KONKURS POLONISTYCZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW

KONKURS POLONISTYCZNY

DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW

WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO

III ETAP WOJEWÓDZKI 26 stycznia 2017

Ważne informacje:

1. Masz 90 minut na rozwiązanie wszystkich zadań.

2. Pisz długopisem lub piórem, nie używaj korektora. Jeżeli się pomylisz, przekreśl błąd i napisz ponownie.

3. Pisz czytelnie i zamieszczaj odpowiedzi w miejscu na to przeznaczonym. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.

Życzymy powodzenia!

Maksymalna liczba punktów 60 100%

Uzyskana liczba punktów %

Podpis osoby sprawdzającej

2 TEKST I

Ernest Hemingway, Stary człowiek przy moście (fragm.)

Stary człowiek w okularach o stalowej oprawie i w bardzo zakurzonym ubraniu siedział przy drodze. Na rzece był most pontonowy, przez który ciągnęły wozy, ciężarówki, sunęli mężczyźni, kobiety i dzieci. Furmanki zaprzęgnięte w muły z trudem wjeżdżały na stromy brzeg, a żołnierze pomagali im podpierając szprychy kół. Ciężarówkom wspinanie się na brzeg szło łatwiej i oddalały się szybko, a chłopi wlekli się mozolnie, po kostki w kurzu.

Lecz starzec siedział bez ruchu. Był zbyt zmęczony, aby iść dalej. […]

– Skąd jesteście? – spytałem go.

– Z San Carlos – odpowiedział i uśmiechnął się.

Było to jego rodzinne miasteczko i wymawianie tej nazwy sprawiało mu przyjemność, więc uśmiechnął się.

– Opiekowałem się zwierzętami – dodał.

– O – powiedziałem tylko, niezupełnie rozumiejąc, o co mu chodzi.

– Tak – powiedział. – Pozostałem, by zaopiekować się zwierzętami. Byłem ostatnim człowiekiem, który opuścił San Carlos. […]

– I nie macie żadnej rodziny? – spytałem obserwując drugi brzeg, gdzie ostatnie furmanki pośpiesznie zjeżdżały ze skarpy.

– Nie – odpowiedział. – Tylko te zwierzęta, które wymieniłem. Z kotem, oczywiście, nie ma zmartwienia. Koty same sobie dają radę, ale nie chcę nawet myśleć o tym, co będzie z resztą.

– Jakie macie poglądy polityczne? – spytałem.

– Nie mam żadnych – odpowiedział. – Mam siedemdziesiąt sześć lat. Zrobiłem dwanaście kilometrów i wydaje mi się, że dalej już nie pójdę.

– To nie jest dobre miejsce na postój – powiedziałem. – Jeżeli możecie, to pójdźcie jeszcze szosa do skrzyżowania na Tortosę. Tam są samochody.

– Poczekam jeszcze chwilę powiedział i pójdę. Dokąd jadą te samochody?

– Do Barcelony – powiedziałem.

– Nie znam tam nikogo – odpowiedział – ale dziękuję wam bardzo. Jeszcze raz bardzo dziękuję. […]

– Jeżeli odpoczęliście już trochę, to ruszcie w drogę – nalegałem. – Wstańcie teraz i spróbujcie iść.

– Dziękuję – powiedział i wstał, zachwiał się i zaraz siadł z powrotem w przydrożnym kurzu. […]

– Opiekowałem się zwierzętami – powiedział głucho, ale już nie do mnie. – Opiekowałem się tylko zwierzętami.

Nic nie mogłem dla niego zrobić. Była Niedziela Wielkanocna i faszyści nacierali w kierunku rzeki Ebro. Dzień był szary, chmury wisiały nisko, tak że nie używali samolotów.

To i jeszcze fakt, że koty same sobie dają radę, to było wszystko, na co liczyć mógł ten stary człowiek.

E. Hemingway, Stary człowiek przy moście, tłum. M. Michałowska, [w:] tegoż, 49 opowiadań, Warszawa 1988.

Zadanie 1. (1 pkt.)

Wybierz zdanie fałszywe spośród podanych.

1. Sposób budowania narracji zbliża opowiadanie do reportażu.

2. Użyta w cytowanym fragmencie narracji forma czasownika wskazuje na dystans czasowy pomiędzy wydarzeniami a momentem opowiadania.

3. Narrator prezentuje wydarzenia, których był bezpośrednim świadkiem.

3 Zadanie 2. (3 pkt.)

Uzupełnij krzyżówkę, posługując się wiedzą o tekście i jego autorze. Wyjaśnij hasło będące jej rozwiązaniem.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

Hasło:………

………...

