Muzeum zabytkowych wnętrz z XVII i XVIII w. w kieleckim pałacu

Janusz Kuczyński

Muzeum zabytkowych wnętrz z XVII

i XVIII w. w kieleckim pałacu

Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 13, 11-58

1984

Rocznik M uzeum Narodowego w K ielcach Tom XIII, Kraków 198i

JANUSZ KUCZYŃSKI

MUZEUM ZABYTKOWYCH WNĘTRZ Z XVII I XVIII W.

W KIELECKIM PAŁACU

WSTĘP

M uzealnie u rząd zo n e pom ieszczenia re p re z en ta c y jn e g o p ię tra kieleckiego p ałacu n ie w ą tp liw ie n a su w a ją zw ied zający m p y ta n ia : w ja k ie j m ierze, zg odnie z n a d a n ą n azw ą „Z a b y tk o w e w n ę trz a z X V II—X V III w ie k u ” o d tw a rz a ją w y ­ po sażen ie ów czesnych rezy d en cji? Czy n a w ią z u ją do k o n k re tn e g o p rz y k ła d u , ja k im w d an y m p rz y p a d k u je st k ielecki p ałac b isk u p ó w k rak o w sk ich , czy też o d d a ją ogólnie c h a ra k te r m ożnow ładczych siedzib? A m oże je s t to ty lk o p rz e ­ gląd zgrom adzonych przez M uzeum N aro d o w e w K ielcach dzieł sztu k i i w y ro ­ bów rzem iosła arty sty czn e g o , rozm ieszczonych w salach zgodnie z fu n k c ją po­ szczególnych p rzed m io tó w oraz w ym ogam i e stety k i?

O dpow iedź w y d a je się dość isto tn a , b ow iem w p rz y p a d k u o s ta tn ie j z w y ­ m ien io n y ch m ożliw ości rozbieżność m iędzy n az w ą ekspozycji a rzeczy w isty m je j c h a ra k te re m w y tw a rz a ła b y u zw iedzających fałszyw e w y o b raże n ie o w n ę ­ trz a c h polskich re z y d en c ji m ag n ack ich w X V II i X V III stuleciu. S y tu a c ja tego ro d z a ju b y łab y ze stro n y m uzeum tr u d n ą do przy jęcia d y d a k ty c z n ą m is ty fik a ­ cją k u ltu ro w ą .

O dpow iedź n a sfo rm u ło w an e pow yżej p y ta n ia p o w in n a się w yłonić w tr a k ­ cie ro z p a try w a n ia n a stę p u ją c y c h p ro b lem ó w :

1. P ie rw o tn y p ro g ra m u ż y tk o w y w n ę trz p ię tra kieleckiego p ałacu ;

2. P rześledzenie w y p o sażen ia w n ę trz p ię tra kieleckiego p ałacu w św ietle istn iejący c h in w e n ta rz y ;

3. W n ętrza re z y d e n cji w X V II i X V III stu leciu oraz zachodzące w ty m czasie zm ian y ich w y p o saż en ia;

4. O becne w n ę trz a p ię tra kieleckiego pałacu, zasad y u rząd zen ia, poziom re a li­ zacji i jego ocena.

W y sn u te w nioski p o w in n y um ożliw ić sprecyzow anie odpow iedzi n a p o sta ­ w io n e w cześniej p y ta n ia . Z arazem , w razie stw ie rd z e n ia d y sk u sy jn o ści a k tu a l­ n y ch rozw iązań, m ogą one służyć pom ocą p rz y o p raco w an iu n o w ej w e rs ji sce­ n a riu sz a ekspozycji w n ę trz pałacow ych.

W p ro w ad zając w z a g a d n ie n ie , n ależ y zastrzec się, że o m ów ienie w y p o sa ­ żenia w n ę trz p ałac u ograniczono do pom ieszczeń p ię tra — p ie rw o tn ie r e p r e ­ zen tacy jn eg o piano nobile dziś zagospodarow anego ja k o p o k az w n ę trz z a b y t­

1 P a trz do um ieszczonego na końcu p rac y W yja śn ien ia tru d n ie jsz y c h te r ­ m inów .

kow ych. P a r te r b ow iem (m ieści obecnie g ale rię m a la rstw a polskiego i magazy-. n y zbiorów ) służąc od p o czątk u is tn ie n ia p a ła c u celom a d m in istracy jn o -g o sp o ­ d arczy m , b y ł zgodnie ze sw y m p rzezn aczen iem znacznie sk ro m n ie j urządzony. In fo rm a c je o nazw ach , fu n k c ji i w y p o saże n iu w n ę trz p ię tra począw szy od m o m e n tu ich u k o ń czen ia, tj. nieco po 1641 r., aż po p rz e ję c ie p a ła c u w 1789 r. n a rzecz sk a rb u p a ń stw a , czerp an o z in w e n ta rz y sp orządzonych w la ta c h 1645, 1668, 1746 i 1789 2. P om ocny b y ł ta k ż e in w e n ta rz z 1845 r. 3, k tó ry , m im o iż d otyczy późniejszego o k re su w y k o rz y sty w a n ia p ałacu ja k o siedziby b iur, za­ w ie ra szereg in fo rm a c ji n ie zb ęd n y ch do p rześled zen ia p o p rzed n ich jego dzie­ jów . W ykorzystano ró w n ież szereg źródeł d ru k o w an y ch , o p raco w ań tem aty cz­ n y ch 4, przekazów ik o n o g raficzn y ch , sięgnięto ta k że do zbiorów m uzealnych. W d alszej tre śc i celem u n ik n ię c ia n a d m ia ru p rzy p isó w ogran iczo n o je do źró ­ d eł i p ra c w y k o rz y sta n y c h poza d o ty cz ący m i p a łacu in w e n ta rz a m i. O dnośniki do n ich um ieszczono b ezp o śred n io w tekście, p rz y czym (i— 1) oznacza in w e n ta rz z 1645 r., (i— 2) in w e n ta rz z 1668 r., (i— 3) in w e n ta rz z 1746 r. oraz (i—4) in ­ w e n ta rz z 1789 r.

C zytelnikow i n ależy się p o n a d to je d n a jeszc ze uw aga. Podczas p ra c n ad p o ru sz a n ą tu p ro b le m a ty k ą n ie n a tra fio n o w k ra jo w e j lite ra tu rz e fachow ej n a zbliżone te m aty cz n ie o p ra co w an ie . A u to r z d aje w ięc sobie sp ra w ę , że n o w a to r­ ski c h a ra k te r niniejszego a r ty k u łu je s t n ie w ą tp liw ie źródłem szeregu n ied o ­ ciągnięć i uproszczeń — zw łaszcza w ro zd ziale 3 (W n ę trza re zy d e n c ji w X V II

i X V I I I stu leciu oraz zachodzące w ty m czasie z m ia n y ich w ypo sa żen ia ), d y sk u ­

syjności w ielu w niosków i p ro p o zy cji w ro zd ziałach : 4 (O becne w n ę trza pię­

tra pałacu, zasady u rządzenia, p o zio m realizacji i jego ocena) i 5 (P ropozycje do scenariusza m u zea ln eg o zagospodarow ania w n ę tr z p iętra pałacu kieleckiego).

M im o n iew ątp liw y ch n ie d o sta tk ó w , o p u b lik o w an iu p ra c y p rzy św ieca chęć spo­ w o d o w an ia d y sk u sji i ro zw o ju b a d a ń n a d p o m ija n y m dotychczas w ycin k iem n aszej k u ltu r y m in io n y ch w iek ó w — w y p osażeniem i p rz e m ia n a m i w n ę trz pol­ skich re zy d en c ji now ożytnych.

A u to r p ra g n ie ta k ż e w y razić g łęb o k ą w dzięczność p ro f. dr. A d am o w i M iło- będzkiem u, k tó reg o cenne u w a g i um o żliw iły w łaściw e zary so w a n ie szeregu p roblem ów , p o zw alając w y elim in o w ać w iele przeoczeń, błędów i nieścisłości z a w a rty c h w p ierw o p isie pracy.

2 A rchiw um K u rii M e tro p o lita ln ej w K rakow ie. A rch iw u m G łów ne A k t D aw nych w W arszaw ie, A r c h iw u m S k a r b u K oronnego, D ział XLVI, n r 55 a (dotyczy lu s tra c ji k lucza k ieleck ieg o z 1789 r.).

8 W ojew ódzkie A rch iw u m P ań stw o w e w K ielcach — O ddział w Radom iu. A k t p odaw czy K o rp u su Z a m k u po B iskupiego za lata 1845— 1866 (w nim opis zam ku sporządzony w 1845 r.) — bez sygn.

4 M iędzy in n y m i należy w ym ienić tu pracę: T. H olcerow a, B. K leszczyń- ska, H istoria i p rze m ia n y sty lo w e w n ę tr z byłego pałacu biskupiego w K ie l­ cach (część 1 — pom ieszczenia I p ię tra), K rak ó w 1970, m aszynopis w M u ­ zeum N arodow ym w K ielcach i u W ojew ódzkiego K o n serw ato ra Z a b y t­ ków w K ielcach. P ra c a w y k o n a n a w ra m a c h b a d a ń pałacu kieleckiego przez P P P K Z — O ddział w K rakow ie.

M u z e u m z a b y tk o w y c h w n ę tr z z X V I I i X V I I I w. w k ie le c k im pałacu 13

1. PIERWOTNY PROGRAM UŻYTKOWY WNĘTRZ PIĘTRA

KIELECKIEGO PAŁACU

Z godnie ze sto so w an y m w okresie b u d o w y p ałacu (1637— 1641) zw yczajem , p ro g ra m u ż y tk o w y p ię tra polegał n a zespoleniu a p a rta m e n tó w m ieszkalnych z salam i rep re z en ta c y jn y m i. P ew n e i d ru g o rz ę d n e raczej o d stęp stw o od „k la­ sycznego” w zorca n a rz u c a ła w p rz y p a d k u K ielc fu n k c ja p a ła c u pom yślanego nie ja k o siedziba rodow a, lecz re z y d e n c ja d o sto jn ik a kościelnego. Z b ęd n y był zatem w K ielcach a p a rta m e n t p a n i dom u oraz pom ieszczenia dla fra u c y m e ru . M ogła n a to m ia st zachodzić p o trz e b a zw iększenia po w ierzch n i przeznaczonej dla osób to w arzy szący ch b isk u p o w i oraz d o sto jn y ch jego gości. Spodziew ać się ró w n ież należało w iększego zw rócenia u w ag i n a pom ieszczenia służące ce­ lom k u lto w y m , niż m iało to m iejsce w rez y d e n c jac h osób św ieckich.

