Sprawozdania Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1967, nr 21

B ib U b te S f- Głów na UMK T oruń

P o m o r

09050 ¡u

S P R A W O Z D A N I A

T O W A R Z Y S T W A N A U K O W E G O W T O R U N I U

21

1 I 1967 — 31 XII 1967

T O R U Ń 1969

WYDAWNICTWA TOWARZYSTWA NAUKOWEGO W TORUNIU ZA ROK 1968

SPRAWOZDANIA TNT

Nr 20 (za okres 11 — 31 XII 1966) Toruń 1968, s. 50 + 2 nlb. zł 12.—

ROCZNIKI

CZACHAROWSKI ANTONI: Społeczne i polityczne siły w walce o Nową Marchię w latach 1319—1373. Ze szczególnym uwzględnieniem roli możnowładztwa nowo- marchijskiego, Toruń 1968, s. 200 + 4 nlb. + 2 mapy, R. 73, z. 2, zł 45.—

ZIELIŃSKA KRYSTYNA: Zjednoczenie Pomorza Gdańskiego z Wielkopolską pod ko­

niec XIII w. (Umowa kępińska 1282 r.), Toruń 1968, s. 139, R. 73, z. 3, zł 25.—

POWIERSKI JAN: Polska, Pomorze Gdańskie i Prusy we wcześniejszym średniowieczu (do 1230 r.), Toruń 1968, s. 212, R. 74, z. 1, zł 42.—

FONTES

Protokoły Rady Stanu Księstwa Warszawskiego, t. 2, cz. 2, wyd. Bronisław Pawłowski i Tadeusz Mencel, Toruń 1968, s. 384, Fontes 60, zł 45.—

STUDIA IURIDICA

GŁUCHOWSKI JAN: Lokaty budżetowe w Polsce Ludowej, Toruń 1968, s. 96 + 4 nlb.

t. 8, z. 1, zł 18.—

BULSIEWICZ ANDRZEJ: Proces o odszkodowanie za niesłuszne skazanie lub oczy­

wiście bezzasadny areszt tymczasowy, Toruń 1968, s. 133 + 3 nlb., t. 8, z. 2, zł 30.—

BISKUPSKI KAZIMIERZ: Problemy ustrójoznawcze, Toruń 1968, s. 256 t. 8, z. 3, zł 40 —

ZAPISKI HISTORYCZNE TOM 33, z. 1, Toruń 1968, s. 170 + 2 nlb., zł 30.—

TOM 33, z. 2, Toruń 1968, s. 171 + 1 nlb., zł 30.—

TOM 33, z. 3, Toruń 1968, s. 277 + 3 nlb., zl 30.—

TOM 33, z. 4, Toruń 1968, s. 144 + 3 nlb., zł 30.—

PRACE WYDZIAŁU FILOLOGICZNO-FILOZOFICZNEGO

KRZEWIŃSKA ANNA: Pieśń ziemiańska, antyturecka i refleksyjna. Studia nad wy­

branymi gatunkami staropolskiej liryki XVI i XVII wieku, Toruń 1968, s. 203 + 1 nlb., t. 19, z. 2, zł 35.—

Teka Komisji Historii Sztuki t. 4, Toruń 1968, s. 265 + 3 nlb., t. 19, z. 3, zł 50.—

FRIEDELÓWNA TERESA: Kategoria plurale tantum w języku polskim, Toruń 1968,

s. 170 + nlb., t. 20, z. 1, zł 30.—

SPRAWOZDANIA

TOWARZYSTWA NAUKOWEGO W TORUNIU

2 1

1 I 1967 — 31 XII 1967

—

' REDAKTOR NACZELNY WYDAWNICTW "TNT Artur Hutnikiewicz

K o m i t e t R e d a k c y j n y Przewodniczący: Bożena Osmólska-Piskorska

Członkowie:

Bronisław Włodarski, Rajmund Galon

1

WYDANE Z ZASIŁKU

WOJEWÓDZKIEJ RADY NARODOWEJ W BYDGOSZCZY

0505o

Po n w w y i K .

Państwowe Wydawnictwo Naukowe Oddział w Poznaniu, 1969

W y d an ie I. N a k ład 570 + 80 egz. A rk . w yd. 6,5. A rk. d ru k . 5,75. P ap ier d ru k . sat. V kl. 70 g, 70X100. P o d p isan o d o d ru k u 24 I 1969 r. D ruk

u k o ń czo n o w sty cz n iu 1969 r. C en a zł 12.—

Zakłady Graficzne w Toruniu. — Nr zam. 2506 — M-14

S P R A W O Z D A N I A

T O W A R Z Y S T W A N A U K O W E G O W T O R U N I U

N r 21

1 I 1967 — 31 XII 1967 ' I

SPIS RZECZY

str.

I. DOROCZNE WALNE ZEBRANIE TOWARZYSTWA

Przemówienie prezesa Konrada G órskiego... 9 Przemówienie prof. Artura Hutnikiewicza ... 15 Protokół Walnego Zebrania Towarzystwa Naukowego w Toruniu z dnia

19 lutego 1968 r... 18

Sprawozdanie z czynności Towarzystwa za rok 1967 20

Sprawozdanie skarbnika T ow arzystw a... 31 Protokół Komisji R e w i z y j n e j ... 34 Zmiany w składzie T o w a r z y stw a ... 35

II. SPRAWOZDANIA Z POSIEDZEŃ

WYDZIAŁ I

MYSLIBORSKI-WOŁOWSKI S., Udział Prus Zachodnich w powstaniu stycz­

niowym (ref. W. Łukaszewicz) . 37

GRZEGORZ M., Dokumenty II pokoju toruńskiego z 1466 r. Analiza dyploma- tyczno-sfragistyczna (ref. M. B i s k u p ) ... 37 SALMONOWICZ S., Z problematyki narodowościowej i politycznej osiem­

nastowiecznego Torunia... 37 MOSSAKOWSKI J., Zasięg lasów i zabagnień oraz układ skupień osadni­

czych na wyspie Ranie na przełomie XII i XIII w. (ref. T. Grudziński) . 45 BIENIAK J., Wielkopolska, Kujawy, Łęczyckie i Sieradzkie w dobie likwi­

dacji rządów czeskich w Polsce na początku XIV w. (ref. B. Włodarski) 45 JASIŃSKI K., Genealogia Piastów, t. III, Piastowie dolnośląscy, cz. 2 . . . 45 Posiedzenia Komisji H is to r y c z n e j... 45

WYDZIAŁ II

PUCIATA-PAWŁOWSKA J., Dzieje przyjaźni Józefa Mehoffera i Stanisława

W y s p ia ń s k ie g o ...46

BARTOSZEWICZ A., Pojęcia i terminy w polskiej krytyce literackiej w pier­

wszej połowie XIX w. (ref. B. N a d o l s k i ) ... 46

KOTARSKI E., Publicystyka Jana Dymitra Solikowskiego (ref. B. Nadolski) 49 Posiedzenia Komisji F ilo lo g ic z n e j... 52

Posiedzenia Komisji F ilo z o f ic z n e j ... 53

Posiedzenia Komisji Historii S z tu k i... 53

Posiedzenia Komisji Bibliografii i B ib lio tek o zn a w stw a ... 54

WYDZIAŁ III BASIŃSKA H., CIESIELSKA J., Badania nad składem osadów wytrącających się w reakcji Bi (N 03)3 + (NH4)4 [Fe(CN)g] (ref. H. Basińska) . . . . 54

BASIŃSKA H., SOBOCZYŃSKA J., Badania nad składem osadów wytrącają­ cych się w reakcji CeCl3 + (NH4)4 [Fe(CN)e] (ref. H. Basińska) . . . . 55

BASIŃSKA H„ PUZANOWSKA-TARASIEWICZ H., Badania nad własnościa­ mi jednokadmianu kaprolaktamu (ref. H. B a s i ń s k a ) ... 55

ORYLSKI Z., Badania nad składem osadów wytrącających się w reakcji azo­ tanu srebrowego z żelazocyjankiem sodowym i litowym (ref. H. Basińska) 56 CZERWIŃSKI Z., NOWAKOWSKI R., Własności elektryczne warstw adsorp- cyjnych na granicy fazy krystalicznej NaH2P 04 . H20 i jego roztworu nasyconego (ref. Z. C z e r w iń s k i) ... 56

DMOCH I., Ślimaki i małże górnojurajskie Czarnogłowów i Swiętoszewa oraz warunki paleoekologiczne w jurze górnej na Pomorzu Zachodnim (ref. R. G a lo n )... ... PIETRUCIEŃ C., Charakterystyka hydrologiczna strefy kontaktowej wód gruntowych i morskich na przykładzie wybranych odcinków polskiego wybrzeża (ref. R. G alon )... 58

BRODNIEWICZ 1., Mięczaki w historii Bałtyku (ref. R. Galon) . . . . 59

BOIŃSKA U., Stosunki florystyczno-fitosocjologiczne uroczysk: Podgórze i Nadkwasin w nadleśnictwie Płock (ref. J. W a l a s ) ... 61

