INSTYTUT TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO
KONIUNKTURA W TRANSPORCIE Skr´ ocony przegl ad wynik´ , ow
IV kwarta l 2014r.
S lawomir Dorosiewicz, Tadeusz Dorosiewicz, Iwona Balke
1. Uwagi wst epne ,
Niniejsze opracowanie stanowi streszczenie wynik´ow kolejnej edycji bada´n koniunktury w cie˙zarowym trans-, porcie samochodowym. Wspomniane badania maja charakter ankietowy, a podstaw, a wnioskowania o stanie, koniunktury sa, uzyskane od wybranych podmiot´, ow gospodarczych, odpowiedzi na pytania ankiety. Respon- denci dokonuja jako´, sciowej oceny zmian, kt´ore mia ly miejsce w kwartale bie˙zacym oraz formu luj, a prognozy, na nastepny kwarta l wskazuj, ac na popraw, e, pogorszenie lub brak zmian.,
Zbadana zbiorowo´ s´ c przedsi ebiorstw transportowych
,W IV kwartale 2014r. struktura zbiorowo´sci firm transportowych od kt´orych uzyskano odpowiedzi przedstawia sie nast, epuj, aco. Przedsi, ebiorstwa prowadz, ace jedynie przewozy ladunk´, ow wewnatrz kraju stanowi ly, oko lo 28% og´o lu badanych. Firmy wykonujace jedynie przewozy mi, edzynarodowe stanowi ly ok. 18% og´, o- lu. Pozosta le prowadzi ly przewozy na obu obszarach. W´sr´od analizowanych firm przedsiebiorstwa pa´, nstwowe stanowi ly 5%, odsetek firm prywatnych wyni´os l wiec 95%. Przedsi, ebiorstwa zatrudniaj, ace do 2 pracownik´, ow stanowi ly 17% badanej zbiorowo´sci, zatrudnienie 3-5 os´ob deklarowa lo ok. 19% firm, od 6 do 9 os´ob zatrud- nia lo ok. 19% badanych firm, natomiast udzia l przedsiebiorstw zatrudniaj, acych 10-49 oraz powy˙zej 49 os´, ob wynosi l odpowiednio ok. 25 oraz ok. 20 procent.
Opr´ocz dzia lalno´sci przewozowej, oko lo 29% przedsiebiorstw wykonywa lo czynno´, sci spedycyjne, 4% – prowadzi lo dzia lalno´s´c magazynowa, 12% – prace zwi, azane z za ladunkiem/roz ladunkiem, za´, s 30% wykonywa lo odp latnie czynno´sci obs lugowo-naprawcze oraz r´o˙znego rodzaju dzia lalno´s´c pomocnicza.,
Salda odpowiedzi i wska´ zniki koniunktury w ci e ˙zarowym transporcie samocho-
,dowym
Podstawe analizy stanowi, a salda odpowiedzi na poszczeg´, olne pytania ankiety. Sa to statystyki obliczane na, podstawie liczby odpowiedzi stwierdzajacych popraw, e stanu b, ad´, z jego pogorszenie. Dok ladniej, stanowia one, procentowe nadwy˙zki wa˙zonej liczby odpowiedzi stwierdzajacych popraw, e nad tymi, w kt´, orych stwierdzono pogorszenie sytuacji w przedmiocie pytania kt´orego dotycza. Zastosowane w obliczeniach wagi uwzgl, edniaj, a,
wielko´s´c przedsiebiorstwa mierzon, a liczb, a pojazd´, ow zaanga˙zowanych do przewoz´ow towarowych. Ka˙zde z sald przyjmuje warto´sci z przedzia lu [−100, 100]. Minimalna i maksymalna warto´s´c salda odpowiada sytuacji, w kt´orej wszyscy badani stwierdziliby odpowiednio pogorszenie lub polepszenie. Warto´s´c salda powieksza si, e, wraz ze wzrostem udzia lu przedsiebiorstw stwierdzaj, acych popraw, e sytuacji. Je´, sli odsetek ten zmniejsza sie,, a jednocze´snie ro´snie udzia l przedsiebiorstw stwierdzaj, acych pogorszenie – warto´, s´c salda maleje.
