Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
STRESZCZENIE/ABSTRACT
Wstęp. U dzieci urodzonych z hipotrofią wewnatrzmaciczną (SGA – small for gestational age) mogą występować zaburzenia stężeń leptyny i adiponektyny, w tym leptynooporność. Cel pracy. Celem pracy była ocena stężeń lep- tyny i adiponektyny u dzieci urodzonych z małą, jak i z prawidłową masą ciała z uwzględnieniem pourodzeniowe- go skoku wzrastania u dzieci z SGA oraz ocena zależności stężeń tych adipocytokin i wskaźników insulinooporności.
Materiał i metody. Do badanej grupy zakwalifikowano 118 dzieci w okresie przedpokwitaniowym urodzonych z SGA (średnio 7,8 ± 1,6 lat). Badaną grupę podzielono na dwie podgrupy: podgrupę I – 52 (45%) dzieci ze zja- wiskiem doganiania wzrastania (catch up growth) oraz podgrupę II – 62 (54%) dzieci non catch up growth. Kon- trolę stanowiło 26 dzieci (w wieku 8,2 ± 2,0 lat) urodzonych z prawidłową masą ciała (appropriate for gestational age – AGA). Dokonano pomiaru stężeń leptyny i adiponektyny. Oceniono wskaźniki insulinooporności HOMA IR, QUICKI, Belfiore oraz AUC (pole pod krzywą) (test OGTT). Wyniki. Nie stwierdzono istotnych różnic w stężeniach leptyny i adiponektyny w grupie badanej w stosunku do grupy kontrolnej oraz w podgrupach grupy badanej. Obser- wowano istotnie dodatnią korelację stężeń leptyny z wielkością wskaźnika BMI u dzieci z SGA. Wnioski. Można przypuszczać, że u dzieci w wieku przedpokwitaniowym urodzonych z SGA zmiany stężeń adipocytokin mają jedy- nie niewielkie nasilenie. Endokrynol. Ped. 10/2011;4(37):53-60.
Introduction. Higher leptin concentrations is one of the metabolic component in SGA children as well as lower adiponectin level, which also plays an important rules in metabolism. Aim. The aim of the study was to investigate leptin, adiponectin concentrations in SGA children, with “catch up” and “non catch up growth” in SGA. Methods.
The study group consisted of 118 prepubertal children born as SGA (age 7.8 ± 1.6 years). Those group was divided for two subgroups: I – 52 (45%) children with catch up growth and II – 62 (54%) children with non catch up growth. The control group included 26 children (age 8.2 ± 2 years) born as AGA. Leptin, adiponectin concentrations were analyzed
Stężenia leptyny, adiponektyny i insulinoodporność u dzieci urodzonych z hipotrofią wewnątrzmaciczną
The Leptin and Adiponectin Concentrations in SGA Children
1Alicja Korpysz, 1Mieczyslaw Szalecki, 2Mieczysław Walczak, 3Roman Janas
¹Klinika Endokrynologii i Diabetologii, Instytut Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa, ²Klinika Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii, Chorób Metabolicznych i Kardiologii PAM, Szczecin, ³Zakład Radioimunologii IPCZD, Warszawa
Adkres do korespondencji: Alicja Korpysz, Klinika Endokrynologii i Diabetologii, Instytut Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka, 04-730 Warszawa, Al. Dzieci Polskich 20
Słowa kluczowe: SGA/IUGR, insulinooporność, leptyna, adiponektyna Key words: SGA/IUGR, insulin resistance, leptin, adiponectin
wynikać z konieczności utrzymania prawidłowe- go bilansu energetycznego w okresie intensywne- go wzrostu. Druga hipoteza tłumacząca to zjawisko wynikać może z uszkodzenia funkcji adipocytów pojawiającego się już w okresie płodowym. Opi- sywano współistnienie leptynooporności i insulino- oporności u dzieci urodzonych z SGA [13]. Niezdol- ność adipocytów do „odbioru” leptyny (obwodowa leptynooporność) ma związek z insulinoopornością.