CEYNOWA M., REJEWSKI M., Roślinność jeziora Nawionek (ref. J. Walas) 62 OBU CHOWSKA B., Badania kariologiczne nad rozwojem tapetum w pylni- kach Galinsoga ąuadiiratiata R u i z et P a r. ze zwróceniem uwagi na ewentualny wpływ warunków zewnętrznych na ten proces (ref. J. Walas) 62 OBUCHOWSKA B., Badania kariologiczne nad rozwojem tapetum w pylni- kach Galinsoga parvit!ora C a v. (ref. J. W a l a s ) ...63

SMOLIŃSKI J., Efektywność teleskopu Schmidta 60/90 cm w użyciu z pry­ zmatem obiektywowym, cz. III. Szerokości równoważne linii (ref. W. Iwa­ nowska) ... GĄSKA S., Statystyczne badania elementów orbit małych planet z uwzględ­ nieniem ich pochodzenia (ref. W. I w a n o w s k a ) ... 64

GĄSKA S., Statystyczne badania elementów orbit meteorów (ref. W. Iwa­ nowska) ... 05

GĄSKA S., Elipsoida periheliów orbit małych planet (ref. W. Iwanowska) . 65 JANISZEWSKI L„ OLSZEWSKA E., SŁOWIŃSKI S., KĄDZIELA W., NARĘB- SKI J„ GROMYSZ H„ KARCZEWSKI W., WASILEWSKA E„ Mikroelek- trodowe badania układu nerwowego i mięśniowego (ref. L. Janiszewski) 65 Posiedzenia Komisji A s tr o n o m ic z n e j... 66

str.

KRAJEWSKI W.,.Sytuacja prawna jednostki gospodarczej i uspołecznionej

w procesie c y w i l n y m ... 67

SYMONIDES J., Granice i zmiany terytorialne w świetle zasady efektywności (ref. W. K o r n a to w s k i)... 67

III. MATERIAŁY BIO- I BIBLIOGRAFICZNE CZŁONKÓW WYDZIAŁÓW W y d z i a ł I Głębowicz B o g d a n ...68

Salmonowicz S t a n i s ł a w ...69

W y d z i a ł II Witkowski L e o n ... 71

W y d z i a ł III Ingarden Roman S t a n is ła w ... 74

Łodzińska A l i c j a ... 78

W y d z i a ł IV Jackowiak C z e s ł a w ... 80

Jaśkiewicz Z b ig n ie w ...82

Lang W i e s ł a w ... 82

Matysik S t a n i s ł a w ...84

IV. WSPOMNIENIA POŚMIERTNE Biskupski K a z im ie r z ...87

Hurynowicz J a n i n a ...88 str.

WYDZIAŁ IV

I

DOROCZNE WALNE ZEBRANIE TOWARZYSTWA w dniu 19 lutego 1968 r.

PRZEMÓWIENIE PREZESA TOWARZYSTWA KONRADA GÓRSKIEGO

Zgodnie z przestrzeganym od w ielu lat zw yczajem rozpoczniem y nasze tegoroczne W alne Zebranie od uczczenia pam ięci członków, k tórzy ode­

szli od nas w ciągu ostatniego roku. Straciliśm y n iestety ludzi o najw yż­

szej w artości zarów no pod w zględem intelektualnym , jak i m oralnym . Tę sm utną listę zgonów zapoczątkow ał prof, dr H enryk Elzenberg, czło­

nek m iejscow y II W ydziału.

Urodził się w W arszaw ie w 1888 r. z rodziny, k tó ra należała do n aj­

w ybitniejszych przedstaw icieli inteligencji w arszaw skiej w II połow ie XIX w. O jciec był znanym adw okatem , stryj w ybitnym lekarzem . Z tej rodziny pochodziła też poetka rew olucji 1905 r. — Saw itri — późniejsza publicystka A nna Zahorska i przyrodni b rat — Juliusz W irski, zm arły p arę lat temu.

H enryk, jako syn z pierw szego m ałżeństw a, um ieszczony został przez ojca w szkołach szw ajcarskich — w G enew ie uczęszczał do szkoły śred ­ niej. N astępnie studiow ał w Sorbonie rom anistykę. Obok tego odbył studia filozoficzne: był uczniem Bergsona.

D oktorat uzyskał w Sorbonie na podstaw ie ro zpraw y ,,Le sentim ent religieux chez Leconte de TLsle”. H abilitow ał się w K rakow ie po przed­

staw ieniu p racy o Leibnizu. W dalszej k arierze naukow ej działał nie ty l­

ko jako filozof, ale rów nież bardzo często zajm ow ał się literatu rą fran ­ cuską i polską.

Pracow ał na stanow isku docenta n ajpierw w U W potem w USB w W ilnie, a po II w ojnie św iatow ej w T oruniu jako profesor filozofii na UMK. Zajm ow ał się głów nie filozofią w artości i historią filozofii. Za­

w ieszony czasow o w czynnościach, pow ołany został na nowo do p racy dydaktycznej w 1957 r., ale nie mógł jej już w ykonyw ać skutkiem cho­

rób. Złam anie nogi w biodrze, a później ciągłe niedom agania spow o­

dow ały po długich cierpieniach śm ierć w dniu 6 IV 1967 r.

O głosił niew iele prac — ze w zględu na w ysokie w ym agania, jakie

staw iał drukow anem u słowu. Poza rozpraw am i z historii filozofii ogłosił

studia z filozofii w artości: W artość i człow iek, pisma o charak terze k r y ­ tycznoliterackim : Próby ko n ta ktu i dziennik życia duchow ego: K łopoty z istnieniem .

Um ysłowość niezw ykle subtelna i głęboka; św ietny prelegent, bez jakiegokolw iek efekciarstw a retorycznego; jako dydaktyk uniw ersytecki w yw ierał głęboki w pływ na słuchaczy, budząc w nich poczucie odpo­

w iedzialności intelektualnej i w yrabiając precyzję myślenia.

T oruńskie T ow arzystw o N aukow e w raz z U niw ersytetem M ikołaja K opernika i Tow arzystw em Filozoficznym uczciło jego zasługi akadem ią żałobną, zorganizow aną na jesieni ub. roku.

K azim ierz Biskupski, członek IV W ydziału TNT i jego organizator, przez dwie kadencje p ro rek to r UMK i członek Zarządu TNT. Urodził się w 1906 r. w W arszaw ie, gdzie w 1931 r. ukończył studia praw nicze. W la ­ tach 1932— 1962 pracow ał naukow o, w ykonując zarazem zawód adw o­

kata, a po w ojnie urzędnika adm inistracyjnego na bardzo w ysokim szczeblu. Pierw sze publikacje z praw a ogłosił w latach 1936— 1939. D okto­

rat uzyskał w 1948 r. na UW. W latach 1947— 1959 pełnił kolejno funkcje asystenta, zastępcy profesora, docenta i profesora nadzw yczajnego w Szkole Głównej Służby Zagranicznej w W arszaw ie, dalej na UW, W yż­

szej Szkole Praw niczej i A kadem ii W ojskow o-Politycznej. W latach 1956— 1958 pełnił funkcję dziekana W ydziału D yplom atyczno-K onsular­

nego SGSZ. Od 1958 r. był profesorem UMK i kierow nikiem K atedry Praw a Państw ow ego. O głosił około 30 prac z zakresu praw a państw o­

wego, dotyczących zagadnień ustrojow ych PRL i niektórych k rajó w za­

chodnich. Zm arł w dniu 7 VI 1967 r.

K tokolw iek miał możność zetknąć się z profesorem Biskupskim czy to jako p rorekto rem naszego U niw ersytetu, czy na teren ie działalności w TNT, mógł się przekonać o niepospolitych jego w artościach jako uczo­

nego i człowieka. Mimo zdecydow anego zaangażow ania w działalności politycznej, profesor Biskupski był człowiekiem o głębokiej toleran cji w ew nętrznej i zdolności zrozum ienia ludzi inaczej m yślących niż on.

Jego życzliwość dla ludzi, szlachetność i lojalność w postępow aniu je d ­ nała mu pow szechny i głęboki szacunek. O dejście jego je st w ielką stratą zarów no dla UMK, jak i dla TNT, odejście jakże przedw czesne, gdy uśw iadom im y sobie, że w chw ili śm ierci liczył 61 lat.

Trzecią w ielką stratą dla naszego środow iska była śm ierć prof. dr Jan in y H urynowicz. Urodzona w 1894 r. w W ilnie, tam rów nież uczęsz­

czała do szkoły średniej (1911 r.) a studia m edyczne odbyw ała w P ete r­

sburgu i ukończyła je w roku akadem ickim 1917/1918. W latach 1917—

— 1922 pełniła różne funkcje lek arsk ie w ów czesnym szpitalnictw ie w oj­

skowym, kieru jąc oddziałam i: chirurgicznym , epidem iologicznym , n eu ro ­ logicznym i psychiatrycznym . Od 1922 r. rozpoczęła p racę na USB w W il­

nie, najpierw jako asystent, potem adiunkt Kliniki N eurologicznej. W la ­

tach 1933— 1938 była adiunktem w Zakładzie Fizjologii na O ddziale

N eurofizjologii, a w latach 1938/1939 kierow nikiem i zastępcą profesora w Klinice N eurologicznej i Psychologicznej USB w W ilnie. W okresie w ojny była ona zastępcą d y rek to ra i kierow nikiem naukow ym M iejskie­

go Szpitala N eurologicznego w W ilnie, biorąc jednocześnie udział w cza­

sie okupacji niem ieckiej w tajnym nauczaniu uniw ersyteckim .

