KOD UCZNIA
KONKURS POLONISTYCZNY
DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW
WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO
II ETAP REJONOWY 23 LISTOPADA 2015
Ważne informacje:
1. Masz 90 minut na rozwiązanie wszystkich zadań.
2. Pisz długopisem lub piórem, nie używaj korektora. Jeżeli się pomylisz, przekreśl błąd i napisz ponownie.
3. Pisz czytelnie i zamieszczaj odpowiedzi w miejscu na to przeznaczonym. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
Życzymy powodzenia!
Maksymalna liczba punktów 60 100%
Uzyskana liczba punktów %
Podpis osoby sprawdzającej
2 TEKST I
Jan Kochanowski, Pieśń świętojańska o Sobótce (fragment)
Panna I
Siostry, ogień napalono I placu nam postąpiono;
Czemu sobie rąk nie damy, A społem nie zaspiewamy?
(…)
Dzieci, rady mej słuchajcie, Ojcowski rząd zachowajcie:
Święto niechaj świętem będzie, Tak bywało przed tym wszędzie.
Święta przed tym ludzie czcili, A przedsię wszytko zrobili;
A ziemia hojnie rodziła, Bo pobożność Bogu miła.
Dziś bez przestanku pracujem I dniom świętym nie folgujem:
Więc też tylko zarabiamy, Ale przedsię nic nie mamy.
Albo nas grady porażą, Albo zbytnie ciepła każą;
Co rok słabsze urodzaje, A zła drogość za tym wstaje.
Pracuj we dnie, pracuj w nocy, Prózno bez Pańskiej pomocy;
Boga, dzieci, Boga trzeba, Kto chce syt być swego chleba.
Na tego my wszytko włóżmy, A z sobą sami nie trwóżmy;
Wrócąć się i dobre lata, Jeszczeć nie tu koniec świata.
A teraz ten wieczór sławny Święćmy jako zwyczaj dawny, Niecąc ognie do świtania, Nie bez pieśni, nie bez grania!
Jan Kochanowski, Pieśń świętojańska o Sobótce, [w:] tegoż, Dzieła polskie, t. I, Warszawa 1955.
3 Zadanie 1. (0-1)
Sformułuj po dwa nakazy i dwa zakazy wynikające z pieśni panny I. Użyj czasowników w 2. osobie liczby mnogiej.
Nakazy:
1. ………...
2. ………...
Zakazy:
1. ………...
2. ………...
Zadanie 2. (0-2)
Wybierz przysłowie, które Twoim zdaniem jest najbliższe przesłaniu pieśni panny I.
Uzasadnij odpowiedź.
A. Oszczędnością i pracą ludzie się bogacą.
B. Kto Bogu służy, temu szczęście płuży C. Praca z ochotą przerabia słomę w złoto.
D. Praca dobrowolna większą ma wartość, jak przymuszona.
Uzasadnienie:
...
...
...
Zadanie 3. (0-3)
Uzupełnij notatkę na temat Pieśni świętojańskiej o Sobótce zgodnie ze wskazówkami w nawiasach.
Pieśń świętojańska o sobótce składa się z (ilu?) ………. pieśni panien. Jest to opis ludowego obrzędu. Pieśni zawierają opisy szczęśliwego wiejskiego życia, co łączy je ze starożytnym gatunkiem (jakim?) ………. Wizja pięknej, idealnej krainy zaprezentowanej w utworze bliska jest antycznemu mitowi o (czym?) ………, krainie wiecznej szczęśliwości.
4 Zadanie 4. (0-2)
Wyobraź sobie, że zostałeś poproszony o zaplanowanie wiernej rekonstrukcji obrzędu opisanego w Pieśni świętojańskiej o Sobótce. Na podstawie znajomości całego utworu uzupełnij tabelę informacjami.
miejsce (gdzie odbywał się obrzęd?)
czas (kiedy się rozpoczynał – data? O jakiej porze?)
goście (kto w nim uczestniczył?)
rozrywki (jakie rozrywki zapewniano uczestnikom?)