Leptyna, podobnie do insuliny, przyspiesza spalanie glukozy. Brak możliwości utylizacji glukozy w ko- mórce wskutek insulinooporności tłumaczy leptyno- oporność jako mechanizm dodatkowy.
Adiponektyna jest kolejnym hormonem tkanki tłuszczowej, biorącym udział w mechanizmie insu- linooporności. Stężenia adiponektyny w surowicy krwi są odwrotnie proporcjonalne do masy tkanki tłuszczowej i wprost proporcjonalne do insulinow- rażliwości. Adiponektyna zmniejsza wychwyt nie- zestryfikowanych kwasów tłuszczowych, zwiększa oksydację kwasów tłuszczowych i zmniejsza glu- koneogenezę. Wykazano dodatnią zależność stężeń adiponektyny od urodzeniowej masy ciała [14].
Stwierdzono, że dzieci z SGA mają znacząco niższe stężenia adiponektyny w porównaniu z grupą dzie- ci urodzonych z prawidłową masą ciała. Kamoda i wsp. [15] zaobserwowali,że hipoadiponektynemia jest istotnym, czulszym od IGFBP-1 wskaźnikiem insulinooporności w okresie przedpokwitaniowym u dzieci z SGA. Jednak nie wszyscy autorzy podzie- lają te obserwacje. W pracy Evagelidou i wsp. [16]
stwierdzono nieco wyższe stężenia adiponektyny w okresie przedpokwitaniowym u dzieci z SGA w porównaniu z dziećmi urodzonymi z prawidło- wą masą. Zatem jak wynika z literatury światowej, stężenia tej cytokiny w grupie dzieci urodzonych ze zbyt małą masą ciała wymagają pogłębienia badań.
Praca ta nawiązuje do badania oceniającego wskaź- niki insulinooporności w tej samej grupie pacjentów.
Cel pracy
Celem obecnej pracy była ocena stężeń leptyny i adiponektyny u dzieci urodzonych ze zbyt małą, jak i z prawidłową masą ciała z uwzględnieniem in each subject as well as HOMA IR, QUICKI, Belfiore and AUC in OGTT. Results. Mean leptin and adiponectin levels were similar in SGA and AGA children as well as in “catch up” and “non catch up” SGA children. The significant correlation between leptin and BMI was noticed. Conclusion. There is no higher leptin levels or lower concentrations of adiponectin in SGA group as well as between catch up and non catch up growth children, so we can’t suppose the important changes in that age of SGA children. The prospect study are needed. Pediatr. Endocrinol. 10/2011;4(37):53-60.
Wstęp
Jako urodzone z hipotrofią wewnatrzmaciczną definiuje się wszystkie noworodki, których urodze- niowa masa ciała i/lub długość znajdują się poniżej 10 centyla w stosunku do wieku ciążowego [1–5].
IUGR (intrauterine growth restriction) oznacza niedobór masy i/lub długości ciała płodu poniżej 10 centyla w stosunku do norm referencyjnych dla danej populacji wieku ciążowego i płci, u którego stwierdzono istnienie czynników genetycznych lub środowiskowych powodujących patologiczne ogra- niczenie wzrastania w czasie ciąży [6] a SGA (small for gestational age) czyli stan niedoboru masy i/lub długości ciała noworodka < 10 centyla do wieku ciążowego. W rozpoznawaniu SGA/IUGR istotne jest również uwzględnienie wysokości ciała mat- ki, masy ciała matki na początku ciąży, kolejno- ści ciąży oraz pochodzenia etnicznego rodziców, gdyż niedobór masy ciała może być uwarunkowa- ny konstytucjonalnie [7]. W świetle obecnych zale- ceń ESPE za kryterium graniczne masy i/lub długo- ści ciała dziecka urodzonego z SGA/IUGR przyjęto -2 SDS (3 centyl). SGA dotyczy wszystkich nowo- rodków, których ciężar ciała i/lub długość znajdu- je się poniżej 10 centyla w stosunku do wieku cią- żowego [8].
Leptynooporność jest jednym z zaburzeń me- tabolicznych występujących u dzieci urodzonych z małą urodzeniową masą ciała. Leptyna, produkt genu ob, wytwarzana przez komórki tkanki tłusz- czowej, odgrywa istotną rolę w rozwoju płodu.
