Zastosowanie geoinformacji w analizie morskiej strefy brzegowej w Uniwersytecie Szczecińskim

ROCZNIKI GEOMATYKI 2005 m TOM III m ZESZYT 4

ZASTOSOWANIA GEOINFORMACJI

W ANALIZIE MORSKIEJ STREFY BRZEGOWEJ

W UNIWERSYTECIE SZCZECIÑSKIM

APPLICATIONS OF GEOINFORMATION IN COASTAL

ZONE ANALYSIS AT THE UNIVERSITY OF SZCZECIN

Kazimierz Furmañczyk, Rafa³ Benedyczak, Joanna Dudziñska-Nowak, Agnieszka £êcka, Igor Szakowski, Pawe³ Terefenko

Zak³ad Teledetekcji i Kartografii Morskiej, Instytut Nauk o Morzu, Uniwersytet Szczeciñski

S³owa kluczowe: strefa brzegowa, teledetekcja, analizy GIS Keywords: coastal zone, remote sensing, GIS analysis

Zak³ad Teledetekcji i Kartografii Morskiej (ZTiKM) Wydzia³u Nauk Przyrodniczych Uni-wersytetu Szczeciñskiego (US) powsta³ w roku 1985. W obecnym kszta³cie organizacyjnym i pod aktualn¹ nazw¹ istnieje od roku 1992. W okresie 16 lat istnienia rozwijano stopniowo tematykê badañ naukowych ZTiKM. Do najczêœciej podejmowanej problematyki nale¿¹:

m teledetekcyjna analiza morfodynamiki strefy brzegowej,

m analiza systemów cyrkulacyjnych strefy brzegowej z u¿yciem zdjêæ lotniczych i

sate-litarnych,

m teledetekcyjna analiza pr¹dów powierzchniowych po³udniowego Ba³tyku,

m problematyka systemów informacji geograficznej strefy brzegowej oraz zarz¹dzania

stref¹ brzegow¹,

m kartografia i GIS w internecie,

m elementy tematycznej kartografii morskiej,

m kartograficzne metody prezentacji zjawisk dynamicznych.

Najd³u¿sz¹ tradycjê ma ZTiKM w teledetekcyjnych badaniach strefy brzegowej. Na pod-stawie zdjêæ lotniczych, corocznie wykonywanych w latach 1976–1988 przez Wy¿sz¹ Szko³ê Marynarki Wojennej w Gdyni, zosta³y opracowane zamiany w morfologii brzegu w rejonie W³adys³awowa i pocz¹tkowej czêœci Pó³wyspu Helskiego. Na tej podstawie ustalono pewne prawid³owoœci rozwoju strefy brzegowej (Furmañczyk 1994). Opracowany logiczno-pojê-ciowy model zmian brzegu uwzglêdniaj¹cy wystêpowanie wzd³u¿ brzegu bardziej statycz-nych miejsc (tzw. punktów wêz³owych) oraz zmienstatycz-nych (oscylacyjstatycz-nych) miêdzy nimi (rys.1). Wyniki tej pracy pozwoli³y na nieco inne spojrzenie na dynamikê brzegu, na jego zmiany d³ugookresowe i krótkookresowe. Jak wynika z przeprowadzonych badañ roczne wielkoœci zmian brzegu mog¹ byæ takie same jak zmiany kilkudziesiêcioletnie. Oznacza to, ¿e brzeg w niektórych miejscach po fazie erozji przechodzi w fazê akumulacji (Furmañczyk 1994).

Niestety prowadzony obecnie mo-nitoring zmian brzegu nie jest wy-starczaj¹co szczegó³owy, aby mo¿-na by³o zmo¿-naleŸæ prawid³owoœci roz-woju brzegu.

Teledetekcyjne badania morfo-logii podwodnej czêœci strefy brze-gowej przeprowadzone przez Za-k³ad w projekcie BASYS w 3. pro-jekcie ramowym UE zaowocowa-³y znalezieniem nastêpnej prawid³o-woœci w strefie brzegowej w po-staci wystêpowania tzw. „bram”.

