Zdzisław Krzemiński
Zbiór zasad etyki adwokackiej i
godności zawodu - projekt z 1986 r. (z
uzasadnieniem) [uzasadnienie oprac.
adw. dr Zdzisław Krzemiński]
Palestra 30/8(344), 70-83
70 Sprawy etyki aćwokackte) j j r 8 (3 4 4)
W tych warunkach wydawałoby się, że pozostaje tak opracowany pro
jekt skierować do Naczelnej Rady Adwokackiej i wziąć go pod obrady, a następnie uchwalić. Prezydium NRA na posiedzeniu w dniu 30.IV. 1986 r. postanowiło jednak opublikować projekt z uzasadnieniem w „Pa- lestrze” i zwrócić się do w s z y s t k i c h K o l e ż a n e k i K o l e g ó w z apelem i prośbą o nadesłanie do Redakcji „Palestry” lub do Prezydium NRA swoich uwag, opinii, wniosków, dezyderatów i propozycji w t e r m i n i e do 1.11.1987 r. Dla ułatwienia tego zadania przedrukowuje się jed nocześnie tekst dotychczas obowiązującego Zbioru z dnia 10.11.1970 r. (str. 83—90).
Powód takiego postępowania jest chyba jasny. Zbiór jest tak ważnym aktem wewnętrznym adwokatury, dotyka tak istotnych problemów na szej moralności zawodowej i prawniczej, że żaden adwokat i aplikant adwokacki nie może pozostać tu obojętny. Prezydium NRA uznało, że problematyka Zbioru zasługuje na szerokie spopularyzowanie, oraz chce się upewnić, czy nowelizacja taka jest celowa i konieczna oraz czy pro jekt uwzględnia wszystkie złożoności i uwarunkowania naszego zawodu. Wydaje się, że projekt może być nośnikiem intelektualnego zaangażowa nia adwokatury w zbliżającej się kampanii wyborczej do organów adwo katury. W tym przeświadczeniu przedstawiamy projekt pod powszechny osąd społeczności adwokackiej.
Prezydium NRA
2. ZBIÓR ZASAD
ETYKI ADWOKACKIEJ I GODNOŚCI ZAWODU —
PROJEKT z 1986 r. (z UZASADNIENIEM)
Rozdział I PRZEPISY OG0LNE
« 1
1. Etyka adwokacka wynika z ogólnych norm etycznych zastosowa nych do zawodu adwokata.
2. Naruszeniem godności zawodu jest takie postępowanie adwokata, które poniża go w opinii publicznej lub podrywa zaufanie do zawodu adwokackiego.
3. Obowiązkiem adwokata jest przestrzeganie norm etycznych oraz strzeżenie godności zawodu adwokackiego.
§ 2
W przypadkach nie przewidzianych w Zbiorze należy kierować się zasadami ustalonymi w uchwałach władz samorządu adwokackiego, orzecznictwie dyscyplinarnym oraz w zwyczajach przyjętych przez śro dowisko adwokackie.
§ 3
Zasady przyjęte przez Zbiór obowiązują adwokatów oraz mają odpo wiednie zastosowanie do aplikantów adwokackich.
N r 8 (344) Projekt Zbioru zasad etyki adw. (z 1986 r.) 71
§ 4
Adwokat odpowiada dyscyplinarnie za uchybienie etyce lub godności zawodu popełnione w działalności zawodowej, publicznej oraz w życiu prywatnym.
§ 5
Każdy adwokat obowiązany jest współdziałać w przestrzeganiu przez członków adwokatury zasad etyki i godności zawodu.
Jest on uprawniony do zwrócenia uwagi koledze naruszającemu po wyższe zasady, a w przypadku ciężkiego uchybienia tym zasadom obo wiązany jest rozważyć potrzebę zawiadomienia o tym rady adwokackiej.
§ 6
1. Czynności zawodowe adwokata powinny zmierzać do ochrony in teresów klienta.
2. Przy wykonywaniu czynności zawodowych adwokat korzysta z peł nej niezależności.
§ 7
Adwokat powinien wykonywać czynności zawodowe według najlep szej woli i wiedzy z należytą uczciwością, dokładnością, sumiennością i gorliwością.
§ 8
Z zawodem adwokata nie wolno łączyć takich zajęć, które ograniczy łyby niezależność adwokata lub podrywały do niego zaufanie.
§ 9
Adwokat nie może być pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinar nej za czyn popełniony przed wpisem na listę adwokatów.
Rozdział II
WYKONYWANIE ZAWODU
§
10Czynności zawodowe adwokata powinny być wykonywane zgodnie z obowiązującymi przepisami.
§ U
Adwokat nie może usprawiedliwiać naruszania zasad etyki i godności zawodu powoływaniem się na sugestie otrzymane od klienta.
72 Sprawy etyki adwokackie) N r 8 (344)
§ 12
Adwokat powinien unikać przewlekania spraw. Nie powinien też wy taczać fikcyjnych postępowań, które zmierzają do obchodzenia prawa.
§ 13
Przy wykonywaniu czynności zawodowych niezbędne jest przestrze ganie rzeczowości.
Wystąpienia świadczące o braku przygotowania, przemówienie chao tyczne i rażąco przewlekłe uchybiają godności zawodu.