Wielko´sciami s lu˙zacymi do syntetycznej oceny koniunktury w transporcie s, a wska´, zniki koniunktury wyra˙zajace istniej, ace i przewidywane tendencje w zakresie przewoz´, ow krajowych oraz miedzynarodowych., Obliczane sa jako ´, srednie z wa˙zonych sald odpowiedzi na pytanie o zmiany wielko´sci przewoz´ow ladunk´ow w kwartale bie˙zacym i ich prognoz, e dla przysz lego kwarta lu. Wska´, zniki te przybieraja warto´, sci z zakresu [-100,100]; sa tym wi, eksze, im bie˙z, aca sytuacja jest lepsza lub lepsze s, a jej perspektywy w kolejnym kwartale,, a zatem im wiecej firm zg lasza wzrost wielko´, sci przewoz´ow w bie˙zacym kwartale lub spodziewa si, e wzrostu, w kwartale nastepnym.,
2. Wyniki bada´ n koniunktury w wybranych przedsi ebiorstwach , transportowych
Wska´ znik koniunktury w transporcie krajowym
Warto´s´c wska´znika koniunktury dla IV kwarta lu 2014 r. wynios la -19.4. Ujemna warto´s´c wskazuje na wy- stepowanie tendencji spadkowych w ocenie wielko´, sci przewiezionych ladunk´ow w bie˙zacym kwartale lub, w prognozach na kolejny kwarta l. Tendencja taka jest powszechna: ujemny znak wska´znika koniunktury obserwujemy we wszystkich wyr´o˙znionych grupach przedsiebiorstw.,
W por´ownaniu z poprzednim kwarta lem (dla kt´orego warto´s´c wska´znika wynios la -16.4) daje sie za-, uwa˙zy´c wzgledne pogorszenie oceny sytuacji przewozowej w transporcie samochodowym. Rok wcze´, sniej (w IV kw. 2013r.) warto´s´c wska´znika koniunktury wynios la -21.6. Bie˙zaca warto´, s´c wska´znika koniunktury jest wieksza od ´, sredniej warto´sci (-19.9) dla czwartych kwarta l´ow minionych lat (´srednia dla wszystkich kwarta l´ow wynosi natomiast -14.3, por. rys. 1).
●
● ●●
● ●
●
●
●
● ●
●
●
●
●
● ●
● ●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●●
●
● ●
● ●●
●
●
●
●
●
● ●
● ●
●
●
●
●
●●
● ●
● ●
●
●● ●
● ●
●
●
●
●
●●
●
Business indicator. Domestic freight transport
time
2000 2005 2010 2015
−60−40−20020
Rys. 1. Warto´sci wska´z- nika koniunktury w przewo- zach krajowych. Linia prze- rywana odpowiada ´sredniej warto´sci (-14.3) tego wska´z- nika w okresie od poczat-, ku roku 1997 do IV kwarta lu 2014r.
Wska´ znik koniunktury w transporcie mi edzynarodowym
,Warto´s´c wska´znika koniunktury w transporcie miedzynarodowym dla IV kwarta lu 2014 r. wynios la -26.6., Wszystkie wyr´o˙znione grupy przedsiebiorstw charakteryzuj, a si, e ujemn, a warto´, scia tego wska´, znika, co ozna- cza przewage tendencji pesymistycznych w ocenie ilo´sci przewo˙zonych ladunk´ow lub te˙z przewage takich
nastroj´ow w prognozach na kolejny kwarta l. W por´ownaniu z poprzednim kwarta lem, dla kt´orego warto´s´c wska´znika koniunktury wynios la -35.2, w bie˙zacym okresie nast, api la wzgl, edna poprawa oceny sytuacji prze-, wozowej. Warto przypomnie´c, ˙ze w rok wcze´sniej (kw. IV 2013 r.) rozwa˙zany wska´znik osiagn, a l warto´, s´c -7.2.