W badaniach tych wykorzysta-no 7 serii historycznych zdjêæ lot-niczych strefy brzegowej Zatoki Pomorskiej na 100 kilometrowym odcinku od Œwinoujœcia do Ko³obrzegu oraz na fragmencie wybrze¿a wyspy Uznam na odcinku od Œwinoujœcia do ujœcia Piany. Na badanym obszarze zidentyfikowano odcinki brzegu, w których wystêpuj¹ zaburzenia w zwykle równoleg³ym do brzegu przebiegu wa-³ów rewowych. Odcinki te okaza³y siê byæ stabilne w czasie i zosta³y nazwane „bramami”, gdy¿ dodatkowe badanie sidescansonarem wykaza³y wystêpowanie w tych miejscach mi-kroform dna œwiadcz¹cych o istnieniu tu pr¹dów odprowadzaj¹cych wodê ze strefy brzego-wej w kierunku pe³nego morza. Lokalizacja „bram” przy brzegach Zatoki Pomorskiej zosta³a przedstawiona na rysunku 2, a wyniki zosta³y opublikowane w zagranicznych publikacjach

Rys. 1. Model rozwoju brzegu

Legenda: K a rls h a g e n K a rls h a g e n K a rls h a g e nK a rls h a g e nK a rls h a g e nK a rls h a g e nK a rls h a g e nK a rls h a g e nK a rls h a g e n 000000000 1 0 1 0 1 01 01 01 01 01 01 0 T ra s s e nh e id e T ra s s e nh e id e T ra s s e nh e id eT ra s s e nh e id eT ra s s e nh e id eT ra s s e nh e id eT ra s s e nh e id eT ra s s e nh e id eT ra s s e nh e id e Ze m p in Ze m p in Ze m p inZe m p inZe m p inZe m p inZe m p inZe m p inZe m p in K o se row K o se row K o se rowK o serowK o serowK o serowK os er owK os er owK os er ow

U e c k er itz U e c k er itz U e c k er itzU e c k er itzU e c k er itzU e c k er itzU e c k er itzU e c k er itzU e c k er itz

2 0 2 0 2 02 02 02 02 02 02 0

H e rin g s do r f H e rin g s do r f H e rin g s do r fH e rin g s do r fH e rin g s do r fH e rin g s do r fH e rin g s do r fH e rin g s do r fH e rin g s do r f

A h lb e c k A h lb e c k A h lb e c kA h lb e c kA h lb e c kA h lb e c kA h lb e c kA h lb e c kA h lb e c k 4 04 04 04 04 04 04 04 04 0 3 0 Ba nsin Ba nsin Ba nsin Ba nsin Ba nsinBa nsinBa nsinBa nsin

Ba nsin 3 30 Ko³obrzeg 3 40 3 503 503 503 50 P o b ie r ow o 3 80 3 80 3 803 803 803 803 803 803 80 D z iw n o w D z iw n o w D z iw n o wD z iw n o wD z iw n o wDziwnówD z iw n o wD z iw n o wD z iw n o w 3 90 3 90 3 903 903 903 903 903 903 90 4 00 4 00 4 004 004 004 004 004 004 00 M ie d zy z d ro je M ie d zy z d ro je M ie d zy z d ro je M ie d zy z d ro je M ie d zy z d ro jeM ie d zy z d ro jeM ie d zy z d ro jeM ie d zy z d ro je M i d zy z d ro jeê 4 10 S W IN O U J S C IE S W IN O U J S C IE S W IN O U J S C IES W IN O U J S C IES W IN O U J S C IES W IN O U J S C IES W IN O U J S C IES W IN O U J S C IE_ŒW IN O U J C I E_Œ 4 27 4 20 4 20 4 204 204 204 204 204 204 20

Z a to k a P o m o rsk a

N iem c y

P o lsk a

(Furmañczyk i in.2002, Schwarzer i in.2003). Prace te by³y kontynuowane przez polskich magistrantów w Niemczech, gdzie zidentyfikowano lokalizacjê „bram” na wybranym odcin-ku brzegów Szlezwik-Holsztyn (Schwarzer i in. 2004) i obecnie wyniki te s¹ przygotowy-wane do publikacji.