1. Zorganizowane przemieszczenie ludności z terenów zagrożonych.

2. Rzeka, nad którą toczy się akcja opowiadania.

3. … Międzynarodowe – oddziały ochotników, które walczyły przeciw faszystom w Hiszpanii.

4. Ogólna nazwa przeciwników faszystów w hiszpańskiej wojnie domowej.

5. Nazwa miejscowości, z której pochodził starzec.

6. Most … - tymczasowy most zbudowany z elementów pływających.

7. Starzec wypuścił je z klatek.

8. Nagrodę … otrzymał Hemingway w 1953 roku.

9. Zawód Hemingwaya.

10. Miasto w Katalonii, cel uciekinierów.

11. Dzień tygodnia, w którym rozgrywa się akcja opowiadania.

12. Przed jej ostrzałem uciekał starzec.

4 Zadanie 3. (2 pkt.)

Oceń, czy podane tezy dotyczące opowiadania są prawdziwe. Swoją decyzję uzasadnij odpowiednim cytatem z tekstu.

a) Starzec ucieka, ponieważ utożsamia się z jedną ze stron konfliktu.

TAK NIE Cytat:

………

………

………

b) Postawa starca uosabia niezawinione cierpienia cywilów w czasie wojny.

TAK NIE Cytat:

………

………

………

Zadanie 4. (3 pkt.)

Przeczytaj fragment wypowiedzi Hemingwaya o pisarstwie. Oceń, czy wskazane cechy dobrego pisarstwa (co najmniej dwie) można odnieść do Starego człowieka przy moście.

Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do opowiadania.

Jeżeli prozaik wie dostatecznie dużo o tym, o czym pisze, może pomijać rzeczy, które wie, a czytelnik, jeżeli pisarz pisze dostatecznie prawdziwie, będzie miał równie silnie wyczucie tych rzeczy jak wówczas, gdyby pisarz je wypowiedział. Dostojeństwo ruchu góry lodowej wynika z tego, że tylko jedna ósma jej część jest ponad wodą. […] Pisarz, który tak mało docenia powagę pisania, iż koniecznie chce pokazać ludziom, że jest w pełni wykształcony, kulturalny czy dobrze wychowany, jest zwykłą papugą.

E. Hemingway, Śmierc po południu, tłum. B. Zieliński, Warszawa 1971.

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

5 TEKST II

Józef Czechowicz, Front

Ludzie w białych domach mówią to pole chwały w niedziele chodzą do kościoła i na białe procesje ulicami czystymi w słońcu przebiega pies biały w białym kwitnącym parku Zakochana czyta poezje

Ale tutaj nie ma wcale białości

w szarej ziemi rowy pełne brudnych żołnierzy dym siny i różowy przechodzi do nas przez rzekę nie białe żółte są kości

armatniego ataku ognisty prąd na niebie nieustannie leży to front

to zstąpienie do piekieł Odcinek 212 i wzgórze 105 we dnie szturmy i strzały

a w nocy przez dym przedzierają się reflektory po drutach kolczastych biegają błyski żywe jak rtęć wszystko ma wtedy inne kolory

Gdy cicho zbłąkana kula wśliźnie się w białe czoło znienacka zrobi się biało (nawet na froncie)

biała niedziela biały park piesek biały zatańczą wkoło

Pole chwały

J. Czechowicz, Front, [w:] tegoż, Kamień, Lublin 1927.

Zadanie 5. (1 pkt.)

Spośród podanych pojęć wybierz i podkreśl te, które odnoszą się do wiersza Front.

Zadanie 6. (1 pkt.)

Uzupełnij zdanie. wybierz odpowiedź 1. lub 2. i jej uzasadnienie A-C.

Wiersz zbudowany jest na zasadzie 1. symetrii,

o czym świadczą

A. epitety odwołujące się do zmysłu wzroku.

B. metafory odnoszące się do sfery sacrum.

2. kontrastu,

C. epitety i metafory odnoszące się do żywiołów.

wiersz stychiczny wiersz biały rymy niedokładne liryka apelu rymy dokładne liryka opisowa

6 Zadanie 7. (1 pkt.)

W odniesieniu do tekstu oceń prawdziwość podanych zdań.

1. W wierszu podkreśla się nierealistyczność wyobrażeń o wojnie. P F 2. Użyte w wierszu porównanie odnosi się do koloru błysków na drucie kolczastym. P F 3. Wyrażenie armatniego ataku ognisty prąd zawiera epitet metaforyczny. P F Zadanie 8. (1 pkt.)