W łożysku naczyniowym płodu obecna jest już od 18 tygodnia ciąży. Zaobserwowano ścisły związek stężeń leptyny z wewnątrzmacicznym wzrastaniem płodu [9, 10]. Zmniejszenie stężeń leptyny korelu- je z niskimi stężeniami IGF-I, IGFBP-3 i małą masą urodzeniową [11]. Istnieją też prace, które dowodzą związku leptyny ze stężeniami insulin, a nie ze stę- żeniem IGF-I [12]. Podkreśla się także ścisłą kore- lację pomiędzy stężeniami leptyny, ilością tkanki tłuszczowej, wielkością wskaźnika BMI oraz stę- żeniami insuliny [9]. Według Jaquet [13] zjawisko leptynooporności, które obserwuje się w okresie pourodzeniowego „doganiania wzrastania”, może
pourodzeniowego skoku wzrastania u dzieci z SGA oraz ocena zależności tych adipocytokin i wskaźni- ków insulinooporności.
Materiał
Grupę badaną stanowiły dzieci zbyt małe do cza- su trwania ciąży (SGA), tj. dzieci, których urodze- niowa masa ciała była poniżej -2SDS w stosunku do norm referencyjnych dla danego wieku ciążowego.
Dzieci te urodziły się w oddziałach położniczych warszawskich szpitali w latach 1991–2000. Wiek ciążowy wynosił średnio 39,4 ± 1,6 (37–43 tygo- dnie) a masa urodzeniowa średnio 2120 ± 235,4 g (1180–2650 g). Wszystkie te dzieci były pacjentami Kliniki Endokrynologii Instytutu „Pomnik – Cen- trum Zdrowia Dziecka” w Warszawie.
Do grupy badanej zakwalifikowano 118 dzieci z SGA w wieku od 6 do 8 lat, średnio 7,8 ± 1,6.
W grupie tej było 65 (55%) dziewcząt i 53 (44,9%) chłopców. Wszystkie dzieci były w stadium przed- pokwitaniowym według Tannera (dziewczęta Ax I, P I, T I; chłopcy Ax I P I R I objętość jąder – 2 ml).
Dzieci z grupy badanej podzielono na dwie pod- grupy: I stanowiło 52 (45%) dzieci z pourodzenio- wym „doganianiem” wzrastania (catch up growth), II stanowiło 62 (54%) dzieci bez pourodzeniowe- go zjawiska „doganiania” wzrastania (non catch up growth).
Wysokość ciała dzieci z catch up growth wy- nosiła średnio 120,41 ± 9,53cm (96,7–136,6 cm), a dzieci z non catch up growth 110,71 ± 10,5 (89,0–
133,1 cm). Masa ciała u dzieci z „pourodzeniowym skokiem wzrastania” wynosiła średnio 22,66 ± 6,16 kg (14–40 kg), a u dzieci bez takiego skoku wynosiła 16,41 ± 4,07 kg (10,5–30,5 kg).
Grupę kontrolną stanowiły dzieci urodzone z masą ciała adekwatną dla danego wieku ciążo- wego (AGA), u których wcześniej wykluczono za- burzenia gospodarki węglowodanowej. Wiek cią- żowy wynosił średnio 38,8 ± 0,8 (38–40 tyg.), a masa urodzeniowa 3273,8 ± 275,6 (2690–3620 g).
Do grupy tej zakwalifikowano 26 dzieci w wieku od 6 do 9 lat , średnio 8,2 ± 2 lat. W grupie było 14 (53%) dziewcząt i 12 (47%) chłopców. Wszystkie dzieci były także w stadium przedpokwitaniowym według Tannera.
Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Ko- misji Bioetycznej przy Instytucie – „Pomnik Cen- trum Zdrowia Dziecka” w Warszawie.
