TEOFIL M AZUR, W IER A SĄ D E J
FORM Y ZW IĄZK ÓW AZOTOW YCH, FOSFOROW YCH I POTASOW YCH W GN OJO W ICY
In sty tu t C h em izacji R o ln ictw a A R T w O lsztyn ie
W STĘP
G nojow icę zaliczam y do p ełn y ch naw ozów organicznych, zaw iera bo w iem w szystkie niezbędne sk ład n ik i p okarm ow e dla roślin. Z aw artość tych składników jest dość zróżnicow ana i zależy od w ielu czynników , z k tó ry c h najw ażn iejsze to g a tu n e k zw ierząt i ich żyw ienie oraz sposób usuw ania odchodów i ilość zużyw anej wody do higienizacji pom ieszczeń [3, 5, 10, 11, 12, 13]. L ite ra tu ra dotycząca sk ład u chem icznego gnojow i cy ty lk o w niew ielkim sto p n iu uw zględnia fo rm y związków , w jakich w y stęp u ją sk ładn ik i nawozowe [1, 7, 8, 11]. Rodzaj zw iązku d ecyduje n a tom iast o stopniu ich w y k o rzystania przez rośliny up raw n e [4]. B adania nad fo rm am i składników naw ozow ych w gnojow icy m ają więc swoje uzasadnienie poznaw cze i prak ty czn e.
W niniejszej p racy p rzedstaw io n o w yniki b ad ań nad form am i azotu, fosforu i potasu w gnojow icy bydlęcej i trzody chlew nej pochodzących z fe rm w ojew ództw a olsztyńskiego.
M ETO D Y K A B A D A Ń
Do b a d a ń lab o ra to ry jn y c h p o b ieran o raz w m iesiącu pró bk i gnojo wicy z sześciu ferm b y dła i pięciu fe rm trzod y chlew nej w okresie cd sie rp n ia 1975 do m arca 1976 r. G nojow icę ze zbiorników pobieran o za pom ocą specjalnego pojem n ik a, k tó reg o opis podano we w cześniejszej p rac y [6]. Celem uzyskania śred n iej pró b ki po bierano ich k ilk a z różnej głębokości zbiornika, a n astęp n ie łączono w p róbkę zbiorczą. P o dokład nym w ym ieszaniu w ydzielano prób k ę śred n ią pojem ności 2 litró w . Ł ą cznie p o b ran o i przeanalizow ano 65 p ró b ek średnich, w tym 31 próbek gnojow icy bydlęcej i 34 p ró b k i gnojow icy trzody chlew nej.
92 T. Mazur, W. Sądej
W śred n ich p rób kach oznaczano zaw artość suchej m asy oraz n a stę p u jące form y b ad an y ch składników :
— form y zw iązków azotow ych — azot ogółem m etodą K jeldah la, azot am onow y drogą d esty lacji z MgO, azot azotanow y w w yciągu wod nym m etodą k o lory m etryczną z kw asem dw ufenylosulfonow ym , azot białkow y m etodą K jeld ah la po uprzed n im strą c en iu białk a 24-procento- w ym kw asem trójchlorooctow ym , azot rozpuszczalny w wodzie i azot h y d ro lizu jący m etodą K jeldah la. H ydrolizę prow adzono w 0,5 N H 2S 0 4 i 25-procentow ym H 2S 0 4 w tem p e ra tu rz e 100°C w ciągu 4 godzin;
— form y zw iązków fosforow ych — fosfor ogółem oznaczano m etodą m olibdenow o-w anadow ą, a pozostałe fo rm y w edług m etody W e n z 1 a [14], k tó re j zasada polega n a zim nej e k stra k cji su b stan cji organicznej alkoholem m etylow ym , a n astęp n ie oznaczeniu fosforu nieorganicznego białkowego, estrow ego, nukleinow ego i fosfolipidowego. Ponadto d o d a t kowo oznaczano fosfor w e k stra k ta c h otrzym anych po hydrolizie gno jow icy z kw asem siarkow ym ;
— fo rm y p o tasu — p o tas ogółem oznaczano m etodą fotopłom ienio- wą, zaś wyciągi: w odny, 2-procentow ego kw asu octow ego i 6-procen to- wego kw asu trójchlorooctow ego przygotow ano w edług m etody U lricha [9].
U zyskane w yniki analiz chem icznych gnojow icy podano jako w a rto ści śred n ie z w szystkich pró b oraz w ah an ia w zaw artości tych sk ład ników.