Oś p ię tra p ałacu (rye. 1—4) z a jm u ją dw ie w ielk ie sale znacznie w yższe od bocznych pokoi. Do położonej od stro n y w sch o d n iej o lbrzym iej sieni (n r 1) w chodzono z głów nej, w e w n ę trz n e j k la tk i schodow ej pozb aw io n y m d rzw i ark a d o w o p rzesk lep io n y m otw orem . S tą d m a rm u ro w y p o rta l w p ro w a d z a ł do ja d a ln i (n r 2), n ajw ięk szeg o i n a jb a rd z ie j re p re z en ta c y jn e g o pom ieszczenia p a ­ łacu. Po ob u stro n a c h sal m ieściły się trz y a p a rta m e n ty m ieszkalne, p rz y czym przezn aczo n y d la b isk u p a zajm ow ał w ięk szą część połu d n io w ej stro n y pałacu. P rócz trzech duży ch pokoi i a lk ierza w w ieży (n r 3—6) łączyły się z n im bez­ p o śred n io d w a pom ieszczenia pom ocnicze (n r 7 i 9). W p o łu d n io w ej części p a ­ łacu b yły p o n a d to trz y in n e pom ieszczenia (n r 8, 10, 10A), k tó ry c h fu n k c ję n ie ­ je d n o k ro tn ie zm ieniano (np. p rzen o szen ie kaplicy) w zależności od p o trzeb i u p o d o b ań k o le jn y c h d y sp o n en tó w . C ałość d o p e łn ia ła w sp o m n ia n a k la tk a schodow a (n r 11) oraz izd eb k a w w ieży „P od M o sk w ą” (n r 18), do k tó re j p ie rw o tn ie w ió d ł d re w n ia n y g a n e k z pom ieszczenia p rz y p ierw szej k a p lic y (nr 10A). Po s tro n ie przeciw ległej, czyli p ó łn o cn ej, um ieszczono złożony z dw óch pokoi i a lk ie rz a w w ieży a p a rta m e n t d la d o sto jn ik ó w św ieckich z w a n y poko­ jam i se n a to rsk im i, później ró w n ie ż k ró le w sk im i (n r 12— 14) o ra z d w u p o k o jo - w y a p a r ta m e n t dla prze d sta w icieli w yższego d u ch o w ie ń stw a (n r 15— 16). O by­ d w a a p a rta m e n ty oddzielał p ie rw o tn ie a lk ie rz y k (n r 17) u m o żliw iający p rz e j­ ście z z ew n ętrzn ej k la tk i schodow ej (n r 22) do ja d a ln i, zlik w id o w an y w k ró tc e po d o k o n a n ej w 1820 r. rozbiórce te jż e k la tk i schodow ej. N a opisanej k o n d y ­ g n ac ji b y ła jeszcze izd eb k a w w ieży „S zw edy z w a n e j” (n r 21), początkow o n ie ­ d o stęp n a z pom ieszczeń p ię tra pałacu.

P rzy to czo n y dalej w y k az p o d a je b a rd ziej szczegółowe d an e o poszczegól­ n y c h pom ieszczeniach. W ażne są zw łaszcza n a z w y w y n ik a ją c e zazw yczaj z fu n k c ji sali lu b pokoju. W p rz y p a d k u zm ian n a z w przytoczono je w p o rz ąd ­ k u chronologicznym (p atrz ró w n ież rye. 1—4). W ysokość dw óch re p re z e n ta c y j­ n y ch sal w y n o si 6,8 m, pokoi bocznych w a h a się około 5,1 m.

S a l e r e p r e z e n t a c y j n e :

1. „S ala G ó rn a ” , „ S a la ” — s i e ń . N ie zd o b io n y stro p b e lk o w a n y . . 181 m 2; 2. „S tołow a Iz b a ” , „Izba W ielka S to ło w a ” — ja d a ln ia . S tro p b e lk o w an y b o g ato p o lich ro m o w an y . N a trz e c h ścian ach fry z z p o r tre ta m i p o p rz e ­ d zający ch J a k u b a Z adzika b isk u p ó w k ra k o w sk ic h , pod k tó ry m po 1861 r. dodano m a lo w a n e na p łó tn ie p o r tr e ty jego n astępców . F ry z n a d ok n am i: p o rtr e ty Z y g m u n ta III i W ład y sław a IV W azów , J a k u b a Z ad zik a i P io tra G em bickiego; h e rb y O rzeł P o lsk i z ep o k i W azów (pośrodku), K o rab

J a k u b a Z ad zik a i T rz y K o ro n y (A aron) k a p itu ły k ra k o w sk ie j. M iędzy n im i nieg d y ś sceny b atalisty czn e, obecnie nieczytelne. D rzw i do pom iesz­ czeń n r 1, 4 i 12 u ję te w m a rm u ro w e p o rtale. N a ścianie p o łudniow ej n a m a lo w a n y ilu z jo n isty czn y p o rta l, n ap rzeciw , n a ścianie północnej a n a ­ logiczne p rz e d sta w ie n ie n a m a lo w a n e w X IX w. po lik w id a c ji d rz w i do A n ty k a m e ry (nr 1 7 ) ... . 198 m2; A p a r t a m e n t b i s k u p i :

3. „B iskupi P ie rw sz y ”, „P o k o y C z w a rty Z im o w y ” (i— 2, i—3), „P o k o y K om ­ p a n ii” (i—4). P o lich ro m o w an y stro p belk o w an y . F ry z znacznie p rzetw o ­ rzo n y podczas k o n serw a cji w okresie m ięd zy w o jen n y m . . . 53 m2; 4. „D rugi P o k o y ” , „P okoy P ie rw sz y P a ń s k i” (i— 2), w k tó ry m „... X iążęta

IchM cie S ypiać Z w y k li” (i— 3), „P o k o y P ie rw sz y ”. P ie rw o tn ie b y ł tu p lafo n „na k tó ry m H isto ry a P a k tó w i T ra k ta tó w M oskiew skich z T u r­ k a m i” , zd ję ty w czasie rozbiorów i z a g in io n y ® ...61 m2; 5. „T rzeci P o k o y ”, „P o k o y D ru g i L e tn i” (i—2, i— 3), „P okoy D ru g i, k tó ry

za X ięcia S o łty k a b y w ał za K aplicę o b ra c a n y ” (i—4). P la fo n w b ogatej o p raw ie sn y cersk iej n a z w a n y od c e n tra ln e j sceny „S ądem n a d a ria n a m i”. O kno w ścianie w schodniej za m u ro w an o po 1746 r ... 50 m2; 6. „A lk ierzy k pod w ie ż ą ” , „P okoy 3 w B aszcie” (i— 2, i— 3), „ B ib lio te k a ”

(i—4). S k lep ien ie z d e k o ra c ją stiu k o w ą. P o siad ał um ieszczone w e w nęce m u ru schody k ręc o n e w iodące n a p a r te r oraz n a w yższą k o n d y g n ację w ieży, k tó ry c h z a p rzestan o używ ać około połow y X V III w. O bok d rzw i z p o k o ju n r 5 m ieścił się w e w nęce m u ru z am y k a n y d rzw iczk am i locus

secretu s (ustęp) (i— 3). O kna: w sch o d n ie i p o łu d n io w o -w sch o d n ie z a m u ­

ro w an o po 1789 r ... 15 m 2; Łączna p o w ierzch n ia pom ieszczeń bisk u p ieg o a p a rta m e n tu w p ierw szej fazie fu n k c jo n o w a n ia p a ła c u w y n o siła 179 m 2.

P om ieszczenia pom ocnicze p rz y a p a rta m e n c ie b isk u p im , z k tó ry c h p e w n e zo stały z czasem trw a le do niego w łączone;

7. „P okoy 5 p rze d K a p lic ą ” (i— 2, i— 3) ja k się w y d a je ju ż w d ru g ie j po­ łow ie X V II w. w łączo n y w ciąg pom ieszczeń a p a r ta m e n tu biskupiego, a za czasów K a je ta n a S o łty k a u ży w an y ja k o „G a b in e t S y p ia ln y ” (i—4 ) ... 20 m2; 8. „S klep ... z k r a tą żelazn ą zamknioďiy ze w sz y stk ie m ” (i— 1) — p ie rw o tn ie

sk a rb ie c , z am ien io n y około 1657 r. p rz e z b isk u p a A n d rz e ja T rzeb ic- kiego n a kaplicę, z jed noczesnym w y m ien ien iem k r a ty w w e jściu do S ali G órnej (n r 1) n a k a m ie n n y p o rta l. W d ru g ie j połow ie X V III w. za K a je ta n a S o łty k a urząd zo n o tu p rzed zielo n ą p rz ep ierzen iem „G a rd e -

ró b k ę ” (i—4 ) ... 22 m 2; 9. „S io n k a gdzie w p iecach p a la ią ” — ściśle, w piecach z n a jd u ją c y c h się

w pom ieszczeniach n r 2 i 3 (zm iany d o k o n y w an e w w ejśc iu do „S io n k i” ilu s tru ją ry c in y 1— 5 ) ... 4 m2; Ł ączna p o w ierzch n ia pom ieszczeń tow arzy szący ch a p a rta m e n to w i b isk u ­ p iem u w y n o siła 46 m 2;

10. P ie rw o tn a kaplica. S k lep ie n ie zdobione d e k o ra c ją stiu k o w ą z in icjałam i sak raln y m i. Po p rz e n iesie n iu k ap licy do daw nego sk arb ca (n r 8) n a z w a n a

5 Nie sp raw d zo n a w e rsja w spom ina o zachow aniu znacznych jego fra g m e n ­ tów w zbiorach w K ó rn ik u pod Poznaniem .