§ 14
Adwokat odpowiada za formę i treść pism procesowych przez niego redagowanych chociażby nie były przez niego podpisane.
§ 15
Adwokat nie ponosi odpowiedzialności za zgodność z prawdą faktów podanych mu przez klienta, obowiązuje go jednak ostrożność w formuło waniu okoliczności drastycznych lub mało prawdopodobnych. W razie konieczności przytoczenia drastycznych okoliczności lub wyrażeń adwo kat powinien nadać swemu wystąpieniu taką formę, aby nie uchybić powadze sądu, władz i godności zawodu adwokackiego ani też bez po trzeby nie urazić osób, których może to dotyczyć.
§ 16
W korespondencji zawodowej należy przestrzegać właściwej formy. Nie wolno używać wyrażeń czy zwrotów obrażliwych lub niestosownych, jak również grozić ściganiem karnym lub dyscyplinarnym.
§ 17
Adwokat, korzystając przy wykonywaniu zawodu z wolności słowa i pisma, powinien zachować odpowiedni umiar i oględność.
§ 18
1. Przy wykonywaniu czynności zawodowych adwokat powinien uni kać publicznego demonstrowania swego osobistego stosunku do klienta, osób bliskich klientowi oraz innych osób uczestniczących w postępowa niu.
2. Niedopuszczalne jest także okazywanie zażyłości z osobami zatrud nionymi w sądzie, w urzędach i organach ścigania.
§ 19
1. Adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej.
Projekt Zbioru zasad etyki adw. (z 1956 r.) 73 N r 8 (344)
2. Znajdujące się w aktach adwokackich materiały objęte są tajem nicą adwokacką.
3. Tajemnicą objęte są wiadomości, notatki i dokumenty, uzyskane od klientów oraz innych osób.
4. Obowiązek dochowania tajemnicy przez adwokata nie ulega prze dawnieniu. Obowiązek ten trwa, chociażby ustał stosunek pełnomocnictwa między adwokatem a klientem.
5. Adwokat nie powinien zgłaszać dowodu ze świadka-adwokata ce lem ujawnienia przez niego wiadomości uzyskanych w związku z wyko nywaniem zawodu adwokackiego.
§ 20
W przypadku dokonywania przez władze przeszukania w lokalu zes połu adwokackiego lub mieszkaniu prywatnym adwokata, adwokat obo wiązany jest żądać uczestnictwa przedstawiciela samorządu adwokac kiego.
§ 21
1. Adwokatowi nie wolno podjąć się prowadzenia sprawy ani udzielić pomocy prawnej, jeżeli:
a) udzielił już pomocy prawnej stronie przeciwnej w tej samej sprawie lub w sprawie z nią związanej,
b) brał udział w tej sprawie z ramienia władzy publicznej,
c) osoba, przeciwko której ma prowadzić sprawę, jest jego klientem, choćby nawet w zupełnie innej i nie związanej z nią sprawie, d) adwokat będący dla niego osobą bliską prowadzi sprawę lub udzielał
pomocy prawnej stronie przeciwnej w tej samej sprawie lub w spra wie z nią związanej.
2. Adwokat nie może prowadzić sprawy przeciwko jednostce gospo darki uspołecznionej, w której jego współmałżonek zajmuje stanowisko radcy prawnego.
§ 22
Adwokata obowiązuje zakaz korzystania z reklamy w jakiejkolwiek postaci, jak również zakaz zdobywania sobie klienteli w sposób sprzeczny z godnością zawodu.
W szczególności sprzeczne z godnością zawodu jest między innymi: 1) korzystanie z usług pośredników,
2) narzucanie komukolwiek swej pomocy prawnej,
3) pozyskiwanie klienteli w sposób niezgodny z zasadami lojalności względem kolegów.
§ 23
Adwokaci powinni udzielać sobie wzajemnej rady i pomocy w pracy zawodowej, jeżeli nie koliduje to z interesem klienta.
74 Sprawy etyki adwokackiej N r 8 (344)
Rozdział III
OBOWIĄZKI ADWOKATA JAKO CZŁONKA ZESPOŁU ADWOKACKIEGO
§ 24
Adwokat-członek zespołu adwokackiego powinien troszczyć się o na leżytą rangę społeczną zespołu i o podnoszenie poziomu jego pracy.
§ 25
Adwokat-członek zespołu adwokackiego zobowiązany jest wykonywać aktywnie i sumiennie obowiązki ciążące na nim jako członku zespołu, brać udział w zebraniach zespołu oraz uczestniczyć w innych formach działalności organizacyjnej zespołu.
§ 26
Adwokaci-członkowie zespołu obowiązani są do przejawiania troski o dobro zespołu i okazywanie sobie wzajemnej życzliwości koleżeńskiej.
§ 27
Adwokat-członek zespołu nie może bez uzasadnionej przyczyny uchy lać się od wykonywania obowiązku włożonego na niego przez organa zespołu.
' § 28
Kierownik zespołu obowiązany jest do zapewnienia w miarę możli wości członkom zespołu równomiernego rozdziału spraw z uwzględnie niem ich specjalności zawodowej oraz życzeń klienta.