Dobiegaj¹ koñca prace wykonywane w ramach projektu KBN zwi¹zane z teledetekcyjn¹ analiz¹ zmian brzegów Zatoki Pomorskiej. Na podstawie analizy historycznych zdjêæ lotni-czych opracowane zosta³y zmiany po³o¿enia linii brzegowej na odcinku Œwinoujœcie – Ko³o-brzeg (Dudziñska-Nowak i in., 2005). Przy okazji tego projektu sporz¹dzono graficzn¹ bazê danych GIS zawieraj¹c¹ mapy topograficzne w skali 1:10 000, mapy pasa technicznego Urzêdu Morskiego oraz historyczne zdjêcia lotnicze z lat 1938, 1951 i 1973. Ponadto opraco-wano numeryczny model terenu pasa przybrze¿nego (do 2 km od linii brzegowej) na podsta-wie map topograficznych w skali 1:10 000 oraz sporz¹dzono ortofotomapê dla tego obszaru na podstawie zdjêæ lotniczych z 1996 roku. Na tej podstawie okreœlane s¹ objêtoœciowe zmiany brzegu oraz bilans osadów badanego odcinka brzegu (£êcka i in., 2005).

Jedn¹ ze specjalnoœci Zak³adu jest wykorzystanie narzêdzi GIS do wykonywania analiz przestrzennych w zintegrowanym zarz¹dzaniu obszarami przybrze¿nymi (ZZOP) oraz w szeroko rozumianym aspekcie analiz krajobrazowych.

Wœród wielu prac realizowanych w ZTiKM, du¿a czêœæ podejmuje problem oceny atrak-cyjnoœci, charakterystykê dynamiki oraz perspektywê zmian krajobrazu obszarów przybrze¿-nych.

Adam Kubicki (2003) w pracy magisterskiej, której celem by³a ocena atrakcyjnoœci kra-jobrazu strefy nadmorskiej czêœci gmin Dziwnów i Rewal, w nowatorski sposób wykorzy-stuje mo¿liwoœci oprogramowania ArcView do opracowania map poszczególnych elemen-tów krajobrazu oraz do stworzenia cyfrowego modelu wysokoœciowego (DEM). Na podsta-wie zdjêæ lotniczych wyró¿niono 16 elementów krajobrazu, które podzielono na mapy tema-tyczne. Na podstawie przeprowadzonej oceny przyjêto 3 wkaŸniki atrakcyjnoœci krajobrazu:

m ró¿norodnoœæ elementów krajobrazu,

m wp³yw elementów hydrosfery,

m wp³yw konstrukcji antropogenicznych.

Zastosowano aplikacjê ArcView, modu³ 3DAnalyst i przyjêto 3 kolejne wkaŸniki:

m nachylenie stoków, które decyduje o atrakcyjnoœci rzeŸby,

m ekspozycja stoków, która wp³ywa na nas³onecznienie obszarów,

m ocena punktów widokowych, które wyró¿niono na podstawie linii wzroku w terenie.

Koñcowym wynikiem analizy jest mapa atrakcyjnoœci krajobrazu podzielona na 172 pola podstawowe w kszta³cie kwadratów. Dla ka¿dego pola okreœlono koñcow¹ wartoœæ atrak-cyjnoœci z przedzia³u od –6 do +6 punktów.