Odwołując się do tekstu, uzupełnij zdanie, wybierając odpowiedzi A lub B oraz C lub D.

W przedostatniej strofie wiersza autor wykorzystuje symbolikę A/B, aby opisać C/D śmierć żołnierzy.

A. koloru

B. kształtu C. bohaterską D. tragiczną Zadanie 9. (1 pkt)

Wybierz zdanie fałszywe spośród podanych.

1. Wyrażenie pole chwały w puencie wiersza zostało użyte w tym samym znaczeniu, co w pierwszym wersie.

2. Wyrażenie pole chwały w puencie wiersza zostało użyte w znaczeniu ironicznym, inaczej niż w pierwszym wersie.

3. Wyrażenie pole chwały w puencie wiersza ma charakter stałego związku frazeologicznego.

TEKST III

Kadr z filmu Boże Narodzenie, reż. Christian Carion, 2005.

7 Zadanie 10 (2 pkt)

Opisz scenę otwierającą film i wyjaśnij, jak rozumiesz jej znaczenie w kontekście całości.

………

………

………

………

………

TEKST IV

Édouard Detaille, Sen, https://fr.wikipedia.org/wiki/Le_R%C3%AAve_(Detaille)#/media/File:Detaille_Le_R%C3%AAve.jpg

Zadanie 11. (0–7)

Zinterpretuj tytuł obrazu Detaille`a wykorzystując analizę elementów dzieła malarskiego. W swojej wypowiedzi przywołaj adekwatne konteksty.

………

………

………

………

………

………

………

8

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

TEKST V

George Orwell, Rok 1984 (fragm.)

– Jak się posuwa praca nad słownikiem? – spytał Winston usiłując przekrzyczeć hałas.

– Powoli – odparł Syme. – Zajmuję się przymiotnikami. Fascynująca rzecz! […]

Jedenaste wydanie będzie w pełni normatywne – rzekł. – Nadajemy językowi ostateczny kształt: taki, jaki będzie miał, gdy wszyscy zaczną posługiwać się wyłącznie nowomową.

Kiedy skończymy, ty i inni będziecie musieli powtórnie jej się uczyć. Pewnie uważasz, że naszym głównym zajęciem jest wymyślanie nowych słów. Otóż nic bardziej błędnego! My niszczymy słowa. Setkami, i to dzień w dzień! Redukujemy język, plewimy ze wszystkiego, co zbędne. W jedenastym wydaniu będą wyłącznie słowa, które mają zostać w użyciu po roku dwa tysiące pięćdziesiątym.

Ugryzł potężny kęs chleba, przełknął parę razy, po czym znów zaczął perorować z pedantycznym żarem. Jego śniada, szczupła twarz ożywiła się, a oczy straciły szyderczy wyraz i stały się niemal rozmarzone.

– Niszczenie słów to coś pięknego. Najwięcej, oczywiście, wyrzucamy czasowników i przymiotników, ale setki rzeczowników też są zupełnie zbędne. Usuwamy nie tylko synonimy, lecz także wyrazy przeciwstawne. Bo jaką rację bytu mają słowa, których znaczenie jest po prostu przeciwieństwem innych? Każde słowo zawiera w sobie swoje przeciwieństwo. Weźmy na przykład przymiotnik „dobry”. Jeśli mamy „dobry”, po co nam taki przymiotnik jak „zły”? „Bezdobry” wystarczy w zupełności; jest nawet o tyle lepszy, że stanowi dokładne przeciwieństwo przymiotnika „dobry”, czego nie można powiedzieć o „zły”. A gdy z kolei chcemy coś wzmocnić, czy ma sens stosowanie mętnych i w sumie bezużytecznych określeń typu „wspaniały” lub „znakomity”? „Plusdobry” adekwatnie spełnia każdy wymóg, jeśli natomiast zachodzi potrzeba jeszcze większej emfazy, można użyć

„dwaplusdobry”. Akurat tymi formami posługujemy się już dzisiaj, lecz w swoim

9

ostatecznym kształcie cała nowomowa będzie taka. Z czasem pojęcie dobra i zła ograniczy się do zaledwie sześciu słów, a naprawdę do jednego. Czyż to nie wspaniałe, Winston?

Oczywiście był to pomysł W.B. – dorzucił jakby po namyśle.

Na wzmiankę o Wielkim Bracie Winston uśmiechnął się gorliwie, lecz jakby z przymusem.