§ 29
Na kierowniku zespołu ciąży obowiązek dbałości o właściwe zachowa nie się adwokatów w czasie pobytu w zespole zarówno w stosunku do klienta, adwokatów członków zespołu oraz personelu zespołu.
Rozdział IV
STOSUNEK DO SĄDÓW I WŁADZ § 30
1. Adwokat zobowiązany jest do zachowania umiaru i taktu w po stępowaniu wobec sądu, urzędów i instytucji, przed którymi występuje.
2. Nawet w przypadku niewłaściwego zachowania się osób biorących udział w postępowaniu, adwokat powinien wykazać opanowanie i takt.
N r 8 (344) Projekt Zbioru zasad etyki adw. (z 1986 r.) 75
§ 31
Adwokat powinien w toku rozprawy dbać o to, aby jego wystąpienia, wypowiedzi i zadawane pytania nie naruszyły godności osób biorących udział w rozprawie.
§ 32
Adwokat w trakcie widzeń z osobami pozbawionymi wolności powinien w sposób szczególny dbać o zachowanie powagi i godności zawodu.
§ 33
1. Adwokat ma obowiązek zawiadomić przed terminem sąd lub wła dzę o niemożności wzięcia udziału w czynności.
2. W każdym przypadku adwokat jest obowiązany do usprawiedli wienia przyczyn swego niestawiennictwa.
3. W razie wygaśnięcia pełnomocnictwa adwokat powinien bezzwłocz nie o tym fakcie zawiadomić sąd lub władzę.
Rozdział V
STOSUNEK DO KOLEGÓW
§ 34
Adwokat powinien przestrzegać w stosunku do kolegów zasad uprzej mości, lojalności i koleżeństwa.
§ 35
Niedopuszczalne jest porozumienie się adwokata ze stroną przeciwną z pominięciem jej obrońcy lub pełnomocnika.
§ 36
Wszelkie pozaprocesowe pertraktacje pojednawcze prowadzone z udzia łem adwokatów nie podlegają ujawnieniu.
§ 37
Przed udzieleniem pomocy prawnej adwokat niezwłocznie powinien się upewnić, czy w tej samej sprawie klient nie korzysta już z pomocy prawnej innego adwokata, a jeśli tak, to bez wiedzy i zgody tegoż ad wokata nie może udzielić pomocy prawnej ani też brać udziału w spra wie łącznie z adwokatem dotychczas występującym.
Adwokat prowadzący sprawę może odmówić wyrażenia tej zgody tylko z ważnych przyczyn.
76 Sprawy etyki adwokackie} N r 8 (344)
---/
W sytuacji, w której zwłoka związana z koniecznością porozumienia się między adwokatami mogłaby spowodować istotny uszczerbek dla in teresów klienta, adwokat wstępujący do sprawy powinien udzielić klien towi niezbędnej pomocy prawnej, zawiadomić o tym niezwłocznie do tychczasowego adwokata i w razie powzięcia wiadomości o istnieniu przeszkód, odstąpić od dalszego udzielania tej pomocy.
§ 38
Adwokat obejmujący sprawę z wyboru powinien zawiadomić o tym właściwy organ procesowy, a w razie uprzedniego wyznaczenia w tej sprawie obrońcy lub pełnomocnika z urzędu, ma obowiązek niezwłocz nego zawiadomienia go o przejęciu sprawy.
§ 39
Ewentualne skargi na kolegów adwokat powinien kierować tylko do właściwych organów adwokatury.
§ 40
Adwokat może się podjąć zastępstwa stron w sprawie przeciwko ad wokatowi wynikłej z jego czynności zawodowych dopiero po uprzednim zawiadomieniu rady adwokackiej, której sam podlega.
§ 41
W sprawie przeciwko innemu adwokatowi, jeżeli istota przyjętej spra wy na to pozwala, adwokat powinien podjąć starania o polubowne i do browolne jej załatwienie.
§ 42
W razie sporów między adwokatami należy wyczerpać przede wszyst kim możliwości ich załatwienia w drodze polubownej lub za pośrednic twem właściwych organów adwokatury.
W razie kolizji między zasadami koleżeństwa a uzasadnionym intere sem klienta należy dać pierwszeństwo interesom klienta.
§ 43
Zasady koleżeństwa zobowiązują do tego, żeby adwokat który:
a) nie może się stawić na czynności sądowe w wyznaczonym czasie —- zawiadomił wcześniej adwokatów występujących w tej sprawie i w miarę możności uzgodnił z nimi czas swego stawiennictwa,
b) pragnie uzyskać zgodę sądu na rozpatrzenie sprawy, w której wystę puje, poza kolejnością — upewnił się przedtem, czy adwokaci wy stępujący w poprzednich sprawach wyrażą na to zgodę,
c) zamierza w prowadzonej przez siebie sprawie złożyć na rozprawie pisma procesowe — uczynił to w miarę możliwości na początku
roz-Nr 8 (344) Projekt Zbioru zasad etyki adw. (z ltse r.j
prawy, a odpisy ich doręczył jak najwcześniej koledze przeciwnikowi procesowemu,
d) załącznik do protokołu powinien być złożony z odpisem dla strony przeciwnej.