M u z e u m z a b y tk o w y c h w n ę tr z z X V I I i X V I I I w. w k i e le c k im pałacu 15

„Iz d e b k ą ” (i— 2), n a stę p n ie po w zn iesien iu w p ierw szej połow ie X V III w. sk rzy d ła południow ego sp ełn iała rolę p rzejścia . . . 2 0 m2; 10A. „S k lep ik n a A p p a ra ty zam czysty” (i— 1), „ K o m n a ta ” (i— 2) — p ie rw o tn ie p rzech o w y w an o tu w yposażenie p o trz e b n e do obrzędów sa k raln y ch , stąd też do czasu d o b u d o w an ia sk rzy d ła południow ego d re w n ia n y g an e k p ro ­ w adził do izby w w ieży „Pod M o sk w ą” (nr 18), zaś k rę c o n e schody w io ­ d ły n a s try c h „gdzie P iech o ty k ilk ad z iesią t sw oie złożenie m ieć m oże” (i— 1). Po d o b u d o w ie sk rzy d ła o tw ó r d rzw io w y zam ieniono n a okno. Za S o łty k a pom ieszczenie to podzielono, in s ta lu ją c w części n ie m ieszczącej schodów „locus sec re tu s”, czyli u s tę p (i— 4 ) ... 8 m 2; 11. „W schód do P okoiow G ó rn y c h ” , „W schód do M ieszkania G ó rn eg o ” — w e w n ę trz n a , głów na k la tk a schodow a pałacu. S k lep ien ie z lu n e ta m i po­ siad a sk ro m n ą d e k o rację stiu k o w ą im itu ją c ą żeb ro w an e sklepienie. A p a rta m e n t dla sen ato ró w zw an y później k ró lew sk im ;

12. „P ierw szy dla S e n a to ró w ” , „P o k o y K ró lew sk i P ie rw sz y ” (i— 3, i—4). Z n a jd u je się tu w sk ro m n ej o p raw ie sn y cersk iej p la fo n n a z w a n y od te m a ty k i c e n tra ln e j sceny „ P a k ty i tr a k ta ty szw edzkie” . . 60 m 2; 13. „P okoy d ru g i” , „P okoy d ru g i K ró le w sk i zw a n y ” . S cena śro d k o w a p la ­ fo n u o p raw io n e g o w bogato zdobioną sn y cersk ą ra m ę (analogiczna do z n a jd u ją c e j się p rz y p lafo n ie w pom ieszczeniu n r 5) p rz e d sta w ia p o żar Ł aw ry T roickiej pod M oskw ą. O kno w ścianie w sch o d n iej zam u ro w an o po 1746 r. P rzy w ró cen ie go n ie je s t m ożliw e sk u tk ie m d o b u d o w an ia w la ta c h 1980— 1981 k la tk i schodow ej (nr 22) znacznie przew yższającej w y m ia ry p ie rw o tn e j (por. rye. 1 i 5 ) ... 49 m 2; 14. „A lkierz pod w ie ż ą ” (i—1), „P o k o y trzeci w B aszcie” (i— 2, i— 3), „ G ar- d e ró b k a ” (i—4). W n im „d rzw iczki na zaw iasach gdzie m iey sce s e c re tn e ” (i— 2) z w an e n a stę p n ie „locus se c re tu s” (i—3). S k le p ie n ie zdobione s t i u k a m i ... . . 15 m 2; 15. „P okoy d la IchM ciów P ra ła tó w C a p itu ły C rak o w sk iey ” (i— 1), „P okoy 1 P ra ła c i” (i— 2, i— 3), „ A n tiq u ita s salą m a łą n a z w a n e ” (i— 4). S tro p b elkow any, n ieg d y ś p o lich ro m o w an y (o rn am en t zach o w an y n a czterech belkach). F ry z o z a ta rty c h obecn ie p rz e d sta w ie n iac h . . . . 65 m 2; 16. „P okoy d ru g i” — po w zn iesien iu w la ta c h 1734— 1746 sk rzy d ła północ­ nego w iodło przez niego przejście, k tó re w ydzielono przep ierzen iem . Od tego czasu pokój p ełn ił fu n k c ję „Izby S tołow ey d ru g ie j Z im o w ej” (i— 3), zw anej później „P okoy y sio n k a ” (i— 4). S tro p b elk o w y bog ato p olichro­ m o w an y . P od n im fryz, n a k tó ry m w śró d o rn a m e n tó w z n a jd u ją się p rz e d sta w ie n ia g lo ry fik u ją c e n ie k tó re n a u k i oraz zajęcia, ta k ż e m o ty w y h e r a l d y c z n e ... 72 m 2; Ł ączna p o w ie rzch n ia a p a rta m e n tu dla d u ch o w ień stw a w y n o siła 137 m 2. P o z o s t a ł e p o m i e s z c z e n i a p i ę t r a :

17. „S ionka do S tołow ey Izb y ” (i— 1), zw ana n a stę p n ie „ A n ty k a m e ra ” — był to k o ry ta rz y k łączący z e w n ę trz n ą k la tk ę schodow ą (n r 22) z ja d a l­ n ią (n r 2). S tąd opalano tak że piece w pom ieszczeniach a p a rta m e n tu se n a to rsk ieg o (n r 12 i 13). S tro p b e lk o w a n y n ie zdobiony. W e w n ątrz z a in ­ sta lo w a n y był p aw lacz z w iodącym i n a ń d re w n ia n y m i schodkam i. Ścianę w y d z ielają cą „ A n ty k a m e rę ” zlik w id o w an o po ro z e b ra n iu w 1820 r. ze­ w n ę trz n e j k la tk i schodow ej (n r 2 2 ) ... 26 m2; 18. Izba w w ieży „P od M oskw ą” — p ie rw o tn ie d o stęp n a za p o śred n ictw em

d rew n ia n eg o g a n k u w iodącego z pom ieszczenia n r 10A, n a stę p n ie w łą ­ czona w ciąg pom ieszczeń łączących k o rp u s z p o łu d n io w y m sk rz y ­ dłem ... 15 m2; 19. „M iędzym urze” (i— 3) — p rzejście do sk rz y d ła południow ego p rzez izbę

w w ieży „P od M oskw ą”, w y k o n a n e po d o b u d o w an iu sk rzy d ła 10 m2; 20. „W ychod na N ow e G an k i do o fficy n n o w y c h ” (i— 3) — nie istn ie ją c e

p ie rw o tn ie przejście, w y k o n a n e po w zn iesien iu sk rzy d ła północ­ nego ... 15 m2; 21. Izba w „W ieży S zw edy z w a n e j” (i— 3) — p ie rw o tn ie n ie d o stę p n a z p o ­ m ieszczeń p ię tra (w ejście po d ra b in ie z niższej ko n d y g n acji), n a stę p n ie w łączona w ciąg k o m u n ik a c y jn y ze sk rzy d łem północnym . . 15 m2; 22. „W schód F ra n c u s k i” — z e w n ę trz n a k la tk a schodow a z czterobiegow ym i

lu b k ręco n y m i (?) k a m ie n n y m i sch o d am i łączyła p iw n ice z p a rte re m , p ię tre m i poddaszem p a łacu ; d o starczan o n ią p o tra w y n a p ię tro z poło­ żonej n a z e w n ą trz p a łac u k u ch n i. R o zeb ran a w 1820 r. p rzy w ró co n a w la ta c h 1980— 1981 n a znacznie w ięk szy m rzucie. O becna p o w ierzch n ia w n ę trz a k la tk i w ynosi 18 m 2, p i e r w o t n a ... 9 m 2;

2. WYPOSAŻENIE POMIESZCZEŃ PIĘTRA KIELECKIEGO PAŁACU

W LATACH 1645— 1789

W św ietle w sp o m n ian y ch in w e n ta rz y , z k tó ry c h tr z y o sta tn ie (i— 2, i— 3, i—4) w y m ie n ia ją szczegółowo w y stró j a rc h ite k to n ic zn y i in n e d ro b iazg i oraz u rząd z en ia (np. ty p y zaw iasów i zam k n ięć drzw i, ro d z aj oszklenia okien i spo­ sób o p ra w ie n ia szyb), u rz ą d z e n ie w n ę trz p a łacu p re z e n tu je się n iezw y k le ubogo. Z estaw io n o je na ta b e li n r I, u z u p e łn ia ją c w celach p o ró w n aw czy ch d an y m i o w y p o sażen iu m u ze aln y m w ed łu g sta n u ak tu a ln e g o w 1981 r. T a­ belę u zu p e łn ia ją p la n ik i zam ieszczone n a dalszych stronicach, k tó ry c h n u m e ry są zgodne z kolejnością chronologiczną in w e n tarzy .

W p rzy taczan y c h n a ta b e li n azw ac h poszczególnych ro d zajó w m eb li z asto ­ sow ano p ew n e uproszczenia, dotyczące zw łaszcza obecnego w y p osażenia w n ętrz , a to celem d o p ro w ad zen ia jej do n a jła tw ie jsz e j w o d b io rze postaci. P o n ad to n ie uw zględniono w y ro b ó w ceram icznych, szklanych, złotniczych o ra z in n y ch drobiazgów , k tó re w ogólnej ilości 114 sz tu k u ś w ie tn ia ły w czasie p isa n ia te j p ra c y ekspozycję p ię tra pałacu, a o k tó ry c h n ie m a w z m ian ek w d aw n y ch in w en tarza ch .