Syme natychmiast dostrzegł ten jego brak entuzjazmu.

– Nie potrafisz docenić nowomowy, Winston – powiedział niemal ze smutkiem. – Nawet kiedy piszesz, wciąż myślisz w staromowie. Czytam niekiedy artykuły, które pisujesz do „The Times”. Nie są złe, ale to przekłady. W głębi serca wolałbyś pozostać przy staromowie, jej mętnych i bezużytecznych odcieniach znaczeniowych. Nie pojmujesz piękna niszczenia słów.

Czy zdajesz sobie sprawę, że nowomowa jest jedynym językiem na świecie, którego słownictwo kurczy się z roku na rok?

[…] Syme tymczasem ugryzł następny kęs szarego chleba, pożuł go przez chwilę, po czym ciągnął dalej:

– Czy nie rozumiesz, że nadrzędnym celem nowomowy jest zawężenie zakresu myślenia? W końcu doprowadzimy do tego, że myślozbrodnia stanie się fizycznie niemożliwa, gdyż zabraknie słów, żeby ją popełnić. Każde pojęcie da się wyrazić wyłącznie przez jedno słowo o ściśle określonym znaczeniu, natomiast wszystkie znaczenia uboczne zostaną wymazane i zapomniane. W jedenastym wydaniu jesteśmy już bardzo blisko tego celu. Lecz proces ten będzie postępował długo po naszej śmierci. Z roku na rok będzie coraz mniej słów i coraz węższy zakres świadomości. […]. Rewolucja zwycięży ostatecznie, gdy język osiągnie doskonałość. Nowomowa to angsoc, angsoc to nowomowa – stwierdził z niemal mistyczną satysfakcją.

– Czy przyszło ci kiedy do głowy, Winston, że najpóźniej w roku dwa tysiące pięćdziesiątym nie będzie na ziemi ani jednego człowieka, który potrafiłby zrozumieć taką rozmowę jak nasza? […] Do roku dwa tysiące pięćdziesiątego, a przypuszczalnie wcześniej, prawdziwa znajomość staromowy zaniknie całkowicie. Literatura przeszłości ulegnie zniszczeniu. Chaucer, Shakespeare, Milton i Byron znani będą tylko z adaptacji na nowomowę, nie tylko innych, a wręcz sprzecznych z oryginałami. Nawet literatura partyjna nie uniknie zmian. I partyjne hasła. Bo jak może istnieć hasło „wolność to niewola”, skoro zniknie pojęcie wolności? Myślenie ludzkie ulegnie przeobrażeniu. Tego, co my rozumiemy jako myślenie, nie będzie w ogóle. Ortodoksyjność oznacza niemyślenie, brak potrzeby myślenia. Ortodoksyjność to nieświadomość.

G. Orwell, Rok 1984, tłum. T. Mirkowicz, Warszawa 1988.

Zadanie 12. (1 pkt)

Uzupełnij zdanie. Wybierz odpowiedź spośród podanych A–D.

W podanym fragmencie Syme mówi o zbędnych słowach, czyli o takich, które A. można zastąpić bardziej ogólnymi synonimami.

B. nie zawierają formantów.

C. mają zbyt pozytywne znaczenie.

D. są niezrozumiałe.

10 Zadanie 13. (1 pkt)

W odniesieniu do tekstu oceń prawdziwość podanych zdań opisujących cechy nowomowy.

1. Nowomowa jest wariantem języka angielskiego. P F 2. Nowomowa jest językiem oficjalnym. P F 3. Nowomowa jest językiem naturalnym. P F

Zadanie 14. (1 pkt.)

a) Uzupełnij zdanie. Wybierz odpowiedź spośród podanych A–D.

Z tekstu wynika, że z nowomowy znikają synonimy oraz A. polisemy.

B. homofony.

C. homonimy.

D. antonimy.

b) Zacytuj z tekstu zdanie lub jego fragment, które uzasadnia Twój wybór.

………

………...

Zadanie 15. (1 pkt.)

Odwołując się do tekstu i poniższej definicji, uzupełnij zdanie, wybierając odpowiedzi A lub B oraz C lub D.

Treść wyrazu – zespół cech, na podstawie których potrafimy określić, co ten wyraz znaczy, suma charakterystycznych cech przedmiotu, które tym wyrazem nazywamy, czyli definiujemy.

Zakres wyrazu – ogół przedmiotów nazywanych tym wyrazem.

W porównaniu do wyrazu wspaniały wyraz plusdobry ma A/B treść oraz C/D zakres.