Kolejna praca (Terefenko i in., 2005) podejmuje aspekt zmian naturalnych oraz oceny, zarówno pozytywnego jak i negatywnego, wp³ywu cz³owieka na krajobraz wyspy Terschel-ling (Archipelag Wysp Fryzyjskich). Na podstawie analizy zdjêæ lotniczych zidentyfikowano cztery podstawowe typy krajobrazu: zantropizowany, kulturowy, pseudonaturalny, semina-turalny. Wyniki interpretacji zaznaczono na mapach wektorowych dla trzech roczników in-terpretowanych serii zdjêæ lotniczych. U¿ywaj¹c oprogramowania ArcView pomierzono po-wierzchnie poszczególnych typów krajobrazów w ró¿nych latach oraz przeanalizowano wiel-koœci ich zmian. Do wizualizacji wyników analizy utworzono siatkê pól elementarnych o wymiarach 100 x 100 m. Na podstawie map klasyfikacji krajobrazu obliczono procentowe zmiany powierzchni krajobrazu w ka¿dym polu. Pozwoli³o to na okreœlenie stopnia oraz

przestrzennego rozmieszczenia zmian krajobrazu. Przeprowadzone analizy stanowi¹ punkt wyjœcia do dyskusji na temat poprawnoœci u¿ywanych na wyspie metod rekonstrukcji krajo-brazu seminaturalnego.

Pokazanie nowych mo¿liwoœci zastosowania narzêdzi GIS do zintegrowanego zarz¹dza-nia obszarami przybrze¿nymi, w szczególnoœci sposobów rozwi¹zywazarz¹dza-nia problemów w programie ArcView, by³o celem pracy (Benedyczak 2002). Stworzono w niej modelow¹ bazê danych GIS dla niewielkiego odcinka polskiej strefy brzegowej (odcinek Dziwnów – Dziwnówek). Na podstawie materia³ów kartograficznych stworzono system zbudowany z 88 warstw wraz z wieloma danymi atrybutowymi oraz zdjêciami lotniczymi i mapami histo-rycznymi w formie podk³adów rastrowych. System jest bardzo prosty w obs³udze i mo¿e stanowiæ model dla tworzenia baz danych GIS wspomagaj¹cych zarz¹dzanie morsk¹ stref¹ brzegow¹ przez administruj¹ce ni¹ zainteresowane instytucje.

Bardzo praktycznym przyk³adem zastosowania GIS na obszarach przybrze¿nych jest model prognozy zagro¿eñ powodzi¹ sztormow¹ wysp Karsibór i Karsiborska Kêpa w rejonie Œwinoujœcia (Wochna, 2001). Historyczne dane mareograficzne zebrane dla tego obszaru przez s³u¿by morskie, pokazuj¹ mo¿liwoœæ wyst¹pienia bardzo wysokiego poziomu morza. Prognoza oparta zosta³a na trójwymiarowym modelu terenu wykonanym oprogramowaniem ArcView, modu³ 3D Analyst. Konieczne okaza³o siê opracowanie metody umo¿liwiaj¹cej wymodelowanie specyficznej rzeŸby tego terenu: p³askiej powierzchni polderów, skompliko-wanej formy systemu wydm i wa³ów brzegowych oraz pojedynczego wa³u przeciwpowo-dziowego ochraniaj¹cego wnêtrze wysp od wody w Zalewie Szczeciñskim i cieœninie Œwiny. Praca sta³a siê podstaw¹ dla prognozy zagro¿eñ powodzi¹ sztormow¹. Model prognozy mo¿e pomóc w przestrzennym rozplanowaniu tych obszarów. Powinien równie¿ staæ siê istotnym elementem zintegrowanego zarz¹dzania wyspami Karsibór i Karsiborsk¹ Kêp¹.

