Aktywność ekonomiczna ludności 2002. Województwo dolnośląskie

URZĄD STATYSTYCZNY WE WROCŁAWIU ( 7 ^{^}

/\ ²⁰⁰² ' ' ft©

NARODOWY SPIS POWSZECHNY/

Jf:

.

f

Wrocław 2004

OBJAŚNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH

Kreska (-) v - zjawisko nie wystąpiło.

Zero: (0) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,5;

(0,0) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,05.

Kropka (.) - zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych.

Znak x - wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe.

Znak # - oznacza, że dane nie mogą być opublikowane ze względu na

konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej.

Znak A - oznacza, że nazwy zostały skrócone w stosunku do obowiązującej klasyfikacji; ich pełne nazwy podano w uwagach ogólnych.

,,W tym" - oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy.

Przy publikowaniu danych US prosimy o podanie źródła.

URZĄD STATYSTYCZNY WE WROCŁAWIU

AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDNOŚCI

2002

WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE

WROCŁAW 2004 ⁴

ZESPÓŁ REDAKCYJNY URZĘDU STATYSTYCZNEGO WE WROCŁAWIU

PRZEWODNICZĄCY Elżbieta Małecka

REDAKTOR GŁÓWNY Helena Polak

CZŁONKOWIE

Sławomir Banaszak, Maria Czekaj, Krystyna Kalichowicz, Wiesława Mazur, Alina Mieszczakowska, Marek Obrębalski, Halina Woźniak, Małgorzata Wysoczańska, Andrzej Żurakowski

SEKRETARZ Halina Urbanek

REDAKTOR TECHNICZNY Irena Makiej

Opracowanie publikacji

Danuta Komarowska, Alina Mieszczakowska, Halina Urbanek

Przetwarzanie danych

Wydział Informatyki pod kierunkiem Marii Pachołek

Skład komputerowy i grafika

Anna Litewka, Wojciech Szpakowski

Druk i oprawa: Urząd Statystyczny we Wrocławiu - Wydział Poligrafii 59-220 Legnica, ul. Jaworzyńska 65

Szanowni Państwo

Przekazujemy Państwu kolejną publikację zawierającą wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań, przeprowadzonego łącznie z Powszechnym Spisem Rolnym według stanu w dniu 20 maja 2002 r.

Prezentowana publikacja jest opracowaniem tematycznym dotyczącym aktywności ekonomicznej ludności. Zawiera szczegółową charakterystykę poszczególnych kategorii ludności:

pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo. Każda z tych zbiorowości została przedstawiona pod względem cech demograficznych i społecznych. Pracujących scharakteryzowano również według statusu zatrudnienia, wykonywanego zawodu i rodzaju działalności miejsca pracy, a bezrobotnych według okresu poszukiwania pracy.

Publikacja składa się z uwag ogólnych, metodycznych i analitycznych ilustrowanych wykresami oraz części tabelarycznej, gdzie prezentowane są również wybrane dane według powiatów i gmin, a także na tle kraju i innych województw. W części analitycznej przedstawiono także zmiany, jakie miały miejsce na rynku pracy, od poprzedniego spisu, tj. od 1988 roku.

Oddając do rąk Państwa to opracowanie mam nadzieję, że okaże się ono przydatne dla szerokiego grona odbiorców. Jednocześnie dziękuję Wszystkim, którzy przyczynili się do przeprowadzenia spisów powszechnych i opracowania ich wyników.

DYREKTOR Urzędu Statystycznego

we

Elżbieta Małecka

Wrocław, marzec 2004 r.

SPIS TREŚCI

Strona

PRZEDMOWA... 3

UWAGI OGÓLNE... 6

UWAGI METODYCZNE... 10

UWAGI ANALITYCZNE... 15

Zmiany w aktywności ekonomicznej ludności w okresie 1988-2002... 15

Aktywni zawodowo w 2002 r... 17

Pracujący... 19

Bezrobotni... 26

Bierni zawodowo... 29

Aktywność zawodowa ludności na wsi... 30

Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej według grup wieku i związku ludności wiejskiej z indywidualnym gospodarstwem rolnym...

Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej według poziomu wykształcenia i związku ludności wiejskiej z indywidualnym gospodarstwem rolnym...

Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej w gospodarstwie domowym według stopnia pokrewieństwa z głową gospodarstwa domowego...

Pracujący według poziomu wykształcenia i wieku...

Pracujący według statusu zatrudnienia i wieku...

Pracujący według statusu zatrudnienia i poziomu wykształcenia...

Pracujący według statusu zatrudnienia i sekcji PKD...

Pracujący według wieku i sekcji PKD...

Pracujący według grup zawodów i sekcji PKD...

Pracujący w więcej niż jednym miejscu pracy według statusu zatrudnienia i sektorów ekonomicznych głównego i dodatkowego miejsca pracy...

Pracujący według statusu zatrudnienia i grup zawodów...

Pracujący według poziomu wykształcenia i sekcji PKD...

Pracujący według wieku i grup zawodów...

Pracujący według poziomu wykształcenia i grup zawodów...

Pracujący w więcej niż jednym miejscu pracy według poziomu wykształcenia i wieku...

Pracujący w więcej niż jednym miejscu pracy według statusu zatrudnienia w głównym miejscu pracy i wieku...

Pracujący w więcej niż jednym miejscu pracy według statusu zatrudnienia i poziomu wykształcenia...

Bezrobotni według poziomu wykształcenia i wieku...

Bezrobotni według okresu poszukiwania pracy i wieku...

Tablica Strona

1 35

2 43

3 48

4 51

5 56

6 61

7 64

8 70

9 79

10 88

11 97

12 100

13 106

14 109

15 112

16 115

17 118

18 121

19 124

TABLICE (dok.)

Tablica

Bezrobotni według okresu poszukiwania pracy i poziomu wykształcenia... 20

Bierni zawodowo w wieku 15 lat i więcej według poziomu wykształcenia i wieku... 21

Gospodarstwa domowe według aktywności ekonomicznej członków gospodarstwa... 22

Gospodarstwa domowe według liczby osób pracujących i bezrobotnych... 23

Ludność w wieku 15 lat i więcej według aktywności ekonomicznej, podregionów, powiatów i gmin... 24

WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE NA TLE WOJEWÓDZTW I KRAJU

Ludność w wieku 15 lat i więcej w 1988 i 2002 r. według aktywności ekonomicznej... 25

Ludność w wieku 15 lat i więcej aktywna zawodowo według wieku w 2002 r... 26

Ludność w wieku 15 lat i więcej aktywna zawodowo według poziomu wykształcenia w 2002 r. 27 Ludność wiejska w wieku 15 lat i więcej według aktywności ekonomicznej w 2002 r... 28

Pracujący według statusu zatrudnienia w 2002 r... 29

Bezrobotni w wieku 15 lat i więcej według okresu poszukiwania pracy w 2002 r... 30

SPIS WYKRESÓW I MAPEK

Numer Współczynnik aktywności zawodowej według płci i miejsca zamieszkania w 2002 r... I Wskaźnik zatrudnienia według poziomu wykształcenia, płci i miejsca zamieszkania w 2002 r... 11 1 Wskaźnik zatrudnienia według powiatów w 2002 r... (mapka)

II Stopa bezrobocia według powiatów... (mapka) Współczynnik aktywności zawodowej ludności zamieszkałej na wsi według poziomu

wykształcenia, płci i związku z gospodarstwem rolnym w 2002 r... III Wskaźnik zatrudnienia ludności zamieszkałej na wsi według poziomu wykształcenia, płci

i związku z gospodarstwem rolnym w 2002 r... IV Stopa bezrobocia ludności zamieszkałej na wsi według wieku, płci i związku z gospodarstwem

rolnym w 2002 r... V Stopa bezrobocia ludności zamieszkałej na wsi według poziomu wykształcenia, płci i związku

z gospodarstwem rolnym w 2002 r... VI Współczynnik aktywności zawodowej i wskaźnik zatrudnienia według płci i województw

w 2002 r... VII Ludność w wieku 15 lat i więcej aktywna zawodowo według płci, wieku i województw

w 2002 r... VIII Ludność w wieku 15 lat i więcej aktywna zawodowo według poziomu wykształcenia, płci

i województw w 2002 r... IX Ludność wiejska w wieku 15 lat i więcej według aktywności ekonomicznej, płci i województw

w 2002 r...:... X Pracujący według statusu zatrudnienia, płci i województw w 2002 r... XI Bezrobotni w wieku 15 lat i więcej według okresu poszukiwania pracy, płci i województw

w 2002 r... XII

Strona 127 130 133 134

135

147 148 149 150 151 152

Strona 18

23 29

31 32

32

33

147

148

149

150 151

152

UWAGI OGÓLNE

Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 został wprowadzony ustawą i był przeprowadzony na terenie całego kraju w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 roku razem z Powszechnym Spisem Rolnym - - według stanu w dniu 20 maja 2002 r. o godz. 2400.