D oktorat uzyskała w 1927 r., a habilitację przeprow adziła w 1930 r.

W latach 1927— 1939 pracow ała naukow o w e F rancji pod kierunkiem w ybitnych specjalistów w dziedzinie neurofizjologii. W y b ran a została na członka-korespondenta Société Philom atique przy Sorbonie w 1928 r.

Od października 1945 r. objęła stanow isko profesora neurofizjologii i fizjologii porów naw czej na UMK. W 1946 r. została członkiem kore- spodentem PAU. W 1949 r. uzyskała nom inację na profesora zw yczaj­

nego. W latach 1948— 1950 pełniła funkcję prodziekana W ydziału M ate­

m atyczno-Przyrodniczego UMK.

U czestniczka w ielu m iędzynarodow ych kongresów z zakresu neu ro ­ fizjologii i w ysoko ceniona w środow isku naukow ym europejskim , była au torką bardzo w ielu prac z zakresu neurofizjologii i fizjologii porów ­ nawczej. N iew ątpliw ie była jedną z najznakom itszych specjalistek w tej dziedzinie w skali m iędzynarodow ej.

Cóż mam mówić o niej jako człowieku? W szyscy, co m ieli z prof.

Jan in ą H urynow icz do czynienia, wiedzą, że była człowiekiem niezw y­

kłej szlachetności i dobroci, gotow a pomóc każdemu, kto tego potrze­

bował. O dejście jej wzbudziło pow szechny żal, że naszem u środow isku ubył ktoś tej m iary intelektualnej i m oralnej. Zm arła w dniu 3 X 1967 r.

I jeszcze dw ie osoby, k tó re nie b yły członkam i W ydziałów , ale zasłu­

żyły sobie na jak najlepszą pam ięć w naszym środow isku.

Dr A leksandra Zajkow ska-Znam ierow ska, asy stentka przy K aterze filozofii UMK, potem w ieloletnia pracow niczka Biblioteki Głównej UMK — zm arła w Poznaniu 31 I 1967 r.

M gr Janina K apuścińska, rów nież w ieloletnia bibliotekarka, naprzód Biblioteki USB, potem UMK — zm arła po długotrw ałej chorobie w Anglii, w Birm ingham 14 IX 1967 r.

Üczcijmy pam ięć naszych zm arłych członków chw ilą milczenia.

T ow arzystw o N aukow e w Toruniu w kroczyło w 93 rok swego istn ie­

nia. Zbliżając się do setnej rocznicy pow stania, żyw otności sw ojej nie traci, przeciw nie — nabiera coraz w iększego rozm achu na w szystkich odcinkach działalności, k tó ra k on centru je się nadal głów nie na akcji w ydaw niczej, badaniach naukow ych i popularyzacji wiedzy.

S tru k tu ra organizacyjna T ow arzystw a w stosunku do ubiegłych lat

nie uległa zmianie. Komórkami, poprzez k tó re Tow arzystw o spełnia s ta ­

tutow e swe zadanie: upraw ianie nauki i upow szechnianie jej w yników ,

są 4 W ydziały, 12 Komisji i 8 K om itetów R edakcyjnych oraz R edakcja

N aczelna. W ydziały, Komisje i K om itety R edakcyjne odbyły w roku

spraw ozdaw czym 29 posiedzeń naukow ych i 18 posiedzeń adm inistracyj-

nych. Przedm iotem tych posiedzeń — zwłaszcza naukow ych, były od­

czyty, referaty, kom unikaty naukow e, przedstaw ianie prac, dyskusje nad nimi i kw alifikow anie ich do druku, zatem spraw y, k tó re m ogły wzbudzić zainteresow anie w szystkich członków danej komórki.

Pierw szym przejaw em działalności Tow arzystw a bezpośrednio po je ­ go pow staniu była akcja w ydaw nicza, k tó rej początek datuje się od roku 1878, kiedy to ukazał się I zeszyt „Roczników" TNT, a następnie „Fon- tes" i „Zapiski H istoryczne". G dy jednakże w ówczas głów nym celem tych w ydaw nictw było urato w anie ginącej pod presją zaborcy św iado­

mości narodow ej Polaków na Pomorzu, torow anie im drogi do w łasnego życia kulturaln eg o i dokum entow anie odw iecznej polskości ziem pom or­

skich, gdy zatem działalność w ydaw nicza T ow arzystw a w ykraczała daleko poza strefę spraw czysto naukow ych i sięgała w dziedzinę zagad­

nień polityczno-narodow ych, to obecnie publikacje Tow arzystw a, b ęd ą­

ce w ynikiem badań z zakresu różnych dyscyplin reprezentow anych w środow isku uniw ersyteckim Torunia, są cennym w kładem do nauki polskiej, w ypełniając rzeczyw iste luki w nauce i w dziedzinie popula­

ryzacji wiedzy. W ydane przez T ow arzystw o w ciągu jego istnienia łącz­

nie 652 pozycje, o objętości 5183 ark., to niew ątpliw ie pow ażny naukow y dorobek Tow arzystw a, w zbogacający skarbnicę w iedzy polskiej. W y ­ daw nictw a Tow arzystw a w ychodzą nadal w ośmiu seriach, z tym, że w serii Prac Popularnonaukow ych pow stała podseria jako tzw. „Biblio­

teczka K opernikańska”. O bejm ie ona następ ujące tytuły: Dom i środo­

w isko rodzinne M ikołaja K opernika K arola G órskiego, Toruń literacki i n a u ko w y z czasów O drodzenia Bronisław a N adolskiego, Życie p o litycz­

ne i gospodarczo-społeczne Torunia w czasach K opernika Iren y Bisku- powej, Kultura Prus K rólew skich w czasach K opernika Zenona N owaka, M ikołaj K opernik w literaturze p olskiej Bronisław a N adolskiego, D zieje ku ltu K opernika w Toruniu M arii M azurkiew icz, M ikołaj K opernik jako ekonom ista Stefana Cackow skiego, Udział K opernika w życiu p o litycz­

n ym Prus K rólew skich M ariana Biskupa, D zieje ku ltu K opernika w św ię­

cie i w Polsce Jerzego Dobrzyckiego, Biblioteka M ikołaja K opernika Leonarda Jarzębow skiego, M ikołaj K opernik jako astronom A ndrzeja W oszczyka, Toruń z czasów K opernika Bohdana Rym aszewskiego, M iko ­ łaj K opernik — dzieje jednego odkrycia W aldem ara Voise, Problem nazw iska M. K opernika Stanisław a Rosponda. K ażdy tom ik będzie m iał objętość 3—4 ark uszy druku. D ecyzją Państw ow ego W ydaw nictw a N aukow ego w Poznaniu z października 1967 r. przyznana została „Za­

piskom H istorycznym " począw szy od 1968 r. ranga „czasopism a", co ma

tę korzyść, że zam ów ienia na prenu m eratę przyjm ow ać będą O ddziały

i D elegatury „Ruchu", W zorcow nie W ydaw nictw N aukow ych PAN,

O ssolineum, PW N oraz księgarn ie naukow e „Domu Książki". Zachow ana

będzie stała cena 30 zł za jed en zeszyt oraz stała objętość około 13 a rk u ­

szy każdego zeszytu, z w yjątkiem zeszytu 2, w k tórym corocznie za-

m ieszczana będzie „Bibliografia Pomorza W schodniego i Zachodniego".

Ze w zględu na rozszerzanie od dłuższego już czasu tem atyki „Zapisek"

także na region Bałtyku, szczególnie zaś na k ra je skandynaw skie, „Za­

piski H istoryczne" od nru 4 1968 r. będą m iały podtytuł „K w artalnik pośw ięcony historii Pomorza i k rajów nadbałtyckich". Je st to zresztą zgodne z zaleceniem Polskiej A kadem ii Nauk, dążącej do zacieśnienia w spółpracy polsko-skandynaw skiej. Rozszerzony profil w ydaw niczy „Za­

pisek H istorycznych” zain teresu je niew ątpliw ie szerszy k rąg historyków zajm ujących się przeszłością Pomorza oraz Bałtykiem.

Jeżeli chodzi o całokształt akcji w ydaw niczej, zauw ażam y stały w zrost potrzeb publikacyjnych odpow iednio do w zrostu k ad ry nauko­

wej naszej toruńskiej w yższej uczelni. Przeszkodą w pełnym zaspokoje­

niu tych potrzeb są ograniczone lim ity — zwłaszcza w bezosobow ym funduszu płac, z k tórego pokryw ane są w szelkiego rodzaju honoraria.

Mimo tej trudności da się stw ierdzić pew na popraw a sy tuacji w ydaw ni­

czej, pow stała dzięki pew nej stabilizacji kw ot przeznaczonych na akcję w ydaw niczą, co pozw ala na opracow anie realnych planów w ydaw ni­

czych T ow arzystw a w ram ach do 300 ark uszy rocznie.