5 TEKST II
Zadanie 5. (0-2)
Obejrzyj reprodukcję dzieła Marca Chagalla Ja i wieś zamieszczoną poniżej.
W kilkuzdaniowej wypowiedzi porównaj obrazy wsi opisane w Pieśni świętojańskiej…
i na ilustracji (uwzględnij jedno podobieństwo i jedną różnicę).
………...………
………...………
………...………
………...………
………...
...
...
...
...
6 TEKST III
utopia
1. «zamiar niemożliwy do urzeczywistnienia»
2. «ideał społeczeństwa szczęśliwego; też: ideologia postulująca stworzenie takiego społeczeństwa»
3. «gatunek dydaktycznej literatury fantastycznej przedstawiający życie idealnej społeczności»
Na podstawie: Słownika języka polskiego PWN.
utopia - z greckiej nazwy mówionej oντoπια „nigdzie” utworzonej przez sir Tomasza More'a, autora łacińskiego dzieła pt. Książeczka zaiste złota i nie mniej pożyteczna, jak przyjemna o najlepszym ustroju państwa i nie znanej dotąd wyspie Utopii (1516).
Chociaż wyraz utopia, poza stwierdzeniem, że odnosi się do państwa, które nigdzie nie istnieje, nie ma sensu wartościującego, od początku stał się synonimem społeczeństwa szczęśliwego dzięki dobrej organizacji państwa. Stało się tak, ponieważ przyjaciele More'a dodali już do pierwszego wydania książki listy i wiersze, w których określili utopię jako eutopię „kraj szczęśliwy” lub „szczęśliwe miejsce”. Dlatego i dziś, mimo często niekonsekwentnego stosowania tego wyrazu, nazwy utopia należy używać: (1) na oznaczenie projektów doskonałego lub wzorowego ustroju społecznego, zapewniającego zupełne szczęście, a niemożliwego do zrealizowania proponowanymi środkami w danym okresie dziejów lub w ogóle, (2) na oznaczenie dzieła filozoficzno-politycznego najczęściej w formie traktatu, który przedstawia taki projekt, (3) na oznaczenie dzieła literackiego, które podaje program utopijny w formie artystycznej w celu skuteczniejszej jego popularyzacji. Ten rodzaj utopii należy do literatury pięknej. Utopia literacka jest to artystyczne przedstawienie państwa doskonałego, istniejącego w wyobraźni autora.
Na podstawie: Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda i S. Tynecka-Makowska., Kraków 2006.
dystopia (łac. dis – przedrostek nadający wyrazowi nacechowanie odwrotne, negatywne, i grec. topos – miejsce; w sumie – złe miejsce, inna nazwa: utopia negatywna) utwór fabularny przedstawiający koszmarną, choć logicznie uzasadnioną, wewnętrznie spójną i niekiedy dość prawdopodobną wizję przyszłej egzystencji człowieka. Terminem tym określa się też często odmianę utworów fantastycznonaukowych, w których takie pesymistyczne wizje są prezentowane. Tak rozumiana dystopia jest przeciwieństwem utopii literackiej, pokazującej w świecie przedstawionym pozytywne warianty możliwych losów ludzkości. Dystopia jest ostrzeżeniem przed bezkrytycznym akceptowaniem wszelkich nowości i szkołą sceptycyzmu. Jej koszmarne światy, z reguły celowo przerysowane, mają na celu zwrócenie uwagi na niebezpieczeństwa i pobudzenie do refleksji nad osiągnięciami współczesnej cywilizacji i mechanizmami organizującymi życie społeczeństwa.