Projekt badañ sedymentologicznych w estuarium rzeki Guadiany na granicy portugalsko-hiszpañskiej jest doskona³ym przyk³adem wykorzystania systemów GIS, a zw³aszcza wizu-alizacji 3D, w badaniach geologicznych strefy brzegowej (Terefenko i in., 2005). Estuarium to jest fragmentem najbardziej wysuniêtego na po³udnie regionu Portugalii, a rzeka Guadiana to jedna z najwa¿niejszych rzek na Pó³wyspie Iberyjskim. Dziêki gwa³townej sedymentacji podczas najbardziej wspó³czesnej, postglacjalnej transgresji, estuaryjne zapisy osadów stwa-rzaj¹ doskona³e warunki do badañ kolejnoœci zdarzeñ, które wp³ynê³y na obecn¹ morfologiê wybrze¿a. Dziêki interpretacji zapisów sedymentologicznych, danych makro i mikro

paleon-tologicznych oraz na podstawie datowania metod¹ wêgla radioaktywnego C14 _otrzymano

równie¿ informacje dotycz¹ce wg³êbnych struktur wype³nienia doliny osadami. Okreœlono maksymalne i minimalne g³êbokoœci zalegania g³ównych warstw osadów. Po uwzglêdnieniu takich danych stworzono modele przedstawiaj¹ce aktualn¹ rzeŸbê terenu oraz rzeŸbê prado-liny z przed oko³o 13 000 lat. Stworzone modele wykorzystano do obliczenia objêtoœci osa-dów dla ka¿dej z trzech wyró¿nionych jednostek osadowych. Uzyskane w ten sposób dane pozwoli³y na dok³adniejsz¹ analizê tempa sedymentacji i wzrostu poziomu morza oraz innych aspektów i procesów geologicznych, jakie mia³y miejsce w okresie postglacjalnym w dolinie Guadiany.

Zak³ad Teledetekcji i Kartografii Morskiej, Instytutu Nauk o Morzu, w ramach programu INTERREG III C bierze udzia³ w miêdzynarodowym projekcie MESSINA – „Managing European Shoreline and Sharing Information on Near-shore Areas”, którego celem jest prak-tyczne wdro¿enie przewodników zarz¹dzania stref¹ brzegow¹ powsta³ych w projekcie EU-ROSION oraz ich adaptowanie do specyficznych zadañ projektu MESSINA. Adresatami

dzia³añ projektu s¹ w³adze regionalne i lokalne zainteresowane zarz¹dzaniem erozj¹ brzegu oraz rozpowszechnianiem i wymian¹ informacji na temat realizacji tych projektów. Obsza-rem pilota¿owym w Polsce zosta³ obszar gminy Rewal. Jednym z elementów projektu MES-SINA jest stworzenie oraz implementacja systemów informacji geograficznej s³u¿¹cych g³ównie zagadnieniom zwi¹zanym z zarz¹dzaniem erozj¹ brzegu, ocen¹ ryzyka jej wyst¹pienia i jej skutkami, w tym równie¿ ekonomicznymi. Projekt EUROSION na podstawie przegl¹du wie-lu europejskich doœwiadczeñ w zarz¹dzaniu stref¹ brzegow¹, gdzie GIS odgrywa³ wa¿ne role, sformu³owa³ kilka szerokich rekomendacji, które specyfikowa³y „idealne” za³o¿enia dla GIS dedykowanych zarz¹dzaniu obszarami przybrze¿nymi. Celem obecnie realizowanego projektu MESSINA jest sprawdzenie kilku z tych rekomendacji pod wzglêdem praktycznego ich wdro¿enia w odpowiedzi na potrzeby wyra¿one przez partnerów projektu. W projekcie MESSINA zosta³y zidentyfikowane 3 g³ówne zadania-rekomendacje, które stanowi¹ rdzeñ prototypowego GIS dedykowanego dla zarz¹dzania stref¹ brzegow¹ w aspekcie erozji:

m kartograficzna prezentacja obszarów zagro¿onych erozj¹ brzegu i powodziami

sztor-mowymi,

m wp³yw dzia³alnoœci cz³owieka na zachowanie siê i stabilnoœæ linii brzegowej,

m równowaga zysków i strat w zale¿noœci od przyjêtego scenariusza rozwoju strefy

brzegowej.