Doświadczenia polskie

W ostatnim stuleciu Polska przeprowadziła siedem spisów powszechnych ludności i mieszkań (1921, 1931, 1950, 1960, 1970, 1978 i 1988), jeden spis sumaryczny w 1946 r. oraz trzy spisy reprezentacyjne - (mikrospisy) -wiatach: 1974, 19841 1995.

Znaczenie spisów ludności i mieszkań jest różne w poszczególnych krajach, w zależności od sprawności funkcjonowania systemów ewidencyjnych i rejestrów oraz od stopnia powiązania systemu badań statystycznych z administracyjnymi źródłami danych. W naszym kraju znaczenie spisu ludności jest nadal bardzo duże.

Podstawy prawne, termin i zakres podmiotowy spisu ludności i mieszkań 2002

Termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielenia informacji i sposób zebrania informacji zostały określone w następujących aktach prawnych:

1. w ustawie z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r.

(Dz. U. z 2000 r., Nr 1, poz. 1) z późniejszą zmianą (Dz. U. z 2000 r., Nr 93, poz. 1026),

2. w ustawie z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 99, poz.

1072) oraz

3. w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 1995 r., Nr 88, poz. 439) z późniejszymi zmianami.

Narodowemu Spisowi Powszechnemu Ludności i Mieszkań podlegały:

1. osoby stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach,

2. mieszkania i budynki, w których znajdują się mieszkania zamieszkane lub niezamieszkane oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami,

3. osoby niemające miejsca zamieszkania.

Spis ludności i mieszkań przeprowadzony w 2002 roku nie obejmował:

1. szefów i cudzoziemskiego personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych, członków rodzin tych osób oraz innych osób korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych (pozostali cudzoziemcy przebywający w Polsce byli spisywani na ogólnych zasadach),

2. osób ubiegających się o azyl,

3. mieszkań, budynków, obiektów i pomieszczeń będących własnością przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych.

Powszechnym Spisem Rolnym zostały objęte:

1. indywidualne gospodarstwa rolne, 2. działki rolne,

3. osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nieposiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha,

4. pozostałe gospodarstwa rolne będące w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych

niemających osobowości prawnej.

W ramach spisu ludności zostały przeprowadzone dodatkowe badania:

1. migracji długookresowych, 2. dzietności kobiet.

Podstawowe cele powszechnego spisu ludności i mieszkań

1. Dostarczenie informacji o stanie i strukturze ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz informacji 0 mieszkaniach i warunkach mieszkaniowych - na najniższym poziomie podziału terytorialnego kraju;

2. Możliwie szeroka charakterystyka zmian, jakie zaszły w czasie, w podstawowych strukturach demograficzno-społecznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz zmian w wielkości 1 standardzie zasobów mieszkaniowych;

3. Dostarczenie informacji niezbędnych do międzynarodowych porównań - poprzez uwzględnienie w opracowaniach standardów i zaleceń organizacji międzynarodowych (ONZ oraz Unii Europejskiej).

Zakres tematyczny powszechnego spisu ludności i mieszkań

Lata dziewięćdziesiąte to okres przemian społeczno-ekonomicznych nie tylko w Polsce, ale także w wielu krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Lata te charakteryzowały się daleko idącą integracją międzynarodową, która znalazła swoje odbicie m.in. w procesie dostosowywania krajowych systemów statystycznych, w tym wyników spisów, do wymogów międzynarodowych. Biuro Statystyczne ONZ, Europejska Komisja Gospodarcza oraz Unia Europejska wspólnie przygotowały propozycje tematów rekomendowanych do uwzględnienia w spisach powszechnych ok. 2000 r. Propozycje te biorą pod uwagę znaczenie konkretnych aspektów sytuacji ludnościowej oraz potrzeby informacyjne poszczególnych krajów, a także potrzeby organizacji międzynarodowych związane z monitorowaniem i rozwijaniem polityki społecznej i regionalnej.

Zalecenia międzynarodowe nie są bezwzględnie obowiązujące dla poszczególnych krajów, aczkolwiek należy się liczyć z tym, iż Polska - podobnie jak każde inne państwo - ma obowiązek dostarczania porównywalnych informacji statystycznych do międzynarodowych baz danych. Należy jednak mieć na uwadze, że każdy kraj ma pewne tematy ściśle powiązane ze swoją specyfiką, które muszą być bezwzględnie badane w kolejnych spisach i z tego względu powinny stanowić stały element tematyki spisowej.

Wyniki spisu pozwalają na ocenę ilościowych i jakościowych zmian, jakie zaszły w społeczeństwie w okresie od poprzedniego spisu, charakteryzując kolejny etap jego rozwoju. Spis powszechny ludności jest swoistą fotografią społeczeństwa, przedstawiającą w danym momencie stan, rozmieszczenie i różnorodne struktury ludności, zamieszkałej na terenie całego kraju.

Poprzez porównanie wyników obu spisów 2002 oraz 1988 - istnieje możliwość rozpoznania kierunków i natężenia zmian rozwoju demograficzno-społecznego oraz zmian w infrastrukturze mieszkaniowej i potrzebach mieszkaniowych - w miarę możliwości - na każdym szczeblu podziału terytorialnego kraju, tj. na poziomie regionalnym: województw, podregionów (NTS-3) oraz lokalnym (powiatów i gmin). Należy przypomnieć, że reforma administracyjna wprowadziła powiaty, jako wydzielone jednostki administracyjne, które nie istniały w spisie z 1988 r., jak również zmieniły się znacznie granice administracyjne województw. Dla potrzeb analizy zmian w czasie przeliczone zostały (w podstawowym zakresie) wyniki spisu 1988 według podziału administracyjnego obowiązującego aktualnie. Przeliczone dane po raz pierwszy zostały upowszechnione w raporcie z ogólnopolskimi wynikami spisu 2002, który został wydany w czerwcu 2003 roku.

Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań obejmował następujące tematy:

• geograficzne rozmieszczenie ludności według miejsca zamieszkania oraz przebywania;

• migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności;

• demograficzną charakterystykę osób: płeć, wiek, stan cywilny (formalno-prawny i faktyczny);

• charakterystykę demograficzną gospodarstw domowych i rodzin: pozycję osób w gospodarstwie domowym i rodzinie, wielkość i skład gospodarstwa domowego i rodziny;

• charakterystykę społeczną osób: poziom wykształcenia oraz uczęszczanie do szkoły, kraj urodzenia, obywatelstwo, deklarowaną narodowość i język używany w rozmowach w domu;

• niepełnosprawność prawną i biologiczną;

• aktywność ekonomiczną ludności: pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo, pracujący w indywidualnych

gospodarstwach rolnych, zawód; rodzaj działalności zakładu pracy;

• główne i dodatkowe źródła utrzymania osób oraz pobieranie świadczeń społecznych;

• źródła utrzymania gospodarstwa domowego; samodzielność gospodarowania oraz

• gospodarstwa zbiorowe i rodziny w tych gospodarstwach;

• mieszkania zamieszkane i niezamieszkane: stan zasobów mieszkaniowych;

• wielkość mieszkań i ich wyposażenie;

• samodzielność zamieszkiwania;

• charakterystykę budynków.