Dystopia różni się też od antyutopii, z którą bywa często mylona (a oba terminy stosowane zamiennie) ze względu na podobieństwa w kreowaniu odstręczających obrazów ludzkiej egzystencji. Istotna różnica między tymi zjawiskami literackimi polega na tym, że dystopia swoje czarne wizje przyszłości wywodzi bezpośrednio z rzeczywistości, a nie z utopijnych programów jej naprawy. Nie nawiązuje do utopii, nie przeciwstawia swoich wizji jej obrazom, ale sytuuje się obok niej, jako negatywna wersja rozwoju społecznego oraz tendencji, które mogą w przyszłości odwrócić się przeciw człowiekowi.
Na podstawie:.A. Niewiadowski, A. Smuszkiewicz, Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej, Poznań 1990
7 Zadanie 6. (0-2)
Na podstawie definicji słownikowych oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P przy zdaniu prawdziwym lub F przy zdaniu fałszywym.
1. Pojęcia antyutopia i dystopia odnoszą się tylko do zjawisk artystycznych. P F 2. Wizja świata przedstawionego w dystopii zakłada możliwość jego poprawy. P F 3. Antyutopia przedstawia negatywną realizację założeń utopii. P F 4. Terminy dystopia i antyutopia mogą być stosowane zamiennie. P F
Zadanie 7. (0-2)
Posługując się definicjami słownikowymi i swoją wiedzą, wypełnij lukę właściwym uzupełnieniem, a następnie uzasadnij swój wybór.
Wizja świata przedstawiona w powieści Folwark zwierzęcy George’a Orwella jest
……… (utopią / antyutopią / dystopią).
Uzasadnienie:
...
...
...
TEKST IV
Wisława Szymborska, Utopia Wyspa na której wszystko się wyjaśnia.
Tu można stanąć na gruncie dowodów.
Nie ma dróg innych oprócz drogi dojścia.
Krzaki aż uginają się od odpowiedzi.
Rośnie tu drzewo Słusznego Domysłu o rozwikłanych wiecznie gałęziach.
Olśniewająco proste drzewo Zrozumienia przy źródle, co się zwie Ach Więc To Tak.
Im dalej w las, tym szerzej się otwiera Dolina Oczywistości.
Jeśli jakieś zwątpienie, to wiatr je rozwiewa.
Echo bez wywołania głos zabiera i wyjaśnia ochoczo tajemnice światów.
W prawo jaskinia, w której leży sens.
W lewo jezioro Głębokiego Przekonania.
Z dna odrywa się prawda i lekko na wierzch wypływa.
Góruje nad doliną Pewność Niewzruszona.
Ze szczytu jej roztacza się Istota Rzeczy.
Mimo powabów wyspa jest bezludna, a widoczne po brzegach drobne ślady stóp bez wyjątku zwrócone są w kierunku morza.
Jak gdyby tylko odchodzono stąd i bezpowrotnie zanurzano się w topieli.
W życiu nie do pojęcia.
8 Zadanie 8. (0-1)
Napisz, odwołując się do definicji słownikowych, do jakiego tekstu bezpośrednio nawiązuje wiersz. Uzasadnij odpowiedź.
………...
Zadanie 9. (0-1)
Wyjaśnij, na czym polega wyjątkowość wyspy opisanej w wierszu.
………...
...
Zadanie 10. (0-2)
Wyjaśnij, jakie jest metaforyczne znaczenie wyspy i morza w wierszu.
Wyspa – Morze –
9 Zadanie 11. (0-3)
Ułóż notatkę na temat konstrukcji wiersza Wisławy Szymborskiej, wykorzystując wszystkie pojęcia podane w ramce.
………
………
………
………
……….
Zadanie 12. (0-1)
Wyjaśnij, dlaczego ślady stóp bez wyjątku zwrócone są w kierunku morza.
………
………
………
………
Zadanie 13. (0-1)
Wyraz użyty w tytule wiersza UTOPIA można zapisać zarówno wielką, jak i małą literą w zależności od jego znaczenia. Uzupełnij zdanie, odwołując się do utworu.
Opisana w wierszu Utopia to ………
...………
………..