Metody
Dane dotyczące czasu trwania ciąży oraz uro- dzeniowej masy ciała uzyskano na podstawie ksią- żeczki zdrowia dziecka. Za kryterium osiągnięcia prawidłowego wzrostu przyjęto uzyskanie przez dziecko wysokości ciała większej aniżeli -2SDS w okresie dwóch pierwszych lat po urodzeniu. BMI (Body Mass Index) – wskaźnik masy ciała obliczano ze wzoru: BMI = masa ciała (kg)/ wzrost (m)2.
Stężenia leptyny w surowicy krwi oznaczano metodą immunoradiometryczną (RIA) za pomo- cą zestawu firmy Diagnostic Systems Laborato- ries, Inc., Webster, USA. Do oznaczeń użyto licz- nika promieniowania gamma typ Wizzard 1470 firmy Perkin Elmer/Wallac. Czułość metody – 0,1 ng/ml. Wewnątrzseryjny i międzysesyjny współ- czynnik zmienności wynosił odpowiednio 4,9%
i 6,6%.
Stężenia adiponektyny w surowicy mierzono za pomocą zestawu radioimmunologicznego (RIA) fir- my LINCO Research, St. Charles, USA. Do ozna- czeń użyto licznika promieniowania gamma typ Wizzard 1470 firmy Perkin Elmer/Wallac. Czu- łość metody – 1 ng/ml przy użyciu badanej próbki o objętości 100 μl. Wewnątrzseryjny i międzyseryj- ny współczynnik zmienności (CV%) wynosił odpo- wiednio 6,2% oraz 9,25%.
Wskaźniki insulinooporności HOMA IR, QUIC- KI, Beliore oraz AUC obliczono na podstawie testu OGTT i według wzorów; HOMA IR (Homeostasis Assesment Model – glukoza 0’ (mmol/l) × insulina 0’(μIU/ml) / 22,5; QUICKI (Quantitative insulin check index – 1/ log (insulina 0’) + log (glukoza 0’);
Belfiore: 2/ [1/(INSp × GLYp)] + 1, (INSPp: 1/2 in- sulina 0’+ insulina 60’ + 1⁄2 insulina 120’/37,1), GLY p: 1/2 glukoza 0’+ glukoza 60’ + 1/2 glukoza 120’/
189,3); AUC ins (Area under the curve), pole pod krzywą insuliny: AUC = 120 × insulina 0’ + (15 × (in- sulina 30’ – insulina 0’)) + (45 × (insulina 30’ – insuli- na 120’)) + 90 × (insulina 120’ – insulina 0’).
Wyniki poddano analizie statystycznej. Zmien- ne ilościowe zostały wstępnie poddane analizie zgodności z rozkładem normalnym w teście W Shapiro–Wilka oraz Kołmogorowa–Smirnowa. Do porównania dwóch cech zmiennych o rozkładzie normalnym i jednorodnej wariancji zastosowano test t Studenta, w pozostałych przypadkach uży- to nieparametrycznego testu U Manna–Whitneya.
Parametry o rozkładzie normalnym sprawdzono analizą korelacji Pearsona, natomiast pozostałe parametry analizą korelacji Spearman Rank R.
Za statystycznie znamienny uznano poziom istot- ności (p) analizowanych wartości niższy od 0,05.
Wyniki
Stężenia leptyny w grupie dzieci zbyt małych do czasu trwania ciąży (SGA) wahały się w grani- cach od 0,43 ng/ml do 37,8 ng/ml, średnio 7,22 ± 8,96 ng/ml, a w grupie kontrolnej wynosiły od 2,24 ng/ml do 8,88 ng/ml, średnio 5,66 ± 2,06 ng/ml;
p = 0,405. Stężenia adiponektyny w badanej gru- pie wynosiły od 7,27 μg/ml do 31,4 μg/ml, średnio 15,5 ± 4,78 μg/ml, a w odpowiedniej grupie kontro- lnej wahały się w granicach od 7,69 μg/ml do 29,8 μg/ml, średnio 17,3 ± 7,24 μg/ml; p = 0,319. War- tości średnie stężeń leptyny i adiponektyny u dzieci z SGA i AGA nie różniły się istotnie. Stężenia lepty- ny u dzieci z SGA były średnio wyższe a adiponek- tyny niższe aniżeli u dzieci urodzonych z masą ciała adekwatną do wieku ciążowego (tabela I).