Warto´sci wska´znika koniunktury w transporcie miedzynarodowym przedstawia rys. 2.,
●
●
● ● ●
●
●
●●
●
●
●
●
●
●●
●●
●
●
●●
●
●
●
●
●
●
●
●●
●
● ●
●● ●
●
● ●●
●
●
●
●
● ●
●
●
●
● ●
●
●●
● ●
●●
● ● ●
●● ● ●
● ●
●
●
●
●
Business indicator. International freight transport
time
2000 2005 2010 2015
−60−2002040
Rys. 2. Warto´sci wska´znika koniunktury w transporcie miedzynarodowym., Linia przerywana odpowiada
´sredniej warto´sci (-6.2) tego wska´znika w okresie od poczatku roku 1997 do, IV kwarta lu 2014r.
Og´ olna sytuacja badanych przedsi ebiorstw
,W bie˙zacym kwartale 8% respondent´, ow stwierdzi lo poprawe og´, olnej sytuacji, 61.1% – brak zmian, nato- miast 31% – pogorszenie. Tym samym obserwujemy przewage ocen pesymistycznych. Podobne tendencje, obserwujemy we wszystkich wyr´o˙znionych grupach zbadanych przedsiebiorstw. W por´, ownaniu z poprzednim kwarta lem nastapi lo nieoczekiwane przez respondent´, ow polepszenie. Bie˙zace wyniki plasuj, a si, e poni˙zej ty-, powych rezultat´ow uzyskiwanych w czwartych kwarta lach lat 1997-2014. Prognozy na nastepny kwarta l s, a, gorsze od bie˙zacej og´, olnej oceny sytuacji badanych przedsiebiorstw.,
Sytuacja finansowa badanych przedsi ebiorstw
,Struktura odpowiedzi by la nastepuj, aca: 9.7% – poprawa sytuacji finansowej, 54.9% – brak zmian, 35.4%, – pogorszenie. Oznacza to przewage pesymistycznych ocen zmian w ostatnim kwartale. W por´, ownaniu z III kwarta lem 2014r. nastapi l nieoczekiwany wzrost warto´, sci salda. Przewidywania z poprzedniego kwarta- lu nie okaza ly sie jednak do´, s´c dok ladne: wzgledna zmiana warto´, sci salda r´o˙zni sie jednak od prognozowanej, w ubieg lym kwartale. Bie˙zaca sytuacja wydaje si, e lepsza od obserwowanej w czwartych kwarta lach okre-, su 1997-2014 . Podane przez respondent´ow prognozy na nastepny kwarta l przewiduj, a pogorszenie sytuacji, finansowej.
Zad lu ˙zenie badanych przedsi ebiorstw
,Saldo odpowiedzi odnoszacych si, e do zmian wielko´, sci zad lu˙zenia badanych przedsiebiorstw jest r´, owne -5.6.
Ujemna warto´, s´c salda mo˙zna uzna´c za oznake zwi, ekszenia zad lu˙zenia w´, sr´od badanych przedsiebiorstw. Podob-, ne tendencje obserwujemy w wiekszo´, sci wyr´o˙znionych grup przedsiebiorstw. W por´, ownaniu z III kwarta lem 2014r. nastapi l oczekiwany spadek warto´, sci salda (co oznacza pogorszenie sytuacji w zakresie postrzegania zmian wielko´sci zad lu˙zenia badanych przedsiebiorstw transportowych). Bie˙z, aca warto´, s´c salda jest wieksza od,
´
sredniej warto´sci z czwartych kwarta l´ow lat 1997-2014 (w kwarta lach tych ´srednia wynios la -9.3). Dla po-
r´ownania, obliczona dla wszystkich kwarta l´ow wspomnianego okresu ´srednia warto´s´c salda jest r´owna -12.0.