Te trzy rekomendacje-zadania zawieraj¹ w sobie pytania zadawane przez zarz¹dzaj¹cych stref¹ brzegow¹ w ich codziennej pracy. Odpowiedzi¹ na nie maj¹ byæ wygenerowane przez system GIS tzw. produkty informacyjne, czyli innymi s³owy analizy okreœlaj¹ce czynniki wp³ywaj¹ce na stopieñ zagro¿enia dla strefy brzegowej. Nale¿¹ do nich:

m przewidywana lokalizacja linii brzegowej w przysz³oœci (w interwa³ach 5, 10, 25, 50 i

100 lat),

m identyfikacja obszarów zagro¿onych wyst¹pieniem powodzi sztormowej dla ró¿nego

prawdopodobieñstwa poziomu morza,

m ludnoœæ strefy brzegowej ¿yj¹ca w obszarze ryzyka,

m wartoϾ ekonomiczna strefy brzegowej w obszarze ryzyka,

m wartoϾ kulturowa strefy brzegowej w obszarze ryzyka,

m wartoϾ ekologiczna strefy brzegowej w obszarze ryzyka.

Tak przygotowane analizy pos³u¿¹ do opracowania, z pomoc¹ systemu GIS, scenariuszy (modeli) rozwoju strefy brzegowej obszaru Gminy Rewal wraz z uwzglêdnieniem scenariu-sza braku jakichkolwiek dzia³añ antropogenicznych. Modele te bêd¹ poddane ocenie i ewalu-acji przy u¿yciu koncepcji „Oceny wartoœci netto”. Metoda ta jest dobrym wskaŸnikiem do oszacowania i porównywania ekonomicznej trwa³oœci ró¿nych modeli rozwoju obszaru przy-brze¿nego w aspekcie jego erozji. Projekt MESSINA ma na celu zbadanie mo¿liwoœci wpro-wadzenia tego typu oceny jako integralnego sk³adnika systemu GIS dla wspierania zarz¹dza-nia erozj¹ brzegu (Szakowski i in., w druku).

W ramach podpisanej z Uniwersytetem w Aberdeen umowy „Socrates-Erasmus” w Za-k³adzie Teledetekcji i Kartografii Morskiej Uniwersytetu Szczeciñskiego zrealizowana zosta³a praca badawcza maj¹ca na celu ukazanie roli wizualizacji danych przestrzennych w multime-dialnej kartografii i systemach informacji geograficznej dla potrzeb zarz¹dzania stref¹ brze-gow¹ (Bojar i in., 2005). Na obszar badawczy, ze wzglêdu na dostêpnoœæ danych prze-strzennych wybrano estuarium rzeki Ythan, Szkocja. Do opracowania u¿yto szeregu ró¿-nych aplikacji: Erdas Imagine 8.5, Bryce 5, ArcView 3.3, DivX 5.1.1 Codec, Cartona 4.2 VRML Client. Przed realizuj¹cymi temat postawiono cztery zasadnicze zadania:

m utworzenie multimedialnego œrodowiska jêzyka VRML z trójwymiarow¹ wizualizacj¹

krajobrazu,

m utworzenie przelotów oraz kartograficznych animacji z elementami dynamicznymi,

m zaprezentowanie mo¿liwoœci wykorzystania internetu jako œrodowiska komputerowej

dystrybucji wizualizacji danych przestrzennych w kartografii i GIS,

m przedstawienie ró¿nych metod u¿ywanych do tworzenia animacji komputerowych w

zale¿noœci od stosowanych pakietów oprogramowania.

W celu osi¹gniêcia za³o¿onych rezultatów dokonano przegl¹du odpowiedniej literatury w zakresie œrodowiska strefy brzegowej, technik wizualizacyjnych, problemów kartografii multimedialnej, GIS i implementacji internetowej. Nastêpnie wyselekcjonowano zestawy da-nych potrzebda-nych do wykonania zadania, na które sk³ada³y siê: mapy cyfrowe, dane rastro-we i rastro-wektororastro-we, numeryczny model terenu, mozaiki zdjêæ lotniczych, cyfrorastro-we dane geolo-giczne i biologeolo-giczne oraz zdjêcia naziemne. Dokonano tak¿e niezbêdnych obserwacji i zdjêæ w terenie. Kolejnym krokiem by³o odpowiednie cyfrowe przekszta³cenie obrazów, zmiana formatu zapisów, sprowadzenie do jednego odwzorowania, wyrównanie gamy kolorystycz-nej oraz odpowiednie ich przyciêcie. Tak przygotowane mapy i obrazy zosta³y „naci¹gniête” na numeryczne modele terenu i przygotowane do wizualizacji trójwymiarowej. W ostatnim etapie prac utworzono œrodowisko multimedialne u¿ywaj¹c ró¿nych metod wizualizacji da-nych przestrzenda-nych. Po pierwsze dane dwuwymiarowe s³u¿¹ce do stworzenia obrazu wir-tualnego œwiata zapisano w formacie HTML, aby mo¿ne je by³o odczytaæ w przegl¹darce internetowej. Po drugie za pomoc¹ modelu VRML przelotów i animacji utworzono œrodowi-sko multimedialne z trójwymiarow¹ wizualizacj¹ krajobrazu. Dodatkowo utworzono niewiel-ki projekt w ArcView GIS 3.3 dla prezentacji map po³¹czonych z fotografiami naziemnymi. W rezultacie otrzymano rzeczywisty i jednoczeœnie nowoczesny obraz estuarium rzeki Ythan wraz z mo¿liwoœci¹ modelowania rezultatów zmian zachodz¹cych w jego œrodowisku natu-ralnym. Opracowano multimedialny system informacyjny, który mo¿e byæ u¿ywany w atrak-cyjny i ³atwy do obs³ugi sposób zarówno w trybie on-line przez internet, jak i off-line na lokalnym komputerze. W niedalekiej przysz³oœci systemy geoinformacyjne tego typu powin-ny zapewniaæ dostêp do multimedialnej wirtualnej bazy dapowin-nych nie tylko naukowcom wyko-nuj¹cym analizy i badania, ale tak¿e spo³ecznoœci obszarów nadmorskich.

Opisane powy¿ej zastosowania geoinformacji w analizie morskiej strefy brzegowej prze-prowadzone w Zak³adzie Teledetekcji i Kartografii Morskiej zosta³y wybrane ze znacznie szerszego spektrum zadañ realizowanych w ramach projektów miêdzynarodowych, krajo-wych, badañ statutowych oraz w³asnych. Wspó³praca zagraniczna w ramach programu Socrates Erasmus, polegaj¹ca na wymianie studentów i nauczycieli akademickich, umo¿li-wia wymianê i zdobywanie doœumo¿li-wiadczeñ oraz uczestnictwo w projektach miêdzynarodo-wych zwi¹zanych z morsk¹ stref¹ brzegow¹.

Literatura

Benedyczak R., 2002: Baza danych GIS strefy brzegowej dla odcinka Dziwnów–Dziwnówek. Praca magister-ska w Zak³adzie Teledetekcji i Kartografii Morskiej, Instytut Nauk o Morzu, Uniwersytet Szczeciñski. Bojar K., Szakowski I., Furmañczyk K., 2005: Rola multimedialnej kartografii i GIS w zarz¹dzaniu stref¹

brzegow¹, Roczniki Geomatyki t. III, z. 4. PTIP Warszawa.

Dudziñska-Nowak J., Furmañczyk K., 2005: Wykorzystanie historycznych zdjêæ lotniczych do analizy zmian brzegu na przyk³adzie fragmentu wybrze¿a Zatoki Pomorskiej, Roczniki Geomatyki t. III, z. 4. PTIP Warszawa.

Furmañczyk K., 1994: Wspó³czesny rozwój strefy brzegowej morza bezp³ywowego w œwietle badañ teledetek-cyjnych po³udniowych wybrze¿y Ba³tyku. Wyd. Uniwersytetu Szczeciñskiego, Rozprawy i Studia, t. 161. Furmañczyk K., Musielak S., 2002: Important Features of Coastline Dynamics in Poland: „Nodal Points” and

„Gates”. Baltic Coastal Ecosystems – Structure, Function and Coastal Zone Management, Eds. Gerald Schernewski, Ulrich Schiewer. Wydawnictwo Springer-Verlag Berlin Heidelberg New York.

Kubicki A., 2003: Model 3D krajobrazu strefy brzegowej. Praca magisterska w Zak³adzie Teledetekcji i Kartografii Morskiej, Instytut Nauk o Morzu, Uniwersytet Szczeciñski.

£êcka A., Furmañczyk K., 2005: Wizualizacja trójwymiarowa w badaniach strefy brzegowej na przyk³adzie obliczeñ objêtoœci materia³u erodowanego i akumulowanego na brzegu morskim, Roczniki Geomatyki t. III, z. 4. PTIP Warszawa.

Schwarzer K., Diesing M., Larson M., Niedermeyer R.O., Schumacher W., Furmañczyk K., 2003: Coastline evolution at different time scales – examples from the Pomeranian Bight, Southern Baltic Sea. Marine Geology, Volume 194, Issues 1-2.

Schwarzer K., Furmañczyk K., Czerniak P., Kubicki A., 2003: Formation of gates in Nearshore Areas of the Southern Baltic Sea. Puglia 2003 – Final Conference Quaternary Coastal Morphology and Sea Level Changes, Project IGCP 437. GIS Coast, Research Publication, 4, 2003.

Szakowski I., Benedyczak R., Furmañczyk K., 2005: System informacji geograficznej dla wspierania zarz¹-dzania erozj¹ brzegu dla wybrze¿a Gminy Rewal, w druku.

Szakowski I., Benedyczak R., Furmañczyk K., 2005: Zastosowanie geomatyki w zintegrowanym zarz¹dza-niu obszarami przybrze¿nymi. Roczniki Geomatyki t. III, z. 4. PTIP Warszawa.

Terefenko P., Boski T., Furmañczyk K., Mazurkiewicz A., 2005: Stosowanie GIS oraz modelowania trójwy-miarowego w badaniach geologicznych strefy brzegowej, Roczniki Geomatyki t. III, z. 4. PTIP Warszawa. Terefenko P., Furmañczyk K., 2005: Wykorzystanie GIS w badaniach zmian krajobrazu, Roczniki Geomatyki

t. III, z. 4. PTIP Warszawa.

Wochna S., 2001: Prognozowanie zagro¿eñ powodzi¹ sztormow¹ rejonu Œwinoujœcia z wykorzystaniem numerycznego modelu terenu. Praca magisterska w Zak³adzie Teledetekcji i Kartografii Morskiej, Instytut Nauk o Morzu, Uniwersytet Szczeciñski.

Summary

The Laboratory of Remote Sensing and Marine Cartography is a part of the Faculty of Natural Sciences at the University of Szczecin and it was established in 1985. In the present organizational structure and under this name it has existed since 1992. Research activity of the Laboratory is focused on:

– Remote sensing analysis of coastal zone morphodynamics

– Analysis of coastal zone circulation systems with the use of aerial photographs and satellite images – Remote sensing analysis of southern Baltic surface streams

– Issues of coastal zone GIS implementation to coastal zone management – Cartography and GIS on the web

– Elements of thematic marine cartography

– Methods of cartographic presentation of dynamic phenomena

This paper presents some of the most important projects undertaken by the Laboratory. dr hab. Kazimierz Furmañczyk, prof. US kaz@sus.univ.szczecin.pl