Każda publikacja T ow arzystw a oparta jest na uprzednich badaniach naukow ych, k tó ry ch koszta pokryw a częściowo Tow arzystw o na p odsta­

w ie corocznie ustalanego planu badań naukow ych. Poza badaniam i dłu- falowymi, finansow anym i przez T ow arzystw o już od szeregu lat, p o d ję­

to w roku spraw ozdaw czym na szerszą skalę zakrojone badania, który ch celem jest opracow anie m onografii ziemi chełm ińskiej i dobrzyńskiej.

M onografia ta ma mieć ch ara k ter popularnonaukow y, ale będzie opa­

trzona w yczerpującą bibliografią, ilustracjam i i mapami. Ma ona obej­

mować zagadnienia różnych dyscyplin, a więc: geografii, historii, h isto ­ rii sztuki, archeologii, k u ltu ry m aterialnej i duchow ej oraz etnografii.

Jako podsum ow anie istniejącej już i dodatkow ym i badaniam i u zu p ełn ia­

nej w szechstronnej w iedzy o danym regionie, m onografia ta stanow ić będzie cenny m ateriał dla przyszłych badaczy i stanie się punktem w y j­

ścia do dalszych badań, szczególnie w środow iskach regionalnych. Ma też spełniać cel dydaktyczno-popularyzatorski przez danie nauczycielow i czy działaczowi z dziedziny ośw iatow o-kulturalnej rzetelnego kom pen­

dium w iedzy o regionie, w k tórym on żyje i działa. N ad opracow aniem tej m onografii czuwa zespół przygotow aw czy w składzie: Rajm und G a­

lon, Jadw iga Puciata-Paw łow ska, K azim ierz Żurowski, Bronisław Nadol- ski, A ndrzej Tomczak, Eugenia K w iatkow ska i Zenon Guldon. Z innych badań dużo uw agi pośw ięciło T ow arzystw o problem om kopernikańskim , a to w zw iązku z czekającym i nas w 1973 r. uroczystościam i 500-lecia urodzin K opernika.

A kcja w ydaw nicza um ożliw ia T ow arzystw u naw iązanie kontaktów w ym iennych z innym i instytucjam i krajow ym i i zagranicznym i. Kon­

ta k ty te są bardzo żywe. O bejm ują one 61 instytucji k rajo w y ch oraz 200

zagranicznych w następujących 30 krajach: Anglia, A lbania, A ustralia, A rgentyna, Chile, Kuba, Belgia, Bułgaria, Czechosłow acja, Dania, H iszpa­

nia, Holandia, Finlandia, Francja, Indie, Irlandia, Japonia, Jugosław ia, K anada, N orw egia, NRD, NRF, Portugalia, Rumunia, Szw ajcaria, Szwecja, USA, W ęgry, W łochy, ZSRR. Dzięki tej w ym ianie księgozbiór T ow arzy­

stw a w zbogaca się rok rocznie o przeciętnie 1800 cennych pozycji nauko­

w ych zagranicznych i około 500 krajow ych.

Gdy publikacje Tow arzystw a, stanow iące w ynik naukow y jego dzia­

łalności, spełniają w ażne zadanie w zakresie upow szechniania wiedzy, cel ten z nie m niejszym pow odzeniem realizow ało T ow arzystw o za po­

mocą zorganizow anych — zwłaszcza w teren ie — odczytów, reieratów , sesji naukow ych i w ieczornic. Cieszącą się szczególnym powodzeniem form ą popularyzacji w iedzy w terenie są zapoczątkow ane przez T ow a­

rzystw o w 1965 r. Pow iatow e Studia W iedzy o Regionie, na któ re składa się cykl odbyw ających się w określonych dniach m iesiąca w ykładów na tem at problem atyki regionalnej. Dotąd zorganizow ano tak ie Studia w W ąbrzeźnie i Chełmnie, a obecnie k ontyn u uje się je w Brodnicy i w R ypinie oraz II cykl w ykładów w Chełmnie, przy nie słabnącym zainteresow aniu słuchaczy. Prelegentam i na tych Studiach są członko­

w ie T ow arzystw a — pracow nicy naukow i UMK. W yrazem pozytyw nych efektów tej działalności je st aktyw izacja środow isk, w k tó ry ch o n e 's ię odbyw ały. O bserw ujem y niew ątpliw ie ożyw ienie zainteresow ań po- znaw czo-naukow ych i stw ierdzam y z radością, że uczestnicy i lokalni w spółorganizatorzy studiów dom agają się ich pow tarzania lub rozsze­

rzania dodatkow ym i w ykładam i. Zw racanie się przez ośrodki, w któ ry ch odbyw ały się studia regionalne, do T ow arzystw a o zorganizow anie róż­

nych sesji naukow ych lub dostarczanie prelegentów , jest dalszym w y ­ razem pozytyw nych w yników osiągniętych przez działalność T ow arzy­

stw a i zżyw ania się te re n u z naszym Tow arzystw em .

Ze w zględu na przedstaw ienie w II części naszego zebrania szcze­

gółow ego spraw ozdania o działalności T ow arzystw a w 1967 r. przez sek retarza generalnego i skarbnika ograniczyłem się tu do szkicow ego om ów ienia p racy naszego Tow arzystw a. A le i z tych uw ag można w y ­ w nioskow ać, że działalność T ow arzystw a staje się coraz żywsza i zatacza swoim zasięgiem coraz dalsze kręgi.

Podziękow ania:

Polskiej A kadem ii N auk za opiekę naukow ą i częściowo finansow ą w form ie zleceń w ydaw niczych, Prezydium W RN z jego przew odniczą­

cym posłem A leksandrem Schmidtem i zastępcą przew odniczącego m grem W łodzim ierzem M aksym ow iczem za pełne życzliwości podejście do potrzeb T ow arzystw a i dotacje um ożliw iające jego działalność, W o­

jew ódzkiem u K om itetow i PZPR w Bydgoszczy, M iejskiem u Kom itetowi

PZPR w Toruniu oraz Prezydium MRN w T oruniu za w iele dow odów

życzliw ości i zrozum ienia, Państw ow em u W ydaw nictw u N aukow em u

w Poznaniu za zgodną i harm onijną w spółpracę z Tow arzystw em , T oruń­

skim Zakładom G raficznym za staranność w w ykonyw aniu zleconych im prac, a w reszcie w szystkim członkom Zarządu i pracow nikom Redakcji W ydaw nictw , Pracow ni M ikrofilm ow ej oraz pracow nikom adm inistra- cyjnym z dyrektorem K irsteinem na czele.

PRZEMÓWIENIE

PROFESORA ARTURA HUTNIKIEWICZA

wygłoszone W czasie uroczystego wręczenia Prof. Konradowi Górskiemu Księgi Pamiątkowej na Dorocznym Walnym. Zebraniu Towarzystwa Naukowego

w Toruniu dnia 19 lutego 1968 r.

Czcigodny Panie Prezesie, Panie i Panowie!

Do porządku obrad dzisiejszego Publicznego W alnego Zebrania To­

w arzystw a N aukow ego chciałbym w try b ie niejako w yjątkow ym i n ad­

zw yczajnym dopisać jeszcze jed en punkt, któreg o w zasadzie nie p rze­

w iduje ry tu ał corocznych naszych zgrom adzeń i w zw iązku z tym w łaśnie w yjątkow ym zdarzeniem pragnę prosić Szanow nych Zebranych 0 jeszcze jedną k ró tk ą chw ilę uw agi i skupienia.

O wa w yjątkow ość sy tuacji polega na tym, że środow isko nasze n au ­ kowe, w szczególności polonistyczne, postanow iło związać z corocznym św iętem T ow arzystw a pew ną uroczystość z rodzaju tych, co nie zdarza­

ją się codzienne. Św iat nauki, stanow iący zawsze pew ną ekskluzyw ną społeczność, rządzącą się w łasnym i praw am i, w ciągu długich w ieków istnienia owej profesji czy rzeczypospolitej uczonych stw orzył nie tylko rozm aite instytu cje i form y organizacyjne służące ochronie i upraw ie w szelakiego rodzaju um iejętności i dociekań badaw czych, ale w y p ra­

cow ał zarazem pew ne jem u tylko w łaściw e norm y w spółżycia, sw oistą zaw odow ą obyczajow ość, savoir-vivre, kodeks czy ry tu a ł zachow ań w najrozm aitszych okolicznościach profesjonalnego żyw ota ludzi nauki.

Otóż jedną z takich form, dla naszego tylko środow iska znam iennych, je st ów odrębny i sw oisty sposób, jakim św iat nauki zw ykł był n a j­

częściej uśw ietniać jakąś w ażną i znaczącą rocznicę czyichś w ieloletnich trudów i osiągnięć. Ów piękny i najszlachetniejszą trad y cją przekazany obyczaj każe czcić zasługi nie zdaw kow ą pochw ałą, lecz trw ałym , w ido­

mym dokonaniem w postaci książki.