Tematyka ludnościowa została wzbogacona dzięki przeprowadzeniu dwóch badań towarzyszących spisowi, a mianowicie: badania dzietności oraz badania długookresowych migracji ludności, jakie miały miejsce w latach 1989-2002.

Formy upowszechniania wyników spisu

Wyniki Powszechnego Spisu Ludności i Mieszkań 2002 dostarczają podstawowych informacji o liczbie i strukturach demograficznych i społeczno-ekonomicznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin, zamieszkujących lub przebywających w Polsce oraz o rozmiarach zasobów mieszkaniowych, o ich jakości i wykorzystaniu.

Można wyróżnić cztery podstawowe formy upowszechniania danych spisowych:

1. publikowanie danych;

2. udostępnianie danych na nośnikach informatycznych oraz poprzez bezpośredni dostęp do baz informacyjnych z wynikami spisu;

3. dostępność podstawowych danych poprzez Internet;

4. udostępnianie danych poprzez Bank Danych Regionalnych.

Publikowanie wyników spisów jest już tradycją, zatem ta forma upowszechniania danych będzie kontynuowana.

Jednak wobec gwałtownego rozwoju informatyki oraz nowoczesnych technologii komunikacji, szczególna uwaga będzie zwrócona na ułatwienie odbiorcom danych spisowych i korzystania z elektronicznych form dostępu do danych.

Wykaz publikacji z wynikami spisu, przewidzianych do wydania w latach 2003-2004

W 2003 roku wydano następujące tytuły, zawierające dane na poziomie ogólnokrajowym, z uwzględnieniem przekroju regionalnego (według województw i podregionów), a dla niektórych informacji - także przekroju lokalnego (dla powiatów i gmin):

- Narodowy spis powszechny ludności i mieszkań. Raport z wyników - Ludność. Stan i struktura demograficzna i społeczno demograficzna - Gospodarstwa domowe i rodziny

- Zamieszkane budynki - Mieszkania

- Mieszkania niezamieszkane

- Ludność i gospodarstwa domowe. Stan i struktura społeczno-ekonomiczna - Ludność i gospodarstwa domowe związane z rolnictwem

- Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe - Aktywność ekonomiczna ludności Polski

- Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin - Migracje wewnętrzne ludności

- Migracje zagraniczne ludności

- Metodologia narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań

W 2004 r. wydane zostaną:

- Dzietność rodzin (na podstawie Ankiety Rodzinnej 2002)

- Migracje długookresowe ludności w latach 1989-2002 (na podstawie Ankiety Migracyjnej NSP 2002) - Migracje zagraniczne ludności w latach 1988-2002

- Wybrane aspekty aktywności ekonomicznej ludności

- Osoby niepełnosprawne, ich gospodarstwa domowe oraz rodziny w latach 1988-2002

- Zmiany liczby i struktur demograficznych oraz społeczno-ekonomicznych ludności w latach 1988-2002

- Gospodarstwa domowe i rodziny. Zmiany liczby i podstawowych struktur w świetle wyników spisów - Ludność oraz gospodarstwa domowe i rodziny osób związanych z rolnictwem w latach 1988-2002

- Aktywność ekonomiczna ludności związanej z rolnictwem Publikacje wojewódzkie:

RoA 2003.

- Raport z wyników spisów powszechnych

- Ludność. Stan i struktura demograficzna i społeczno-ekonomiczna - Gospodarstwa domowe i rodziny

- Ludność i gospodarstwa domowe związane z rolnictwem - Mieszkania

- Zamieszkane budynki

- Publikacje z NSP i PSR dla każdej gminy

- Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin - Aktywność ekonomiczna ludności

- Migracje ludności - Osoby niepełnosprawne

Wszystkie tablice zostały opracowane w formacie Excel. W tablicach zamieszczonych w publikacji wprowadzono automatyczne zaokrąglenia, co niekiedy może powodować drobne rozbieżności w sumowaniu danych na wyższych poziomach agregacji.

W publikacji zastosowano skróty; zestawienie zastosowanych skrótów i pełnych nazw podaje się poniżej:

1988 i 2002

* * *

tys. = tysiąc dok. = dokończenie

r. = rok tabl. = tablica

cd. = ciąg dalszy pkt = punkt procentowy

skrót pełna nazwa

POLSKA KLASYFIKACJA DZIAŁALNOŚCI (PKD)

Handel i naprawy Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów

mechanicznych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego

Obsługa nieruchomości i firm; nauka Obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Administracja publiczna i obrona narodowa;

obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenia zdrowotne

Administracja publiczna i obrona narodowa;

obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

-9

UWAGI METODYCZNE

Z uwagi na fakt, że dla części mieszkańców niemożliwe było przeprowadzenie spisu z udziałem rachmistrza spisowego (z różnych powodów), podstawowe informacje dla takich osób, takie jak: imię i nazwisko, data urodzenia oraz płeć - zostały spisane z ewidencji. Wszystkie pozostałe pytania na formularzu spisowym — w przypadku spisywanych z ewidencji - pozostały bez odpowiedzi. Bezpośrednią konsekwencją spisywania z ewidencji są braki odpowiedzi (nieustalone), podawane w poszczególnych tablicach.

POJĘCIA I DEFINICJE SPISOWE

KATEGORIE LUDNOŚCI

Na podstawie wyników spisu ludności i mieszkań z 2002 zostały wyodrębnione trzy podstawowe kategorie ludności:

► ludność stała (stale zamieszkała);

» ludność faktycznie zamieszkała;

» rezydenci (ludność rezydująca).

We wszystkich tablicach tej publikacji informacje dotyczą kategorii ludności faktycznie zamieszkałej - dalej określanej jako “ludność”.

Ludność stała (stale zamieszkała)

Kategoria obejmuje osoby mieszkające stale (z reguły zameldowane na pobyt stały) oraz:

• obecne w czasie spisu, a dokładnie w momencie krytycznym spisu,

• nieobecne w momencie spisu, bez względu na miejsce przebywania i czas trwania tej nieobecności.

Ludność faktycznie zamieszkała

Kategoria obejmuje następujące grupy osób:

1. Mieszkające stale, które:

• były obecne w momencie spisu;

• były nieobecne w momencie spisu, ale ich nieobecność trwała krócej niż 2 miesiące;

• były nieobecne w momencie spisu przez okres dłuższy niż 2 miesiące, ale ich nieobecność wynikała z następujących powodów:

► odbywania zasadniczej służby wojskowej lub innej w systemie skoszarowanym oraz uczestniczenia w misjach wojskowych;

» przebywania w zakładzie karnym lub śledczym;

► pobytu za granicą.

2. Przebywające czasowo przez okres powyżej 2 miesięcy. Dotyczy to osób, które mieszkają na stale w innym miejscu (są tam zameldowane na pobyt stały), natomiast w miejscu spisania przebywają czasowo z następujących powodów: nauka, praca, warunki rodzinne lub mieszkaniowe, leczenie lub rehabilitacja, przebywanie w domu opieki.

Jako czas okresowej nieobecności lub przebywania przyjęty został czas faktyczny, a nie zamierzony.

Kategoria ludności faktycznie zamieszkałej nie uwzględnia osób przybyłych z zagranicy na pobyt czasowy,

tj. tych, które nie posiadają stałego pobytu w Polsce (pozwolenia na osiedlenie się).

3. Rezydenci (ludność rezydująca) - nowa kategoria ludności

Do rezydentów zalicza się:

• stałych mieszkańców, z wyjątkiem osób przebywających poza miejscem zamieszkania przez okres co najmniej 12 miesięcy - bez względu na ich miejsce przebywania (w kraju czy za granicą);

• osoby przebywające czasowo przez okres co najmniej 12 miesięcy, przybyłe z innego miejsca w kraju lub z zagranicy (cudzoziemcy).