OM ÓW IENIE W YNIK ÓW
F o r m y z w i ą z k ó w a z o t o w y c h . Ś red n ia zaw artość azotu ogółem w gnojow icy bydlęcej w ynosi 0,297%, z czego 39,4% p rzy pada na azot białkow y i aż 53,2% n a m in eraln e form y azotu (tab. 1). Różnica m iędzy azotem m in e raln y m a rozpuszczalnym w wodzie w ynosi zaled wie 2,7% w stosunk u do azotu ogółem. Azot ulegający hydrolizie w 0,5 N H 2S 0 4 stanow ił 58,9%, a w 25% H 2S 0 4 — 70,7%, z czego na azot orga niczny p rzy padło w pierw szy m p rzy p ad k u zaledw ie 3%, a w d rugim 17,5%. Na tej podstaw ie należy wnioskować, że ty lko część azotu b iał kow ego gnojow icy uległa hydrolizie.
Obliczone w spółczynniki k o relacji m iędzy poszczególnym i form am i zw iązków azotu w skazują na dużą ich zależność, z w y ją tk ie m azotu azotanow ego (tab. 2). Z aw artość azotu saletrzan eg o nie zależała od w y stępow ania in n y ch jego form , gdyż w spółczynniki k o relacji b yły bardzo niskie lub ujem ne.
Z aw artość azotu ogółem w gnojow icy trzody chlew nej w ynosiła 0,393%, z czego 39,4% przypadło na azot białkow y i 55,2% na jego
for-T a b e l a 1
Zaw artość form a zo tu w gnojow icy b y d lę c e j The c o n te n t o f n itr o g e n form s i n th e c a t t l e l i q u i d manure
Rodzaj związku I n p e r cen t o f f r e s h m a tte rW p ro c e n cie św ież e j masy V/ p ro c e n c ie N ogółem W spółczynnikzm ien n o ści Compound k in d ś re d n io mean f l u c t u a t i o n swahania I n p e r c e n t o f t o t a l N V a r i a b i l i t yc o e f f i c i e n t Sucha masa Dry m a tte r 6,6 6 1,36 -1 3 ,3 3 - 4 2 ,7 N-ogółem T o ta l N 0 ,2 9 7 0 ,0 6 1 -0 ,4 6 0 - 3 8 ,3 N-białkow y P r o te i n H 0,1 1 7 0 ,0 1 4 -0 ,2 7 2 39,4 57 ,9 N-NH, NH^ - N 0 ,1 3 7 0 , 030- 0,231 46,1 39,0 N-NOo N03 =2 И 0,021 0 ,0 0 2 -0 ,0 3 9 7,1 4 9 ,4 N - ro z p u sz c z a ln y N s o lu b le i n HgO w H20 0,1бб 0 ,0 4 2 -0 ,2 7 3 5 5 ,9 3 3 ,5 H - h y d ro liz u ją c y Ы h y d ro ly z a b le i n w 0 f 5.WH2S04 0.5N H2S04 0,175 0 ,0 3 3 -0 ,2 7 6 58,9 35,6 N - h y d ro liz u ją c y Ы h y d ro ly z a b le i n w 25% H2S04 25% H2S04 0 ,2 1 0 0 ,0 4 7 -0 ,3 7 1 7 0 ,7 36,5
m y m in eraln e (tab. 3). Ilość azotu rozpuszczalnego w wodzie by ła za ledw ie o 2,5% wyższa od zaw artości azotu m ineralnego. Azot organicz ny u legający h ydrolizie w 0,5 N H 2S 0 4 w ynosił 7,4%, a w 25% H 2SC>4 —
16,3% w sto sun ku do ogólnej jego zaw artości.