§ 44
Udzielając substytucji koledze, adwokat obowiązany jest uczynić to w czasie umożliwiającym należyte przygotowanie się jego substytutowi do rozprawy oraz przekazać mu wszelkie potrzebne dokumenty i notatki. Szczególną staranność w tym względzie powinien wykazać adwokat wtedy, gdy zastępstwo zleca aplikantowi adwokackiemu.
§ 45
Adwokat przyjmujący zastępstwo substytucyjne od adwokata z innej miejscowości powinien potwierdzić przyjęcie substytucji.
Rozdział VI
STOSUNEK DO KLIENTÓW
§ 46
Adwokat nie może się podejmować prowadzenia sprawy, z jaką zgła sza się do niego osoba nieupoważniona, chyba że jest to członek rodziny danej strony lub osoba jej bliska.
§ 4?
Adwokat nie może reprezentować klientów, których interesy są sprzecz ne, chociażby ci klienci godzili się na to.
§ 48
Adwokatowi nie wolno udzielać pomocy prawnej przeciwko osobie jemu bliskiej.
i§ 49
Adwokat nie powinien podejmować się prowadzenia sprawy przeciwko osobie, z którą ma poważny zatarg.
§ 50
Adwokatowi nie wolno się podejmować prowadzenia sprawy, w której wyniku jest lub może być osobiście materialnie zainteresowany, chyba że chodzi o roszczenie członka rodziny wspólne dla niego i dla strony.
id Sprawy etyki adwokackie}
— ---1
N r 8 (344)
§ 51
Adwokat obowiązany jest czuwać nad biegiem sprawy i informować klienta w miarę potrzeby o jej wyniku.
§ 52
W sprawach pieniężnych obowiązuje adwokata w stosunku do klienta bezwzględna skrupulatność.
'§ 53
Stosunek klienta do adwokata oparty jest na zaufaniu i dlatego adwo kat obowiązany jest wypowiedzieć za zgodą kierownika zespołu adwo kackiego pełnomocnictwo, gdy z okoliczności wynika, że klient stracił do niego zaufanie.
•§ 54
Adwokat nie powinien dopuszczać do sytuacji, która by go uzależnia ła od klienta, a w szczególności adwokatowi nie wolno zaciągać poży czek u klienta, którego sprawę prowadzi.
'§ 55
Adwokat obowiązany jest niezwłocznie zwrócić klientowi — na zgło szone przez niego żądanie — wszystkie otrzymane od niego dokumenty, jak również pisma, które jako pełnomocnik otrzymał z sądu lub od władz w prowadzonej przez siebie sprawie.
’§ 56
Adwokatowi nie wolno uzależniać wydania klientowi jego pism i do kumentów od uregulowania przez klienta opłat i kosztów, przypadają cych na rzecz zespołu adwokackiego.
§ 57
1. Adwokatowi nie wolno w sprawie, którą prowadzi, zaniechać czynności z tego powodu, że klient nie wniósł należytych opłat na rzecz zespołu adwokackiego, a w szczególnośei nie wolno mu z tego powodu uchylić się od stawiennictwa na rozprawie. Natomiast nieuiszczenie przez klienta opłat może stanowić podstawę do wypowiedzenia pełno mocnictwa w trybie i terminie przewidzianym w ustawie.
2. Adwokat nie jest obowiązany do ponoszenia w prowadzonej spra wie wydatków, w szczególności na koszty przejazdu do innej miejsco wości, oraz do wykładania opłat, jeżeli klient, wezwany należycie, nie wpłacił w terminie do kasy zespołu adwokackiego potrzebnej kwoty.
§ 58
Na zaniechanie wniesienia środka odwoławczego adwokat obowiązany jest uzyskać zgodę klienta, w miarę możności pisemną.
N r 8 (344) Projekt Z bioru zasad etyki adw. (z 1986 r.) 7Ö )
% 5&
Jeżeli adwokat uważa, że wniesienie środka odwoławczego w prowa dzonej przez niego sprawie jest bezzasadne, a klient z tym stanowiskiem się nie zgadza, powinien wypowiedzieć za zgodą kierownika zespołu ad wokackiego — pełnomocnictwo w takim terminie, aby umożliwić klien towi bądź powierzenie sprawy innemu adwokatowi, bądź też wniesienie tego środka odwoławczego.
§ 60
Adwokatowi nie wolno brać udziału w czynnościach egzekucyjnych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Zakaz ten nie odnosi się do czynności sądowych oraz czynności związanych z egzekucją z nierucho mości.
Rozdział VII
STOSUNEK DO WŁADZ ADWOKATURY
<§ 61
Pełnienie funkcji we władzach adwokatury jest obowiązkiem społecz nym. Odmowa ich pełnienia może nastąpić tylko w uzasadnionych przy padkach.
§ 62
Adwokat obowiązany jest okazywać poszanowanie dla władz samo rządu adwokackiego i przedstawicieli tego samorządu.
§ 63
Członek władz adwokatury powinien zaprzestać wykonywania funkcji w tych władzach w razie tymczasowego zawieszenia go w czynnościach zawodowych.