Stężenia leptyny w podgrupie dzieci urodzonych z SGA z pourodzeniowym skokiem wzrastania (catch up growth) wynosiły średnio 8,71 ± 9,7 ng/ml, a w podgrupie bez takiego skoku (non catch up growth) średnie wartości wynosiły 5,94 ± 8,26 ng/ml.
Różnica stężeń leptyny w porównywanych podgru- pach nie była istotna, p = 0,11. Stężenia adiponek- tyny w podgrupie dzieci z SGA, które „dogoniły”
wzrastanie wynosiły, średnio 14,88 ± 5,26 μg/ml,
a w podgrupie dzieci bez takiego skoku 16,16 ± 4,32 μg/ml, p = 0,22. Stężenia leptyny w podgrupie z pourodzeniowym skokiem wzrastania były jednak wyższe, a adiponektyny niższe aniżeli u dzieci bez takiego skoku (tabela II).
W grupie dzieci z SGA stwierdzono istotną do- datnią korelację stężeń leptyny ze stanem odżywie- nia badanych dzieci (wskaźnikiem BMI) (r = 0,662;
p = 0,000008).
Związek stężeń leptyny ze wskaźnikami HOMA IR, QUICKI był natomiast na granicy istotności sta- tystycznej (r = 0,31; p = 0,05; r = -0,31; p = 0,05).
Nie stwierdzono także istotnego związku między stężeniami leptyny a stężeniami glukozy na czczo (r = 0,14, p = 0,35), stężeniami glukozy w 120 min.
testu OGTT (r = 0,13, p = 0,38), stężeniami insu- liny na czczo (r = 0,22, p = 0,15), a także wskaź- nikami Belfiore (r = 0,26; p = 0,11) oraz AUC ins (r = 0,32; p = 0,11) (tabela III).
Jedynie stężenia adiponektyny u dzieci z SGA istotnie korelowały z wartościami wskaźnika insuli- nooporności Belfiore (r = 0,39, p = 0,0096). Nie ob- serwowano istotnego związku ze stanem odżywie- nia dzieci urodzonych z SGA, mierzonym wielko- ścią wskaźnika BMI (r = -0,21, p = 0,152), jak rów- nież ze wskaźnikami insulinooporności HOMA IR (r = 0,09, p = 0,55); QUICKI (r = -0,09, p = 0,55);
AUC ins (r = 0,185, p = 0,32) oraz pomiędzy stęże- niami adiponektyny a stężeniami glukozy na czczo Tabela I. Stężenia leptyny i adiponektyny w grupie badanej (SGA) oraz kontrolnej (AGA)
Table I. Leptin and adiponectin concentrations in SGA and AGA children
Rodzaj grupy
x ± SDSGA AGA
x ± SD Istotność różnic p
Leptyna (ng/ml) 7,22 ± 8,96 5,66 ± 2,0 0,405
Adiponektyna (ug/ml) 15,5 ± 4,76 17,3 ± 7,24 0,0319
Tabela II. Stężenia leptyny i adiponektyny w podgrupie dzieci z SGA z pourodzeniowym skokiem wzrastania i bez takiego skoku
Table II. Leptin and adiponectin concentrations in SGA with “catch up growth” and “non catch up growth”
Rodzaj grupy x ± SDSGA
“catch up”
x ± SDSGA
“non catch up”
Istotność różnic p
Leptyna (ng/ml) 8,7 ± 9,7 5,9 ± 8,2 0,11
Adiponektyna (ug/ml) 14,8 ± 5,2 16,16 ± 4,3 0,22
(r = 0,16, p = 0,26) i w 120 min. testu OGTT (r = 0,03, p = 0,79), jak również stężeniami insuliny na czczo (r = 0,13, p = 0,34) (tabela IV).