T a b e l a 2 W spółczynniki k o r e l a c j i m iędzy formami a z o tu w gnojovricy b y d lę c e j
C o e f f i c i e n t s o f c o r r e l a t i o n betw een n itr o g e n form s i n tn e c a t t l e l i q u i d manure
Rodzaj związku Compound k ind N ogó łem T o ta l N N b i a ł kowy P r o te i n N n-hh4 N-N03 N ro zp u sz c z a ln y w H20 N s o lu b le i n н 2о N h y d r o l i zu ją cy w 0,5N H2S04 N h y d ro ly z a b le i n 0.5N H2S04 N h y d r o l i z u ją cy w w 25% HgSO^ N h y d ro ly z a b le in 25% H2S04 N ogółem T o ta l N - 0,9 1 0 ,7 4 0,01 0 ,8 2 0 ,8 8 0 ,9 5 N białkow y P r o te i n N - - 0,41 0 ,0 8 0 ,5 0 0 ,6 3 0 ,6 9 n-nh4 - - - -0 ,0 7 0 ,9 7 0 ,9 3 0 ,7 9 N-N03 - - - - -0 ,0 7 -0 ,0 5 0 ,06 N ro z p u szc z aln y w HgO N s o lu b le i n H20 “ - ~ - - 0 ,9 5 0 ,8 5 N h y d ro liz u ją c y w 0 , 5 Wh2S04 N h y d ro ly z a b le i n 0.5N H2S04 “ - - - 0 ,9 3 N h y d ro liz u ją c y w 25% H2S04 N h y d ro ly z a b le i n 25% H2S04
M iędzy b ad anym i form am i zw iązków azotow ych stw ierdzono d odat nią k o relację (tab. 4). W ysoka w artość w spółczynników k o relacji była m iędzy azotem ogółem a pozostałym i jego form am i, z k tó ry c h n a jn iż szy (0,51) był w odniesieniu do azotu azotanow ego. Ta o sta tn ia form a
94 T. Mazur, W. Sądej
t a b e l a 3
Zaw artość form a z o tu w gnojow icy trz o d y chlew nej The c o n te n t o f n i t r o g e n fo n n e i n th e swine l i q u i d manure
R odzaj zw iązku i n p e r c e n t o f f r e s h m a tte rW p ro c e n c ie ś w ie ż e j masy W p ro c e n c ie H ogółem W spółczynnikzm ien n o ści Сои pound k in d ś re d n io mean f l u c t u a t i o n sw ahania I n p e r c e n t o f t o t a l I V a r i a b i l i t y c o e f f i c i e n t Sucha masa Dry m a tte r 5,8 6 1 ,6 4 -1 2 ,7 2 - 4 4 ,7 N ogółem T o t a l Я 0 ,3 9 3 0 ,1 8 8 -1 ,0 5 3 - 4 4 ,7 N białkow y P r o t e i n N 0 ,1 5 5 0 ,0 4 4 -0 ,5 5 5 39 ,4 6 4 ,3 n-nh4 0,191 0 ,0 9 3 -0 ,4 1 3 4 8 ,6 4 2 ,5 M 0 3 0,0 2 6 0 ,0 1 0 -0 ,0 8 8 6 ,6 5 7 ,9 H ro z p u sz c z a ln y w H„0 N s o lu b le i n HgO 0 ,2 2 3 0 ,0 1 2 -0 ,4 7 6 5 6 ,7 3 8 ,7 N h y d r o liz u ją c y w 0 ,5 Nh2S04 N h y d ro ly z a b le i n 0,5N HgSO^ 0 ,2 4 2 0 ,1 1 6 -0 ,5 0 7 6 1 , 6 3 8 ,9 Я h y d r o liz u ją c y w 25% H2S0^ N h y d ro ly z a b le i n 25% H2S04 0 ,2 7 7 0 ,1 4 4 -0 ,5 9 2 7 0,5 35,1 T a b e l a 4
W spółczynniki k o r e l a c j i m iędzy formami a z o tu w gnojow icy trz o d y chlew nej C o e f f i c i e n t s o f c o r r e l a t i o n betw een n itr o g e n form s i n th e 3v/ine l i q u i d manure
R odzaj zw iązku Compound k in d Я ogó łem T o ta l Я Я b i a ł kowy P r o t e i n Я Я-ЯН4 Я-Я03 Я ro zp u s z c z a ln y w Н20 Я s o lu b le i n н2о Я h y d r o l i z u ją c y w о ,5я h 2so 4 Я h y d ro ly z a b le l n 0,5Я h2so4 Я h y d r o l i z u ją c y w w 25% H2S04 Я h y d ro ly z a b le l n 25% H2S04 Я ogółem T o ta l Я - 0 ,9 4 0 ,9 0 0 ,5 1 0,9 1 0 .9 0 0 ,9 5 N białkow y P r o t e i n Я - - 0 ,71 0 ,4 3 0 ,7 2 0 ,7 5 0 ,8 4 я-ин4 - - - 0 ,3 7 0 ,9 8 0 ,9 5 0 ,9 3 я-яо3 - - - • - 0 ,5 3 0 ,4 5 0 ,4 4 Я ro z p u s z c z a ln y w HgO Я s o lu b le i n Н20 - — - 0 ,9 4 0 ,9 3 Я h y d ro liz u ją c y w 0 ,5 |J H 2SG4 Я h y d ro ly z a b le i n 0.5Я HgSO^ - ** - - - 0 ,9 8 Я h y d ro liz u ją o y w 25% HgSO^ H h y d ro ly z a b le i n 25% HgSO^
azotu w m niejszym sto p niu b y ła skorelow ana z in n y m i form am i zw iąz ków azotu niż na p rzy k ła d azot am onow y.