(§ 64
Adwokat obowiązany jest przestrzegać uchwał, zarządzeń i instrukcji organów adwokatury podanych do wiadomości we właściwy sposób.
§ 65
Adwokat obowiązany jest stawić się na każde wezwanie władz adwo katury, a ewentualne swe niestawiennictwo powinien niezwłocznie usprawiedliwić. Adwokat obowiązany jest udzielić władzom adwokatury żądanych wyjaśnień w zakreślonym terminie.
80 Sprawy etyki adwokackiej Nr 8 (344)
§
66Adwokat obowiązany jest współdziałać z władzami adwokatury we wszystkich sprawach zawodu adwokackiego.
S 67
Niniejszy Zbiór wchodzi w życie z dniem ogłoszenia w miesięczniku „Palestra”. Równocześnie traci moc Zbiór zasad etyki adwokackiej i god ności zawodu uchwalony przez Naczelną Radę Adwokacką w dniu 10 stycznia 1970 r.
U z a s a d n i e n i e
1. P rz ed sta w io n y p rz y nin iejszy m p ro je k t Z b io ru opracow any został p rze z K o m isję d /s ety k i, pow o łan ą n a pod staw ie u ch w a ły N aczelnej R ad y A dw ok ack iej. P rzew odniczącym K o m isji je s t adw . d r Z dzisław K rzem iński. K o m isja p ra c o w a ła n a p o siedzeniach w okresie od listo p a d a 1983 r. do k w ie tn ia 1986 r.
N a p ierw szy m posiedzeniu u chw alone zostały tezy będące w sk az ó w k am i p rz y o p rac o w a n iu te k s tu Z bioru. Tezy te brzm iały:
a) należy dostosow ać zasady e ty k i zaw odow ej i godności zaw odu do now ego brzm ien ia p ra w a o ad w o k a tu rze,
b) Z biór n ie m oże m ieć c h a r a k te ru te k s tu w yczerp u jąceg o i w obec tego w w y p ad k a ch n ie u n orm ow anych w Zbiorze należy się k ie ro w a ć za sa d am i u sta lo n y m i w uchw ałach w ła d z sa m o rz ąd u adw okackiego, orzecznictw ie d y sc y p lin a rn y m o raz w zw yczajach p rz y ję ty c h przez środow isko ad w o k a c kie,
c) przep isy Z b io ru sto su je się odpow iednio do ap lik an tó w adw okackich, d) p rze p isy Z b io ru o b ow iązują w szy stk ich adw okatów , a jeżeli chodzi o r a d
ców p raw n y ch , to je d y n ie ty ch , k tó rzy są w p isan i n a listę adw o k ató w , e) n iezbędne je st w p ro w ad zen ie do te k s tu now ego ro zd z iału pośw ięconego
obow iązkom a d w o k a ta-d ziała cz a sa m o rz ąd u adw okackiego,
i) ze Z b io ru w yłącza się rozdział pośw ięcony obow iązkom ra d c y praw n eg o , g) należy ro zbudow ać p rzepisy dotyczące ta je m n ic y zaw odow ej ad w o k a ta
z założeniem , że ta je m n ic ą o bjęte są ta k ż e a k ta podręczne a d w o k a ta, h) dotychczasow y Z biór p odlega zm ianom ty lk o w częściach w y m ag ający ch
d ostosow ania do now ych p rzepisów o raz w częściach, k tó re w św ie tle do tychczasow ej p ra k ty k i w y m ag a ją n iezbędnych zm ian.
2. R e fe re n ta m i poszczególnych rod ziałó w byli: P rz ep isy ogólne — adw . d r Z dzisław K rzem iński, W y konyw anie zaw odu — adw . d r Z dzisław K rzem iński,
O bow iązki a d w o k a ta ja k o członka zespołu adw okackiego — adw . K . B odziony, S to su n ek do sądów i w ła d z — adw . S. S n iec h ó rsk i i adw . Z. W ęgliński, S to su n e k do kolegów — adw . M. A d am sk a-K o lu p a i adw . A. B ąkow ski, S to su n ek do k lie n tó w — adw . R. Siciński,
S to su n ek do w ła d z a d w o k a tu ry — adw . R. S iciński.
P ierw szy te k s t ko m isji za w ierał jeszcze je d e n rozdział za ty tu ło w a n y : „O bow iązki członków organów sa m orządow ych”. W obec tego że w d y sk u sji n a d ro zesłan y m p ierw szy m p ro je k te m w iększość d y sk u ta n tó w k w estio n o w ała p o trzeb ę w p ro w a d ze n ia ta k ieg o rozd ziału do Z bioru, ko m isja n a sw ym końcow ym p osiedzeniu w d n iu 22 k w ie tn ia 1986 r. p o sta n o w iła u su n ąć te n rozdział z p ro jek tu .