U bóstw o sp rzętó w w y n ik a ją c e z zestaw ien ia w ta b e li I n a su w a ć m oże po­ d ejrzen ie, że p o d a n a w in w e n ta rz a ch ilość m ebli i in n y ch elem en tó w w y p o ­ sażenia pom ieszczeń je s t m n iejsza od rzeczyw istego sta n u . Je śli e w e n tu a ln ie m ożna zrozum ieć b ra k skrzyń, kom ód, zeg aró w itp. ja k je d n a k w ytłum aczyć b ra k łóżek, stołu w ja d a ln i, sp rz ę tu o św ietlająceg o (je d y n ą la ta rn ię w p rz e j­ ściow ym pom ieszczeniu — n r 10 o d n o to w an o w 1746 r.), a zw łaszcza u lu b io ­ n y ch w X V II i X V III w. gobelinów , k o b iercó w i in n y ch tk a n in a rty sty cz n y ch ? Czy n ależy zatem p o dw ażać w iary g o d n o ść in w e n ta rz y , czy też j ą p rz y jm u ją c w y jaśn ić p rzy czy n y odn o to w an eg o w n ic h u b ó stw a w yposażenia. M ia ro d a jn e j odpow iedzi d o starc zy ły b y in s tru k c je o b ow iązujące lu stra to ró w . T ych je d n a k n ie znam y. J e s t to z resztą p ro b lem o g ó ln o k rajo w y , a zn aw cy te m a tu zgodnie

M u z e u m z a b y tk o w y c h w n ę tr z z X V I I i X V I I I w. w k ie le c k im pałacu 17 TA BELA I E le m en ty w yposażenia 1 Tn w e n t a r z e S tan --- --- --- _w 1645 1668 1746 1789 _{1981 r.} 1 n r p la n ik u 1 2 3 4 5

stoły duże — 1 16a — 5

stoły m ałe _— — 33b — 1

siedziska — 16

00

k re d e n sy — _ 2 1 3

szafy — 3 — 15d 14

sz afy w m urze — 1

₃

sk rzy n ie , kom ody — — _ — 14

p ra s k i — — i — 5f 4 łoża — — — — 1 p ra s y do obrusów — — — — 2 o łta rz, m ensa — 1 1 — — in n e sp rzę ty — 4 3 3 24 o b razy — 3 3 13 47 m ilita ria — — — 8

ży ran d o le, lam p y itp. — — 1 22

o d blaśnice — _- — — 12

e k ra n y kom inkow e — 1

1 1 —

zeg ary — — 5

gobeliny, m a k a ty itp. — — — _ 21

kobierce, dyw any — — — — 6

piece 8 10 9 11 —

ko m in k i ₂ 4 5 7 2ß

Ł Ą C ZN IE (bez pieców i kom inków ) — 30 151 45 244 a — w ty m dw a m arm u ro w e, pozostałe bez p odania d o k ła d n ej lo k alizacji; b — bez p o d an ia lokalizacji, część w pom ieszczeniach skrzydeł pałacu; с — uw aga ja k w pun k cie b; d — w ty m osiem bibliotecznych; prócz w ym ienionych w ta b eli z n a j­ dow ało się jeszcze 17 szaf złożonych w pom ieszczeniu na stry ch u , k tó re p o p rze­ dnio, za czasów biskupia A n d rz eja Z ałuskiego były rozm ieszczone w pokojach pierw szego p ię tra ; e — są to niezabytkow e, przeszklone gab lo ty ścienne z w y ro b a ­ mi złotniczym i z n a jd u ją ce się w pom ieszczeniu byłego sk a rb c a (nr 8); f — w in ­ w en ta rz u w ym ienione ja k o „ p ra sy ”, je d n a k n a podstaw ie opisu należy przy p u sz­ czać, że nazw ano ta k m ylnie p ra sk i; g — p onadto dw ie im itac je kom inków z n a jd u ­ jące się w pokojach n r 4 i 12 (w o sta tn im nigdy nie było kom inka) w ykonane podczas p rac k o n se rw ato rsk ich w okresie m iędzyw ojennym ; jako zw ieńczenia k o ­ m in k a w pokoju n r 12 użyto o rn am e n to w an ą p ły tę k a m ien n ą (z h erb e m K orab J a ­ k u b a Zadzika) służącą p ie rw o tn ie za p odstaw ę pieca.

tw ie rd zą, że lu s tra to rz y o p ie ra li się w yłączn ie n a tra d y c y jn ie p rz y ję ty c h i p ra k ty k o w a n y c h przez k ilk a stu leci sposobach sp o rząd zan ia in w e n ta rz y 6. R o z p a tru jąc k o le jn e in w e n ta rz e n a le ż y uw zględnić, że p ałac k ielecki b y ł je d n ą z w ielu siedzib b isk u p ó w k ra k o w sk ic h (dw ie w K rak o w ie, po je d n e j w W arszaw ie, K ielcach, B o d zen ty n ie, S ie w ierz u i w Iłży o ra z w p e w n y m s e n ­ sie tak że w Lipow cu), przez je d n y c h u lu b io n ą, rzad ziej o d w ied zan ą p rzez in ­ nych. N ie m ożna w ięc w ykluczyć, że p ew n e ele m e n ty w y posażenia, zw łaszcza m n iej k łopotliw e w tra n sp o rc ie (np. tk a n in y ) b y ły przem ieszczane m iędzy poszczególnym i rezy d en cjam i. J e s t całkiem pew ne, że kielecki p a ła c u rz ą ­ dzano b a rd z ie j b o g ato n a czas p o b y tu b isk u p a , zw ożąc w ów czas p rz e d m io ty nie w chodzące w sk ła d sta łe g o jego w yposażenia. W iadom o w szakże z w ie lu m ia ­ ro d a jn y c h źródeł o w ie lk ic h ilo ściach b agaży, z ja k im i w X V II i X V III w. w y ru sz a li w p odróż n ie ty lk o n a jm a ję tn ie js i, a k tó re w y k o rz y sty w a n o n a w e t do d e k o racji chw ilow ego p o b y tu , n a p rz y k ła d noclegu w p rz y d ro żn y m zajeździe.

N ie m ożna p o m in ąć i in n y c h w y ja śn ie ń p rzyczyn n iezw y k le ubogiego w y ­ p osażenia w n ętrz, a k tó re to p ow ody m ogły w y n ik a ć ze specyficznej sy tu a cji, w ja k iej zaw sze z n a jd o w a ł się k ielecki p a łac podczas d o k o n y w an ia lu stracji. O dnośne w ty m w zględzie in fo rm a c je zam ieszczono w dalszej treści p rz y o m a ­ w ia n iu k o lejn y ch in w en tarzy .

Celem u ła tw ie n ia ogólnej o rie n ta c ji i ja k b y u z u p e łn ia n ie treści p lan ik ó w , szczegółow y p rzeg ląd in w e n ta rz y poprzedzono d w om a ta b e la ry c zn y m i zesta­ w ien iam i, u jm u ją c y m i zbiorczo n ie k tó re ro zp ro szo n e w tre śc i in fo rm a c je lu b n a w e t ich b ra k , a dotyczące ro d zajó w podłóg o raz o g rzew an ia p a ła c u od 1645 r. po ro k 1789.

® S. H oszow ski, L u stra c ja w o je w ó d ztw a pom orskiego 1565, G dańsk 1961, s. XX X.

M u z e u m z a b y tk o w y c h w n ę tr z z X V I I i X V I I I w. w kie le c k im pałacu 19 TA BELA II data in w e n ­ tarza n u m er p o - i m ieszczen ia 1 . rodzaj I p o d ło g i j 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10A 11 1 12113 14 15 16 17 18 192 0 21 2 2 1645 d rew n ian a w e w zór X

1

x

i

j i

_x

X — p odkreślenie oznacza połow ę lub część podłogi TABELA III rodzaj ogrze­ w ania d ata in w en tarza nr p om ieszczenia 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10A 11 12 13 14 15 16 p iece 1645 X X X X X X X X X X 1668 X X X X X X X X X X X X 1746 X X X X X X X X X 1789 X X X X X X X X X X k om in k i 1645 ★ X 1668 X X X X 1746 X X X X X 1789 X 1 X X X X X X

X — p o d k reśle n ie oznacza dw a piece w d an y m pom ieszczeniu

* — p rze k re ślen ie oznacza po m in ięty w in w en tarzu , lecz istn iejący kom inek

IN W ENTA RZ Z 1645 ROKU

Ś m ierć zaskoczyła b isk u p a J a k u b a Z ad zik a w d n iu 17 m a rc a 1642 r. w po­ b lisk im K ielcom B odzentynie, u n iem o żliw iając m u w y kończenie p ałacu zgodnie z o p ra c o w a n y m i zam ierzen iam i. G m ach b y ł ju ż w ów czas w y staw io n y , lecz zabezpieczone te s ta m e n ta rn y m zapisem zm arłego b isk u p a p ra c e w ykończe­ nio w e w n ę trz o ra z oto czen ia p a ła c u tr w a ły zapew ne jeszcze k ilk a lat. P ie rw ­ szy in w e n ta rz m ógł m ieć z a te m c h a ra k te r zbliżony do „p ro to k o łu o d b io ru ” o b ie k tu . P rzytoczono w n im ro z k ła d i przezn aczen ie poszczególnych sal, a p a r­ ta m e n tó w , a n a w e t pom ocniczych i d ru g o rzęd n y ch pom ieszczeń u sta lo n e n ie ­ w ą tp liw ie w o p rac o w a n y m jeszcze za życia Z adzika p ro g ra m ie użytkow ym . W a rto p rz y ty m p odkreślić, że p o d staw o w e założenia ów czesnego rozdyspono­ w a n ia fu n k c jo n a ln e g o w n ę trz (lo k alizacja a p a rta m e n tó w ) stosow ano n ie zm ien ­ n ie przez n iem al stu p ię ć d z ie się cio letn i o k res u ż y tk o w a n ia p a ła c u jak o re z y d e n ­ cji bisk u p iej. In w e n ta rz w y m ie n ia ta k ż e n a jw a ż n ie jsz e elem en ty w y stro ju arch itek to n iczn eg o w ażn ie jszy ch pom ieszczeń. O k reśla ro d zaj podłóg i stropów , w ylicza p o rtale, k o m in k i i piece (p a trz rye. 1) 7 p o d k re śla ją c kosztow ność lub

-1645

Rye. 1. P iętro p ałac u kieleckiego, sta n w edług in w e n ta rz a z 1645 r.