F o r m y z w i ą z k ó w f o s f o r u . Z aw artość fosforu ogółem w gnojow icy bydlęcej w ynosiła 0,165%, z czego aż 41,2% p rzy p ad a na jego form y m in eraln e (tab. 5). Spośród organicznych form fosforu n a j w ięcej przy p ad ło na fosfor białkow y, a n a jm n ie j na fosfor fosfolipido- wy. N a fo sfor u leg ający hydro lizie w 0,5 N H 2S 0 4 p rzy p ad ło 32,1%, a w
T a b e l a 5 Zaw artość form fo s f o r u w gnojow icy b y d lę c e j
The c o n te n t o f p hosphorus form s I n th e c a t t l e l i q u i d manure
R odzaj związku I n p e r c e n t o f f r e s h m a tte rW p ro c e n c ie ś w ie ż e j masy W p ro c e n cie P2°5 °8 ^ łem W spółczynnikzm ienności Compound k in d ś re d n io mean f l u c t u a t i o n sw ahania I n p e r c e n t o f t o t a l p2o5 V a r i a b i l i t y c o e f f i c i e n t F o s fo r ogółem T o ta l P 0,1 6 5 0 ,0 3 7 -0 ,3 3 7 - 4 4 ,2 F o s fo r n ie o rg a n ic z n y I n o rg a n ic P 0,068 0 ,0 2 8 -0 ,1 5 2 4 1,2 5 8,0 F o s fo r białkow y P r o te i n P 0,0 4 4 0 ,0 1 2 -0 ,0 8 0 2 6 ,7 4 3,0 F o s fo r e stro w y E s te r P 0,018 0 ,0 0 3 -0 ,0 5 7 10,9 5 8,4 F o s fo r nukleinow y N u cleic P 0,0 2 9 0 ,0 0 1 -0 ,0 7 8 17,6 59 ,6 F o s fo r fo s fo lip id o w y P h o s p h o llp id io P 0,006 0,00.1-0,018 3,6 65,1 F o s fo r h y d ro llz u ją c y w: P h y d ro ly z a b le i n t - 0,5В HgSO^ 0 ,0 5 3 0 ,0 0 8 -0 ,1 3 0 32,1 5 6 ,7 - 2556 H2S04 0 ,0 7 9 0 ,0 2 4 -0 ,1 7 0 4 7 ,9 4 7 ,9
25-^procentowym H 2S 0 4 — 47,9% fosforu ogółem . Użycie do hydrolizy 25-procentow ego H 2SO4 spow odow ało ro zk ład zaledw ie 6,7% fosforu o r ganicznego.
M iędzy bad an y m i form am i fosforu stw ierdzono k orelację dodatnią (tab. 6). N ajw yższe w spółczynniki k o relacji w ystąpiły m iędzy fosforem ogółem a fosforem nieorganicznym i h y d ro lizującym w 25-procentow ym
T a b e l a 6
W spółczynniki k o r e l a c j i między formami fo s f o r u w gnojow icy b y d lfo e j C o rre la tio n c o e f f i c i e n t s betw een phosphorus form s i n th e c a t t l e l i q u i d manure
F o sfo r - P - Phosphorus Rodzaj swiąskn. CcBpoottd k in d ogółem t o t a l n ie o rg a n iczn y ln o r g a -n ie b ia łk o wy p r o te in e s t r o wy e s t e z n u k le i nowy n u c le io f o s f o l i pidowy phospho-l i p i d i o h y d ro liz u - ją c y w 0,5H H ^ O ^ h y d r o li z a - b le In 0.5N H2S 0 4 h y d r o li - zu ją cy w 2556 HgSO^ h y d r o li - zab le i n 25% HgSO^ F o s fo r ogółem T o ta l P - 0 ,9 2 0,6 2 0 ,6 9 0,85 0,7 8 0 ,7 7 0,96 P o efo r n i e o rg a n ic c n j In o rg a n ic P “ - 0 ,3 3 0,50 0,7 4 0 ,6 9 0,8 3 0,96 F o sfo r białkow y P r o te i n P - - - 0 ,3 « 0 ,4 4 0,5 2 0,40 0,45 F o sfo r estrç>wy E s te r P - - - - 0,46 0,55 0,4 7 0,65. F o s fo r nukleinowy Hucieio P - - - 0,5 7 0,56 0,79 F o s fo r fo sfo lip id o w y P h o s p h o lip id lc P F o s fo r h y d ro llz u ją c y wt Phosphorus h y d ro ly z a b le l n : - 0,5N H2S04 0 ,4 2 0,7 4 - - - 0,82 - 25% HgSO^ “ — — — — —
96 T. Mazur, W. Sądej
H 2S 0 4. N ajniższą ich w artość stw ierdzono m iędzy fosforem białkow ym a pozostałym i form am i oraz m iędzy fosforem fosfolipidow ym a h y d ro - lizującym w 0,5 N H 2S 0 4.