Jako kryterium przemieszczania się ludności przy wyodrębnianiu tej kategorii przyjmuje się: naukę, pracę, warunki rodzinne i mieszkaniowe, leczenie i rehabilitację, pobyt w domu opieki. Oznacza to, że osoby odbywające zasadniczą służbę wojskową (w systemie skoszarowanym) lub przebywające w zakładach karnych czy aresztach — bez względu na czas nieobecności - są zaliczane do rezydentów miejscowości, w których zamieszkiwali przed jej “przymusowym” opuszczeniem.

WIEK

Wiek osób - określony liczbą lat ukończonych - ustalono poprzez porównanie pełnej daty urodzenia z dniem przeprowadzenia spisu (tzw. dniem krytycznym, tj. 20 maja 2002 roku).

W tablicach niniejszej publikacji obok pięcioletnich grup wieku wprowadzono również ekonomiczne grupy:

• wiek przedprodukcyjny - mężczyźni i kobiety w wieku 15-17 lat,

• wiek produkcyjny - mężczyźni w wieku 18-64 lata, kobiety w wieku 18-59 lat,

• grupa ta została podzielona na :

• wiek mobilny (18-44 lata mężczyźni i kobiety),

• wiek niemobilny (45-64 lata mężczyźni i 45-59 lat kobiety),

• poprodukcyjny - mężczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety w wieku 60 lat i więcej.

POZIOM WYKSZTAŁCENIA

Poziom wykształcenia jest to najwyższy ukończony cykl kształcenia w szkole lub szkolenia w innym trybie i formie, uznany zgodnie z obowiązującym systemem szkolnictwa. Podstawą zaliczenia wykształcenia do określonego poziomu było uzyskane świadectwo (dyplom) ukończenia odpowiedniej szkoły: dziennej, wieczorowej, zaocznej czy eksternistycznej. W 2002 roku, po reformie szkolnictwa z 1999 r., wprowadzającej 6-letnią szkołę podstawową i 3-letnie gimnazjum, badaniem poziomu wykształcenia objęto osoby w wieku 13 lat i więcej. W spisie zastosowano szczegółową klasyfikację, za pomocą której badano czy osoby 0 wykształceniu wyższym miały tytuł naukowy, magisterium lub licencjat, a osoby o wykształceniu średnim 1 policealnym czy miały maturę.

Należy również zaznaczyć, że dane spisu 2002 roku - ze względu na termin jego przeprowadzenia (maj 2002 r., podczas gdy w 1988 r. był to grudzień) - nie w pełni obrazują sytuację. W momencie przeprowadzania spisu (maj 2002 r.) uczniowie ostatnich klas, we wszystkich typach szkół, nie posiadali jeszcze świadectwa ukończenia szkoły, tym samym został im określony niższy poziom wykształcenia. Dane spisowe dotyczą zatem raczej sytuacji z początku roku szkolnego (lub z końca roku kalendarzowego 2001).

W publikacji zastosowano następującą klasyfikację poziomu wykształcenia:

• wyższe,

• policealne,

• średnie zawodowe,

• średnie ogólnokształcące,

• zasadnicze zawodowe,

• podstawowe ukończone,

• podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego.

11

GOSPODARSTWA DOMOWE

Osoby mieszkające w mieszkaniach lub zamieszkanych pomieszczeniach nie będących mieszkaniami (np. strych, barakowóz, przyczepa kempingowa, barka) tworzą gospodarstwa domowe.

Przez gospodarstwo domowe rozumie się zespół osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkających razem i wspólnie utrzymujących się. Jeżeli któraś z osób mieszkających razem utrzymuje się

oddzielnie, osoba ta tworzy oddzielne jednoosobowe gospodarstwo domowe.

W spisywanym pomieszczeniu mogło mieszkać jedno, dwa, trzy lub więcej gospodarstw domowych.

W każdym gospodarstwie domowym wyodrębniano „głowę” gospodarstwa, wobec której ustalano stosunek pokrewieństwa (powinowactwa) wszystkich pozostałych członków gospodarstwa domowego.

Głową gospodarstwa domowego w rozumieniu spisu jest ta osoba, która całkowicie lub w przeważającej części dostarcza środków utrzymania danemu gospodarstwu domowemu. Jeżeli dwie lub

więcej osób dostarczają środków utrzymania w jednakowym stopniu, za głowę gospodarstwa domowego uznaje się tę osobę, która tymi środkami rozporządza.

Gospodarstwo domowe z użytkownikiem indywidualnego gospodarstwa rolnego (działki rolnej)

jest to gospodarstwo, w którym jeden z członków jest użytkownikiem gospodarstwa rolnego, działki rolnej lub właścicielem zwierząt gospodarskich.

AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDNOŚCI

W spisie zastosowano definicje aktywności ekonomicznej zalecane przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ i Urząd Statystyczny Wspólnot Europejskich (EUROSTAT). Zgodnie z tymi zaleceniami przedmiotem badania była bieżąca aktywność ekonomiczna, oznaczająca aktywność lub bierność zawodową w okresie badanego tygodnia.

Ludność aktywna zawodowo, (inaczej mówiąc siła robocza) obejmuje wszystkie osoby uznane za pracujące

lub bezrobotne, zgodnie z definicjami podanymi niżej.

Współczynnik aktywności zawodowej jest to udział osób aktywnych zawodowo w liczbie ludności ogółem

oraz danej grupy (wyróżnianej np. ze względu na pleć, miejsce zamieszkania, wiek lub poziom wykształcenia).

Do pracujących zaliczono wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, które w okresie badanego tygodnia:

► wykonywały przez co najmniej 1 godzinę pracę przynoszącą zarobek lub dochód tzn. były zatrudnione w charakterze pracownika najemnego, pracowały we własnym (lub dzierżawionym) gospodarstwie rolnym lub prowadziły własną działalność gospodarczą poza rolnictwem, pomagały (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej działalności gospodarczej poza rolnictwem,

» nie wykonywały pracy (np. z powodu choroby, urlopu, przerwy w działalności zakładu, trudnych warunków atmosferycznych, strajku), ale formalnie miały pracę jako pracownicy najemni bądź pracujący na własny rachunek.

Do pracujących - zgodnie z międzynarodowymi standardami - zaliczani byli również uczniowie, z którymi zakłady pracy lub osoby fizyczne zawarły umowę o naukę zawodu lub przyuczenie do określonej pracy, jeżeli otrzymywali wynagrodzenie.

Wskaźnik zatrudnienia jest to udział osób pracujących w liczbie ludności ogółem oraz danej grupy.

Do pracujących w swoim gospodarstwie rolnym (na działce rolnej) zaliczono osoby pracujące wyłącznie lub głównie:

► w indywidualnych gospodarstwach rolnych powyżej 1 ha, z wyłączeniem gospodarstw produkujących wyłącznie na potrzeby własne,

» na działkach rolnych (do 1 ha użytków rolnych włącznie), z wyłączeniem działek produkujących wyłącznie lub głównie na potrzeby własne,

» jako właściciele zwierząt gospodarskich, z wyłączeniem produkujących wyłącznie lub głównie na potrzeby

własne.

Klasyfikacja statusu zatrudnienia oparta została na International Classification of Status in Employment

• pracownicy najemni - osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy w przedsiębiorstwie publicznym lub u pracodawcy prywatnego; do tej kategorii zaliczono również osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, osoby wykonujące pracę nakładczą, duchownych, a także uczniów, zatrudnionych na podstawie umowy o naukę zawodu lub przyuczenie do pracy, jeżeli otrzymywali wynagrodzenie.

• pracujący na własny rachunek - osoby, które prowadzą własną działalność gospodarczą; do tej kategorii zaliczono również agentów (we wszystkich rodzajach agencji) oraz członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych; wśród pracujących na własny rachunek wyróżnia się dwie grupy:

» pracodawców, tj. zatrudniających co najmniej 1 pracownika najemnego na stałe (tj. na czas nieokreślony),

► osoby niezatrudniające pracowników najemnych,

• pomagający bezpłatnie członkowie rodziny - osoby, które bez umownego wynagrodzenia pomagają w prowadzeniu rodzinnej działalności gospodarczej.