7 Na p la n ik ac h (rye. 1—5) nie uw zględniono plafonów , b elkow anych s tro ­ pów, ustępów w e w n ęk ach m u ru itp. bojąc się, a b y w prow adzeniem zbyt w ielu sym boli graficznych nie spow odow ać z a tra c e n ia ich przejrzystości.

M u z e u m z a b y tk o w y c h w n ę t r z z X V I I i X V I I I w. w k ie le c k im pałacu 21

OBJAŚNIENIE OZNACZElf.

/numer w łu k u / pomieszczenie sklepione pomieszczenie z obniżonym sufitem p rze p ierze n ie

C

ekran przed kominkiem

inne drobne elementy wyposażenia obraz

mensa o łta rzo w a , o łt a r z

lampa, żyrandol; odblaśnica

kandelabr

tkan in a dekoracyjna na ś c ia n ie k o b ierzec, dywan

zegar

„zacność” m a lo w an ia ty c h o sta tn ic h — ta k b ow iem o k reślo n o p o k ry cie k a fli w ie lo b a rw n y m i polew am i. N ie u strzeż o n o się je d n a k o d b łę d u p o m ija ją c n ie ­ w ą tp liw ie ju ż is tn ie ją c y m a rm u ro w y k o m in e k z h e rb e m Z ad zik a — K o rab iem w T rzecim P o k o ju b isk u p im (n r 5). W p o k o ja c h n r 4, 5, 12 i 13 b y ły ju ż zam o n to w an e p la fo n y w ra z z ich sn y c e rsk ą o p raw ą. W in w e n ta rz u je d n a k w sp o m n ian o o te m a ty c e g łó w n y ch scen ty lk o dw óch o sta tn ic h , to znaczy zdobiących a p a rta m e n t se n a to rsk i. W zm ian k a „ O k rąg Izb y m a lo w an y ” po­ św iad cza istn ien ie w ja d a ln i (n r 2) p o d stro p o w eg o fry z u z p o rtre ta m i p o p rze­ d zając y ch Z adzika b isk u p ó w k ra k o w sk ic h . W spom niano też o m alo w an y m „p o k ła d z ie ” w p o k o ju B isk u p im P ierw szy m . N a to m ia st m eb li i tow arzyszących im elem en tó w d ek o ra c y jn y c h jeszcze do w n ę trz w idocznie n ie w prow adzono.

U jm u ją c ogólnie, p ierw szy in w e n ta rz o d ró żn ia od n a stę p n y c h znaczna sk ró - tow ość opisu. P o m in ię to w n ich choćby okucia drzw iow e i o k ien n e, ty p y zam ­ k ó w drzw iow ych, zaw iasów , ro d z aj oszklenia okien i w iele in n y ch ty m po­ d o b n y c h d e ta li o p isy w an y ch szczegółow o w dw óch zw łaszcza o statn ich in w e n ­ ta rz a c h (i— 3 i i— 4). T y lk o dzięki n im w iem y , iż n ie w ą tp liw ie w 1645 r. n a ­ g m in n ie sto so w an y w k a m ie n ia rc e, w e w n ę trz n y c h p o lich ro m iach i sn y cer­ sk iej o p ra w ie p la fo n ó w h e r b K o ra b in ic ja to ra b u d o w y p a ła c u J a k u b a Z ad zik a w y stę p o w a ł ró w n ież n a k a fla c h w sz y stk ic h p ra w d o p o d o b n ie ośm iu pieców , sk o ro jeszcze w 1789 r., m im o ich p rz e sta w ie ń i zm ian, h e rb y te zachow ały się n a d a l n a czterech p iecach w p om ieszczeniach n r 2, 4, 13 i 16. K o ra b u św ie t­ n ia ł ró w n ież okna. In w e n ta rz z 1746 r. p o d aje, że w S a li G órnej czyli sieni (n r 1) i Stołow ej Izbie (n r 2) było „W k a żd y m O k n ie Szyb h erb o w y ch Z a- d zik o w sk ich po tr z y ”. W 1789 r. K o ra b ie is tn ia ły n a d a l ty lk o w oknach Sali G ó rn ej.

INW ENTARZ Z 1668 RO K U

D ru g i z kolei in w e n ta rz o p isu je p a ła c po dw óch n ie o b o ję tn y c h dla jego h is to rii w y d a rz e n ia ch . P ie rw sz e m ieści się w k a te g o ria c h k a ta s tro fy , tru d n o b ow iem inaczej o k reślić z a g ra b ie n ie przez S zw edów w 1656 r. części w y p o ­ sażenia, i ja k m ożna się dom yślać, n a jw a rto ścio w szy ch jeg o składników . Być m oże w ięc o d n o to w a n e w in w e n ta rz u w y ją tk o w o sk ro m n e w yposażenie, m im o u p ły w u d w u n a stu la t, w y n ik a z ogołocenia p a ła c u przez najeźdźców . D ru g ie w iąże się z osobą b isk u p a A n d rz e ja T rzebickiego. P o w o łan y n a k ra k o w sk ie b isk u p stw o w 1657 r. p rz e p ro w a d za dziesięć la t później p ie rw sz y re m o n t p a ­ łacu. D ach w m iejsce dotychczasow ego g o n tu p o k ry to d a ch ó w k ą , dokonano też p e w n y c h zm ian w e w n ę trz a c h : k ap licę p rzen iesio n o do p ierw o tn eg o sk a rb c a (n r 8) zm ien ia jąc p rz y o k azji zw ią z a n y z n ią u k ła d k o m u n ik a c y jn y ; d o s ta ­ w iono d w a piece i ty leż k o m in k ó w (jed en z h e rb e m b isk u p a — Łabędziem ) w p om ieszczeniu n r 3. W ów czas te ż p ra w d o p o d o b n ie obito ściany D rugiego P o k o ju (n r 4) „złocistym k u rd y b a n e m ” , n a k tó ry c h sto so w a n ie rozp o w szech n iła się u n a s m o d a (oczyw iście w śró d n a jm a ję tn ie jsz y ch ) w d ru g ie j połow ie X V II stulecia.

W sp o m n ian e w in w e n ta rz u n ieliczne sp rz ę ty z n a jd o w a ły się w a p a rta m e n ­ cie b isk u p im oraz w zespolonych z n im fu n k c jo n a ln ie pom ieszczeniach — n p . tr z y o b razy p rz e d sta w ia ją c e apostołów w isia ły w n o w ej k ap licy (n r 8). N ato ­ m ia st S tołow a Izba i a p a rta m e n ty d la d o sto jn ik ó w św ieckich i d u ch o w ie ń stw a św ieciły p rzysłow iow ą p u stk ą , zaś w o lbrzym iej sieni (n r 1) b y ły ty lk o u m o ­ co w an e „listw y p rz y ścian ach d la w ieszan ia S trz e lb y ”.

M u z e u m z a b y tk o w y c h w n ę tr z z X V I I i X V I I I w . w k ie le c k im pałacu 23

166?

Ryc. 2. P iętro p ałac u kieleckiego, sta n w ed łu g in w e n ta rz a z 1668 r.

In w e n ta rz n ie in fo rm u je o sposobie rozm ieszczenia sp rzętó w w o b rę b ie poszczególnych pom ieszczeń. W y jątk iem je s t je d n a ty lk o w z m ia n k a d o ty czą­ ca p o k o ju B iskupiego P ierw szeg o (n r 3), w k tó ry m sta ła „w O k n ie S zafa n a k ład zien ie P a p iro w ”. M ożna też przypuszczać, że z n a jd u ją c e się w ty m sam y m p o k o ju „W ilczki n a S an k ach , P o g rz eb ack a y Sczypce Ż elazne, K r a ta lip o w a dla zasłony od O gnia, S to łe k n a d re w k a S u c h e ” z n a jd o w a ły się p rz y k o m in k u , czyli m niej w ięcej p o śro d k u w sch o d n iej ściany. P o n a d to n a stole w Trzecim P o k o ju (n r 5) sta ł „ In s tru m e n t w ie lk i” . B yć m oże sp isu jący in w e n ­ ta rz o k re ślił ta k zegar, globus lu b astro lab iu m .

M im o u b ó stw a w ypo sażen ia a p a rta m e n t b is k u p i zw raca u w ag ę w id o czn ą dążnością do kolorystycznego u jed n o lice n ia w n ę trz , bow iem szafy oraz o k ie n ­ n ice b y ły u trz y m a n e w zielonych to n acjach . O d b ija ły od tego piece. S p o śró d dziesięciu (osiem z n ich stało ju ż w 1645 r.) osiem było białych, je d e n zielony w Stołow ej Izbie (n r 2) oraz je d e n z n a jd u ją c y się w p o k o ju B isk u p im P ie rw ­ szym (n r 3) b y ł m a lo w an y n a n ie w ia d o m y kolor. W a rto też w spom nieć o „dw o­ isto ści” (dw uskrzydłow ości) drzw i, k tó re choć w y k o n a n e z ap e w n e podczas w y k ań c zan ia p a ła c u z o stały w sp o m n ia n e d o p iero w 1668 r. O w e „D w o iste d rz w i” in stalo w an o ów cześnie w n ajm o żn ie jszy ch ty lk o siedzibach.