Z aw artość fosforu ogółem w gnojow icy trzody chlew nej w ynosiła 0,435%, z czego 38,2% p rzy p ad a na fosfor n ieorganiczny (tab. 7). Fosfor
•J a b o 1 a 7 Z aw arto ść form f o s f o r u w gnojow icy trz o d y chlew nej
The c o n te n t o f p h o sphorus form s i n th e swine l i q u i d manure
R odzaj zw iązku
W p ro c e n cie św ie ż e j maoy
I:: por co n t o f f r e s h m a tte r W p ro c e n cie F2°5 °S °łem W spółczynnikzm ien n o ści Compound k in d i r e ć n i o mean f l u c t u a t i o n sw ahania In p e r c e n t o f t o t a l P2°5 V a r i a b i l i t y c o e f f i c i e n t F o s fo r ogółem T o ta l ? 0,435 0 ,0 5 0 -0 ,7 3 5 - 39 ,7 F o o fo r n ie o rg a n ic z n y In o rg a n ic P 0,166 0 ,0 1 1 -0 ,2 9 9 38,2 4 4 ,2 F o s fo r białkow y P r o te i n P 0,1 4 4 0 ,0 1 4 -0 ,3 4 4 33,1 60,1 F o s fo r estro w y E s te r P 0,066 0 ,0 0 9 -0 ,1 4 1 15,2 4 5 ,9 F o s fo r nukleinow y lîu c le ic P С, 038 0 ,0 0 1 -0 ,0 9 1 8 ,7 64 ,6 F o sfo r fo s fo lip id o w y P h o s p h o lip id ic P 0,0 2 0 0 ,0 0 1 -0 ,0 4 1 4 ,6 4 6 ,4 F o s fo r h y d ro liz u ją c y w: H yd ro ly zab le i n : - 0,5!<H 2S04 0,1б1 0 ,0 1 5 -0 ,3 7 5 3 7 ,0 4 7 ,4 - 25% H2s o 4 0,228 0 ,0 2 3 -0 ,4 0 7 5 2 ,4 36,4
białkow y w ystępow ał w d w u k ro tn ie w iększej ilości niż fosfor estrow y. Na fosfor nu klein o w y przy p ad ło 8,7%, a na fosfor fosfolipidow y tylko 4,6% w sto sun k u do jego zaw artości ogółem. Ilość fosforu ulegająca h y drolizie w 0,5 N H 2S 0 4 była zbliżona do fosforu białkowego, a h y d ro li- zująca w 25-procentow ym H 2S 0 4 przew yższała o 14,2% jego form y m in e ralne.
D odatnie w spółczynniki k o relacji w skazują na dużą zależność m ię dzy b adan ym i form am i fosforu (tab. 8). Szczególnie w ysoką ko relację stw ierdzono m iędzy fosforem ogółem a fosforem białkow ym , fosfolipi dow ym i h y d rolizującym oraz m iędzy h y d rolizującym a nieorganicznym . N ajniższe w spółczynniki k o relacji w y stąp iły m iędzy fosforem estrow ym a nieorganicznym i białkow ym oraz n u kleinow ym a nieorganicznym , białkow ym i estrow ym .
Z a w a r t o ś ć f o r m p o t a s u . W gnojow icy bydlęcej zaw ar tość p otasu ogółem w ynosiła 0,499%, z czego ponad 90% to fo rm a roz puszczalna w wodzie (tab. 9). Za pom ocą 2-procentow ego kw asu octo wego w yek strah o w an o z gnojow icy o 4,2%, a za pom ocą 6-procentow ego kw asu tró j chlorooctow ego o 5,1 % w ięcej potasu niż wodą. Obliczone w spół czynniki k o relacji w ynosiły m iędzy potasem ogółem a rozpuszczalnym
T a b e l a 8
W spółczynniki k o r e l a c j i m iędzy formami f o s f o r u w gnojow icy trz o d y chlew nej