W kolejnym kwartale respondenci przewiduja pogorszenie sytuacji.,
Krajowe przewozy ladunk´ ow
Saldo odpowiedzi dla pytania o zmiany wielko´sci krajowych przewoz´ow ladunk´ow dla og´o lu badanych przed- siebiorstw jest r´, owne -14.1. Na saldo to s lo˙zy la sie nast, epuj, aca struktura odpowiedzi: 11.5% – poprawa, sytuacji, 42.5% – brak zmian, 28.3% – pogorszenie, w 17.7% przewozy krajowe nie by ly prowadzone. Ujemna warto´s´c salda oznacza przewage pesymistycznych ocen zmian w ostatnim kwartale (a wi, ec stwierdze´, n o spad- ku wielko´sci przewoz´ow). Podobne tendencje obserwujemy we wszystkich wyr´o˙znionych grupach zbadanych przedsiebiorstw. W por´, ownaniu z poprzednim kwarta lem nastapi l nieoczekiwany wzrost warto´, sci salda. Prze- widywania z poprzedniego kwarta lu nie okaza ly sie jednak do´, s´c dok ladne: wzgledna zmiana warto´, sci salda r´o˙zni sie jednak od prognozowanej w ubieg lym kwartale. Bie˙z, aca warto´, s´c salda plasuje sie powy˙zej ´, sredniej warto´sci dla czwartych kwarta l´ow lat 1997-2014 (w tych kwarta lach ´srednia warto´s´c salda wynios la -16.0).
Dla por´ownania ´srednia warto´s´c salda dla ca lego okresu wynosi -18.5. Prognozy respondent´ow na nastepny, kwarta l sa gorsze od ich oceny bie˙z, acego stanu.,
Mi edzynarodowe przewozy ladunk´
,ow
Saldo odpowiedzi dla pytania o zmiany wielko´sci miedzynarodowych przewoz´, ow ladunk´ow dla badanych przedsiebiorstw transportowych jest r´, owne -26.3. W por´ownaniu z poprzednim kwarta lem notujemy wzrost warto´sci salda, a zatem wzgledn, a popraw, e sytuacji. W ca lej badanej zbiorowo´, sci struktura odpowiedzi by la nastepuj, aca: 8.8% – poprawa sytuacji, 31.9% – brak zmian, 31% – pogorszenie, 28.3% – przewozy miedzynaro-, dowe nie by ly prowadzone. Ujemna warto´s´c salda oznacza przewage ocen pesymistycznych (a wi, ec stwierdze´, n o spadku wielko´sci przewoz´ow miedzynarodowych). Podobne tendencje obserwujemy we wszystkich wyr´, o˙z- nionych grupach zbadanych przedsiebiorstw. Bie˙z, aca warto´, s´c salda plasuje sie poni˙zej ´, sredniej warto´sci dla czwartych kwarta l´ow lat 1997-2014 (we wspomnianych kwarta lach ´srednia warto´s´c salda wynios la -2.3). Dla por´ownania, ´srednia warto´s´c salda w ca lym okresie bada´n jest r´owna -9.3. Podane przez badanych prognozy zmian wielko´sci przewoz´ow w nastepnym kwartale s, a gorsze od ich oceny bie˙z, acego stanu.,
Dzia lalno´ s´ c inwestycyjna
W 11.5% badanych przedsiebiorstw stwierdzono popraw, e sytuacji (zwi, ekszenie wydatk´, ow inwestycyjnych), w 27.4% – brak zmian (ale dodatnia warto´s´c), za´s 6.2% – pogorszenie. Pozosta le ( 54.9%) zadeklarowa ly, ˙ze dzia lalno´s´c taka nie mia la miejsca w bie˙zacym kwartale. Taki rozk lad odpowiedzi oznacza przewag, e optymi-, stycznych ocen zmian w ostatnim kwartale. Podobne tendencje obserwujemy w wiekszo´, sci wyr´o˙znionych grup przedsiebiorstw. W por´, ownaniu z III kwarta lem 2014r. nastapi