W kategorii pracowników najemnych wyróżniono osoby pracujące w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy:

• pracownicy najemni pełnozatrudnieni - to osoby, które pracują w pełnym wymiarze godzin pracy obowiązującym w danej jednostce, na danym stanowisku pracy lub w danym zawodzie; do pracowników pełnozatrudnionych zalicza się również osoby, które zgodnie z obowiązującymi przepisami pracują w skróconym czasie pracy, osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło, wyboru lub wykonujących pracę nakładczą jeżeli przepracowali w badanym tygodniu co najmniej 36 godzin,

• pracownicy najemni niepełnozatrudnieni - to osoby, które zgodnie z zawartą umową pracują w niepełnym wymiarze godzin pracy obowiązującym w danym zakładzie pracy, na danym stanowisku lub w danym zawodzie.

Informacje o zawodach wykonywanych przez pracujących w głównym miejscu pracy prezentowane są w układzie Klasyfikacji Zawodów i Specjalności opracowanej w 1995 roku przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych na podstawie „Międzynarodowej Klasyfikacji Zawodów ISCO-1988” („International Standard

Dane o miejscu pracy osób pracujących prezentowane są w układzie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). PKD została opracowana na podstawie wydawnictwa Urzędu Statystycznego Wspólnot Europejskich EUROSTAT - „Nomenclature des Activites de Communate Europeenne - NACE rev. I ”

Pracujący mogą należeć do jednego z trzech sektorów ekonomicznych, na które składają się określone sekcje PKD:

• rolniczy - Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo; Rybołówstwo i rybactwo,

• przemysłowy - Górnictwo i kopalnictwo; Przetwórstwo przemysłowe, Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę; Budownictwo,

• usługowy - pozostałe sekcje.

Praca główna - dla osób, które wykonują więcej niż jedną pracę, oznacza taką, która zwykle zajmuje najwięcej czasu. Jeżeli dwie (lub więcej) prace zajmują taką samą ilość czasu, pracą główną jest ta, która przynosi wyższy dochód.

-

13

Praca dodatkowa oznacza tę, która zajmuje zwykle najwięcej czasu spośród innych prac, poza pracą

główną. Jeżeli prace dodatkowe zajmują taką samą ilość czasu, wybrano tę, która przynosi wyższy dochód.

Bezrobotni są to osoby w wieku 15-74, które spełniły jednocześnie trzy warunki:

• w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi,

• aktywnie poszukiwały pracy, tzn. podjęły konkretne działania w ciągu 4 tygodni (wliczając jako ostatni - tydzień badany), aby znaleźć pracę,

• były gotowe (zdolne) podjąć pracę w tygodniu badanym lub następnym.

Do bezrobotnych zostały zaliczone także osoby, które nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie.

Stopa bezrobocia jest to udział osób bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo ogółem oraz danej

grupy.

Ludność bierną zawodowo (tzn. pozostająca poza siłą roboczą) stanowią osoby w wieku 15 lat

i więcej, które nie zostały zaklasyfikowane jako pracujące lub bezrobotne, tzn. osoby, które w badanym tygodniu:

• nie pracowały, nie miały pracy i jej nie poszukiwały,

• nie pracowały, poszukiwały pracy, ale nie były zdolne (gotowe) do jej podjęcia w tygodniu badanym i następnym.

W spisie 1988 wyróżniono tylko dwie kategorie ludności: czynnych i biernych zawodowo, ponieważ przed 1990 r. nie notowano w Polsce zjawiska bezrobocia.

W spisie ludności 1988 do czynnych zawodowo zaliczano:

► osoby pracujące, dla których praca była głównym źródłem utrzymania oraz

► osoby posiadające główne niezarobkowe źródło i jednocześnie pracujące (praca stanowiła dla nich dodatkowe źródło utrzymania).

Jako biernych zawodowo traktowano osoby posiadające wyłącznie własne niezarobkowe źródło utrzymania oraz wszystkie osoby pozostające na utrzymaniu.

Usługi rynkowe obejmują sekcje: „Handel i naprawy”, „Hotele i restauracje”, „Transport, gospodarka

magazynowa i łączność”, „Pośrednictwo finansowe”, „Obsługa nieruchomości i firm; nauka”, „Pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna”. Usługi nierynkowe obejmują sekcje:

„Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne”, „Edukacja”,

„Ochrona zdrowia i opieka społeczna”.

UWAGI ANALITYCZNE

ZMIANY W AKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ LUDNOŚCI W OKRESIE 1988 - 2002

Analiza aktywności ekonomicznej ludności dotyczy osób w wieku 15 lat i więcej. Z punktu widzenia lynku pracy populację tę dzielimy - zgodnie z międzynarodowymi standardami - na trzy zbiorowości:

pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo, przy czym pracujący i bezrobotni tworzą ludność aktywną zawodowo.

Wymienione trzy grupy ludności możliwe są do wyodrębnienia począwszy od 1990 r., tj. od początku transformacji ustrojowej. Dla lat wcześniejszych - w tym również dla roku objętego poprzednim spisem ludności (1988) - nie notowano w Polsce zjawiska bezrobocia i związku z tym wyróżniano tylko dwie kategorie ludności:

czynnych i biernych zawodowo.

Wnioskując na podstawie prezentowanych danych należy w każdym przypadku mieć na uwadze występujące w kolejnych spisach różnice metodyczne w zaliczaniu wybranych zbiorowości do analizowanych kategorii ludności.

Tabl. 1. Ludność w wieku 15 lat i więcej według aktywności ekonomicznej, płci i miejsca zamieszkania

1988 2002

Wyszczególnienie

ogółem czynni

zawodowo

bierni

zawodowo ogółem aktywni

zawodowo

bierni zawo­

dowo

nieustalony status na rynku pracy W tysiącach

Ogółem... 2211,7 1397,8 813,9 2423,1 1276,2 1079,6 67,3

mężczyźni... 1056,5 760,7 295,8 1149,7 682,5 435,2 31,9

kobiety... 1155,1 637,1 518,0 1273,4 593,7 644,4 35,3

Miasta... 1584,0 968,9 615,1 1758,1 920,2 782,3 55,6

Wieś ... 627,7 428,9 198,8 665,0 356,0 297,3 11,7

Ogółem... 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,

mężczyźni... 47,8 54,4 36,3 47,4 53,5 40,3 47,5

kobiety... 52,2 45,6 63,7 52,6 46,5 59,7 52,5

Miasta... 71,6 69,3 75,6 72,6 72,1 72,5 82,6

Wieś ... 28,4 30,7 24,4 27,4 27,9 27,5 17,4

Ludność czynna zawodowo (aktywna) w spisie z 1988 r. liczyła 1397,8 tys. osób. W 2002 r.

zanotowano 1276,2 tys. osób aktywnych zawodowo. Dla 67,3 tys. osób nie ustalono informacji czy osoby te pracowały lub aktywnie poszukiwały pracy, czy były bierne zawodowo. Tę grupę stanowiły przede wszystkim osoby przebywające za granicą oraz te, które odmówiły odpowiedzi. Pomimo iż w okresie 1988 - 2002 zanotowano wzrost ogólnej liczby ludności w wieku 15 lat i więcej - o 211,4 tys., to nastąpiło znaczące zmniejszenie realnych zasobów pracy.

Zbiorowość populacji aktywnych zawodowo w wieku 15 lat i więcej w roku 2002 w porównaniu do 1988 r. zmniejszyła swoją liczebność o 121,6 tys., tj. o 8,7%. Jednocześnie w tym samym czasie zwiększyła się liczebność biernych zawodowo z 813,9 tys. w 1988 r. do 1079,6 tys. w 2002 r., tj. o 265,7 tys. (o 32,7%).