C o e f f i c i e n t s o f c o r r e l a t i o n betw een phosphorus form s i n th e swine l i q u i d manure F o s fo r - P - Phosphorus B odzaj zw iązku Compound k in d ogó łem t o t a l n ie o r g a n ic z n y In o r g a n ic białkow y p r o t e i n e s t r o wy e s t e r n u k le i nowy n u c le ic f o s f o l i pidowy phospho l i p i d i c h y d ro li z u ją c y w 0,5f/ H2®° 4 h y d ro ly z a b le i n 0,5N H2S04 h y d r o li z u ją c y w 25% h2so4 h y d ro ly z a b le i n 25% h2so4 F o 3 fo r ogółem T o ta l P - • 0 ,8 1 0 ,8 6 0 ,5 4 0 ,5 3 0 ,8 4 0 ,8 4 0 ,8 5 F o s fo r n ie o rg a n ic z n y I n o r g a n ic P - - 0 ,5 0 0 ,2 6 0 ,3 7 0 ,6 2 0 ,8 2 0 ,9 3 F o s fo r białkow y P r o te i n P - - - 0 ,3 5 o ; 36 0 ,6 8 0 ,6 3 0 ,5 5 F o s fo r e stro w y E s te r P - - - “ 0 ,3 6 0 ,5 5 0 ,3 8 0 ,4 6 F o s fo r nukleinow y N u cleic P “ - - - - 0 ,5 8 0 ,4 7 0 ,4 4 F o s fo r fo s fo lip id o w y P h o s p h o lip id ic P F o s fo r h y d r o liz u ją c y w: P h y d ro ly z a b le in* 0 ,7 9 0 ,6 7 - Ot 5N H2S04 - - - - - - - 0 ,8 0 - 25% H2S04 • - ~ “ ” T a b e l a 9
Z aw arto ść form p o ta s u w gn o jo w icy b y d lę c e j The c o n te n t o f p o ta ss iu m form s i n th e c a t t l e l i q u i d manure
R odzaj zw iązku
W p ro c e n c ie
I n p e r c e n t o fś w ie ż e j masy f r e s h m a tte r W p ro c e n c ie K20 ogółem W spółczynnikz m ie n n o śc i Compound k in d ś re d n io mean f l u c t u a t i o n sw ahania I n p e r c e n t o f t o t a l K20 V a r i a b i l i t yc o e f f i c i e n t P o ta s ogółem T o t a l К 0 ,4 4 9 0 ,1 8 8 -0 ,7 0 3 - 34,1 P o ta s wyługowany H20 0,4 0 5 0 ,1 7 0 -0 ,6 6 5 9 0 ,2 3 5 ,4 К le a c h e d w ith H20 P o ta s w yekstrahow any: К e x t r a c t e d w ith : - 2% kwasem octowym 2% a c e t i c a c i d 0 ,4 2 4 0 ,1 7 5 -0 ,6 7 5 9 4 ,4 3 4 ,7 - 6% TCA 0 ,4 2 3 0 ,1 3 3 -0 ,6 8 2 9 5 ,3 3 3 ,8
w 2-procen to w y m kw asie octow ym — 1,0, a m iędzy ty m i form am i a roz puszczalnym w 6-procen to w y m TCA — 0,97%.
W gnojow icy trzo dy ch lew n ej śred n ia zaw artość w ynosiła 0,272% (tab., 10). Z tej ilości 91,2% to po tas rozpuszczalny w wodzie. K w as octow y 2-p ro cen tow y zw iększył stop ień e k stra k c ji o 3,7%, a kw as tró j- chlorooctow y 6-p rocen to w y o 5,9%. W spółczynniki k o relacji m iędzy tym i fo rm am i p o tasu w ynosiły 1,0.
98 T. Mazur, W. Sądej
T a b e l a 10 Z aw a rto ść form p o ta s u w g n o jo w icy tr z o d y c h le w n e j
The c o n te n t o f p o ta ss iu m foxms i n th e sw ine l i q u i d manure
R odzaj zw iązku
W p ro c e n c ie ś w ie ż e j masy
I n p e r c e n t o f f r e s h m a t t e r W p ro c e n c ie KgO ogółem W sp ó łczy n n ikz m ie n n o śc i Compound k in d ś r e d n io mean f l u c t u a t i o n sw ah an ia I n p e r c e n t o f t o t a l KgO' V a r i a b i l i t yc o e f f i c i e n t P o ta s ogółem T o t a l К 0 ,2 7 2 0 ,0 6 7 -0 ,4 8 4 - 3 8 ,7 P o ta s wyługowany H^O К le a c h e d w ith H20 P o ta s w yekstrahow any: К e x t r a c t e d w ith : 0 ,2 4 8 0 ,0 6 0 -0 ,4 7 1 9 1 ,2 3 9 ,5 - 2% kwasem octowym 2% a c e t i c a c i d 0 ,2 5 8 0 ,0 6 3 -0 ,4 7 5 9 4 ,9 3 9 ,2 - 6% TCA 0 ,2 6 4 0 ,0 6 4 -0 ,4 7 9 97,1 3 9 ,0 W N IO SK I
Na podstaw ie przeprow adzonych b ad ań m ożna w yciągnąć n astępu jące wnioski.
1. G nojow ica bydlęca zaw ierała w iększą ilość suchej m asy i potasu oraz m niejszą azotu i fosforu niż gnojow ica trzod y chlew nej.