IN W EN TA RZ Z 1746 RO KU

In w e n ta rz z m a ja 1746 r. sp o rząd zo n o po śm ierci b isk u p a J a n a L ipskiego, in ic ja to ra d o b u d o w y d ru g ieg o (północnego) sk rz y d ła p ałacu , c h ętn ie przeby­ w ająceg o w K ie lca ch , gdzie te ż zako ń czy ł życie. P o w sta n ie obu now ych sk rz y d e ł (p ierw sze — p o łu d n io w e, k az ał w znieść b isk u p F e lic ja n Szaniaw ski około 1730 r.) sp o w o d o w ało konieczność w y k o n a n ia trw a łe g o z nim i połączenia poprzez iz b y w e fro n to w y c h w ieżach. W zw iązk u z ty m d o tychczasow y d re w ­ n ia n y g a n e k w io d ą cy z izd eb k i (n r 10A) p rz y p ie rw o tn e j k ap licy zastąpiono nieco o d m ie n n ie zlokalizow anym m u ro w a n y m p rzejściem (n r 19), a n iedostęp­ ną d otychczas z p ię tra p a ła c u izbę w w ieży p ó łn o cn o -w sch o d n iej (n r 21) połą­ czono p o d o b n y m p rzejściem (n r 20). Z m ian ty c h do k o n an o p rzed spisaniem in w e n ta rz a , k tó r y o d n o to w u je w y n ik a ją c e z ty c h p ra c w y d z ielen ie prow izo­ ry czn y m p rz e p ie rz e n ie m p rz e jśc ia w P o k o ju D ru g im (n r 16) p ra ła c k ie g o a p a r­ ta m e n tu . Do „W ychodu n a N ow e G a n k i do o fficy n n o w y c h ” w iodły „D rzw i now e na Z aw ia sa c h essow ych z Z am k iem no w y m F ra n c u s k im ze dw iem a G ałk am i y a n ta b ą ” . P o n a d to w ścian ie p ółnocnej P o k o ju D rugiego w ykuto okno o św ie tla ją c e jego część położoną poza p rz e p ierzen iem . Jed n o cześn ie pokój te n zaczęto tra k to w a ć ja k o „Izbę S tołow ą d ru g ą Z im o w ą ” . W śród innych w ażn iejszy ch zm ia n zw ra c a u w a g ę b r a k w y m ien io n eg o w p o p rzed n im in w e n ­ ta rz u w zo rzy steg o k u rd y b a n u k ry ją c e g o ścian y D ru g ieg o P o k o ju B iskupiego (n r 4), w id o czn ie zd jęteg o w czasie dzielącym sp o rząd zen ie obu in w e n ta rz y i być m oże p rze n iesio n eg o do in n e j rez y d e n c ji b isk u p ó w k ra k o w sk ic h , w yko­ rzy sta n e g o n a obicia m eb li, u ś w ie tn ie n ia w y s tro ju jak ieg o ś kościoła lu b in ­ nego o b iek tu .

M u z e u m z a b y t k o w y c h w n ę tr z z X V I I i X V I I I w. w k i e le c k im pałacu 25

N a d a l b a rd zo sk ro m n e w yp o sażen ie w n ę trz złożone w znacznej części ze zdezelo w an y ch sp rzętó w było rozm ieszczone nieoo ró w n o m ie rn ie j n iż po­ p rzed n io . Do b a rd z ie j lu k su so w y ch m e b li c h ętn ie sto so w an y ch p rzez ówcze­ sn y c h posesjo n a tó w m ożna zaliczyć d w a m a rm u ro w e stoły (w p o k o ja c h n r 5 i 14) n a tak ic h ż e sam y ch p ied estałach . P rócz n ic h oraz je d e n a stu in n y c h sprzę­ tów , o k tó ry c h za chw ilę, in w e n ta rz o d n o to w ał w fo rm ie w y k a z u 54 różne sto ły (21 d u ży ch i 33 m ałych) oraz 90 ró żn y ch i rozm aicie zach o w an y ch sie­ dzisk (p a trz a n e k s n r 1 oraz ta b e la IV).

TA BELA IV

ty p siedziska sta n zachow ania razem d o b ry 1 zły k rze sła sto łk i 10 3 13 36 41 77 łącznie 46 44 90

Z am ieszczony w in w e n ta rz u w y k az n ie u w zg lęd n ia w zasad zie rozm iesz­ czenia poszczególnych stołów i siedzisk, w sk a z u ją c jed y n ie, że część z nich z n a jd u je się w pom ieszczeniach sk rzy d eł p a ła cu i być m oże ta k ż e w poko­ ja c h p a rte ru . T ylko trz y duże sto ły p rzy p isan o o k reślo n y m m iejscom , to znaczy c u k ie rn i i k re d e n so w i (oba z n a jd o w a ły się na p a rte rz e), ty le ż sam o stołów b yło w p ie k a rn i.

N ajw ięcej sp rzętó w (p o m ijając u w z g lę d n io n e w w ykazie, a n ie zlokalizo­ w a n e bliżej sto ły i siedziska) z n ajd o w ało się w pom ieszczeniach to w arzy szą­ cych b isk u p ie m u a p a rta m e n to w i. „P o k o y 5 p rzed K a p lic ą ” (n r 7) dzieliło „P rz e p ie rze n ie n isk ie p ro ste z T arc ic” z d rzw iczk am i n a zaw iasach. S ta ł za n im „S to lik p ro s ty ”, b y ła też „S zafk a w M u rze m a ła ” . M iejsce p o przedniego b iałego pieca z a ją ł „d o b ry b ia ło -g ra n a to w y ” . W są sie d n ie j k a p lic y n a k a m ie n ­ n y m sto p n iu sta ła m a rm u ro w a m en sa z listw a m i do u m o co w an ia an tep ed iu m , n a k r y ta ró w n ież m a rm u ro w ą pły tą. W isiał t u m alo w an y n a p łó tn ie duży, o k re ślo n y jak o sta ry , o braz w ram ach , a w e w n ę k a c h m u ru z n a jd o w a ły się d w ie m a lo w a n e szafy, k ażd a z c z te re m a p ó łk a m i n a p rzech o w y w an ie a p a ­ ra tó w litu rg icz n y ch . W yposażenia d o p e łn ia ł chórek, n a k tó ry p ro w ad ziły d re w ­ n ia n e schodki z zam y k a n y m i drzw iczkam i.

Is to tn y m i e le m e n ta m i w y p o saże n ia b y ły w ty m czasie w k ie le c k im p ałacu d w a k red en sy . J e d e n zn a jd o w a ł się w S tołow ej Izbie (n r 2). „ P rz y D rzw iach (zap ew n e do p rz e jśc io w e j A n ty k a m e ry -sio n k i [uw aga J. K.]) je s t dla K r e ­ den su Z a p ie rz en ie n iew y so k ie m alo w a n e , do k tó re g o D rzw i n a Z a w ia sa c h po­ b ie la n y c h z Z am eczkiem y A n ta b ą ”. Z a ow ym p rzep ierzen iem sta ła „Szafa K re d e n so w a w ie lk a dla Szkła y S re b ra u d ołu w e dw oie Z a m y k an a. D rzw icz­ k i n a Z a w iasach b ia ły ch essistych z Z am eczkam i, do k tó ry c h k lucze u k re - d encerza. G ra d u sik i n a S zafie y P ó łk i b ia ło w k w ia ty m a lo w a n e ”. In w e n ta rz w sp o m in a też o żelazn ej k ra c ie na z aw ia sa c h w piecu, co o znaczałoby, iż w ty m czasie o p alano go bezp o śred n io z sali, n ie zaś ja k p o p rzed n io ze sp ecjalnego pom ieszczenia (n r 9). D ru g i k re d e n s sta ł w Izbie S tołow ej d ru ­ giej Z im ow ej (n r 16) za m a lo w a n y m p rze p ierzen iem , w y o d rę b n ia ją c y m p rz e j­ ście z sien i do północnego skrzydła. B yła to „S zafa z Z a m y k a n ie m u dołu n a N ac z y n ia y S zk ła. D rzw iczki n a Z a w ia sa c h Z Z am eczk am i b ez K lu czo w [...] N a S zafie G ra d u sik i y P ó łk i (trzy [uw aga JK ] m a lo w a n e b iało w k w ia ty ” .

M im o b ra k u szczegółów, z o p isu obu k red en só w w y n ik a znaczne ich po­ dobieństw o. M ożna je też ch y b a zaliczyć do ty p u k re d e n su określanego ja k o

dressoir, p rz y czym p ro sto ta , b ra k sn y cersk ich ozdób, m a lo w an ie „biało

w k w ia ty ” z d ają się w sk azy w ać, iż n ie b yły p ro d u k te m w a rs z ta tu stolarskiego w yspecjalizow anego w p rze d n iej szych m eb lach dw orskich.

W d ru g ie j te j ja d a ln i b y ł p o n a d to „S to lik p ro sty ” , n a to m ia s t w Stołow ej Izbie (n r 2) w isia ły n a d o k n am i d w a p o r tre ty b isk u p ó w k ra k o w sk ic h : Jerzego A lb re c h ta D enhoffa (1701— 1702 r.) i K az im ierza Ł u b ień sk ieg o (1702— 1719 r.).

O prócz w y m ie n io n y ch ju ż sp rzę tó w w d ru g im p o k o ju a p a rta m e n tu sena­ to rsk ie g o (nr 13) s ta ły „ p ó łk i ... n a d re w k a ” do p a le n ia w k o m in k u a w są­ sia d u ją c y m pom ieszczeniu w w ieży (n r 14) um ocow ano niew iadom ego dziś p rzezn aczen ia „L istw y n a Ś cian ach p rz y b ija n e p ro s te ”.

D ziw i nieco p u s tk a w d ru g im p o k o ju b isk u p im (nr 4), w k tó ry m w szak ,,X iążęta IchM cie S y p iać Z w y k li” . W idocznie w yp o sażen ie tego pom ieszczenia zw ożono n a czas p o b y tu b iskupów .

W d aw n ej k ap licy pełn iącej w czasie sp o rząd zan ia in w e n ta rz a ro lę przejścia do południow ego sk rz y d ła (n r 10) w isiała la ta rn ia z o p ra w io n y m i w ołów szybkam i.

O pis w yp o sażen ia w n ę trz w 1746 r. trz e b a u zu p ełn ić in fo rm a c ja m i o sto­ ła c h i ró żn o ro d n y ch siedziskach w y m ie n io n y ch w e w sp o m n ian y m poprzednio w y k azie (p atrz ró w n ież an ek s n r 1 i ta b e la IV.) W śród 77 m eb li określonych ja k o sto łk i było p rz y n a jm n ie j 13 krze se ł lu b foteli, n a co w sk azu je posiada­ n ie przez n ie „pleców ”. N a p o d staw ie dość zresztą ogólnikow ego opisu pozo­ sta ły c h 64 sto łk ó w m ożna pośró d n ic h w y o d rę b n ić c z te ry ty p y :

— k ry te m a lo w an ą sk ó rą — 23 sztuki, — w y ściełan e zielonym su k n e m — 8 sztuk,

— o k rąg łe, w yściełan e czerw onym pluszem — 18 sztuk, — o w y p la ta n y c h siedzeniach — 15 sztuk.

