą się one p rz ed m io tem od ręb n eg o s tu d iu m — w y p a d n ie w zakończeniu pow iedzieć, iż p rz y ję t e w ów czas u c h w a ły i d e k re ty a d m in istra c y jn e zm ierzały w p ierw szy m rzędzie do re a liz a cji n a te re n ie diecezji odn o w y życia re lig ijn e g o i d u szp astersk ieg o , ta k szeroko zap ro g ra m o w an e j od n o śn y m i p o sta n o w ie n ia m i try d en ck im i.
T ry d e n c k ie j odnow ie d u sz p a ste rstw a m iało służyć re a k ty w o w a n ie d e k a n a tó w , a ta k ż e w p ro w ad zen ie w izy tacji d ziekańskich. Z apo w ie d z ia n y jeszcze p rzez p o p rz e d n ik a B aranow skiego, b isk u p a Pio t r a D u n in W olskiego n a synodzie z 1586 r.87 z a m ia r w ty m w zglę d zie dopiero tu ta j ucieleśnił się. O grom ne znaczenie trz e b a poza ty m p rzy p isać za p ro w a d z e n iu przez synod z 1593 r. k o n g reg acji d ek a n a ln y c h .
D o tk n ię ta zaledw ie i odłożona ad calendas grecas n a w y m ien io n y m synodzie W olskiego sp ra w a fu n d a c ji i e re k c ji se m in a riu m d u chow nego 88 została n a synodzie B aran o w sk ieg o p o d ję ta i szczęś liw ie sfin alizo w an a. N ie w ą tp liw ie przedsięw zięcie to należy u zn ać z a je d n o z n a jw a ż n ie jsz y c h osiągnięć d e b a ty sy n o d aln ej w sp ra w a c h p o z a sta tu to w y c h , k tó re j to n n a d a w a ł sam b isk u p . E ry g o w an e w 1594 r., a w ięc w k ró tc e po odbyciu sy n o d u se m in a riu m w P u łtu s k u stało się w a ż n y m p rz e ja w e m w realizacji p o sta n o w ie ń try d e n c k ic h . W łożenie przez B aran o w sk ieg o n a b a rk i proboszczów tro s k i o b u dzen ie pow o łań k a p ła ń sk ic h n a b ie ra w ty m k o n tek ście bard zo ch a ra k te ry sty c z n eg o k o lo ry tu 89.
W y razem refo rm isty cz n eg o sta n o w isk a rząd cy diecezji, p o jm o w a n e g o w d u c h u d e k re tó w soborow ych, b y ły n o rm y dotyczące k a p itu ł w diecezji — k a te d ra ln e j oraz k o le g ia c k ic h : św. M ichała w P ło ck u i p u łtu sk ie j, m .in. u sta n o w ie n ie w k a p itu le k a te d ra ln e j p re - b e n d y d la p e n ite n c ja rza .
W sp ra w ie u je d n o licen ia w diecezji o d n aw ian ej litu rg ii soboro w ej B a ra n o w sk i n a w ią z a ł w y ra źn ie do p o stan o w ień sy n o d u W ol skiego z 1586 r . 90 n ie p o su w a ją c je d n a k n a p rz ó d in ic ja ty w y sw o je g o p o p rz e d n ik a , to z p o w o d u o późniającego się d ru k u n o w y ch m szałów i b re w iarzy . W ażne je d n a k w ty m św ietle po zo staje jego
86 Tamże, k. 470—471.
87 Zob. J. S a w i c k i , Synody diecezji płockiej..., s. 274. 88 Zob. tamże, s. 273.
89 Zob. statu t (9) „De ordine sacro”, tamże, s. 335. 90 Zob. tamże, s. 271—272.
[13] U chw ały synodu płockiego 121 polecenie z a o p a trz en ia się p rzez kościoły p a ra fia ln e i d u ch o w ień stw o w odpisy rzy m sk ich k sią g litu rg iczn y ch .
W ażną d ecy zją a d m in istra c y jn ą było u sta le n ie w sp ra w ie za tru d n ie n ia i zw a ln ia n ia w ik a riu szó w p a ra fia ln y ch . Chodziło o za pobieżenie częstem u w ów czas z ja w isk u sam o w o ln y ch w ę d ró w e k w ik ariu szy .
O dpow iedzi u d zielone przez b isk u p a n a p e ty c je k le ru — sta n o w iące zarazem w iążące ro zstrzy g n ięcia — u ja w n ia ją p e w n ą s ta now czość rząd cy diecezji, połączoną je d n a k z poczuciem sp ra w ie dliw ości i k ie ro w a n ia się p rz e sła n k a m i o b iek ty w n y m i.
M ożna zatem pow iedzieć, że ju ż sam n u r t czysto a d m in istra c y jn y pierw szego sy n o d u B aran o w sk ieg o , p rz e ja w ia ją c y się w w ielu w aż n y c h d e k re ta c h i uch w ałach , w sk a z u je dość w y ra ź n ie n a re fo rm i- sty czn y c h a r a k te r tego zgro m ad zen ia, co z n a jd u je p e łn e p o tw ie r dzenie w jeg o w ą tk u u staw odaw czym .
Decreti adm inistrativi del sinodo di Płock nel 1593
Il valore principale dei sinodi diocesani — nel loro prodotto finale — rim ane in m ateria Iegislativa red atta di solito nella form a degli sta tu ti synodali. Inoltre, durante le riunioni sinodali assai spesso si tra tta v a dei correnti negozi diocesani esigenti le rispettive décision! del carattere am m inistrativo.
Nel suo articolo 1’autore presenta i decreti am m inistrativi assunti durante il sinodo dioeesano di Płock, tenuto dal vescovo A dalberto B aranow ski nel 1593. Essi si referiscono aile necessiità o u tilité partia colari del clero e del popolo della. diocesi dim ostrando nel suo comple- sso u n ’aspetto riform istico (per es. 1’erezione del sem inario dioeesano,. l ’attiv ità dei vicari foranei), inspirato dai decreti tridentini.