2. Azot białkow y w obu b a d an y ch gnojow icach stanow ił ponad 39% azotu ogółem. Stw ierdzono znaczne ilości azotu m ineralnego, k tó ry w gnojow icy bydlęcej stanow ił 53,2%, a w gnojow icy trzod y chlew nej 55,2%. Ilość azotu rozpuszczalnego w wodzie ty lko w niew ielkim stop n iu przew yższała zaw artość azo tu m ineralnego. Około 30% azotu w gno jow icy nie ulega h ydrolizie w 25-procentow ym H 2S 0 4.
3. Z aw artość fosforu nieorganicznego w gnojow icy bydlęcej w ynosi ła ponad 41%, a w gnojow icy trzo d y chlew n ej ponad 38% w sto sun ku do fosforu ogółem. Pozostałe ilości p rzy p a d a ją na fosfor organiczny, jak fosfor białkow y, estrow y, nuk lein o w y i fosfolipidow y. W gnojow icy b y dlęcej poniżej 50%, a w gnojow icy trzo d y ch lew n ej pow yżej 50% fos fo ru uleg a h ydrolizie w 25-procentow ym H 2SO4.
4. P o tas w gnojow icy je s t rozpuszczalny w w odzie w ponad 90%. S topień jego ek stra k cji ulega zw iększeniu p rzy użyciu 2-procentow ego kw asu octowego lub 6-procentow ego kw asu trójchlorooctow ego.
L IT ER A TU R A
[1] G i s i g e r L.: S tic k sto ffv e r lu s te und W irtsch a ftlic h k eit des V erd ü n n ers der G ülle. M itteilu n gen für d ie S ch w eiz. L an d w irt. 16, 1968, 7, 119-124.
[2] H e r m a n o w i c z W. , D o ż a ń s k a W. , S i k o r o w s k a C., К e 1 u s J. : F izyk och em iczn a an aliza ściek ó w i osad ów p ościek ow ych . W arszaw a 1971.
[3] K r a m e r D., K o n r a d Ch.: E in flu ss der V orb eh an d lu n g und L ageru n g au f d ie organ isch e V ersch m u tzu n g v o n G ü llen. W ass. W irt. W ass. Tech. 1970, 6, 189-193.
{4] L a n g e H., S p e c h t G., A s m u s F.: E in statz v o n G ü lletren n k om p on en ten i der P flan zen p rod u k tion . F eld w irtsch a ft. 15, 1974, 2, 84 86.
[5] M a ć k o w i a k C.: G n ojow ica — jej w ła śc iw o ś c i i za sto so w a n ie — przegląd litera tu ry . O p racow an ie P ro b lem o w e CBR, W arszaw a 1973.
[6‘] M a z u r Т., K o c J., W r ó b e l Z.: S k ład ch em iczn y g n o jo w icy z ferm w o je w ó d ztw a olszty ń sk ieg o . Rocz. glebozn. (w druku).
[7] N e b i k e r H.: N eu es V erfah ren zur A u fb ereitu n g v o n F lü ssigd ü n ger. E in B eitra g zur B o d en b io lo g ie in der M odernen L a n d w irtsch a ft und zum U m w e lt
schutz. S ch w eiz. L an d w irt. 52, 1974, 2, 57-88.
[8] N e b i k e r H.: G ü llea u fb ereitu n g W eltw eita k tu ä ll. N eu er W eg der m ik ro- b ielen A u fb ereitu n g v o n G ülle. D eu tsch e L a n d w irtsch a ftlich e P resse 97, 1974, 22, 6-7.
[9] N o w o s i e l s k i О.: M etody oznaczania potrzeb n aw ożen ia. PW RiL, W arsza w a 1968.
[10] R a u h e K., B o r n h a k H.: D ie W irkung v o n R in d erk ot m it v ersch ied en en Z usätzen im F eld v ersu ch unter b eson d erer B erü ck sich tig u n g der R ep rod u k tion der O rganischen S u b stan z im B oden. A lb rech t Thaer — Arch. 14, 1970, 11, 937- 948.
[11] S i e m i e n o w P. J.: C h im iczesk ije i fiz ic z e sk ije sw o jstw a b iezp od stiłoczn o- go naw oza. A groch im ija 1974, 12, 130-135.
[12] W e d e k i n d P., K o r i a t h H.: G eh alte der G ü llearten a n N ä h rsto ffen und organ isch er S u b stan z b ei u n tersch ied lich en P ro d u k tio n sb ed in g u n g en in LPG
und VEG. F e ld w ir tsc h a ft 1971, 12, 560-563.
[13] W e d e k i n d P., S ü s s e n b a c h D.: M ö g lich k eiten der A u fb ereitu n g von G ü lle zur V erän d eru n g ihrer p h y sik a lisch en , ch em isch en und h y g ien isch en E ig en sch a ften a ls G ru n d lage ihrer la n d w ir tsc h a ftlic h e n V erw ertu n g. W ass.