lo polepszenie (przewidywania z poprzedniego, kwarta lu nie okaza ly sie jednak do´, s´c dok ladne: wzgledna zmiana warto´, sci salda odpowiedzi r´o˙zni sie istotnie, od prognozowanej w ubieg lym kwartale). Bie˙zaca warto´, s´c salda plasuje sie powy˙zej ´, sredniej warto´sci dla czwartych kwarta l´ow lat 1997-2014r. (w czwartych kwarta lach tego okresu ´srednia warto´s´c salda wynios la 7.2, ´srednia dla ca lego okresu jest natomiast r´owna 6.5). W zakresie dzia lalno´sci inwestycyjnej prognozy na kolejny kwarta l sa bardziej pesymistyczne od oceny bie˙z, acego stanu.,
Zatrudnienie w badanych przedsi ebiorstwach transportowych
,W bie˙zacym kwartale 7.1% respondent´, ow poinformowa lo o wzro´scie zatrudnienia, 70.8% o braku zmian, nato- miast 22.1% zanotowa lo jego spadek. Oznacza to ujemna warto´, s´c salda odpowiedzi dla zbiorowo´sci badanych przedsiebiorstw. W por´, ownaniu z III kwarta lem 2014r. notujemy wzgledne pogorszenie sytuacji. Prognozy na, nastepny kwarta l dotycz, ace zmian wielko´, sci zatrudnienia sa bardziej pesymistyczne od bie˙z, acych ocen.,
Poziom cen za us lugi transportowe
Saldo odpowiedzi na pytanie odnoszace si, e do zmian cen us lug transportowych, obliczone dla ca lej zbioro-, wo´sci badanych przedsiebiorstw, jest r´, owne -51.4. Ujemna jego warto´s´c oznacza przewage opinii, w kt´, orych stwierdzono spadek poziomu stawek przewozowych. W por´ownaniu z III kwarta lem 2014r. notujemy spadek warto´sci salda (z punktu widzenia og´o lu badanych przedsiebiorstw wzgl, edne pogorszenie sytuacji). Sformu lo-, wane przez badanych prognozy dotyczace zmian cen w kolejnym kwartale s, a bardziej optymistyczne od ocen, bie˙zacego stanu.,
Bariery ograniczaj ace dzia lalno´
,s´ c przedsi ebiorstw transportowych
,Do podstawowych barier i ogranicze´n w sprawnym funkcjonowaniu przedsiebiorstw transportowych respon-, denci zaliczyli: zbyt du˙ze koszty prowadzenia dzia lalno´sci przewozowej – takie stwierdzenie pad lo w ok. 71%
ankiet; ma lo zg losze´n zapotrzebowania na przewozy – w ok. 52%; trudno´sci w uzyskiwaniu kredyt´ow – w ok.
13%; brak pracownik´ow zatrudnionych w przewozach, g l´ownie kierowc´ow – w ok. 29% ankiet. Brak jakich- kolwiek utrudnie´n i barier w funkcjonowaniu przedsiebiorstwa stwierdzi lo natomiast ok. 4% badanych.,
2010−2013 IV kw.2014
% 020406080100
Rys. 3. Czesto´, sci wskazywania poszczeg´olnych rodzaj´ow barier w wybranych okresach. S lupki wykres´ow odpowiadaja, kolejnym rodzajom barier:
1 – brak jakichkolwiek utrudnie´n dla dzia lalno´sci;
2 – niedostateczna liczba zg losze´n zapotrzebowania na przewozy;
3 – brak pracownik´ow zatrudnionych w przewozach ladunk´ow;
4 – wysokie koszty prowadzenia dzia lalno´sci;
5 – trudno´sci w pozyskiwaniu kredyt´ow;
6 – niedostosowanie struktury i specjalizacji taboru;
7 – niedostateczna gotowo´s´c techniczna taboru;
8 – niedostateczna infrastruktura techniczna firmy;
9 – inne ograniczenia.