Dlaczego w łaśnie książki i czym je st książka dla ludzi tw órczo zajm u­

jących się nauką i sztuką, tego na tej sali długo i w ym ow nie w yjaśniać 1 tłum aczyć nie muszę. Dla nas w szystkich, a dla hum anistów w szcze­

gólności, książka je st nie tylko podstaw ow ym elem entem w arsztatu pracy, nie tylko jed y n ą dostępną i m ożliw ą form ą utrw alen ia w yników w łasnych usiłow ań i poszukiw ań badaw czych, ale i przedm iotem szcze­

gólnego przyw iązania i upodobania, a naw et — rzekłbym — najintym -

niejszego w zruszenia. C złowiek nauki żyje w śród książek, w św iecie książek i ten św iat jest dla niego najczęściej najpiękniejszy. Stefan Że­

rom ski w piśm ie publicystycznym Snobizm i postęp, ogłoszonym przed pięćdziesięciu bez mała laty, tw ierdził z najgłębszym przekonaniem , że aby „myśleć, czuć, w zruszać się przy czytaniu", nie potrzeba koniecznie sięgać jed y n ie do arcydzieł piśm iennictw a pięknego, gdyż praw dziw a, najpraw dziw sza poezja znajduje się rów nież w dziełach naukow ych.

„Poezja ta — zdaniem Żerom skiego — w y try sk a z olbrzym iej pracy, z jasności myśli, z su row ych naukow ych zasad, a nade w szystko z tej głów nej zasady — nowości i postępu, k tó rą każde z tych pism zaw iera, szerzy i k tó rą oddycha". I na poparcie tego prześw iadczenia przyw oły­

wał Żerom ski w ielkie dzieło prof. Ludwika B irkenm ajera o K operniku, pism a historyczne K arola Potkańskiego i Tadeusza W ojciechow skiego, a na zakończenie swego w yw odu przytaczał w yznanie znakom itego p sy ­ chologa i badacza zjaw isk społecznych Edw arda A bram ow skiego, k tó ry tw ierdził, „iż znalezienie pew nych form uł dla pew nych praw d daw ało mu chw ile zachw ytu, chw ile szczęśliwe, k tó re poeci nazyw ają w swym słow nictw ie natchnieniem ".

Jeśli to jest praw da, a osobiście jestem przekonany że tak, to czy istnieje piękniejszy upom inek, jak i by można ofiarow ać Uczonemu dla upam iętnienia rocznicy Jego w ieloletnich trudów i prac, jak w łaśnie książka, napisana w spólnie, specjalnie w tym celu przez grom adę osób, zw iązanych z A dresatem w ęzłam i koleżeństw a, przyjaźni, podziw u czy w dzięczności uczniow skiej.

Przed trzem a niespełna la ty środow isko naukow e T orunia — jak Pań­

stw o zapew ne doskonale pam iętają — obchodziło uroczyście siedem dzie­

siątą rocznicę urodzin i czterdziestą piątą rocznicę pracy tw órczej i nauczycielskiej naszego Czcigodnego P rezesa i jednego z seniorów h u ­ m anistyki toruńskiej Profesora Dra K onrada Górskiego. D opełnieniem tam tej uroczystości i niejako jej w idomym pom nikiem je st w łaśnie Księga pam iątkow a, ofiarow ana Jubilatow i przez grono przyjaciół, k o ­ legów, uczniów i w spółpracow ników , rep rezen tu jący ch nie tylko w szyst­

kie polskie środow iska u niw ersyteckie, ale i liczne zagraniczne — Lenin­

grad, Pragę, Cam bridge, S tany Zjednoczone. W ystępując z inicjatyw ą przygotow ania i zrealizow ania owej księgi zbiorow ej w spółautorzy i re ­ daktorzy w ydaw nictw a kierow ali się nadzieją, że ta form a uczczenia będzie najodpow iedniejsza i A dresatow i najm ilsza, skoro On sam przez całe życie był badaczem i m iłośnikiem ksiąg. Składając zaś tę księgę z w łasnych przem yśleń, usiłując na m iarę w łasnych możliwości uczynić z niej publikację o trw alszym znaczeniu naukow ym , pragnęli dać w ten sposób w yraz szacunku dla w ysiłku i pracy tw órczej jako drogi i ideału życia najpełniej odpow iadającego istotnem u pow ołaniu człowieka.

K siążka w ydana już przed kilkom a m iesiącam i, a k tó rą dziś zlecono

mi oficjalnie i uroczyście w ręczyć jej A dresatow i, mimo różnorodności

piór i tem atów stanow i w istocie pew ną w ew nętrzną całość. Przynosi obok obszernej, całkow itej nieom al bibliografii podm iotow ej i przedm io­

tow ej dzieł i dokonań Profesora, bibliografii św iadczącej o zdum iew ają­

cej i im ponującej pracow itości życia, trzydzieści trzy rozpraw y, studia, szkice i arty k u ły naukow e, kom ponujące się w okół kilku dziedzin i k rę ­ gów problem ow ych, k tó re interesow ały i pociągały A dresata rów nież w jego w łasnej p racy badaw czej. A więc w okół lite ra tu ry staropolskiej, k tórej Pan Profesor je st najznakom itszym znawcą, w okół rom antyzm u, od którego zaczynał przed pięćdziesięciu bez m ała lat jako m łodzieniec sw oją drogę naukow ą i którem u pozostał w ierny aż do dnia dzisiej­

szego, w okół piśm iennictw a z lat przełom u m odernistycznego, któ re Go raz po raz przyciągało i przynęcało, w reszcie w okół zagadnień teorii literatu ry i k ry ty k i tekstu, w których to dziedzinach w ypow iedział P ro­

fesor niejedno w ażkie słowo, a jeśli idzie o tekstologię literacką, to w łaściw ie On ją na dobre dopiero stw orzył. Tak w ięc księga ta w jakim ś ogólnym swym obrazie jest refleksem osobistych, w łasnych pasji badaw ­ czych Uczonego, którem u je st dedykow ana.

Czcigodny Panie Prezesie i Profesorze, czuję się praw dziw ie w zru ­ szony i zaszczycony, że to w łaśnie m nie przypadły przyw ilej i p rzy ­ jem ność w ręczenia Panu dzisiaj naszej książki zbiorow ej. Czuję się w zruszony z dwu co najm niej powodów: jako człowiek, którem u dane było przez dw adzieścia z górą lat w spółpracow ać z N ajczcigodniejszym Seniorem naszej polonistyki w jednej k atedrze i k tó ry tę w spółpracę zawsze będzie sobie poczytyw ał za w ielki zaszczyt; po w tóre jako czło­

nek T ow arzystw a N aukow ego, k tó ry od szeregu lat ma przyjem ność działać w rozm aitych agendach drogiej nam obu instytucji pod Pana, Panie Prezesie, kierow nictw em .

D okonując aktu uroczystego w ręczenia Księgi pam iątkow ej niech mi będzie wolno w im ieniu w łasnym , w im ieniu pracow ników K atedry Lite­

ra tu ry Polskiej naszego U niw ersytetu, w im ieniu w szystkich tu zeb ra­

nych i w szystkich tu nieobecnych, którzy z istotnych i w ażkich p rzy ­

czyn na uroczystość dzisiejszą przybyć nie mogli, ale w iedzą o niej

i łączą się m yślam i z tą salą, złożyć Panu, Czcigodny Panie Prezesie

i Profesorze, najserdeczniejsze i najszczersze życzenia długich lat życia,

długich lat zdrow ia i w ielu pięknych i m ądrych książek, k tó re — mamy

tego w szyscy niezłom ną nadzieję — ofiaruje Pan jeszcze nauce polskiej.

P R O T O K Ó Ł

DOROCZNEGO WALNEGO ZEBRANIA TOWARZYSTWA NAUKOWEGO W TORUNIU

Z DNIA 19 LUTEGO 1968 R.

P o r z ą d e k o b r a d

Część I — publiczna

1. Z agajenie i om ów ienie działalności T ow arzystw a — prezes.

2. W ykład: „Józef M ehoffer i Stanisław W yspiański w P aryżu" — prof, dr Jadw iga Puciata-Paw łow ska.

Część publiczną zebrania zakończyło uroczyste w ręczenie księgi p a­

m iątkow ej profesorow i drow i K onradow i G órskiem u przez red ak to ra naczelnego TNT -—- prof, dra A rtu ra H utnikiew icza.

N astępnie, po podziękow aniu T ow arzystw u za w ydanie księgi p a­

m iątkow ej, prezes T ow arzystw a otw orzył drugą część zebrania, tj.

część zam kniętą. Po stw ierdzeniu brak u quorum przew idzianego statu ­ tem, zebranie to odbyło się dopiero w drugim term inie, tj. po 15-minu- tow ej przerw ie.

Część II —■ zam knięta 3. W ybór Prezydium Zebrania.

4. O dczytanie i przyjęcie protokołu z zeszłorocznego W alnego Ze­

brania.

5. Spraw ozdanie Zarządu za rok 1967: a) S ekretarza G eneralnego, b) Skarbnika.

6. Spraw ozdanie Komisji Rew izyjnej.

7. D yskusja nad spraw ozdaniam i.

8. Powzięcie uchw ały co do absolutorium dla Zarządu.

9. U stalenie składek członkow skich na rok 1968.

10. O głoszenie nazw isk now ych członków W ydziałów i członków zw y­

czajnych.

11. W olne wnioski.

Ad 3. N a w niosek prezesa, prof, dra K onrada G órskiego, na p rze­

w odniczącego W alnego Zebrania pow ołano prof, dra Jan a W a­

lasa, a na sek retarza — dr A leksandrę K rupiankę.

Ad 4. O dczytany protokół z zeszłorocznego zebrania przyjęto jed n o­

m yślnie.