W irt.-W ass. Tech. 1972, 6, 184-189.
[14] W e n z e l W.: E n tw ick lu n g ein er M ethode zur B estim m u n g v o n P h y tin E iw e iss P h osp h orsäu re und organ iscier P h osp h orsäu re in P fla n zen su b sta n z. Zeit. F. P fla n zen ern . D üng. u. B odenk. 1956, 75, 191-203.
т . М А З У Р , в . С О Н Д Е Й ФО РМ Ы А ЗО Т Н Ы Х , Ф О С Ф О РН Ы Х И К А Л И Й Н Ы Х СОЕДИ Н ЕН И Й В Н А В О ЗН О Й Ж И Ж Е И нститут хим изации зем л едел и я, С ел ь ск охозя й ств ен н о-техн и ч еск ая академ ия в О лы нты не Р е з ю м е В и ссл едован и ях по со дер ж ан и ю ф ор м азота, ф о с ф о р а и калия уп отр ебл я лась н авозная ж и ж а от рогатого скота и свиней. Наз!ванные виды ж и ж и зн а чительно р азли чали сь по содер ж ан и ю х и м и ч еск и х элем ентов и ф ор м и х сое динений. Н авозная ж и ж а поголовья свиней бы ла сильнее обогащ ена азотом и ф осф ор ом . Она хар ак тер и зов алась т о ж е высш им участием м инеральны х ф ор м
100 T. Mazur, W. Sądej азота, по сравнении с навозной ж и ж е й рогатого скота. К оличество белкового азота в общ ем со д ер ж а н и и азота бы ли в о б еи х ви дах ж и ж и сходны , при чем лиш ь небольш ая и х часть подвергалась ги дрол и зу. К о эф ф и ц и ен т ы корреляции м еж д у отдельны м и ф орм ам и азотны х соединен ий вы являли вы сокую в заи м оза висимость, за исклю чением нитратного азота. С одерж ан и е неорганического ф о с ф о р а в навозной ж и ж е рогатого скота со ставляло свы ш е 41%, в ж и ж е свиней — свы ш е 38% от общ его содер ж ан и я ф о с ф ор а. О стальную часть составлял ф о с ф о р белков, эф и р ов, нуклеин ов и ф о с ф о липидов. В назв ан н ы х в и дах ж и ж и водорастворимы й калий составлял 90%. У п отре бление 2% ук сусн ой кислоты либо 6% т р и ххл ор ук сусн ой кислоты повы ш ало ст е пень экстрагирования этого элем ента в п р ед ел а х 4-6%. Т . M A Z U R , W . S Ą D E J FO R M S OF N ITR O G EN , P H O SPH O R U S A N D P O T A SSIU M C O M PO U ND S IN L IQ U ID M A N U R E
In stitu te o f C h em ization of A gricu ltu re, A g ricu ltu ra l U n iv e r sity of O lsztyn
S u m m a r y
T h e c o n ten t of p a rticu la r n itrogen , phosp h oru s and p otassiu m form s w a s d eter m in ed in th e c a ttle an d sw in e liq u id m anure. P a rticu la r liq u id m anures sh ow ed rath er co n sid era b le d ifferen ces in th e co n ten t and form s of fe r tiliz in g elem en ts. R icher in n itro g en and phosphorus proved to b e th e sw in e liq u id m anure. It ch aracterized its e lf a lso w ith a h igh er p ercen ta g e of m in eral n itrogen form s as com pared to th e liq u id m an u re of cattle. T he p ercen ta g e o f protein n itro g en in total n itrogen w a s sim ila r in eith er kind of liq u id m anure, a t w h ich its little part o n ly w a s h yd rolyzab le. T h e ca lcu la ted co e ffic ie n ts of correlation b e tw e e n p articu lar form s o f n itrogen com p ou n d s proved th eir h ig h in terd ep en d en ce e x c e p t for n itra te nitrogen.
T h e in organ ic phosp h oru s co n ten t in th e c a ttle liq u id m anure am ou n ted to o v er 41%, in th e sw in e liq u id m an u re — to ov er 38% o f total phosphorus. The rem a in in g part co n stitu ted protein, ester, n u cleic and p h osp h olip id ic phosphorus. P o ta ssiu m co n ten t in eith er kin d of liq u id m an u re is w a te r -so lu b le in ab ou t 90%. T h e u se of 2% o f acetic acid or 6% of trich loroacetic acid in creased th e e x traction d eg reee o f th is ele m e n t w ith in the ran ge of 4-6%.
P r o /, d r T e o f i l M a zu r
I n s t y t u t C h e m iz a c ji R o l n i c t w a A R T O l s z t y n — K o r t o w o