Współczynnik aktywności zawodowej w 2002 r. wyniósł 54,2%, a w 1988 r. - 63,2%. Oznacza to, że w 2002 r. tylko nieco ponad połowa ludności w wieku 15 lat i więcej była aktywna zawodowo, tzn. pracowała lub aktywnie poszukiwała pracy, podczas gdy czternaście lat wcześniej w tej grupie wieku prawie 2/3 ludności stanowili czynni zawodowo. Jeszcze większe różnice między współczynnikami aktywności zawodowej, w roku

1988 i 2002 wystąpiły dla osób w wieku produkcyjnym.

-

15

Tabl. 2. Współczynniki aktywności zawodowej ludności według płci i miejsca zamieszkania

Ludność w wieku 15 lat i więcej Ludność w wieku produkcyjnym

Wyszczególnienie 1988 2002 1988 2002

w % ludności aktywnej zawodowo

Ogóle m... 63,2 54,2 80,1 70,4

mężczyźni ... 72,0 61,1 85,2 73,7

kobiety... 55,2 48,0 74,7 66,9

Miasta... 61,2 54,0 76.4 70,1

Wieś... 68,3 54,5 90,0 71,0

Zmiany w populacji aktywnych i biernych zawodowo w większym stopniu uwidoczniły się wśród zbiorowości mężczyzn niż kobiet. W okresie czternastu lat populacja mężczyzn aktywnych zawodowo zmniejszyła się o 78,2 tys. osób (o 10,3%), kobiet - o 43,3 tys. (o 6,8%). Wyznacznikiem szybszego obniżania się aktywności zawodowej mężczyzn była zmniejszająca się rozpiętość między współczynnikami aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn. W 1988 r. wyniosła ona 16,8 pkt procentowego, a w 2002 r. -

13.1 pkt. W populacji biernych zawodowo liczba mężczyzn zwiększyła się w 2002 r. prawie o połowę (o 139,4 tys.) w porównaniu do stanu z 1988 r. Kobiety, które w 2002 r. stanowiły 59,7% zbiorowości biernych zawodowo, zwiększyły swoją liczebność prawie o jedną czwartą (o 126,3 tys.). Nadal jednak to mężczyźni są bardziej aktywni zawodowo. W 2002 r. wśród 100 mężczyzn w wieku 15 lat i więcej przeciętnie 61 pracowało lub poszukiwało pracy, w grupie kobiet tylko 48 na 100 było aktywnych zawodowo.

Liczba aktywnych zawodowo zamieszkałych na wsi była w 2002 r. mniejsza od notowanej w 1988 r.

o 72,9 tys. (o 17,0%), natomiast w grupie aktywnych zawodowo mieszkańców miast zanotowano spadek 0 48,7 tys. (o 5,0%). Jednocześnie w tych latach liczba biernych zawodowo na wsi zwiększyła się o 98,5 tys.

(o 49,6%), w miastach o 167,2 tys. (o 27,2%).

Porównanie współczynników aktywności zawodowej ludności zamieszkałej w miastach i na wsi wykazało, że aktywność zawodowa na wsi była i jest nadal wyższa (podobnie jak w Polsce) jednak różnice uległy znacznemu zmniejszeniu - różnice między współczynnikami aktywności zawodowej wyniosły: w 1988 r.

7.1 pkt., a w 2002 r. zaledwie 0,5 pkt.

Analiza danych dla Polski i według województw potwierdziła obniżenie się aktywności zawodowej ludności. Chociaż w przypadku dwóch województw (pomorskiego i wielkopolskiego) zbiorowość aktywnych zwiększyła się w okresie między spisami, to wszędzie obserwowano zmniejszenie współczynników aktywności zawodowej ludności. Różnice wartości współczynnika aktywności zawodowej były największe w województwach: podkarpackim (spadek o 18,8 pkt), świętokrzyskim (o 15,4 pkt), małopolskim (o 14,2 pkt) 1 lubelskim (o 13,9 pkt), natomiast najniższe w pomorskim (o 5,3 pkt) i wielkopolskim (o 5,6 pkt);

w województwie dolnośląskim różnica wynosiła 9,0 pkt.

W okresie między spisami we wszystkich województwach wzrosła liczba biernych zawodowo.

Największy przyrost miał miejsce w województwach: podkarpackim (o 85,4%), świętokrzyskim (o 63,2%), małopolskim (o 58,3%), lubelskim (o 54,7%); w naszym województwie - 32,7%.

Zróżnicowanie zmian poziomu aktywności zawodowej znajduje potwierdzenie również na poziomie powiatów.

Tabl. 3. Ludność według aktywności ekonomicznej oraz współczynniki aktywności zawodowej według

1988 2002

Wyszczególnienie aktywni zawodowo

bierni zawodowo

współ­

czynnik aktywno­

ści zawodo­

wej w %

aktywni zawodowo

bierni zawodowo

nieustalo­

ny status na rynku pracy

współ­

czynnik aktywno­

ści zawodo­

wej w %

Ogóle m... 1397810 813851 63,2 1276230 1079582 67253 54,2

Powiaty:

bolesławiecki... 42009 21016 66,7 38101 31747 1483 54,5

dzierżoniowski... 54193 31424 63,3 42318 42778 4366 49,7

Tabl. 3. Ludność według aktywności ekonomicznej oraz współczynniki aktywności zawodowej według powiatów w latach 1988 i 2002

1988 2002

Wyszczególnienie aktywni

zawodowo

bierni zawodowo

współ­

czynnik aktywno­

ści zawodo­

wej w %

aktywni zawodowo

bierni zawodowo

nieustalo­

ny status na rynku pracy

współ­

czynnik aktywno­

ści zawodo­

wej w %

Powiaty: (dok.)

głogowski... 40078 21474 65,1 40757 29540 1860 58,0

górowski... 17680 8802 66,8 15354 13272 342 53,6

jaworski... 25197 13454 65,2 23249 19216 723 54,7

jeleniogórski... 33538 17021 66,3 28140 23809 1311 54,2

kamiennogórski... 24075 12407 66,0 19453 18564 760 51,2

kłodzki... 86478 51014 62,9 69938 68443 3984 50,5

legnicki... 26648 13809 65,9 23303 19089 705 55,0

lubański... 28888 15034 65,8 24414 21972 909 52,6

lubiński... 48689 27078 64,3 48499 36416 3084 57,1

lwówecki... 25396 12857 66,4 19799 19181 706 50,8

milicki... 17280 8846 66,1 16140 13086 381 55,2

oleśnicki ... 48083 24874 65,9 46064 35241 1751 56,7

oławski... 33939 15703 68,4 32342 23946 1576 57,5

polkowicki... 27532 14336 65,8 26890 20428 914 56,8

strzeliński... 22970 11755 66,1 19320 16446 713 54,0

średzki... 23825 11869 66,7 21704 16745 796 56,4

świdnicki... 78244 46025 63,0 69339 60966 3752 53,2

trzebnicki... 35106 17064 67,3 34510 26003 835 57,0

wałbrzyski... 28896 20622 58,4 23230 25113 1331 48,1

wołowski... 23859 12483 65,7 20783 17354 928 54,5

wrocławski... 45172 20891 68,4 43688 32384 1431 57,4

ząbkowicki... 34960 20290 63,3 29965 26389 1723 53,2

zgorzelecki... 48383 24742 66,2 44140 33854 1084 56,6

złotoryjski... 22382 I 1834 65,4 20252 16611 748 54,9

Miasta na prawach powiatu:

Jelenia Góra... 43960 28425 60,7 39728 35284 1700 53,0

Legnica... 47679 30099 61,3 48161 36855 4554 56,6

Wałbrzych... 60178 48342 55,5 52326 55663 3724 48,5

Wrocław... 302493 200261 60,2 294323 243187 19079 54,8

Zbiorowość aktywnych zawodowo zmniejszyła swą liczebność we wszystkich powiatach, z wyjątkiem powiatu głogowskiego (wzrost o 1,7%) i miasta Legnicy (wzrost o 1,0%); przy czym największe spadki liczebności notowano w powiatach: lwóweckim (o 22,0%), dzierżoniowskim (21,9%).