Ad 5. Spraw ozdanie Zarządu z działalności w 1967 r., przygotow ane przez sekretarza generalnego prof. dra M ariana Biskupa, od­

czytał ze w zględu na jego nieobecność prof. dr A ntoni Swinar- ski. Spraw ozdanie z działalności finansow ej TNT złożył sk arb ­ nik, dr Stefan Dembiński.

Ad 6. Spraw ozdanie Komisji Rew izyjnej odczytał przew odniczący Komisji prof. dr W ojciech Hejnosz, a następnie przedstaw ił ze­

branym w niosek o udzielenie Zarządow i absolutorium .

Ad 7. Dr Sławomir Kalembka, naw iązując do przygotow ań zw iązanych z rocznicą kopernikańską w 1973 r., zw rócił uw agę na koniecz­

ność poczynienia przygotow ań dotyczących uczczenia 100-let- niej rocznicy założenia TNT, k tó ra przypadnie na 1975 r., to je st zaledw ie w dwa lata po uroczystościach kopernikańskich.

D yskutant złożył postulat, aby Zarząd TNT pow ołał odpow iednią komisję, k tó rej zadaniem byłoby sporządzenie planu prac przy­

gotow aw czych, zm ierzających głów nie do opracow ania odpo­

w iednich publikacji dotyczących historii i działalności TNT.

W drugim punkcie sw ojej w ypow iedzi dysku tan t zapropono­

w ał w ydanie przez TNT publikacji zw iązanej z dw usetną roczni­

cą w łączenia Pomorza do Prus. W ydanie tego rodzaju p racy m iałoby duże znaczenie polityczne jako w yraz przeciw staw ie­

nia się rew izjonistycznym tezom nauki niem ieckiej, sugerującej rzekom e korzyści w ynikłe z faktu w łączenia Pomorza do Prus.

Jak o trzeci postulat dysk u tan t przedstaw ił spraw ę w ydania m onografii o ch arak terze popularyzatorskim , dotyczącej za­

bytków k u ltu ry i sztuki ziemi bydgoskiej. W edług d y sk utanta praca ta m iałaby spełnić rolę w ysoko postaw ionej pod w zględem edytorskim serii przew odników krajoznaw czych, w zorow anych na w ydaw nictw ie „Śląsk w zabytkach sztuki", w ydaw anym przez „O ssolineum ". W artość tego rodzaju prac polegałaby na popularyzacji spraw regionu bydgoskiego w szerszych kręg ach społeczeństw a.

Prof. dr K arol G órski poparł w szystkie trzy p ostulaty przed­

staw ione przez dra Kalembkę, zw racając uw agę na w ażkość zwłaszcza drugiego punktu jego w ypow iedzi. M ianow icie pod­

kreślił fakt, że publikacja dotycząca dw usetnej rocznicy w łą­

czenia Pomorza do Prus m iałaby bardzo doniosłe znaczenie w związku z przew idyw aną akcją rew izjonizm u niem ieckiego, związaną ze zbliżającą się rocznicą I rozbioru Polski w 1772 r.

D yskutant poparł pro jek t dra K alem bki w spraw ie przekaza­

nia w szystkich trzech pro jektów Zarządowi TNT.

Ad 8. W niosek o udzielenie Zarządow i absolutorium uchw alono je d ­ nogłośnie. W strzym ali się od głosow ania członkow ie Zarządu.

Ad 9. P rzyjęto zgodnie z propozycją Zarządu w ysokość składki: dla

członków m iejscow ych W ydziałów w kw ocie 60 zł rocznie, dla pozostałych członków 20 zł rocznie. Ponadto postanow iono, że bezpłatny egzem plarz Spraw ozdań TNT, k tó ry do tej pory otrzym yw ali tylko członkow ie W ydziału, będą odtąd otrzym y­

w ali nieodpłatnie w szyscy członkow ie Tow arzystw a, czyli rów ­ nież członkow ie zwyczajni, po uiszczeniu rocznej składki człon­

kow skiej na bieżący rok. Członkowie, k tó rzy już w płacili sk ład ­ k ę za rok 1968, będą mogli odebrać nieodpłatnie Spraw ozdania TNT w Biurze Tow arzystw a.

Ad 10. Przew odniczący W alnego Zgrom adzenia ogłosił listę now ych członków W ydziałów i członków zw yczajnych.

Ad 11. W obec brak u w olnych w niosków przew odniczący prof. dr Jan W alas zam knął posiedzenie, dziękując obecnym za udział w obradach.

(—) Aleksandra Krupianka ( ) Jan Walas

Sekretarz Zebrania Przewodniczący Zebrania

S P R A W O Z D A N I E

Z CZYNNOŚCI TOWARZYSTWA NAUKOWEGO W TORUNIU ZA ROK 1967

T o w a r z y s t w o N a u k o we w T o r u n i u liczyło w dniu 31 XII 1967 r. 343 członków, w tym 138 członków W ydziałów , a 205 członków zw yczajnych.

Z a r z ą d T o w a r z y s t w a pracow ał w roku spraw ozdaw czym w składzie: prezes — K onrad Górski, w iceprezes — A ntoni Swinarski, sek retarz g eneralny — M arian Biskup, sk arbnik Stanisław Dembiński, red ak to r naczelny — A rtu r H utnikiew icz, członkow ie Zarządu. Tadeusz Grudziński, W iktor K ornatow ski, H enryk Szarski — do 17 lutego 1967 r.

a od 18 lutego 1967 r. — Rajm und Galon, oraz przew odniczący W ydzia­

łów: K arol Górski, Tadeusz Czeżowski, A lina U lińska i Kazimierz Biskup­

ski (do 7 czerw ca 1967 r.).

Zarząd odbył w roku spraw ozdaw czym 5 posiedzeń, podejm ując 54 uchw ały. Przy Zarządzie działały 4 kom isje oraz były czynne 2 kom itety redakcyjne i R edakcja N aczelna W ydaw nictw TNT. Komisja do Spraw Zleconych Prac N aukow ych pracow ała w składzie. Karol Górski, W o j­

ciech Hejnosz, Zofia A bram ow iczów na, B arbara Józefow iczow a, Stani­

sław B alcerzyk i Zygm unt Prusinkiew icz. O piniow ała ona w szystkie p ro ­

je k ty umów zlecenia na w ykonanie prac naukow ych w zakresie akcji

w ydaw niczej, akcji popularyzacji w iedzy i badań naukow ych. Komisja

do Spraw Zleconych Prac N ienaukow ych w składzie: K rystyna Porębska,

Amalia Rosińska i M aria Łosiowa (do 30 VIII 1967 r.) opiniow ała um owy

zlecenia na prace nie m ające ch ara k teru naukow ego. Kom isja Upo­

w szechniania N auki w składzie: W ładysław N iew iarow ski — przew od­

niczący i Sławomir K alem bka — sekretarz, zorganizow ała dalsze Pow ia­

tow e Studia W iedzy o Regionie, a m ianow icie w Brodnicy z cyklem 10 w ykładów , w Rypinie z cyklem 12 w ykładów oraz od grudnia 1967 r.

począw szy II Studium w Chełmnie. Komisja K opernikańska pracow ała w składzie: przew odnicząca — W ilhelm ina Iw anow ska, sekretarz — Bronisław N adolski do 15 IV 1967 r., a następnie A ndrzej W oszczyk.

Komisja odbyła 1 posiedzenie naukow e z prelekcją J. D obrzyckiego

„M. K opernik, De Revolutionibus, księga V I". P relekcją tą zakończone zostały w stępne badania nad głów nym i dziełam i K opernika, prow adzone od 1966 r. m etodą sem inaryjn ą dla 10-osobowego zespołu astronom ów w celu przygotow ania na rocznicę k o pernikańską k ad ry prelegentów - -astronom ów , znających gruntow nie dzieło w ielkiego astronom a. Poza tym odbyła Komisja jedno posiedzenie adm inistracyjne, na którym omó­

w iono stan przygotow ań do rocznicy kopernikańskiej w skali ogólno­

krajow ej, w ysłuchano spraw ozdań przew odniczących poszczególnych grup roboczych kom isji o postępach prac w tych grupach, uzupełniono Biblioteczkę K opernikańską nowymi tytułam i, ustalono term iny oddania do druku poszczególnych tom ików oraz dokonano w yboru w ładz kom isji na rok 1967.

K om itet R edakcyjny Spraw ozdań TNT pracow ał w składzie: Bożena O sm ólska-Piskorska — przew odnicząca, Bronisław W łodarski i Rajmund Galon — członkowie. Komitet odbył w roku spraw ozdaw czym jedno po­

siedzenie, na którym omówiono spraw ę układu i zaw artości „Spraw o­

zdań" oraz w ysunięto dezy derat co do częstotliw ości ukazyw ania się

^„S praw ozdań". W roku spraw ozdaw czym w yszły „Spraw ozdania" nr 18 za rok 1964 i nr 19 za rok 1965. Do druku przygotow ano „Spraw ozdania"

nr 20 za rok 1966.