Dyskusja
Leptyna i adiponektyna to cytokiny tkanki tłusz- czowej, produkowane przez adipocyty. Wiele prac wskazuje na związek leptyny ze zjawiskiem insu- linooporności [17, 9]. Niektóre prace dowodzą od- wrotnej zależności stężeń leptyny i urodzeniowej masy ciała. Jacquet i wsp. [13] zwracają uwagę na
wzrost stężeń leptyny u dzieci z IUGR, zwłaszcza w okresie pourodzeniowego skoku wzrastania, jak również na związaną z tym okresem leptynoopor- ność. Ta ostatnia w okresie catch up growth może towarzyszyć insulinooporności z powodu koniecz- ności utrzymania dodatniego bilansu energetycz- nego. Zatem z uwagi na niską masę ciała i wyższe parametry insulinooporności należałoby się spo- dziewać wyższych stężeń leptyny u dzieci z SGA niż u ich rówieśników z AGA. Istnieje również ści- sła zależność stężeń leptyny od wielkości wskaźni- ka BMI.
Tabela III. Związek stężeń leptyny ze stężeniami glukozy na czczo i w 120 min. testu OGTT oraz insuliny na czczo, z BMI i ze wskaźnikami insulinooporności w grupie dzieci z SGA
Table III. Leptin correlation with fasting glucose level, glucose in 120 min. of OGTT test, fasting insulin, BMI and insulin resistance factors in SGA children
Leptyna (ng/ml)
r p
Glukoza 0’ 0,14 0,35
Glukoza 120’ 0,13 0,38
Insulina 0’ 0,22 0,15
BMI 0,66 0,000008
HOMA IR 0,32 0,05
QUICKI -0,32 0,05
Belfiore 0,26 0,11
AUC 0,32 0,11
Tabela IV. Związek stężeń adiponektyny ze stężeniami glukozy na czczo i w 120 min. testu OGTT, ze stężeniami insuliny na czczo a także z BMI i ze wskaźnikami insulinooporności w grupie dzieci z SGA
Table IV. Adiponectin correlation with fasting glucose level, glucose in 120 min. of OGTT test, fasting insulin, BMI and insulin resistance factors in SGA children
Adiponektyna (ug/ml)
r p
Glukoza 0’(mmol/l) 0,16 0,26
Glukoza 120’ (mmol/l) 0,03 0,79
Insulina 0’ (uIU/ml) 0,14 0,34
BMI -0,21 0,15
HOMA IR 0,09 0,55
QUICKI -0,09 0,55
Belfiore 0,39 0,0096
AUC 0,18 0,32
Wśród badanych w tej pracy dzieci z grupy bada- nej i z grupy kontrolnej w wieku przedpokwitanio- wym nie stwierdzono istotnych różnic w stężeniach leptyny. Wyższe stężenia tego hormonu uzyska- no jednak w grupie dzieci z SGA. BMI był istotnie wyższy u dzieci z AGA. Uzyskane wyniki, zgodnie z teorią Jaquet [17], mogą potwierdzać obniżanie się stężeń leptyny u dzieci z hipotrofią wewnątrz- maciczną (SGA) po okresie pourodzeniowego wzrastania, co może tłumaczyć brak istotnych róż- nic w stężeniach leptyny w porównywanych gru- pach dzieci w wieku przedpokwitaniowym. Jednak obserwując wyższe stężenia tego parametru u dzie- ci z SGA, zwłaszcza przy istotnie niższym wskaź- niku BMI, można podejrzewać tendencję do lepty- nooporności u tych dzieci.
Prawdopodobnie z uwagi na brak różnic wskaź- nika BMI nie stwierdzono istotnych różnic w stę- żeniach leptyny w podgrupach z pourodzeniowym skokiem wzrastania i bez takiego skoku. BMI nie różnił bowiem istotnie obu tych grup. Stwierdzono jednak wyższe, choć nieistotne statystycznie, war- tości stężeń leptyny w podgrupie z catch up growth.
Jaquet [13] wśród rocznych dzieci urodzonych z SGA stwierdziła natomiast istotnie wyższe stę- żenia leptyny u dzieci z SGA z pourodzeniowym skokiem wzrostu w porównaniu z dziećmi z AGA, chociaż wskaźnik BMI był istotnie niższy u dzieci z hipotrofią wewnątrzmaciczną. Dzieci te różniły się jednak wiekiem od grupy badanej w materiale wła- snym. W pracy nie stwierdzono istotnych korelacji stężeń leptyny ze wskaźnikami insulinooporności.