A. uboższą B. bogatszą

C. węższy D. szerszy

Zadanie 16. (3 pkt.)

Do podanych w tabeli wyrazów obcych dopisz ich rodzime odpowiedniki.

wyraz obcy wyraz rodzimy

Redukować Translacja Emfaza

11 Zadanie 17. (2 pkt.)

Do podanych wyjaśnień dopisz nazwy pojęć używanych w powieści George’a Orwella.

Odwołaj się do znajomości całego tekstu.

………….…. – umiejętność demonstrowania równoczesnej wiary w wiele poglądów sprzecznych pod względem logicznym.

………….…. – ustrój i ideologia obowiązujące w państwie Oceania.

Zadanie 18. (3 pkt)

Czy sens zamieszczonego poniżej zdania jest zgodny z poglądami twórców nowomowy?

Uzasadnij odpowiedź, wykorzystując dwa argumenty z tekstu.

Granice mojego języka oznaczają granice mojego świata.

(Ludwik Wittgenstein, Tractatus Logicus – Philosophicus)

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

12 TEKST VI

Adam Zagajewski, Koniec świata Raz na kilka lub kilkanaście lat odbywa się prawdziwy koniec świata Czterej jeźdźcy przemierzają ziemię w samochodach marki Nysa

która równocześnie jest zachodnią granicą tego wielkiego ciała

Koniec świata odbywa się zawsze w nocy

kiedy ty swoim snem karmisz wygłodniałych przodków W ciągu kilku godzin siwieją portrety

i zmienia się język

którym od jutra będziesz głośno mówił Jest taka chwila

kiedy stare słowa nie są już ważne a nowych jeszcze nie ma

kiedy wszystkie zwycięstwa okazują się zwykłymi pomyłkami

błędy ujawniają swoją podwójną naturę a nadzieja nie ma na swoją obronę ani jednego słowa

i nie umie wskazać ani jednego człowieka Jest taka chwila kiedy nie ma nic

ani wiary ani miłości

i świat rozłączyłby się rozszedłby się jak dwoje ludzi którzy tracą siły gdyby nie twój głęboki sen w którym nagle stajesz się starszy o dwa tysiące lat nowej ery i młody jak nie narodzony dzień

A. Zagajewski, Koniec świata, [w:] tegoż, Sklepy mięsne, Kraków 1975.

Zadanie 19. (1 pkt)

Uzupełnij zdanie. Wybierz odpowiedź spośród podanych A–D.

Użyte w tytule tekstu sformułowanie koniec świata można rozumieć jako A. koniec czyjegoś życia.

B. koniec pokoju na świecie.

C. koniec kultury.

D. biblijny koniec czasu.

13 Zadanie 20. (1 pkt)

Uzupełnij zdanie, podkreślając wybraną nazwę tekstu kultury.

Pojęcia koniec świata, czterej jeźdźcy, wiara, nadzieja i miłość nawiązują do (Starego Testamentu/ Nowego Testamentu).

Zadanie 21 (3 pkt)

Wyjaśnij, jak rozumiesz zacytowane w tabeli fragmenty opisujące tytułowy koniec świata.

Fragment Wyjaśnienie

Jest taka chwila

kiedy stare słowa nie są już ważne a nowych jeszcze nie ma

kiedy wszystkie zwycięstwa okazują się zwykłymi pomyłkami

nadzieja nie ma na swoją obronę ani jednego słowa

i nie umie wskazać ani jednego człowieka

Zadanie 22. (0–20 p.)

Największym bohaterstwem jest zachować człowieczeństwo w czasie wojny. Czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem? Rozważ zagadnienie w rozprawce, w której odwołasz się do trzech tekstów kultury podanych w programie merytorycznym konkursu. Uwzględnij co najmniej dwie różne dziedziny sztuki (literatura, malarstwo, film).

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

14

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

15

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

16

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

17

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

18

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

………

19

Brudnopis

20

ZESTAWIENIE UZYSKANEJ LICZBY PUNKTÓW

(wypełniają członkowie Wojewódzkiej Komisji Konkursowej)

Numer zadania

Liczba punktów Podpis członka komisji

Uwagi maksymalna uzyskana

1. 1

2. 3

3. 2

4. 3

5. 1

6. 1

7. 1

8. 1

9. 1

10. 2

11. 7

12. 1

13. 1

14. 1

15. 1

16. 3

17. 2

18. 3

19. 1

20. 1

21. 3

22. 20

OGÓŁEM 60