W kontekście wiersza wyraz ‘utopia’ odnosi się do ………
………
………...
liryka pośrednia zestawienie metafory rzeczowniki konkretne ironia frazeologizm pointa podmiot liryczny (osoba mówiąca)
10 TEKST V
Ray Bradbury, 451 stopni Fahrenheita (fragment)
Każdy strażak przechodzi przez to wcześniej czy później. (…) Musi znać historię naszego zawodu. Teraz nie szkolą rekrutów, tak jak dawniej. (…) Ja cię w to wprowadzę. (…) Faktem jest, że nie rozwijaliśmy się właściwie, póki fotografia nie osiągnęła właściwego poziomu.
Potem... film w początkach dwudziestego stulecia. Radio. Telewizja. Wszystko zaczęło przybierać skalę masową. (…) Niegdyś książki zwracały się do niewielu ludzi, rozproszonych tu i ówdzie. Mogły sobie pozwolić na odrębność. Świat był obszerny. Ale potem świat stał się pełen oczu, łokci i ust. Podwójny, potrójny, poczwórny wzrost zaludnienia. (…) Potem w dwudziestym stuleciu nastaw aparat na szybsze tempo. Książki się skraca. Streszczenia.
Wybory. Sensacyjne dzienniki. Wszystko skondensowane w dowcipie, wszystko zmierza do błyskawicznego zakończenia. (…) Rozumiesz? Z pokoju dziecinnego do uniwersytetu i z powrotem do pokoju dziecinnego, oto nasz intelektualny schemat przez ostatnie pięć stuleci czy nawet więcej. (…)
Puść teraz nasz film, Montag, jeszcze szybciej. Trzask prask, pif paf, buch, bach, szach mach, wyjdź, wejdź, czego, jak, gdzie, co, ech? Uch! Buch! Bij! Pierz! Bierz! Wiej! Lej! Bim, bam, bum! Streszczenia streszczeń, streszczenia streszczeń streszczeń. (…) Czas nauki skrócono, programy zredukowano, zarzucono filozofię, historię i języki, angielski i ortografię stopniowo lekceważono coraz bardziej, aż wreszcie prawie kompletnie zignorowano. Wzrasta tempo życia, liczy się posada, po pracy rozrywka. Po co uczyć się czegokolwiek poza naciskaniem guzików, przekręcaniem kontaktów, dociskaniem śrubek i nakrętek? (…) Opróżnij teatry pozostawiając tylko klaunów i wstaw do pokojów szklane ściany, po których migają piękne barwy jak confetti czy krew, czy, powiedzmy, wiśniak lub wino. (…) Czasopisma stały się przyjemną mieszanką waniliowej tapioki. (…) Nic dziwnego, że nikt nie chce kupować książek – mówili krytycy. Lecz publiczność, wiedząc, czego jej potrzeba, wybierając szczęśliwie, pozwoliła przeżyć tylko książkom z komiksami. (…)
I to byłoby wszystko, Montag. To nie przyszło od rządu. Początkowo nie było żadnego nakazu, deklaracji, cenzury. Nie! (…) Wszyscy musimy być podobni jeden do drugiego.
Wszyscy nie rodzą się wolni i równi, jak Konstytucja powiada, lecz każdego trzeba uczynić równym. Każdy człowiek – wizerunkiem innego człowieka. Wtedy wszyscy są szczęśliwi, bo nie ma gór, by się przed nimi zginać ze strachem i porównywać się z nimi. Książka to naładowana broń w sąsiednim domu. Spal ją. Rozładuj broń. Rozbij mózg człowieka. Skąd wiadomo, kto mógłby się stać celem oczytanego faceta? Ja? Nie mam zamiaru znosić tego choćby przez minutę. I tak, kiedy domy stały się całkowicie ogniotrwałe na całym świecie (…), niepotrzebni już byli strażacy do dawnych celów. Otrzymali nowe zadania jako strażnicy spokoju naszego ducha, pryzmat naszego zrozumiałego i słusznego strachu, żeby nie okazać się niższymi; stali się oficjalnymi cenzorami, sędziami i egzekutorami. To jesteś ty, Montag, i to jestem ja.