Różnice wartości współczynnika aktywności zawodowej zawierające się w przedziale od 4,7 pkt do 15,6 pkt pomiędzy latami 1988 i 2002 były największe w powiatach: lwóweckim, dzierżoniowskim, lubańskim i górowskim. Z kolei najmniejsze zmiany aktywności zawodowej obserwowano w miastach na prawach powiatu Legnica i Wrocław oraz w powiecie głogowskim i lubińskim.

W okresie dzielącym oba spisy we wszystkich powiatach wzrosła liczba biernych zawodowo.

Największe przyrosty miały miejsce w powiatach: wrocławskim (o 55,0%), oławskim (o 52,5%) i trzebnickim (o 52,4%), natomiast najmniejsze w miastach na prawach powiatu: Wałbrzychu (o 15,1%), Wrocławiu (o 21,4%), Legnicy (o 22,4%), Jeleniej Górze (o 24,1%) oraz w powiecie wałbrzyskim (o 21,8%).

AKTYWNI ZAWODOWO W 2002 R.

Aktywni zawodowo to zbiorowość osób stanowiących realne zasoby pracy. Były to osoby w wieku 15 lat i więcej, które pracowały w momencie spisu (lub miały pracę), albo tej pracy aktywnie poszukiwały i były gotowe ją podjąć zaraz po znalezieniu.

17

Współczynnik aktywności zawodowej wyznaczony w 2002 r. wynosił - 54,2%, co oznaczało, że niewiele ponad połowa ludności w tej grupie wieku pracowała lub poszukiwała pracy.

Tabl. 4. Współczynniki aktywności zawodowej ludności według wieku i płci w 2002 r.__________________

Wyszczególnienie Ogółem

W wieku

15-24 lata 25-34 35-44 45-54 55-64 65 lat

i więcej w %

O g ó ł e m... 54,2 38,1 86,9 86,6 70,7 26,9 4,0

mężczyźni... 61,1 4U 92,4 89,4 75,3 37,5 6,8

kobiety... 48,0 35,1 81,2 83,9 66,3 18,2 2,4

Miasta... 54,0 35,8 87,8 87,6 71,7 27,5 3,4

Wieś... 54,5 43,9 84,8 84,4 67,7 25,0 5,4

Najbardziej liczebną grupą byli aktywni zawodowo w wieku 45-54 lat - 340,6 tys. osób, a różnice w liczebności w porównaniu do dwóch wcześniejszych grup wieku były niewielkie (wynosiły odpowiednio:

3 i 8 tys.). W grupach starszych liczebność obniżała się znacznie, co miało związek z dezaktywizacją zawodową (liczebność grupy w wieku 55-64 wynosiła tylko 66,0 tys. osób). Natomiast najwyższymi współczynnikami aktywności zawodowej charakteryzowały się osoby w wieku 25-34 lata (86,9%) i nieco starsze - w wieku 35-44 (86,6%). Wiek maksymalnej aktywności zawodowej dla mężczyzn i kobiet przypada na różne przedziały wiekowe - mężczyźni osiągali najwyższą aktywność zawodową w wieku 25-34 (współczynnik aktywności zawodowej wynosił 92,4%) a kobiety w wieku 35-44 lata (współczynnik wynosił 83,9%). Dla ludności w wieku produkcyjnym współczynnik aktywności zawodowej wynosił 70,4%; dla mężczyzn 73,7%, dla kobiet 66,9%.

Wśród osób w wieku nieprodukcyjnym częściej pracowali bądź poszukiwali pracy ludzie w wieku poprodukcyjnym (współczynnik aktywności wynosił 4,9%) niż ludzie młodzi do 17 lat, stanowiący zbiorowość wieku przedprodukcyjnego (2,7%).

Wykres I. Współczynnik aktywności zawodowej według wieku, płci i miejsca zamieszkania w 2002 r.

15-24 lata 25 - 34 35 - 44 45 - 54 55 - 64 65 lat i więcej

^ mężczyźni w miastach mężczyźni na wsi kobiety w miastach [ | kobiety na wsi

Uwzględniając miejsce zamieszkania zauważa się, że w miastach wiek maksymalnej aktywności zawodowej osiągały osoby w wieku 45-54 lata (256,5 tys. osób), natomiast na wsi w wieku 35-44 lata (97,8 tys.). Współczynniki aktywności zawodowej dla populacji aktywnych zawodowo w miastach (54,0%) i na wsi (54,5%) były bardzo zbliżone do siebie z niewielką przewagą na rzecz wsi. W grupach wiekowych od 25 do 64 lat bardziej aktywni zawodowo byli mieszkańcy miast. Wyższe wskaźniki dla wsi notuje się natomiast w grupach wiekowych 15-24 lata oraz 65 lat i więcej. Najwyższy współczynnik aktywności zawodowej zarówno w miastach jak i na wsi cechował grupę wiekową 25-34 lata.

Ważnym czynnikiem określającym status na rynku pracy jest poziom wykształcenia. W 2002 r. 56,5%

aktywnych zawodowo legitymowało się świadectwem ukończenia co najmniej średniej szkoły, z czego 15,4%

szkoły wyższej i 41,1% szkoły średniej lub policealnej. Udział osób aktywnych zawodowo z wykształceniem zasadniczym zawodowym wyniósł 31,0%, a z wykształceniem podstawowym 12,2%.

Tabl. 5. Ludność aktywna zawodowo według poziomu wykształcenia, płci i miejsca zamieszkania w 2002 r.

Wyszczególnienie Ogółem“

w tys.

Poziom wykształcenia

wyższe średnie

i policealne

zasadnicze zawodowe

podstawowe ukończone

podstawowe nieukończone

i bez wykształcenia w %

Ogóle m... 1276,2 15,3 41,1 31,0 12,2 0,2

mężczyźni... 682,5 13,3 35,0 38,4 13,0 0,2

kobiety... 593,7 17,7 48,2 22,5 11,2 0,2

Miasta... 920,2 18,8 44,6 27,0 9,4 0,1

Wieś... 356,0 6,3 32,1 41,4 19,6 0,5

a Łącznie z osobami o nieustalonym poziomie wykształcenia.

Analiza poziomu wykształcenia osób aktywnych zawodowo wskazuje na istotne różnice według płci;

kobiety były lepiej wykształcone niż mężczyźni. Wśród kobiet aktywnych zawodowo dominowały absolwentki szkół średnich i policealnych - 48,2%, natomiast najwięcej mężczyzn ukończyło szkoły zasadnicze zawodowe - 38,4%. Najwyższy współczynnik aktywności zawodowej - 80,3%, charakteryzował osoby z wyższym wykształceniem, najniższy zaś osoby nie posiadające ukończonego wykształcenia szkolnego - współczynnik nie przekraczał 5%. Znacznie większe różnice w poziomie wykształcenia widoczne były w zależności od miejsca zamieszkania osób aktywnych zawodowo. Prawie 61% aktywnych zawodowo mieszkańców wsi miało wykształcenie co najwyżej zasadnicze, w tym prawie co piąty podstawowe, tylko 6,3% tej grupy legitymowało się wykształceniem wyższym. W miastach dominowali aktywni zawodowo z wykształceniem średnim, a co piąty aktywny zawodowo był absolwentem uczelni wyższej.

Tabl, 6. Współczynniki aktywności zawodowej ludności według poziomu wykształcenia i pici w 2002 r.

Wyszczególnienie Ogółem

Poziom wykształcenia

wyższe średnie

i policealne

zasadnicze zawodowe

podstawowe ukończone

podstawowe nieukończone

i bez wykształcenia w %

Ogóle m... 54,2 80,3 64,3 69,1 23,9 4,7

mężczyźni... 61,1 80,8 68,9 74,6 31,2 8,6

kobiety... 48,0 79,9 60,9 60,4 18,3 3,0

Miasta... 54,0 79,8 62,4 66,4 20,8 3,8

Wieś... 54,5 84,4 72,7 74,3 29,5 5,6

PRACUJĄCY

W maju 2002 r. zbiorowość pracujących wyniosła 949,8 tys. pracujących, w tym prawie trzy czwarte, tj. 72,8% mieszkało w miastach. Większość populacji pracujących - 53,5% stanowili mężczyźni; ich przewaga była nieco większa wśród pracujących mieszkańców wsi (57,4%) niż miast (52,0%).