Wykazano natomiast istotną, wprost proporcjonal- ną zależność tych stężeń od stanu odżywienia bada- nych dzieci, czyli od wielkości wskaźnika BMI.
Im większy odsetek tkanki tłuszczowej i niższa insulinowrażliwość, tym niższe było stężenia adi- ponektyny. Hipoadiponektynemia poprzedza roz- wój otyłości, insulinooporności i cukrzycy typu 2 [18–20].
W grupie dzieci z SGA znajdujących się w wie- ku przedpokwitaniowym nie stwierdzono istotnych różnic w stężeniach adiponektyny w stosunku do dzieci urodzonych z masą ciała stosowną do wie- ku ciążowego. Uzyskane wyniki nie potwierdzają zatem spodziewanej hipoadiponektynemii u dzieci z SGA. Stężenia adiponektyny były jednak nieco niższe u tych dzieci, choć różnice nie były znamien- ne statystycznie.
Cianfarani [21], w 2004 r., zbadał 51 dzieci z SGA w wieku 8 lat, 17 dzieci z AGA w wieku 10 lat
oraz 24 otyłych dzieci w tym samym wieku. U dzie- ci z SGA stwierdził znacząco niższe stężenia adi- ponektyny w porównaniu z dziećmi urodzonymi z prawidłową masą ciała i z dziećmi otyłymi. War- tości BMI u dzieci z SGA i z AGA nie różniły się przy tym istotnie. Być może istniejąca różnica skła- du ciała w grupach dzieci włoskich może stanowić o odmienności wyników autora i w przedstawio- nej pracy. Poza tym w pracy tej wskaźnik BMI był istotnie niższy u dzieci z SGA, podczas gdy w gru- pie badanej przez Cianfarani [21] nie różnił się.
W pracy oceniono również stężenia adiponek- tyny u dzieci z SGA z pourodzeniowym skokiem wzrastania oraz bez takiego skoku. Nie stwier- dzono istotnych różnic w stężeniach adiponektyny między podgrupami. Wytłumaczeniem tego zjawi- ska mógłby być brak istotnych różnic we wskaźniku odżywienia (BMI). Nieco niższe stężenia adipo- nektyny uzyskano jednak u dzieci z pourodze- niowym skokiem wzrastania. W pracy Cianfarani i wsp. [21] stwierdzono natomiast znacząco niż- sze stężenia adiponektyny u dzieci z SGA z catch up growth w porównaniu z dziećmi bez pourodze- niowego skoku wzrastania. Nie było różnic w BMI.
Być może istniały większe różnice w składzie ciała w grupie dzieci włoskich w porównaniu z grupą ba- daną w pracy. Cianfarani i wsp. [21] wykazali tak- że odwrotną korelację stężeń adiponektyny z BMI, wskaźnikiem HOMA IR oraz ze stężeniami insuliny na czczo u dzieci z IUGR. W badaniu własnym nie obserwowano podobnego związku. Istotna korela- cja stężeń adiponektyny i wielkości wskaźnika Bel- fiore była bowiem, wbrew oczekiwaniom, wprost proporcjonalna. Nie ustalono również istotnego związku stężeń obu badanych tu cytokin.
Wnioski
Ponieważ stężenia leptyny i adiponektyny u dzie- ci z SGA i z AGA nie różniły się istotnie i nie były również związane z wielkością pourodzeniowe- go skoku wzrastania, można przypuszczać jedy- nie o nieznacznej intensywności leptynooporności i hipoadiponektynemii w wieku przedpokwitanio- wym u dzieci urodzonych z SGA, skłania to jednak do pogłębienia badań. Stwierdzone korelacje wy- branych parametrów przemian węglowodanowych mogą stanowić istotny element w diagnostyce ze- społu metabolicznego u dzieci urodzonych z SGA.
[1] Wollmann H.A.: Intrauterine growth restriction: definition and etiology. Horm Res., 1998:49,1-6.