R. Bradbury, 451 stopni Fahrenheita, tłum. A. Kaska, Warszawa 1960
Zadanie 14. (0-1)
Napisz, kto, do kogo i w jakiej sytuacji zwraca się w powyższym monologu.
………
11 Zadanie 15. (0-1)
Obok nazwisk bohaterów powieści 451 stopni Fahrenheita dopisz litery, którymi oznaczono notki na ich temat. Nie wszyscy bohaterowie zostali opisani.
1. Clarisse McClellan ………..
2. Pani Bowles ……….
3. Mildred Montag ………...
4. Klara Phelps ………...
5. Kapitan Beatty ………..
6. Granger ……….
7. Profesor Faber ………...
Zadanie 16. (0-2)
W kilku punktach przedstaw wszystkie przyczyny umierania książek opisane w powyższym fragmencie powieści.
………...………
………...………
………...………
………...………
………...
...
Zadanie 17. (0-1)
Wyjaśnij, dlaczego bohater powieści mówi o sobie, że jest strażnikiem spokoju ducha.
………...………
………...………
………...………
………...………
C. Siedemnastolatka uwielbiająca spacery.
D. Przywódca grupy „żywych książek”.
A. Miłośniczka Rodzinki. Powieść rozpoczyna się od jej próby samobójczej.
B. Jeden z ostatnich filologów angielskich. Nie ma telewizora.
12 Zadanie 18. (0-2)
W finale powieści, kiedy miasto zostaje zniszczone, jeden z przywódców grupy włóczęgów wspomina mitologicznego feniksa. Wyjaśnij, dlaczego to robi i jaki związek ma ten stwór z Guyem Montagiem.
………...………
………...………
………...………
………...………
Zadanie 19. (0-3)
Przeczytaj inny fragment powieści – wypowiedź profesora Fabera. Następnie, odwołując się do podanego tekstu i całej powieści, odpowiedz na pytania.
Książki były kiedyś tylko jednym ze skarbczyków, gdzie gromadziliśmy mnóstwo rzeczy, których baliśmy się zapomnieć. Nie było w nich w ogóle nic magicznego. Magia tkwiła jedynie w tym, co książki mówiły, jak zszywały razem skrawki wszechświata w jedną szatę dla nas. Oczywiście, (…) nie może pan jeszcze rozumieć, co mam na myśli, kiedy to wszystko mówię. (…) Brakuje nam trzech czynników. Czynnikiem pierwszym, jak powiedziałem, jest wysoka jakość wiedzy o życiu. Czynnikiem drugim: wolny czas, by ją przetrawić. A czynnik trzeci: to prawo postępowania w myśl tego, czego się nauczymy ze współdziałania dwóch pierwszych czynników.
a) Na czym, zdaniem profesora Fabera, polega wysoka jakość wiedzy o życiu?
………...………
………...
………..
b) Dlaczego, zdaniem Fabera, ludzie w jego świecie, mając mnóstwo wolnego czasu, nie mają go wcale?
………...………
………...
………...
c) Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem, że dla Fabera czytanie książek ma wymiar etyczny? Uzasadnij odpowiedź.
………...………
………...
………...
13 Zadanie 20 (0-7)
W imieniu grupy włóczęgów („żywych książek”) zredaguj krótki (5–8 zdań) list otwarty ich kampanii społecznej zachęcającej ludzi do powrotu do czytania.
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
Zadanie 21. (0-20 p.)
Czy kultura współczesna potrzebuje jeszcze utopijnych wizji świata idealnego? Rozważ zagadnienie w rozprawce, w której odwołasz się do trzech tekstów kultury podanych w programie merytorycznym konkursu.
………
………
………
………
………
14
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
15
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
16
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
17
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
18
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
19