3. W rozdziale pierw szym należało przede w szystkim rozstrzygnąć podstaw ow ą k w estię, a m ianow icie to, czy należy utrzy m ać dotychczasow ą form ę, tzn. „Zbiór z a sa d ”, czy też m a to być „kodeks”. J a k w iadom o, k w estia ta od la t n ależała do d y sk u sy jn y ch (vide: Z. K r z e m i ń s k i : Z h isto rii prac n a d k o d y fik ac ją zasad e ty k i adw okackiej, P a le s tra 1968, n r 11, s. 58 i n.). U znano je d n ak , że dotychczasow a fo rm a o p raco w an ia sp raw d ziła się w p rak ty c e i należy ją utrzym ać. M a w ięc zostać naz w a „Zbiór zasad” , m a jąc y być „przew odnikiem u ła tw iając y m p ra c ę rzecz nik ó w d y sc y p lin a rn y c h i k om isji d y sc y p lin a rn y c h ” (słowa mec. S. Janczew skiego).
Użycie fo rm y „kodeks” stw orzyłoby konieczność tra k to w a n ia opraco w an ia jako fo rm y legislacy jn ej obejm u jącej w szystkie sytuacje. T ym czasem w p ra k ty c e a d w o k ack iej z d a rzają się w y p ad k i ta k szczególne, że nie zaw sze m ogą one być p rze w id zian e i odpow iednio rozstrzy g n ięte w tym , co się nazy w a „kodeksem ” . W iadom o ta k że , że każdy kodeks m usi zaw ierać dyspozycje co do k ary , a tego należało unikać.
P ew nym a rg u m e n tem nie bez znaczenia je st rów nież fa k t, że w szystkie znane o p rac o w a n ia obow iązujące w E uropie p o słu g u ją się fo rm ą „zbioru za sa d ”. Te doś w iadczenia n ab y te przez eu ro p ejsk ie środow iska adw okackie nie m ogło być nie zauw ażone.
W iele u w agi pośw ięcono stronie red a k cy jn e j. Chodziło o to, by rozstrzygnąć, czy „Zbiór zasad” m a zaw ierać jedynie zasady blan k ieto w e, czy te ż p o w in ie n roz strzy g ać w sposób kazuistyczny k o n k re tn e sta n y faktyczne. Odżył s ta ry dylem at le g isla to rsk i: sy n teza czy kazu isty k a?
P ro b le m te n w y d aje się łatw y, gdy ro zstrzyga się sam ą zasadę, je d n ak ż e w p r a k tyczn y m zastosow aniu przy red a g o w a n iu k o n k retn e g o te k s tu trzy m an ie się w spo sób szty w n y je d n ej czy d rugiej zasady je st bardzo tru d n e . W w ielu w y p ad k a ch w y sta rc zy n a pew no przepis ogólny. T ak ą zasadę zastosow ano p rzy red a g o w a n iu części ogólnej. N atom iast trze b a było odstąpić od te j zasady p rzy red a g o w a n iu np. rozd ziału zajm ującego się stosunkiem a d w o k a ta do k lienta.
S tosow ano zatem p ew n ą elastyczność, p o zw alającą n a k o rzy stan ie zarów no z je d n ej ja k i z d rugiej zasady.
O dstąp iliśm y n ato m ia st od p o w tarz an ia k o n k retn y c h przepisów za w arty ch w p ra w ie o adw o k atu rze. „Ł opatologiczne” p o w tarz an ie tych norm nie m iałoby najm n iejszeg o sensu. D latego uznano, że nie należy przepisyw ać treśc i a rt. 1 p raw a o ad w o k a tu rze („A d w o k atu ra pow ołana je st do (...)”). M ieliśm y św iadom ość tego, że Z biór nie je st podręcznikiem ani kom en tarzem do p ra w a o ad w o k a tu rze i wobec tego nie może się on zajm ow ać zagadnieniam i zw iązanym i z zasadam i u stro ju a d w o k atu ry . J e s t jedynie zbiorem zasad ety k i ad w okackiej i godności zaw odu i d la tego p ow inien obejm ow ać ty lk o te kw estie, k tó re bezpośrednio łączą się z e ty k ą lub godnością zaw odu.
P o w stała n ato m ia st w ątpliw ość, czy należy w prow adzać do Z bioru definicje. K o n k re tn ie chodziło o to, czy definiow ać pojęcie etyki. J a k w iadom o, definicja ety k i należy do zjaw isk pow szechnie znanych. Je st to pojęcie ty p u podręczniko wego. P rz y jm u je się, że „etyka to ogół ocen i norm m oralnych p rzy ję ty ch za obo w iązu jące przez społeczeństw o”. D latego ta k ich podstaw ow ych pojęć nie w p ro w a dzono do Zbioru. N atom iast należało w yjaśnić, n a czym polega pojęcie „etyki za w o d o w ej”. D latego w § 1 w yjaśniliśm y, że „etyka adw okacka w ynika z ogólnych norm etycznych zastosow anych do zaw odu adw okackiego”. Mówiąc inaczej tzw. m oralność adw okacka to po p ro stu zastosow anie ogólnych zasad ety k i do kon k re tn y c h sy tu a cji w ynik ający ch ze specyfiki zaw odu adw okackiego. Nie m oże być m ow y o p rzeciw staw ian iu sobie obu etyk, a ty lk o o ich w zajem nym u zu p e łn ia n iu się.