M im o za sta n a w ia j ąco złego s ta n u zachow ania (53% sto łk ó w i k rzeseł oraz 23°/o fo teli uszkodzonych lu b zdezelow anych) sp rz ę ty te n ale ż a ły p ierw o tn ie do m eb li lu k su so w y ch i a k tu a ln ie m odnych. D otyczy to zw łaszcza nowocze­ sn y c h stołków o w y p la ta n y c h siedzeniach, n a k tó re m o d a zap an o w ała około p o ło w y X V III w., lecz sk u tk ie m n ie trw ało śd . p lecio n ek trw a ła ponoć tylko około dziesięciu l a t 8. Je śli w 1746 r. w iększość w y p la ta n y c h stołków była ju ż n a d d a rta lu b p o ła m an a , m u sia ły w chw ili z a k u p u , a w ięc p rz y n a jm n ie j p a rę la t w cześniej, stan o w ić b ard zo a tra k c y jn e sp rzęty . N ie m o żn a w ykluczyć, że zak u p io n o je do in n e j re z y d e n c ji b isk u p iej, a do K ielc zw ieziono w sta n ie p o n a d m ia rę ju ż w ysłużonym .

W y m ienione w in w e n ta rz u w yposażenie cech u je n ieje d n o lito ść stylow a i n ie w ą tp liw ie zró żn ico w an y poziom a rty sty c z n y poszczególnych sprzętów . P ro ­ s te sto łk i i n ie w y sz u k a n e raczej k re d e n sy w sp ó łistn ia ły z m a rm u ro w y m i sto­ ła m i i w y tw o rn y m i fo te la m i oraz krzesłam i. T a w y ra ź n ie p rzy p ad k o w a zbie­ r a n in a ro z m aity ch m eb li w sk azu je, iż w ło d arze p ałacu , być m oże sk u tk iem o k reso w eg o ty lk o w n im p rz e b y w a n ia , nie dążyli w o k re sie sp isy w a n ia in w e n ­ ta rz a do stw o rzen ia sty lo w y ch w n ętrz . D odać w szakże należy, że p ałac k ie­ lec k i n ie b y ł w ty m w zględzie odosobniony w śró d ów czesnych polskich rezy­ dencji.

8 J. K itow icz, Opis o b yczajów za panow ania A u g u sta III, W rocław —W a r­ szaw a—K ra k ó w 1970, s. 513.

M u z e u m z a b y t k o w y c h w n ę tr z z X V I I i X V I I I w. w k i e le c k im pałacu 27

P o d a w a n a p o p rz ed n io w w ątp liw o ść rzeteln o ść p ra c y lu s tra to ró w zn ik a o sta te c z n ie podczas le k tu ry opisów pom ieszczeń (zw łaszcza gospodarczych) w sk rz y d ła c h p a ła c u o ra z b u d y n k a c h b isk u p ieg o fo lw ark u . P ró cz z re g u ły p ro sty c h m ebli (głów nie ław y, stoły, półki) w y m ien io n o d o k ła d n ie w szelk ie w ia d ra , cebry, w a n n y , ło p a ty do w sad zan ia ch leb a do pieca p iek a rsk ieg o , p ie ń do ć w ia rto w a n ia m ięsa, sk rz y n ię szafa rsk ą , k ilo fy , ry d le , k o n e w k i i szereg in n y c h d robiazgów , n ie w sp o m in a ją c o d o k ła d n y c h w y k azach n aczy ń i o p rz y ­ rz ą d o w a n iu b ro w a ru o raz gorzelni. R ów nie ściśle w y m ien io n o s p rz ę ty w b u ­ d y n k a c h zajm o w a n y ch przez ró żn y ch o ficjalistó w . N ie m a zatem p o d staw , b y p o sąd zać lu stra to ró w , że w łaśn ie i ty lk o w pom ieszczeniach „ p a ń sk ic h ” p r a ­ cow ali n ied o k ład n ie .

P rz y o k azji w a rto o d n o to w ać in te re su ją c e rozw iązanie, ja k im b y ła n ie ­ w ą tp liw ie s tu d n ia w ku ch n i. Tego ty p u u sp ra w n ie n ie należało do rzad k o ści w k u c h n ia c h ziem iań sk ich d w o rk ó w n a w e t n a przeło m ie X IX /X X w .9 D ziw ić co n a jw y ż e j m oże, iż w b isk u p iej k u c h n i w m iejsce zw ykłej s tu d n i z k oło­ w ro te m n ie zain stalo w an o sp ra w n iejszej i znacznie b ard ziej w y d a jn e j, a z n a ­ n e j ów cześnie i stosow anej p o m p y ssącej 10.

R e la c jo n u ją c in w e n ta rz z 1746 r. n ie m o ż n a przeoczyć czasu przeszłego stosow anego p rzez lu s tra to ró w p rzy o p isy w an iu w ielu pom ieszczeń. N a p rz y ­ k ła d w sk rz y d le p o łu d n io w y m „B ib lio tek a p rz e d ty m b y ła te ra z K o m o ra ” lu b „ S ta n c y a [...] w k tu re y K a p e lla n i m ieszk iw ali” P u s tą ró w n ież b y ła „W ozow nia P a ń s k a ” i „W ozow nia d ru g a n a k a r e ty ” . Tego ro d z a ju p rzy k ład o w o p rz y to ­ czone z w ro ty p rz y jedn o czesn y m ja w n y m n ie d o s ta tk u w ypo sażen ia r e p r e ­ ze n ta c y jn eg o p ię tra d o k u m e n tu ją opuszczenie p ałacu w czasie sp o rząd zan ia in w e n ta rz a .

INW ENTA RZ Z 1789 ROK U

C zw a rty z kolei i zarazem n a jo b sz e rn ie jsz y in w e n ta rz sporządzono bez­ p o śred n io po p rz y ję c iu n a rzecz s k a rb u p a ń stw a kieleckich d ó b r b isk u p ich . O k res m iędzy sp o rząd zen iem p o przedniego in w e n ta rz a a ro k iem 1789 p rz y p a d ł n a czasy k a d e n c ji b isk u p ó w : A n d rz e ja Z ału sk ieg o (1746— 1758) i K a je ta n a S o łty k a (1759— 1788). O by d w aj in te re so w a li się k ieleck ą posiadłością, p rz y czym Z ału sk i ro z b u d o w y w a ł g łó w n ie fo lw a rk i otoczenie p ałacu , S o łty k n a ­ to m ia st prócz szeregu in w e sty c ji g o spodarczych d o k o n ał ta k ż e znacznych p rz e o b ra że ń w n ę trz p ię tra sw ej rezy d en cji, w k tó re j u b ezw łasn o w o ln io n y p rzez k a p itu łę k ra k o w sk ą sk u tk ie m po g łęb iającej się n ied y sp o zy cji psychicznej p rz e ­ b y w a ł sta le od 1782 r . 11 do k ońca życia.

O w n ę trz a c h p ałacu za czasów A n d rz e ja Z ałuskiego n iew iele m o żn a po­ w iedzieć, choć w iadom o, że zaszły w n im p e w n e zm iany. Ich św iad ectw em je st chociażby żeliw na p ły ta k o m in k o w a z h e rb e m b isk u p a Ju n o sza, zach o w an a

9 W śród znanych a u to ro w i k ilk u d ziesięciu dw orów i dw orków z X V III i X IX w. ty lk o dw a p o sia d ały z a in stalo w an e w k u c h n i pom py ssąco -tło -

czące założone pod koniec ubiegłego stulecia.

10 S ta n isła w Solski, w książce: A r c h ite k t polski, W rocław 1959, pisze, że używ ano już w ów czas pom p ssących, w p rz y p a d k u w iększych głębokości stosow ano dw ustopniow e ich zespoły, (s. 291—304).

Ryc. 4. P ię tro pałacu kieleckiego, sta n w edług in w en tarza z 1789 r.

do dziś w im ita cji k o m in k a w D ru g im P o k o ju (n r 4). P rz e ja w e m b ib lio fil­ skich z a in te reso w ań b isk u p a je s t o d n o to w an y ch w in w e n ta rz u z 1789 r. 8 „Szaf o rd y n a ry jn y e h sto la rsk ą ro b o tą n a K siąszki y P a p ie ry ” z p ó łk am i i szufladam i, sto jący ch w alk ie rz u (nr 6) n a zw an y m „ B ib lio tek a”. Prócz nich w P o k o ju K o m p an ii (n r 3) by ła „w M urze n a p ro st okien szafa b łę k itn a z w y- złacanem i ra m a m i zepsuta, w k tó re y ty lk o p u łe k trz y za X ięcia Z ałuskiego zrobiona, a te ra z n a n ic n ie z d a tn a ”. N ie udało się n a to m ia s t określić, gdzie ów cześnie sta ły pozostałe 23 szafy przeznaczone w ed łu g w szelkiego p ra w d o ­ p o d o b ień stw a ró w n ież n a książki. Z a czasów S o łty k a p rzeniesiono do oddzielo­ n e j p rzep ierzen iem części G a rd e ró b k i (n r 8) n ie p o trz e b n y c h ju ż w idocznie „Szaw p ro sty c h Sześć ro b o tą sto la rsk ą z P u łk a m i p rz e g ra d z a n e m i” , a na stry c h u złożono „S chaf dużo Siedem naście, te za X ięcia Z ałuskiego d a w a n e ” . Z m ian y in icjo w an e przez K a je ta n a S o łty k a dotyczyły fu n k c ji n ie k tó ry c h pom ieszczeń oraz p rz e o b rażeń w y s tro ju a rch itek to n iczn eg o celem n a d a n ia w y ­ b ra n y m w n ętrzo m m odnego p ó źn o b arokow o-rokokow ego c h a ra k te ru . N ie za­ po m n ian o tak że o ogólnym sta n ie tech n iczn y m p ałacu, na k tó ry m zniszczony w idocznie już s ta r y g o n t w y m ien io n o n a now y.