W ogólnej zbiorowości pracujących 861,4 tys. osób pracowało w sektorze pozarolniczym, a 84,7 tys.

w rolnictwie, w tym 60,9 tys. w swoim gospodarstwie rolnym (wyłącznie lub głównie).

Struktura pracujących mężczyzn i kobiet według wieku była zbliżona, a największy udział w populacji pracujących zarówno wśród mężczyzn (27,3%) jak i kobiet (30,1%) stanowiły osoby w wieku 45-54 lata.

-

19

Ta grupa wiekowa przeważała też wśród pracujących w miastach (29,7%), natomiast wśród pracujących zamieszkałych na wsi jednakowy był udział grup wiekowych 25-34 lata i 45-54 lata (po 25,6%).

Wśród pracujących ogółem w województwie udział osób w wieku nieprodukcyjnym (przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym) w miastach wyniósł 1,5%, a na wsi 0,9%.

Tabl. 7. Pracujący według wieku, płci i miejsca zamieszkania w 2002 r.______________________ _________

Wyszczególnienie Ogółem8 w tys.

W wieku Z ogółem

wiek produk­

cyjny

15-24 lat 25-34 35-44 45-54 55-64 65 lat

i więcej w %

Ogóle m... 949,8 10,0 26,2 27,7 28,6 6,0 1,5 97,6

mężczyźni... 507,7 10,3 27,1 26,6 27,3 6,9 1,8 97,9

kobiety... 442,1 9,7 25,2 28,9 30,1 4,9 1,2 97,2

Miasta... 691,9 9,0 26,5 27,1 29,7 6,4 1,2 98,0

Wieś... 257,9 12,6 25,6 29,1 25,6 4,9 2,2 96,5

a Łącznie z osobami o nieustalonym wieku.

Wskaźnik zatrudnienia (udział osób pracujących w liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej i w danej grupie

w maju 2002 r. wynosił 40,3% i był niższy o 3,4 pkt procentowego niż wskaźnik ogólnopolski. Zaangażowanie zawodowe kobiet we wszystkich grupach wiekowych było niższe niż mężczyzn. Dla mężczyzn wskaźnik ten był wyższy i wynosił 45,4%, dla kobiet 35,7%. W grupie wieku 15-24 lata, którą stanowią głównie osoby uczące się, wskaźnik zatrudnienia kształtował się na stosunkowo niskim poziomie i wynosił 21,1% dla mężczyzn i 18,1% dla kobiet. Populacja mężczyzn w wieku 25-34 lat była najbardziej zaangażowana w pracę zawodową (70,5%). Dla kobiet był to przedział 35-44 lata (65,2%).

Wyższy o 1,6 pkt był wskaźnik zatrudnienia mieszkańców miast w wieku produkcyjnym w stosunku do mieszkańców wsi.

Tabl. 8. Wskaźniki zatrudnienia według wieku, płci i miejsca zamieszkania w 2002 r.

Wyszczególnienie

Ogółem

W wieku Z ogółem

wiek produk­

cyjny

15-24 lata 25-34 35-44 45-54 55-64 65 lat

i więcej w %

Ogóle m... 40,3 19,6 65,2 67,5 56,3 23,2 3,8 52,2

mężczyźni... 45,4 21,1 70,5 69,7 59,1 31,8 6,5 54,6

kobiety... 35,7 18,1 59,6 65,2 53,7 16,2 2,2 49,6

Miasta... 40,6 18,2 67,0 68,7 57,5 23,7 3,2 52,6

Wieś... 39,5 23,2 60,7 64,6 53,1 21,9 5,3 51,0

W populacji osób pracujących ze względu na status zatrudnienia najliczniejszą grupę stanowili pracownicy najemni (765,7 tys. osób, tj. 80,6% ogólnej liczby pracujących). Wśród mieszkańców miast odsetek ten był wyższy i kształtował się na poziomie 85,0%, wśród mieszkańców wsi wynosił 68,8%. W grupie pracujących na rachunek własny 73,3% nie zatrudniało pracowników. Na wsi udział ten był zdecydowanie wyższy ze względu na użytkowanie własnych gospodarstw rolnych - 88,1%. Kategoria pomagających członków rodzin występowała 11-krotnie częściej na wsi niż w mieście.

Kobiety częściej od mężczyzn były zatrudniane jako pracownicy najemni - 84,2% (mężczyźni - 77,5%), natomiast rzadziej były pracodawcami - tylko 3,1% (mężczyźni - 5,2%). W kategorii pomagających członków rodziny 3,7% kobiet pomagało w prowadzeniu własnej działalności gospodarczej i 12,2 % z nich mieszkało na wsi, 0,9% - w miastach.

W tych sekcjach działalności, w których przeważa udział sektora publicznego zdecydowana większość pracowników zatrudniona była na umowę o pracę - „Administracja publiczna i obrona narodowa” - 99,6%

(w tym 90,7% w pełnym wymiarze czasu pracy), ’’Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz

i wodę” - 98,8% (w tym 97,9% w pełnym wymiarze czasu pracy) oraz „Edukacja” - 98,0% (w tym 90,1%

w pełnym wymiarze czasu pracy).

Tabl. 9. Pracujący wg statusu zatrudnienia i pici w 2002 r.

Wyszczególnienie Ogółem w tys.

Pracownicy najemni Pracujący na własny

rachunek Pomaga-

key członko­

wie rodzin

Nieusta­

lony status zatrud­

nienia razem

pełno- zatrud- nieni

niepełno- zatrud-

nieni

praco­

dawcy

niezatrud- niający pracowni­

ków w %

Ogółem... 949,8 80,6 72,3 8,3 4,2 11,7 2,8 0,7

mężczyźni... 507,7 77,5 70,4 7,1 5,2 14,6 1,9 0,7

kobiety... 442,1 84,2 74,5 9,7 3,1 8,3 3,7 0,7

Miasta... 691,9 85,0 76,3 8,8 4,9 8,9 0,7 0,5

Wieś... 257,9 68,8 61,7 7,1 2,6 19,3 8,2 1,2

Wśród pracowników najemnych największy odsetek stanowiły osoby w wieku 25-34 lata - 28,0%. Jako pełnozatrudnione najczęściej pracowały osoby w wieku 25-34 lata - 28,8%. Spośród niepełnozatrudnionych największy udział miały osoby po 65 roku życia - 51,3%.

Najliczniejszą grupę pracodawców - 36,0% stanowiły osoby pomiędzy 45-54 rokiem życia.

Wykres II. Wskaźnik zatrudnienia według poziomu wykształcenia, płci i miejsca zamieszkania w 2002 r.

%

wyższe policealne

j^j mężczyźni w miastach mężczyźni na wsi

średnie ogólnokształcące

zasadnicze zawodowe

podstawowe ukończone kobiety w miastach | | kobiety na wsi

Istotne znaczenie dla zaangażowania zawodowego ma poziom zdobytego wykształcenia. W populacji osób pracujących najliczniejszą grupę stanowiły osoby z wykształceniem średnim zawodowym (29,5%), następnie z zasadniczym zawodowym (28,2%). W ogólnej liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej udział tych grup był również znaczący (odpowiednio: 21,6% i 24,1%). Pracujące kobiety były zdecydowanie lepiej wykształcone; 71,9% ogółu pracujących kobiet miało wykształcenie co najmniej średnie, podczas gdy dla mężczyzn analogiczny odsetek wynosił 54,0%. Niekorzystnie kształtowała się struktura wykształcenia mieszkańców wsi; wykształcenie co najmniej średnie posiadało 42,8% pracujących mieszkańców wsi, natomiast 69,6% - pracujących mieszkańców miast. Odsetek pracujących mieszkańców miast z wykształceniem wyższym był trzykrotnie wyższy od analogicznego odsetka dla mieszkańców wsi (23,3% wobec 8,2%).

-21