N r 8 (344) Projekt Zbioru zasad etyki adw. (z 1986 r.) 81
82 Spra w y ety ki adw okackiej Nr 8 (344)
N atom iast uznano za celow e sprecyzow anie pojęcia „godności zaw odu” , gdyż spotykaliśm y się z glosam i, że je st to pojęcie p rz e sta rz a łe i ja k o pochodzące z in n e j epoki, rzekom o obecnie niepotrzebne. K om isja m e podzieliła je d n a k tych zastrzeżeń. P rzeciw nie, uw ażała, że p a le stra od d aw n a m a duże am b icje zaw odow e i poczucie w łasn ej godności zaw odow ej. Im w ięcej będzie tych am bicji, ty m w ię cej za n o tu je m y osiągnięć. P ojęcie „godności’ m a szczególne znaczenie w naszym zaw odzie i je st silnie ak c en to w an e przez w szystkie obow iązujące w E uropie zbiory zasad etyki. D latego w yrażono w Zbiorze w sposób k ategoryczny, że „n aruszeniem godności zaw odu je st ta k ie postępow anie ad w o k ata, k tó re poniża go w opinii publicznej lu b p o d ry w a zau fan ie do zaw odu adw okackiego” (§ 1 ust. 2). O bow iązkiem każdego ad w o k a ta i a p lik a n ta adw okackiego jest p rze strzeg a n ie norm etycznych oraz strzeżenie godności zaw odu adw okackiego.
W w y p ad k a ch n ie unorm o w an y ch w Z biorze należy k ie ro w a ć się zasadam i ustalo n y m i w u ch w ałach sam o rząd u adw okackiego, orzecznictw ie dyscy p lin arn y m oraz w zw yczajach p rzy ję ty ch przez środow isko adw okackie.
Z biór p rz y ją ł za p u n k t w yjścia ocenę poczynań a d w o k a ta w ra m a c h zgodności z e ty k ą zaw odow ą oraz poczuciem godności zaw odow ej. N ato m iast u sta w a -P ra w o o ad w o k a tu rze za jm u je się — m iędzy innym i — k w estiam i dotyczącym i d zia ła l ności ad w o k a ta w ra m a c h zgodności z praw em .
W p a ra g ra fie szóstym podkreślono, że czynności zaw odow e a d w o k a ta pow inny zm ierzać do ochrony in te resó w k lie n ta . O chrona in te resó w k lie n ta m usi być re a li zow ana w ram a ch obow iązującego p raw a. A dw okat, b ro n iąc k lie n ta , nie może sto sow ać środków niezgodnych z praw em . Nie w olno m u ta k ż e u ja w n iać fak tó w działający ch n a niekorzyść jego k lie n ta . M a p rzed e w szystkim bro n ić in teresó w k lie n ta , którego je st pełnom ocnikiem czy obrońcą.
W iele w ątpliw ości p ow staw ało p rzy red a g o w a n iu p a ra g ra fu p iąteg o stan o w iące go, że każdy ad w o k a t obow iązany je st w spółdziałać w p rze strzeg a n iu przez człon ków a d w o k a tu ry zasad ety k i i godności zaw odu. Je d n a k ż e d aw n y te k s t przew id y w a ł ponadto, że w w y p a d k u ciężkiego uch y b ien ia ty m zasadom ad w o k a t poza zw róceniem uw agi koledze pow inien o ty m w ykroczeniu zaw iadom ić w łaściw ą ra d ę adw okacką. C hodziło w d aw n y m tekście o tzw . obow iązek „sygnalizacji”. Otóż ko m isja nie zaak cep to w ała tego rozw iązania. U w ażaliśm y, że a d w o k a tu ra z za sad y przeciw n a je st in sty tu c ji d en u n c ja cji niezależnie od tego, ja k będziem y to nazyw ali. K ry ty k u ją c tę in sty tu cję w skazyw ano n a to, że nałożenie n a ad w o k a ta obow iązku „sygnalizacji” m oże doprow adzić do w ew nętrznego rozbicia zespołów. O statecznie trz e b a sobie zdaw ać sp raw ę z tego, że nie je st „b u d u ją c a ” św iadom ość, iż kolega z zespołu siedzący p rzy sąsiednim b iu rk u je st zobow iązany do złożenia w określonych okolicznościach doniesienia n a swego kolegę.
P rz y jęto ostatecznie jako zasadę, że ad w o k a t u p raw n io n y je st do zw rócenia u w agi koledze n a ru sz a ją c e m u zasady etyki, a w w y p a d k u ciężkiego uchybienia obow iązany je st w e w łasnym sum ieniu rozw ażyć, czy n ależy o ty m zaw iadom ić rad ę adw okacką.
4. W rozdziale dru g im poczyniono n iew iele zm ian w sto su n k u do daw nego te k stu . U znano je d n a k za konieczne rozbudow anie p rze p isu odnoszącego się do t a jem nicy zaw odow ej ad w o k ata. D otychczasow y te k st był zbyt b la n k ieto w y i lako niczny i w p ra k ty c e p o w sta w a ły pow ażne w ątpliw ości p rzy jego stosow aniu.