[2] Lepercq J., Mahieu-Caputo D.: Diagnosis and management of intrauterine growth retardation. Horm. Res., 1998:49, 14-19.
[3] Pollack R.N., Divon M.Y.: Intauterine growth retardation: definition, classification and etiology. Clin. Obstet. Gynecol., 1992:35, 99-107.
[4] McFarlin B.L.: Intrauterine growth retardation. Etiology, diagnosis, and management. J. Nurse Midwifery, 1994:39, 52S-65S.
[5] Bryan S.M., Hindmarsh P.C.: Normal and abnormal fetal growth. Horm. Res, 2006:65, 19-27.
[6] Rymkiewicz-Kluczyńska B.: Wewnątrzmaciczne zaburzenia wzrastania – etiopatogeneza, wpływ na wzrastanie, stan hormonalny, propozycje terapeutyczne. Pharmacia Upjohn, Warszawa 2000.
[7] Gardosi J.: New definition of small for gestational age based on fetal growth potential. Horm. Res., 2006:65, 15-18.
[8]. Bryan S.M., Hindmarsh P.C.: Normal and abnormal fetal growth. Horm. Res., 2006:65, 19-27.
[9] Jaquet D., Leger J., Levy-Marchal C. et al.: Ontogeny of leptin in human fetuses and newborns effect of intrauterine growth retarda- tion on serum leptin concentrations. J. Clin. Endocrinol. Metab., 1998:83, 1243-1247.
[10] Linnemann K., Malek A., Sager R. et al.: Leptin production and release in the dually in vitro perfused human placenta. J. Clin. Endo- crinol. Metab., 2000:85, 4298-4301.
[11] Coutant R., Boux de Casson F., Douay O. et al.: Relationships between placental GH concentration and maternal smoking. Newborn gender, and maternal leptin: possible implications for birth weight. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2001:86, 4854-4859.
[12] Christou H., Connors J.M., Ziotopoulou M. et al.: Cord blood leptin and insulin-like growth factor levels are independent predictors of fetal growth. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2001:86, 935-938.
[13] Jaquet D., Leger J., Tabone D. et al.: High serum leptin concentration during catch-up growth of children born with intrauterine growth retardation. J. Clin. Endocrinol. Metab., 1999:84,1949-1953.
[14] Cianfarani S., Martinez C., Maiorana A. et al.: Adiponectin levels are reduced in children born small for gestational age and are inversely related to postnatal catch-up growth. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2004:89, 1346-1351.
[15] Kamoda T., Nozue H., Matsui A.: Serum levels of adiponectin and IGFBP-1 in short children born small for gestational age. Clin.
Endocrinol., 2007:66, 290-294.
[16] Evagelidou E.N., Giapros V.I., Challa A.S. et al.: Serum adiponectin levels, insulin ressistance, and lipid profile in in children born small for gestational age are affected by the severity of growth retardation at birth. Eur. J. Endocrinol., 2007:156, 271-277.
[17] Jaquet D., Gaboriau A., Czernichow P. et al.: Relatively low serum leptin levels in adults born with intra-uterine growth retardation.
Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord., 2001:25(4), 491-495.
[18] Lawlor D.A., Smith G.D., Ebrahim S. et al.: Plasma adiponectin levels are associated with insulin resistance, but do not predict future risk of coronary heart disease in women. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2005:90, 5677-5683.
[19] Butte N.F., Comuzzie A.G., Cai G. et al.: Genetic and environmental factors influencing fasting serum adiponectin in Hispanic children. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2005:90, 4170-4176.
[20] Singhal A., Jamieson N., Fewtrell M. et al.: Adiponectin predicts insulin resistance but not endothelial function in young, healthy adolescens. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2005:90, 4615-4621.
[21] Cianfarani S., Maiorana A., Geremia C. et al.: Blood glucose concentrations are reduced in children born small for gestational age (SGA), and thyroid-stimulating hormone levels are increased in SGA with blunted postnatal catch-up growth. J. Clin. Endocrinol.
Metab., 2003:88, 2699-2705.
PIŚMIENNICTWO/REFERENCES