Komitet R edakcyjny Prac P opularnonaukow ych w składzie: A ndrzej Tomczak — przew odniczący, W anda Zabłocka i Franciszek Pepłow ski — członkowie, odbył dw a posiedzenia, na k tó ry ch przyjęto do druku pracę K arola G ó r s k i e g o Dom i środow isko rodzinne M ikołaja K opernika oraz ustalono plan w ydaw nictw popularnonaukow ych na rok 1969. W y ­ dano w 1967 r. pracę popularnonaukow ą A. H u t n i k i e w i c z a : Od c zy ste j io rm y do litera tu ry faktu (II w ydanie) oraz przygotow ano do publikacji w następnych latach pracę Bohdana R y m a s z e w s k i e g o : Toruń czasów K opernika, pracę zbiorow ą pod red ak cją M. B i s k u p a : M onografia m iasta C hełmna i pow iatu chełm ińskiego oraz III w ydanie pracy J. R e m e r a : Toruń — historia, ludzie, sztuka.

R edakcja N aczelna TNT składała się z red ak to ra naczelnego, którym

był A rtu r H utnikiew icz, i ośmiu członków, po dw óch z każdego W y ­

działu; byli to: M arian Biskup, Tadeusz Grudziński, Bronisław N adolski,

H alina Turska, Zenon C zerw iński, Jan W alas, W iesław Daszkiewicz

i A leksander Kunicki. R edakcja odbyła w roku spraw ozdaw czym jedno posiedzenie, na którym zapoznano członków z przebiegiem realizacji pozycji objętych planem w ydaw niczym na rok 1967, przygotow ano p ro ­ je k t planu w ydaw niczego na rok 1968, kw alifikując poszczególne prace do planu A i B, oraz ustalono prow izoryczny plan w ydaw niczy na rok 1969. N ad całokształtem prac w ydaw niczych czuwał red ak to r naczelny A. H utnikiew icz przy w ydatnej w spółpracy kierow nika S ek retariatu R edakcji m gr A. Rosińskiej.

Komisja R ew izyjna w składzie: W ojciech H ejnosz —- przew odniczą­

cy oraz W ilhelm ina Iw anow ska i Leonid Żytkowicz — członkowie, od­

była jedno posiedzenie oraz przeprow adziła k ontrolę działalności finan­

sow o-gospodarczej T ow arzystw a i dokum entacji finansow ej.

Działalność T ow arzystw a w zakresie tw órczej p racy naukow ej i upow szechniania w iedzy koncentrow ała się w czterech W ydziałach i istniejących przy nich siedm iu kom isjach i sześciu kom itetach red ak ­ cyjnych.

W y d z i a ł I — H i s t o r y c z n y liczył przy końcu 1967 roku 35 członków, w tym 20 m iejscow ych i 15 zam iejscowych. Przew odniczącym był K arol Górski, zastępcam i przew odniczącego — Bronisław W ło d ar­

ski i W ojciech Hejnosz, a sekretarzem A ndrzej Tomczak. W ydział odbył cztery posiedzenia naukow e oraz pięć posiedzeń adm inistracyjnych, na k tórych przeznaczono do druku cztery prace, zreferow ane na posiedze­

niach naukow ych W ydziału, i cztery zeszyty „Zapisek H istorycznych", dalej omówiono spraw ę przygotow ań 100-letniej rocznicy pow stania TNT, w ybrano now ego przew odniczącego K om itetu R edakcyjnego

„Roczników", zaproponow ano recenzentów dla prac przeznaczonych do druku oraz dokonano w yboru kand ydató w na członków W ydziału I.

D ziałająca przy W ydziale Komisja H istoryczna liczyła 20 członków i 29 w spółpracow ników . Przew odniczącym był Kazim ierz Jasiński, zastępcą przew odniczącego H elena Piskorska, a sekretarzem Zofia K ędzierska.

Komisja odbyła trzy posiedzenia naukow e.

Przy W ydziale pracują trzy K om itety Redakcyjne, a m ianow icie

„Roczników' , „Fontes i „Zapisek H istorycznych .

K om itet R edakcyjny „Roczników" pracow ał w składzie: przew odni­

czący Tadeusz G rudziński do 3 X 1967 r., a następnie B ronisław W ło­

darski, członkowie: Donald S teyer i Zbigniew Zdrójkow ski. Komitet odbył jedno posiedzenie. W serii „Roczników" w ydano w roku 1967 drukiem :

1) M arian G u m o w s k i w oprać. H. B a r a n o w s k i e g o : Biblio­

grafia nu m izm a tyki polskiej.

2) Janusz M a ł ł e k : Ustawa o rządzie (Regim entsnottel) Prus Ksią­

żęcych w 1542 r.

3) Zenon G u l d o n : Rozm ieszczenie własności ziem skiej w ziem i do b rzyń skiej w X V I w ieku.

Do planu na rok 1968 przygotow ano trzy prace i na rok następny cztery.

Komitet R edakcyjny „Fontes" pracow ał w składzie: W ojciech Hej- nosz — przew odniczący, K arol G órski i Bronisław W łodarski — człon­

kow ie. W serii „Fontes” w ydano w roku spraw ozdaw czym :

1) W ojciech H e j n o s z i Jan in a W a l u s z e w s k a : Źródła do dziejów ekonom ii m alborskiej, t. IV.

2) M arian B i s k u p : A k ta Stanów Prus K rólew skich, t. 4, cz. 2.

K om itet R edakcyjny „Zapisek H istorycznych” pracow ał w składzie:

M arian Biskup — przew odniczący, W itold Łukaszewicz, Leonid Zytko- wicz i Kazim ierz Jasiński — członkowie. W serii „Zapisek” ukazały się w roku spraw ozdaw czym trzy zeszyty tom u 32. C zw arty zeszyt tegoż tomu ukazał się dopiero w styczniu 1968 r. P rzygotow any został do druku tom 33.

W y d z i a ł II — F i l o l o g i c z n o - F i l o z o f i c z n y liczył przy końcu roku spraw ozdaw czego 30 członków, w tym 19 członków m iejscow ych i 11 zam iejscowych. W roku spraw ozdaw czym zm arł jeden członek m iejscow y. Przew odniczącym W ydziału był Tadeusz Czeżowski, zastępcą przew odniczącego K onrad Górski, a sekretarzem A rtu r Hut- nikiewicz. W ydział odbył dw a posiedzenia naukow e.

Poza tym odbył W ydział dwa posiedzenia adm inistracyjne, na k tó ­ rych w ysłuchano spraw ozdania red ak to ra naczelnego A. H utnikiew icza o realizacji pozycji W ydziału II w planie w ydaw niczym TNT na rok 1967, om aw iano plan w ydaw niczy na rok 1968, proponow ano zlecić o p ra­

cow anie dziejów T ow arzystw a w XX w ieku w zw iązku z setną rocznicą pow stania TNT — Bożenie O sm ólskiej-Piskorskiej, ustalono program uroczystej akadem ii dla uczczenia pam ięci proi. H enryka Elzenberga, dokonano w yboru now ych w ładz Komisji Filozoficznej, pow ołano 15 w spółpracow ników Komisji Filologicznej oraz w ysunięto now ych k an ­ dydatów na członków W ydziału II. Przy W ydziale działały cztery Ko­

misje naukow e i K om itet R edakcyjny Prac W ydziału Filołogiczno-Filo- zoficznego.

Komisja Filologiczna liczyła 15 członków i 29 w spółpracow ników . Przew odniczącym był Bronisław N adolski, a sekretarzem Bożena Os- m ólska-Piskorska. Kom isja odbyła dwa posiedzenia naukow e.

Komisja Filozoficzna liczyła 12 członków i 9 w spółpracow ników . Przew odniczącym był Leon Gumański, a sekretarzem H enryk M oese.

Komisja odbyła w spólnie z oddziałem toruńskim Polskiego Tow arzystw a Filozoficznego trzy posiedzenia naukow e.

Komisja H istorii Sztuki liczyła 9 członków i 21 w spółpracow ników .

Komisja pracow ała w składzie: Jadw iga Puciata-Paw łow ska — przew o-

dnicząca, Zygm unt K ruszelnicki — sekretarz. Komisja odbyła jedno po­

siedzenie naukow e. Ponadto przygotow ano do druku 4 tom T eki K om isji H istorii Sztuki.

Komisja Bibliografii i B ibliotekoznaw stw a liczyła 6 członków i 15 w spółpracow ników . Przew odniczącym był Stefan B urhardt, a se k re ta ­ rzem Leopold Rosental. W roku spraw ozdaw czym zm arł jed en członek Komisji i dw ie w spółpracow niczki. Komisja zorganizow ała 15 grudnia 1967 r. akadem ię żałobną pośw ięconą pam ięci W aleriana P reisnera.

K om itet R edakcyjny Prac W ydziału Filologiczno-Filozoficznego p ra ­ cował w składzie: H alina T urska — przew odnicząca, Zofia A bram ow i- czówna, Tadeusz Czeżowski, Bronisław N adolski i Jadw iga Puciata-Pa- w łow ska — członkowie. W serii prac W ydziału Filologiczno-Filozoficz­

nego w ydano w roku spraw ozdaw czym :

1) A dela S t y c z y ń s k a : Realizm pow ieści T. H ardy'ego.

2) A nna K u l i k o w s k a : Badania eksp erym en ta lne nad s z ty w ­ nością operacji pojęciow ych u dzieci w w ie ku lat 7— 10.