S y p ialn ię przeniesiono do m ałego p o k o ju (nr 7) p rz y k a p lic y (n r 8), k tó rą z kolei przegrodzono p rz e p ie rze n ie m i urząd zo n o w n iej „ G a rd e ró b k ę ”. O b rz ą d ­ k i sa k ra ln e o d p raw ia n o od te j p o ry w T rzecim P o k o ju b isk u p im (n r 5), „ k tó ry za X ięcia S o łty k a b y w ał za K aplicę o b ra c a n y y O łtarz do niego w s ta w ia n y ”. Z godnie z w y m o g am i p a n u ją c e j m o d y w trzech pom ieszczeniach (n r 15, 7 i 3) poniżej b elk o w an y c h stro p ó w zam ocow ano gipsow e su fity z g zy m ­

M u ze u m z a b y tk o w y c h w n ę tr z z X V I I i X V I I I w. w k ie le c k im pałacu 29

sa m i.12 W spom niane um ieszczenie sy p ialn i w m ałej i położonej nieco n a ubo­ czu salce, k tó rą p rzed zielo n o sk le p io n ą a rk a d ą oraz obniżono g ipsow ym s u fi­ tem , w y n ik ało z ów czesnej te n d e n c ji k u tw o rz en iu m ałych, in ty m n y c h po­ m ieszczeń, choć w k o n k re tn e j sy tu a c ji decy zja ta m ogła się też w iązać z ko­ niecznością izolow ania chorego bisk u p a. Ś cian y i su fit sy p ialn i (o czym in ­ fo rm u je in w e n ta rz ) p o k ry to m alo w id łam i. Czy gipsow e su fity w pozostałych dw óch p o k o jach ró w n ież zdobiła p o lich ro m ia — n ie w iadom o. Ś cian y siedm iu pom ieszczeń obito m o d n y m i tk a n in a m i d ek o ra c y jn y m i o b ram o w an y m i złoco­ n y m i listw am i. D ostaw iono d w a k o m in k i i tyleż pieców , k ilk a sta ry c h pie­ ców w y m ien io n o też na now e. N ie u dało się je d n a k u stalić, czy w szy stk ich ty c h zm ian do k o n ał S o łty k podczas poprzedzającego śm ierć n ie p rz e rw an ie sześcio­ le tn ieg o p o b y tu w K ielcach , czy też w p o czątk o w y m o k re sie sw ego b is k u p ­ stw a , czyli m ięd zy 1759 a 1767 r., w k tó ry m został w y w ie zio n y w g łąb Rosji. O n ajw a ż n ie jsz y ch zm ian ach d o k o n a n y ch za S o łty k a in fo rm u je d o datkow o ta b e la V. TABELA V N um er pom ieszczenia 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 płótno w pasy zielone z m a lo ­ w an y m i różam i + złocone listw y X R odzaj b u rk a te la k a r m a ­ zynow a + złoco­ ne listw y X obicia * p łótno + złoco­ ne listw y X b u rk a te la zielo­ na + listw y zło­ cone X X n p łótno żółte X pokoje z obniżonym i su fita m i gipsow ym i X X X N ad al n ie z b y t stro jn e w y p o saż en ie w n ę trz w y n ik a z dw óch p rz y n a jm n ie j fa k tó w . Od śm ierci K a je ta n a S o łty k a do chw ili sporządzenia in w e n ta rz a u p ły ­ n ęło trz y n a śc ie m iesięcy 13, w ciągu k tó ry c h nie zam ieszk an e re p re z e n ta c y jn e p ię tro , a n a w e t cały pałac, zaczęły pow oli chylić się k u ru in ie (p a trz an ek s 2). W zw iązk u z tym , a ty m b ard z ie j w obec p rz e k a z an ia p ałacu n a rzecz sk a rb u p a ń s tw a , n ie w ą tp liw ie co cenniejsze e le m e n ty w ypo sażen ia w yw ieziono do

12 D wa z nich z n a jd u ją c e się w pom ieszczeniach n r 3 i 15 zostały u su n ięte podczas prac k o n se rw a to rsk ic h p row adzonych w okresie m iędzyw ojennym . 1Й K a je ta n Sołtyk zm arł w K ielcach d n ia 30 lipca 1788 r., in w e n ta rz o p a­

K ra k o w a lu b in n ej re z y d e n cji (d o b ra w B o d zen ty n ie i w Iłży rów nież uległy konfiskacie) b isk u p ó w k rak o w sk ich . P o zostaw iono m eb le m n iej w artościow e lu b zniszczone. O k reśle n ia: „ sta ra , z ła ”, „zep su te y n ie zd a tn e do u ży cia”, „na nic nie z d a tn e ” , to w a rzy szą n ie m a l w szy stk im sp isy w a n y m sp rzęto m . W nie lepszym sta n ie z n a jd o w a ły się podłogi. O bicia ścian b y ły uszkodzone, n a d d a r- te, często p o zbaw ione złoconych listew . W n ie k tó ry c h pom ieszczeniach lu s tra ­ to rz y o dnotow ali silne zacieki, a w P o k o ju K o m p an ii (n r 3) „ m u r [...] zdeze­ lo w a n y m ocn o ”. D ziw i nieco, że w ła śn ie ów pokój, sądząc po n azw ie ch ętn ie p rzez S o łty k a u ży w an y , nie p o siad ał ścian o b ity ch tk a n in ą . M arginesow o w a rto m oże w spom nieć, że za czasów S o łty k a szereg pokoi w p ałaco w y ch sk rz y d łac h ró w n ież w yposażono w te k sty ln e obicia ścian lu b w y k lejono je ta p etam i.

R ozm ieszczenie pozo staw io n y ch w p a łacu sp rzętó w p o tw ierd za zaobserw o­ w a n e p oprzednio zjaw isko, p o leg ające n a sk u p ie n iu w iększości sp rzętó w w a p a rta m e n cie b isk u p im oraz w zespolonych z n im fu n k c jo n a ln ie pom iesz­ czeniach.

N ajw ięcej m eb li z a stali lu s tra to rz y w p o k o ju n r 5. P od o k n am i sta ły dw ie p r a s k i 14. „Z d ru g ie y stro n y p rz y p iecu szafa czyli z a k ry sty ik a n a rzeczy do K apliczki służące” z p o d w ó jn y m i d rz w ia m i „p o p ie la te y ” b a rw y i z pozłacan y ­ m i listw am i. W e w n ę k a c h m u ru um ieszczono d w ie jed n o p ó łk o w e szafk i o po­ d o b n ie p o p ielaty ch drzw iczkach. W e w n ę trz u k o m in k a z n ajd o w ały się dw a odlane z żelaza tzw . „ w ilk i”. P o n a d to w z m ia n k a o k o rz y sta n iu z pom ieszcze­ n ia jak o k a p lic y pozw ala się dom y ślać istn ie n ia tu o łta rz a lu b p rz y n a jm n ie j przejściow ego in s ta lo w a n ia go. Całość, prócz p a m iętając eg o zadzikow skie czasy m u ro w an eg o k o m in k a, d o p ełn iał „Piec sask i siarczy sty stary , n a p ostum encie d re w n ia n y m z w azo n ik iem na w ie rz c h u ” . D rzw i do a lk ie rz a w w ieży, p o m a­ lo w an e podobnie ja k d rzw iczk i szaf, w sk a z u ją n a dążność u trz y m a n ia w n ę ­ trz a w je d n o lity m kolorycie, choć b ra k w z m ian k i o b a rw ie płóciennego obicia (p a trz ta b e la V) n ie pozw ala n a ściślejsze w te j m ierze u stalen ia.

W p rzy leg ający m do opisanego D ru g im P o k o ju (n r 4) p o zo stała jed y n ie „ław a sosnow a s ta ra zła, n a A n k ra c h Ż elaznych Z ak rzy w io n y ch C zterech leżą­ ca n a różne k w ia ty ”. W idocznie lu b ian o ozdabiać w n ę trz a h o d o w an y m i n a m iejscu k w ia ta m i lu b d o starcz an y m i z p ałacow ej oranżerii.

W P o k o ju K o m p an ii (n r 3), p rócz w sp o m n ian ej szafy p a m ię ta ją c e j czasy b isk u p a Z ałuskiego, s ta ły pod o k n am i „ P ra sy zep su te y n ie z d a tn e do użycia d w a ” 15. P o d o b n y zdezelow any m ebel z n ajd o w a ł się w sąsied n im G abinecie S y p ialn y m (n r 7), a w p rz y leg ającej do n ieg o G ard e ro b ie (n r 8) b y ły dw ie szafy ścienne i e k ra n sto jący p rz e d m u ro w a n y m k o m in k iem , jeśli ta k określić m ożna „zasłonę z T arcic z ro b io n ą do p rz y s ta w ia n ia ”. T am że za „p rzefo rszto - w a n ie m ” złożono w sp o m n ia n e ju ż sześć szaf, w idocznie p rzez S o łty k a nie u żyw anych. D w ie in n e szafy z m o n to w an e w e w n ę k a c h m u ru b y ły też w d aw ­ nej k a p licy (nr 10) u ży w an ej od d a w n a ja k o p rzejście do południow ego sk rzy ­ dła pałacu.

D o staw ien ie w S tołow ej Izbie (n r 2) dru g ieg o pieca w północno-w schodnim n a ro ż n ik u spow odow ało konieczność p rzesu n ięcia k re d en su . N ow e „dla K re ­

14 Choć w in w e n ta rz u określono je m ian em p ras, sądząc po ilości d w u n astu szuflad i licznych półek, m eble te nie m ogły być p ra sa m i używ anym i do obrusów .

15 Mimo nazw y „p ra sy ” b yły to z pew nością p rask i, k tó re lu stra to rz y błędnie nazw ali.