O becnie w ięc § 19 Z bioru stanow i, że obow iązek dochow ania tajem n icy zaw o dow ej m a c h a ra k te r bezw zględnie obow iązujący. M a teria ły z n a jd u ją c e się w ak tach podręcznych ad w o k a ta objęte są ta je m n ic ą adw okacką. O bow iązek dochow a n ia ta jem n icy nie ulega p rzedaw nieniu. S tw ierdzono p o n a d to w sposób kategorycz ny, że ad w o k a t nie pow inien zgłaszać dow odu ze św ia d k a -a d w o k a ta w celu u ja w
Nr 8 (344) Zbiór zasad e ty k i adw. dotychczas obowiązujący 83
n ie n ia przez niego w iadom ości u zyskanych w zw iązku z w ykonyw aniem zaw odu adw okackiego. D odano w reszcie b ardzo w ażny przepis (§ 20) stanow iący, że w razie d o k o n y w an ia przez w ładze p rze szu k a n ia w lo k a lu zespołu adw okackiego luh w m ie sz k an iu p ry w a tn y m ad w o k ata, a d w o k a t obow iązany je st żądać u czestnictw a p rze d staw ic ie la sam orządu adw okackiego. K w estia ta od pew nego czasu czekała n a re g u la c ją i zgodnie z po trzeb am i a d w o k a tu ry oraz klien tó w pow ierzających adw o k a to m sw e sp raw y została w Z biorze rozstrzygnięta. R ozstrzygnięcie to n aw ią zy w ało do zajm ow anego przez sam orząd adw okacki sta n o w isk a w te j kw estii.
5. W pozostałych rozdziałach dokonane zm iany w sto su n k u do daw nego te k stu są niew ielkie. P rzew ażn ie chodziło o p o p raw k i n a tu ry czysto red a k cy jn e j. O dnoto w ać je d n a k n ależy dość zasadniczą zm ianę dotyczącą ro zdziału noszącego ty tu ł: „O bow iązki a d w o k a ta ja k o rad c y p raw n eg o ”. Otóż w obec tego, że sam orząd r a d cow ski opracow uje obecnie w łasny Zbiór, u trzy m y w a n ie tego rozdziału prow adziło by do d u b lo w an ia tek stó w . W celu w y ja śn ie n ia te j kw estii zapraszaliśm y n a posie dzenia naszej kom isji przed staw icieli sam orządu rad có w praw n y ch . Ich stanow isko w te j k w estii było identyczne. Nie zm ienia to oczywiście zasady, że ra d c a p ra w n y w p isa n y n a listę adw okatów m usi resp ek to w ać zasady etyczne p rzy ję te w naszym Zbiorze.
6. O pracow any przez kom isję pierw szy p ro je k t został ro zesłany do ra d adw o k ac kich w celu p rze d y sk u to w an ia jego treści. P lonem te j ak c ji był m a te ria ł n ad esłan y do N aczelnej R ady A dw okackiej. Nie był to m a te ria ł n az b y t obszerny. O czekiw a liśm y, że n ad esłan e m a te ria ły będą dużo w iększe.
C h a ra k te ry sty c z n ą cechą tych m ateriałów 1 je st to, że za w ie ra ją one w zajem nie w y k lu czające się propozycje zm ian. R o z p atru ją c te uw agi, sta ra liśm y się unikać ro zw iązań ek strem aln y ch . Mimo w szystko zasad a złotego śro d k a je st tu chyba n ajw łaśc iw sza
W jednym punkcie n ad e sła n e uw agi były zgodne, a m ianow icie jeśli chodzi 0 k ry ty k ę rozdziału o obow iązkach członków organów sam orządow ych. W w y n ik u tych kryty czn y ch uw ag proponow any te k st ro zdziału IV nie znalazł akcep tacji 1 w zw iązku z tym ko m isja p o stanow iła u su n ąć z p ro je k tu p ie rw o tn y rozdział IV. P ociągnęło to za sobą zm ianę n u m e ra cji rozdziałów oraz poszczególnych p ara g ra fó w .
U za sad n ien ie o p rac o w a ł
a d w . d r Z d z i s ł a w K r z e m i ń s k i p r z e w o d n i c z ą c y K o m i s j i 3. ZBIÓR ZASAD
ETYKI ADWOKACKIEJ I GODNOŚCI ZAWODU z 1970 r.
(tekst dotychczas obow iązujący) R o z d z i a ł I
P R Z E P IS Y O G Ó LN E
S 1
A d w o k a tu r a , p e łn ią c f u n k c je p u b lic z n e ja k o w s p ó łc z y n n ik w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i, p o w o ła n a j e s t do u d z ie la n ia p o m o c y p r a w n e j z g o d n ie z p o r z ą d k ie m p r a w n y m F R Ł i in te r e s e m m a s p r a c u ją c y c h . W y m a g a to p r z e s tr z e g a n ia o g ó ln y c h n o rm e ty c z n y c h , za sa d w sp ó łż y c ia sp o łe c z n e g o c ra z g o d n o śc i z a w o d u . § 2 W w y p a d k a c h n ie p rz e w id z ia n y c h w n in ie js z y m Z b io rz e i w u c h w a ła c h o rg a n ó w a d w o k a tu r y n a le ż y się k ie ro w a ć z a s a d a m i u s ta lo n y m i w o rz e c z n ic tw ie d y s c y p lin a rn y m o ra z z w y c z a ja m i p r z y ję ty m i w a d w o k a tu rz e .