3) P r a c a z b i o r o w a : Księga pam iątkow a k u czci prot. dra K on­

rada Górskiego.

Do druku na rok 1968 przygotow ano trzy prace.

W y d z i a ł III — M a t e m a t y c z n o - P r z y r o d n i c z y li­

czył przy końcu roku spraw ozdaw czego 64 członków, w tym 43 członków m iejscow ych i 21 członków zam iejscowych. Zm arł jeden członek W y ­ działu. Prezydium W ydziału pracow ało w składzie: A lina U lińska — przew odnicząca, Józef Czopek — zastępca przew odniczącej, W ładysław N iew iarow ski — sekretarz. W ydział odbył jedno posiedzenie naukow e, na którym przedstaw iono 17 prac, w tym 5 z dziedziny chemii, 3 z geo­

grafii i geologii, 4 z botaniki, 4 z astronom ii i jedną z fizjologii. Poza tym odbył W ydział jedno posiedzenie adm inistracyjne, na którym w y ­ słuchano spraw ozdania o stanie produkcji pozycji z planu w ydaw ni­

czego na 1967 r., dokonano w yboru red ak to ra Sectio G — fizjologii (J. N arębskiego), w ysunięto kandydatów na now ych członków W y dzia­

łu III, omówiono udział członków W ydziału w przygotow aniu setnej rocznicy pow stania TNT, spraw ę badań naukow ych i inne. Przy W y ­ dziale czynne b yły dwie Komisje i jeden K om itet R edakcyjny.

Komisja A stronom iczna liczyła 3 członków i 12 w spółpracow ników . Przew odniczącym była W ilhelm ina Iw anow ska, sekretarzem Stefania G rudzińska. Komisja odbyła 9 posiedzeń naukow ych.

Komisja G eograficzno-G eologiczna liczyła 8 członków i 23 w spół­

pracow ników . Przew odniczącym był Rajm und Galon, zastępcam i p rze­

w odniczącego — Ja n W ojciechow ski i Zbigniew Prusinkiew icz, a se­

k retarzem Ja n Szupryczyński. Kom isja odbyła jedno posiedzenie n au k o ­

we. W ram ach prac długofalow ych Komisja kontynuow ała badania do

m onografii ziemi chełm ińskiej i dobrzyńskiej.

Przy W ydziale III pracow ał K om itet R edakcyjny „Studia Societatis Scientiarum Torunensis". Przew odniczącym był Jan W alas, a red ak to ra­

mi poszczególnych sekcji byli: Sectio B (chemia) A. Basiński, Sectio C (geografia—geologia) R. Galon, Sectio D (botanika) J. Zabłocki, Sectio E (zoologia) J. M ikulski, Sectio F (astronomia) W. Iw anow ska i Sectio G (physiologia) do 3 IX 1967 r. Janina H urynow icz, a następnie Ju lian N arębski. W serii „Studia Societatis Scientiarum T orunensis" w ydano w 1967 r. drukiem :

1) I. M i k o ł a j s k a: Stosunki anatom iczne w różnych odmianach H ordeum Distichon L. zakażonych przez Erysiphe Gminis Hordei Mar-

chal.

2) I H o ł o w n i a: O bserw acje m ykologiczne z o ko licy Osia.

Z. M i c h n o - Z a t o r s k a : O bserw acje nad m asow ym i pojaw am i w y ­ rośli C ynips O uercus folii L. $ 9 na O uercus robur L. w w o jew ó d ztw ie bydgoskim .

3) K. K ę p c z y ń s k i i J . W i l k o ń - M i c h a l s k a : S tosunki flo- rystyczno-fitosocjologiczne rezerw atów W ielka Kępa O strom ecka i Las M ariański.

4) E. W e b e r - C z e r w i ń s k a : O bserw acje lenologiczne dotyczące grzybó w w ystęp u ją cych na drzew ach i krzew ach w parku w K oniczynce kolo Torunia.

5) G. K r i e s e l : Badania antropologiczne m ło d zieży m ęskiej szkó l średnich, ogólnokształcących i zaw odow ych rejonu Pomorza i Kujaw.

6) B. P i ą t k o w s k a : W p ły w tem peratury stosow anej w szeregu pokoleń na strukturę oka M utanta Bar Drosphila M elanogaster M e i g.

7) T. W i t k o w s k i : Zm iany stru k tu ry zgrupow ania nicieni glebo­

w ych w zw iązku z jego rozm ieszczeniem w ró żnych w arstw ach gleby.

8) D. K ł o s o w s k a : W p ły w w strząsu anafilaktycznego na sper­

m atogenezę u królików .

9) W. K ą d z i e l a : Eliminacja prądów uziem ienia z pom iaru para­

m etrów stym ulacji e lektryczn ej m ózgu.

10) H. B a s i ń s k a , K. O r y l s k a , Z. O r y 1 s k i, A. B 1 u d z i ń- s k i : Badania nad składem szczaw ianów bizm utu.

11) Z. K u r l e n d a : Litologia i stratygrafia utw orów k r e d y górnej m ięd zy W eso łó w ką a Su lejow em nad W isłą.

12) W. I w a n o w s k a , N. M a r o n : S ta tystyczn e in d e ksy populacji gw iazd zm iennych typu M ira Ceti.

Do druku w 1968 r. przygotow ano 5 prac.

W y d z i a ł IV —• P r a w n o - S p o ł e c z n y liczył 9 członków m iejscow ych. W roku spraw ozdaw czym jeden członek m iejscow y zmarł.

Przew odniczącym do 6 czerw ca 1967 r. był K azim ierz Biskupski, se k re ­ tarzem W acław Szyszkowski, pełniący po śm ierci K azim ierza Biskup­

skiego zarazem obow iązki przew odniczącego W ydziału. W ydział odbył

jedno posiedzenie naukow e i dwa posiedzenia adm inistracyjne, na k tó ­ rych zakw alifikow ano zreferow ane na posiedzeniach naukow ych prace do druku, zaproponow ano recenzentów dla tych prac, om awiano spraw ę przygotow ań do setnej rocznicy pow stania TNT, oraz w ysunięto 4 k an ­ dydatów na członków W ydziału. Istniejąca przy W ydziale Komisja Praw nicza nie przejaw iała w roku spraw ozdaw czym żadnej działalności.

K om itet R edakcyjny „Studia Iu rid ica” pracow ał w składzie: przew o­

dniczący — K azim ierz Biskupski (do 6 czerw ca 1967 r.), członkowie:

W acław Dawidowicz i W acław Szyszkowski. K om itet odbył jedno po­

siedzenie, na którym w ysunięto prace do planu w ydaw niczego na rok 1968. W roku spraw ozdaw czym w ydano w serii „Studia Iuridica'' n a­

stępujące prace:

1) B. K u n i c k a - M i c h a l s k a : Fałszyw e oskarżenie w procesie karnym PRL na tle praw noporów naw czym .

Do publikacji na rok 1968 przygotow ano n astępujące prace:

1) J. G ł u c h o w s k i : L okaty budżetow e w Polsce Ludowej.

2) A. B u l s i e w i c z : Proces o odszkodow anie za niesłuszne skaza­

nie lub oczyw iście bezzasadny areszt tym czasow y.

3) K. B i s k u p s k i : Problem y ustrojoznaw stw a.

4) K. N o w a k: S ystem p rezyd en cja ln y w Stanach Zjednoczonych.

5) J. K r a j e w s k i : Sytuacja prawna jed n o stki gospodarki uspo­

łecznionej w procesie cyw iln ym .

6) J. S y m o n i d e s : Granice i zm iany terytorialne w św ietle za­

sady efektyw no ści.

Działalność T ow arzystw a w roku spraw ozdaw czym szła nadal w n a­

stępujących zasadniczych kierunkach: a) akcji w ydaw niczej publikacji naukow ych i popularnonaukow ych, b) przeprow adzania badań nauko­

wych, c) produkcji m ikrofilm owej, d) akcji w ym iany w ydaw nictw i g ro­

m adzenia księgozbioru dzieł naukow ych, e) popularyzacji wiedzy.

Ramy akcji w ydaw niczej, zasadniczej działalności Tow arzystw a, za­

k reśla ustalo n y na dany rok plan w ydaw niczy. Plan te n na rok 1967 przew idyw ał 30 pozycji o łącznej objętości 286,50 arkuszy. W ydano 26 pozycji w ram ach tego planu oraz jedną pozycję z poślizgu z roku 1966 („Spraw ozdania” nr 18), w ięc razem 27 pozycji o łącznej objętości 271,25 arkuszy. W tym siedem pozycji o objętości 102,50 arkuszy na zlecenie PAN. Z nie w ydanych w 1967 r. z planu na ten rok czterech po­

zycji w yszły w styczniu 1968 r. duże pozycje (z. 4 „Zapisek H istorycz­

nych" i K ę s i k — W p ły w niektó rych soli sodowych...), a dwie pozostałe pozycje ( K o k o c i ń s k i : Studia biom etryczne... i W o j c i e c h o w ­ s k i , Z i o m e k Sfaleryt z Ł ęczycy) w yjdą także w pierw szym k w artale

1968 r.

Udział poszczególnych w ydziałów w w ydanych w 1967 r. pozycjach

przedstaw ia się jak następuje: