• Nie Znaleziono Wyników

Deutsche Bauzeitung, Jg. 58, No. 48

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Deutsche Bauzeitung, Jg. 58, No. 48"

Copied!
9
0
0

Pełen tekst

(1)

D E U T S C H E B A U Z E IT U N G

58. J A H R G A N G * N2 48 * B E R L I N , D E N 14. JUNI 1924

H E R A U S G E B E R : P R O F E S S O R E R I C H B L U N C K , A R C H . SCHRIFTLEITER: REG.-BAUMEISTER a. D. FRITZ EISELEN.

A lle R e c h te V o rb e h a lte n . — F ü r n ic h t v e r la n g te B e itr ä g e k e in e G e w ä h r.

D ie neuen Saalbauten der „D eutschen Bank“ in Berlin.

E n t w u r f : W i l h e l m K i m b e l i n B e r l i n ; A u s f ü h r u n g : K i m h e l & F r i e d e r i c h s e n i n B e r l i n . V o n D r . A l b e r t H o f m a n n i n K a r l s r u h e ( B a d e n ) . ( H i e r z u e i n e B i l d b e i l a g e . ) '

a s „ A u f “ u n d „ A b “ d e r w i r t s c h a f t ­ l i c h e n V e r h ä l t n i s s e D e u t s c h l a n d s n a c h d e m F r i e d e n s s c h l u ß b r a c h t e f ü r d i e d e u t s c h e n B a n k e n n a c h e i n e r P e r i o d e f a s t v ö l l i g e n S t i l l ­ s t a n d e s d e r G e s c h ä f t e u m d i e W e n d e d e s z w e i t e n u n d d r i t t e n J a h r z e h n t e s e i n e H o c h k o n j u n k ­ t u r d e s g e s a m t e n G e s c h ä f t s b e t r i e ­ b e s , d i e s i e z u e i n e r E r h ö h u n g d e r Z a h l d e r B e a m t e n o f t a u f d a s M e h r f a c h e d e s a l t e n B e s t a n d e s u n d d a m i t z u e i n e r u n e r w a r t e t e n r ä u m l i c h e n A u s d e h n u n g d e r G e s c h ä f t s s t e l l e n z w a n g . D a d i e s e A u s d e h n u n g i n d e n m e i s t e n F ä l l e n o d e r d o c h n u r m i t g r o ß e n U n k o s t e n n i c h t i n d e r F l ä c h e s t a t t f i n d e n k o n n t e , s o w u r d e s i e i n d e r H ö h e , d u r c h A u f s t o c k u n ­ g e n , v o r g e n o m m e n . S o e n t s c h l o ß s i c h a u c h d i e

„ D e u t s c h e B a n k “ i n B e r l i n , e i n e n T e i l d e r i h r

g e h ö r i g e n G e b ä u d e g r u p p e n z w i s c h e n B e h r e n - , M a u e r - u n d K a n o n i e r - S t r a ß e a u f z u s t o c k e n , u n d z w a r d e n T e i l z w i s c h e n d e r B e h r e n - u n d d e r F r a n z ö s i s c h e n S t r a ß e . N e b e n R ä u m e n f ü r d e n e r w e i t e r t e n G e s c h ä f t s b e t r i e b s o l l t e n n u n a b e r h i e r a u c h S a a l b a u t e n e n t s t e h e n , d i e d e m M a n g e l a b h e l f e n s o l l t e n , d e r s c h o n s e i t l ä n ­ g e r e n J a h r e n v o m D i r e k t o r i u m d e r „ D e u t s c h e n B a n k “ e m p f u n d e n w u r d e : e s f e h l t e n g e e i g n e t e R ä u m e f ü r G e n e r a l v e r s a m m l u n g e n u n d a n d e r e V e r a n s t a l t u n g e n , z u d e n e n s i c h e i n e g r ö ß e r e M e n g e v o n M e n s c h e n z u v e r s a m m e l n ' p f l e g e n . F r e i l i c h w a r e n d i e ö r t l i c h e n V e r h ä l t n i s s e f ü r d i e A n l a g e d e r S a a l b a u t e n a n d i e s e r S t e l l e w e n i g g ü n s t i g ; w e d e r e r l a u b t e n d i e G r u n d r i ß ­ v e r h ä l t n i s s e n o c h a u c h d i e H ö h e n v e r h ä l t n i s s e d e r a u f ­ g e s t o c k t e n G e s c h o s s e e i n e v o l l k o m m e n f r e i e E n t w i c k ­ l u n g d e r S ä l e i n d e r F l ä c h e w i e i n d e r H ö h e . D a j e d o c h a n d e r e r R a u m f ü r d i e S ä l e n i c h t z u r V e r f ü g u n g s t a n d , s o m u ß t e m a n s i c h m i t e i n e r K o m p r o m i ß a n l a g e

A b b . 1. V o r e n t w u r f z u m S i t z u n g s s a a l m i t f a r b i g e r g e w ö l b t e r H o l z d e c k e . (G ru n d b la u , G lie d e ru n g u n d O rn a m e n te h e ll b r o n z e f a rb e n , W ä n d e ro tb ra u n .)

2 7 3

(2)

t u n g , d a ß s i c h f ü r d i e G e s t a l t u n g d e r S ä l e e i n K ü n s t l e r f i n d e n l a s s e n w e r d e , d e m d i e S c h w i e ­ r i g k e i t e n , d i e s i c h a l l e n t ­ h a l b e n d a r b o t e n , A n l a ß z u b e s o n d e r s k u n s t v o l ­ l e r G e s t a l t u n g w e r d e n k ö n n t e n . U n d d i e s e r K ü n s t l e r w u r d e i n W i l ­ h e l m K i m b e 1 , d e m I n h a b e r d e r d a s d e u t ­ s c h e K u n s t h a n d w e r k i n s e i n e r v o r n e h m s t e n F o r m r e p r ä s e n t i e r e n d e n F i r m a K i m b e l & F r i e d e r i c h - s e n i n B e r l i n g e f u n d e n .

D a s R a u m p r o g r a m m a n s i c h w a r e i n f a c h : V o n e i n e r H a u p t t r e p p e a n d e r B e h r e n s t r a ß e u n d v o n F a h r s t ü h l e n z u ­ g ä n g l i c h s o l l t e e i n K l e i ­ d e r r a u m g e s c h a f f e n w e r ­ d e n , d u r c h d e n d i e B e ­ s u c h e r n a c h A b l a g e d e r Ü b e r k l e i d e r z u e i n e m V o r s a a l g e l a n g e n k o n n ­ t e n , v o n d e m a u s d a n n d e r Z u t r i t t z u m H a u p t ­ s a a l e r f o l g e n k o n n t e . D i e S a a l g r u p p e z e i g t i n i h r e r G r u n d f o r m d e n r e c h t e n W i n k e l u n d i s t m i t e i n e r A n z a h l k l e i ­ n e r N e b e n r ä u m e a u s g e ­ s t a t t e t . N i c h t g e n u g k a n n e s a n e r k a n n t w e r ­ d e n , d a ß d a s D i r e k t o ­ r i u m d e r „ D e u t s c h e n B a n k “ i n s e l t e n e m M ä z e ­ n a t e n t u m s i c h b e r e i t z e i g t e , i n w i r t s c h a f t l i c h s c h w e r s t e r Z e i t f ü r d i e A u s f ü h r u n g d e r S ä l e r e i c h s t e M i t t e l z u r V e r ­ f ü g u n g z u s t e l l e n . I n

e i n e r Z e i t v ö l l i g e n g e ­ s c h ä f t l i c h e n T i e f s t a n d e s b e d e u t e t e d i e s e B e w i l l i ­ g u n g d i e e r f r e u l i c h e B e ­ l e b u n g w e n i g s t e n s e i - n e s Z w e i g e s d e r d e u t ­ s c h e n K u n s t t ä t i g k e i t n a c h d e m K r i e g . S i e s e t z t e a u c h d e n K ü n s t ­ l e r i n d e n S t a n d , n a c h e i n e r d e n ö r t l i ­ c h e n V e r h ä l t n i s ­ s e n e n t s p r e c h e n ­

d e n , v o m L a n d ­

l ä u f i g e n a b w e i ­

c h e n d e n b e s o n d e ­

r e n F o r m d e s

H a u p t s a a l e s z u

s u c h e n . D i e z u r V e r ­ f ü g u n g s t e h e n d e H ö h e z w i s c h e n F u ß b o d e n u n d D a c h k o n s t r u k t i o n , i n d e r s i c h n o c h K a n ä l e a l l e r A r t h i n z i e h e n , w a r g e r i n g . S i e d u r c h d i e g e w ä h l t e K u n s t f o r m d e s S a a l e s g e s c h i c k t a u s z u ­ n ü t z e n , w a r e i n e r d e r P u n k t e , a u f d e n e s b e i m E n t w u r f b e s o n d e r s a n ­ k a m . E i n V o r e n t w u r f

N o . 4 8 .

(3)
(4)
(5)

D I E N E U E N S A A L B A U T E N D E R D E U T S C H E N B A N K I N B E R L I N

E N T W U R F : W I L H E L M K I M B E L / A U S F Ü H R U N G : K I M B E L & F R I E D E R I C H S E N I N B E R L I N S I T Z U N G S S A A L , E I N G A N G S T Ü R V O M V O R S A A L

D E U T S C H E B A U Z E I T U N G . L V I I I . J A H R G A N G 1 9 2 4 N r . 4 8

(6)

für den Saal, bei dem sich auf eine in Holz geglied erte W andarchitektur eine gew ölbeartige S tu ckdecke

l a ­

gerte, ergab für den Saal zu gedrückte H öhenverhält­

nisse und mußte verlassen werden. Ein neuer Ge­

danke knüpfte an die Vorbilder an, die in den

H o l z ­

decken der a l t e n K i r c h e n V e r o n a s uns

e r h a l ­

ten sind und versuchte, die in Holz geglied erte

W a n d ­

architektur in einer gebrochenen H olzdecke

f o r t z u ­

setzen, die, als dreiteiliges H olzgew ölbe gebildet, in den Hohlraum der Dachkonstruktion hineinreichen und dem Saal auf diese Art die erwünschte Höhe geben konnte.

Wir geben diesen Vorentwurf, bei dem das ganze

r e i c h e

Orchester von Form, Farbe und

M a t e r i a l w i r k u n g z u

einer berauschenden Sinfonie zusam m enspielen sollte, auf S. 273 wieder. Der Entwurf

v e r b a n d m i t e i g e n -

d e n d i e b e i d e n s c h ö n e n V e r o n e s e r V o r b i l d e r a u s g e ­ z e i c h n e t e A n r e g u n g e n f ü r d i e G e s t a l t u n g d e r S ä - l e b i l ­ d e n k ö n n e n . D e n n d a s W e r k d e s P r i o r s D a n i e l e G o s - m a n o a u s d e m J a h r e 1 3 2 0 , d a s S c h i f f s k i e l g e w ö l b e a u s L a r c h e n h o l z v o n S . F e r m o M a g g i o r e , u n d d e r s c h ö n g e ­ g l i e d e r t e o f f e n e D a c h s t u h l , d e r d a s S c h i f f v o n S . Z e n o m d e r H ö h e a b s c h l i e ß t , s i n d W e r k e v o n b l e i b e n d e m W e r t f ü r a l l e Z e i t e n .

A n W i l h e l m K i m b e l a b e r t r a t n u n m e h r d i e A u f ­ g a b e h e r a n , e i n e n n e u e n , f ü r d i e A u s f ü h r u n g g e e i g n e ­ t e n E n t w u r f a u f z u s t e l l e n , d e r d e n W ü n s c h e n d e r A u f ­ t r a g g e b e r e n t s p r a c h . E s i s t d e r h i e r n a c h d e r A u s ­ f ü h r u n g d a r g e s t e l l t e E n t w u r f . A u c h e r e i n v o r t r e f f ­ l i c h e s , m i t a l l e r k ü n s t l e r i s c h e n H i n g a b e g e b i l d e t e s , f e i n ­ s i n n i g e s W e r k , a b e r d o c h i n d e r E i g e n a r t d e r E r s c h e i -

A b b . G. B l i c k i n d e n S i t z u n g s s a a l n a c h d e m V o r s a a l h i n .

tigster Form gebung,

d i e a u s s i c h e r e r u n d z i e l b e w u ß -

r G estaltungskraft

f l o ß , e i n e n s e l t e n e n k ü n s t l e r i s c h e n

shalt. S ein e'

A u s f ü h r u n g w ü r d e d i e o h n e h i n n i c h t

Irr zahlreichen

g u t e n S a a l b a u t e n B e r l i n s u m e i n W e r k

reichert haben, das

s e i n e S t e l l u n g i n d e r b a u k ü n s t -

'ischen

E n t w i c k l u n g d e r R e i c h s h a u p t s t a d t s t e t s b e -

uptet haben

■ w ü r d e . E s k a m l e i d e r n i c h t d a z u ; e s

stand die

B e f ü r c h t u n g e i n e r a n d a s S a k r a l e a n k l i n -

nden W irkung

d e s S a a l e s , d i e m i t d e n g e s c h ä f t l i c h e n

recken, d en en er

d i e n e n s o l l t e , n i c h t v e r e i n b a r e i ­

nen. D er L eser

m a g n a c h d e r A b b i l d u n g s e l b s t u r -

len, ob die

B e f ü r c h t u n g b e r e c h t i g t w a r . W i r t e i l t e n

nicht,

w ü r d e n e s v i e l m e h r f r e u d i g b e g r ü ß t h a b e n ,

nn das

H o l z g e w ö l b e v o n S a n Z e n o i n V e r o n a h i e r

e m oderne

Ü b e r s e t z u n g g e f u n d e n h a b e n w u r d e . A u c h

i Fermo

M a g g i o r e i n V e r o n a z e i g t e i n e S a a l b i l d u n ,

anregend

a u f d i e k ü n s t l e r i s c h e H e r v o r b r i n g u n g u n - e r T a - e w i r k e n k ö n n t e . V i e l l e i c h t e r g i b t s i c h d e r e u t s c h e n B a n k “ i n a b s e h b a r e r Ze i t w i e d e r e m e G e ;

enheit

z u r E r r i c h t u n g v o n S a a l b a u t e n . D a n n w e r

n u n g d e m v o r a u f g e g a n g e n e n E n t w u r f n a c h s t e h e n d . I m m e r h i n z e i g t s i c h i n d e r s t u f e n w e i s e n E n t w i c k l u n g d e r E n t w ü r f e z u d e m g r o ß e n S a a l e i n F o T t s c h r e i t e n z u s t e t s g r ö ß e r e r V o l l e n d u n g , w e n n e s a u c h d e m V e r f a s s e r d i e s e r A u s f ü h r u n g e n , d e r b e i d e r B e u r t e i l u n g d e r E n t ­ w ü r f e f ü r d i e A u s f ü h r u n g a l s n e u t r a l e r G u t ­ a c h t e r t ä t i g w a r , n i e z w e i f e l h a f t w a r — e r t r a t h i e r i n d e n A n s i c h t e n d e s K ü n s t l e r s v o l l k o m m e n b e i — , d a ß d i e g r ö ß t e V o l l e n d u n g i n k ü n s t l e r i s c h e r H i n s i c h t e i n S a a l b a u m i t d e m V e r o n e s e r H o l z g e w ö l b e d a r g e b o ­ t e n h a b e n w ü r d e . A l s W i l h e l m K i m b e l b e i d e r e r s t e n E r f a s s u n g d e r a n i h n h e r a n g e t r e t e n e n g r o ß e n u n d ü b e r ­ a u s a n z i e h e n d e n A u f g a b e a l l e M ö g l i c h k e i t e n i n E r w ä ­ g u n g z o g , d i e f ü r i h r e r ä u m l i c h e L ö s u n g i n F r a g e k o m ­ m e n k o n n t e n , h a n d e l t e e s s i c h f ü r i h n i m W e s e n t l i c h e n d a r u m , z u n ä c h s t a u s d e r e i g e n e n V o r s t e l l u n g h e r a u s d i e j e n i g e F o r m d e r S a a l g e s t a l t u n g z u f i n d e n , d i e f ü r d e n g e g e b e n e n Z w e c k a l s d i e r i c h t i g e e r s c h i e n . R i c h t i g a b e r k o n n t e d a s W e r k n u r d a n n w i r k e n , w e n n e s n a c h s e i n e r V o l l e n d u n g d e n E i n d r u c k v o n e t w a s S e l b s t v e r -

14. J u n i

1924.

2 7 7

(7)

s t ü n d l i c h e m m a c h t e . D e n n e s i s t k l a r , d a ß m d e n A u g e n b l i c k , i n d e m m a n b e g i n n t a m f e r t l g ™ ^ e^ d a e t w a s h i n z u z u w ü n s c h e n , d o r t e t w a s w e n z u n e b i m e , b e r e i t s d i e B e f ü r c h t u n g g e r e c h t f e r t i g t i s t , d a ß d e r Z i - s t a n d d e s S t a n d h a l t e n s g e g e n ü b e r d e m h ö c h s t e n K r i ­ t e r i u m n i c h t e r r e i c h t w u r d e . D i e e r s t e L o s u n g , d i e d e m K ü n s t l e r v o r s c h w e b t e , d i e e i n e s S a a l a b s c h l u s s e s m i f l a c h g e w ö l b t e r , a u s a k u s t i s c h e n G r ü n d e n r e i c h o r n a ­ m e n t i e r t e r S t u c k d e c k e m u ß t e , s i c h e r n i c h t z u m S c h a d e n d e r A u f g a b e , a u s G r ü n d e n d e r g r ö ß t m ö g l i c h e n A u s ­ n ü t z u n g ' d e s g e g e b e n e n D a c h r a u m e s m i t s e i n e n s t a i k e n K o n s t r u k t i o n e n u n d z a h l r e i c h e n L e i t u n g e n a l s b a l d v e r ­ l a s s e n w e r d e n . D i e H ö h e d e s g a n z e n S a a l e s u n t e r d e n g e g e b e n e n , d e m f r e i e n S c h a f f e n e m p f i n d l i c h e n Z w a n g a n l e g e n d e n V e r h ä l t n i s s e n s o v i e l a l s n u r i r g e n d m ö g l i c h z u s t e i g e r n , w ä h l t e n u n d e r K ü n s t l e r d i e L ö s u n g e i n e r h o c h g e w ö l b t e n H o l z d e c k e , u m s o m e h r , a l s i n e i n e m S a a l w i e i n d i e s e m , i n d e m v i e l g e s p r o c h e n w e r d e n s o l l , f ü r d i e a r c h i t e k t o n i s c h e G l i e d e r u n g d i e V e r w e n d u n g v o n H o l z d a s G e g e b e n e i s t . B e i d e m F o r t s c h r e i t e n i n d e r B e a r b e i t u n g d e s E n t w u r f e s t r a t d a n n a b e r , w i e b e ­ r e i t s e r w ä h n t , d i e B e f ü r c h t u n g a u f , d a ß d i e g e w ö l b t e F o r m d e r H o l z d e c k e d u r c h d a s U n g e w ö h n l i c h e , d a s i h r n u n e i n m a l a n h a f t e t , s t ö r e n k ö n n t e . D a z u k a m e n t e c h n i s c h e F o r d e r u n g e n , w i e d i e U n t e r b r i n g u n g d e r g r o ß e n V e n t i l a t i o n s s c h ä c h t e , d e r K a m m e r n , v o n d e n e n a u s d i e V e n t i l a t i o n g e r e g e l t w e r d e n m u ß t e , w e l c h e d i e D u r c h f ü h r u n g d e s G e d a n k e n s e r s c h w e r t e n . N a c h w e i t e r e n V e r s u c h e n k a m z u m S c h l u ß d i e F o r m d e s S a a l e s u n d s e i n e s D e c k e n a b s c h l u s s e s z u s t a n d e , d i e a u s g e f ü h r t u n d i n d e n b e i s t e h e n d e n A b b i l d u n g e n d a r ­ g e s t e l l t i s t . D a e i n e f l a c h e D e c k e s i c h n i c h t s e l b s t t r ä g t , w i e e i n e g e w ö l b t e , s o m u ß t e s i e m i t e i n e m S y s t e m v o n e i s e r n e n B ä n d e r n a n d e n g r o ß e n E i s e n t r ä g e r n d e s D a c h e s a u f g e h a n g e n w e r d e n .

E s i s t n u n n a t ü r l i c h , d a ß e i n K ü n s t l e r b e i e i n e m d e r a r t i g e n R a u m , d e r s c h o n d u r c h s e i n e A b m e s s u n g e n a u s d e m g e w o h n t e n R a h m e n h e r a u s f ä l l t , u n d d e r a u c h d u r c h s e i n e B e s t i m m u n g , d i e e r b e i G e n e r a l v e r s a m m ­ l u n g e n u n d ä h n l i c h e n Z w e c k e n z u e r f ü l l e n h a t , e i n e a u ß e r g e w ö h n l i c h e B e d e u t u n g e r l a n g t , s i c h d i e F r a g e v o r l e g t : W a s i s t i n d i e s e r A r t f r ü h e r e n t s t a n d e n ? D e r K ü n s t l e r h ä l t U m s c h a u i n d e n L ä n d e r n , i n d e n e n ä h n ­ l i c h e g r o ß e S ä l e f ü r ä h n l i c h e Z w e c k e e r b a u t w u r d e n . D a s i n d e s v o r A l l e m d i e S ä l e d e s D o g e n - P a l a s t e s i n V e n e d i g , d i e v o r b i l d l i c h w e r d e n u n d A n r e g u n g e n f ü r d i e k ü n s t l e r i s c h e A u s g e s t a l t u n g g e b e n k o n n t e n . I n d i e ­ s e n S ä l e n s i n d g l e i c h f a l l s G e s c h ä f t e v e r h a n d e l t w o r d e n ;

Vermischtes.

D e u t s c h e F o r s c h u n g i n Ä g y p t e n . D a s D e u t s c h e I n ­ s titu t für ä g y p tis c h e A lte r tu m sk u n d e in K a ir o , 1906 a ls R e ic h s in s titu t v o n G e h .-R a t P ro f. D r. L u d w ig B o r c h a r d t g e g r ü n d e t, is t n a c h M itte ilu n g d e r T a g e s p r e s s e k ü r z lic h w ie d e r e r ö ffn e t w o r d e n . D er G e le h r te is t an d ie S tä t t e se in e r v ie ljä h r ig e n A r b e it z u r ü c k g e k e h r t u n d h a t d a s In ­ st it u t im G e sir e -P a r k ü b ern o m m en . D a ß g e r a d e je tz t, w o d ie e n g lisc h e n u n d a m e r ik a n is c h e n A u sg r a b u n g e n a u f d em B o d en Ä g y p te n s n ic h t nu r v ie l S ta u b a u fw ir b e lte n , s o n ­ d ern a u ch für d ie W is s e n s c h a f t B e d e u tsa m e s e r s c h lo ss e n , d ie d e u ts c h e Ä g y p t o lo g ie m it e in em ih rer b e s t e n V e r tr e te r im N illa n d e w ie d e r ih ren S itz h a b e n k a n n , is t ein h o c h ­ e r fr e u lic h e s E r g e b n is v ie ls e it ig e r B e m ü h u n g e n . D ie T a t ­ sa c h e , d aß d ie g r o ß e ä g y p to lo g is c h e F a c h sa m m lu n g d e s I n s titu ts m it ü b er 4 0 0 0 B ä n d e n u n d ih rem S c h a tz v o n e tw a 10 000 P h o to g r a p h ie n d er in te r n a tio n a le n F a c h w e lt w ie d e r zur V e r fü g u n g ste h t, e n tsp r ic h t der R o lle , d ie d ie d e u ts c h e A g y p te n fo r s c h u n g s e it d en T a g e n v o n L e p s iu s im K r e is e d er G e le h r te n a lle r K u ltu r n a tio n e n v o r d e m K rieo-e d o r t e in g e n o m m e n h a t. —

Personal-N achrichten.

E h r e n d o k t o r e n t e c h n i s c h e r H o c h s c h u l e n . D i e T e c h ­ n i s c h e H o c h s c h u l e i n D r e s d e n h a t d e m K o m ­ m e r z i e n r a t M a x v . B l e i c h e r ! , d e m C h e f d e r b e k a n n t e n L e i p z i g e r F a b r i k f ü r T r a n s p o r t a n l a g e n , i n A n e r k e n n u n g s e i n e r h e r v o r r a g e n d e n V e r d i e n s t e u m d i e E n t w i c k l u n g d e r F ö r d e r u n g s t e c h n i k , i n s ­ b e s o n d e r e d e r S e i l - u n d H ä n g e b a h n e n , d i e W u r d e e m e s D o k t o r - I n g e n i e u r s e h r e n h a l b e r v e r l i e h e n —

D i e T e c h n i s c h e H o c h s c h u l e i n B e r l i n h a t d e m M m s t e n a l r a t H a n s W . S c h u l t z i n B e r l i n - L i c h t e r ­ f e l d e i n A n e r k e n n u n g s e i n e r h e r v o r r a g e n d e n

278

e s s i n d R ä u m e , d e n e n m a n o h n e W e i t e r e s a n s i e h t , d a ß d o r t d i e g r o ß e n K a u f l e u t e , d i e z u g l e i c h e r Z e i t w e i t ­ b l i c k e n d e S t a a t s m ä n n e r w a r e n , g e a r b e i t e t u n d v e r h a n ­ d e l t h a b e n . D i e s e S ä l e z e i g e n d a s i n m e i s t e r h a f t e F o r ­ m e n g e b r a c h t e B e d ü r f n i s . E s i s t d i e i t a l i e n i s c h e F o r m d e s S a a l e s . D a s S t u d i u m ä h n l i c h e r A n l a g e n i n D e u t s c h ­ l a n d f ü h r t e a u f d e n „ G o l d e n e n S a a l “ d e s R a t h a u s e s i n A u g s b u r g , d a s W e r k d e s E l i a s H o l l . D e r S a a l i s t e r b a u t f ü r e i n e G e m e i n d e , d i e s i c h d a ä g a n z e M i t t e l a l t e r h i n d u r c h d u r c h e i n e s t o l z e u n d v o r b i l d l i c h e T ä t i g k e i t i n k a u f ­ m ä n n i s c h e r u n d w e l t p o l i t i s c h e r H i n s i c h t a u s g e z e i c h n e t h a t t e . D i e s e g r o ß e n V o r b i l d e r w a r e n f r e i l i c h n i c h t g e e i g n e t z u r u n m i t t e l b a r e n Ü b e r n a h m e a r c h i t e k t o ­ n i s c h e r G e s t a l t u n g e n , a b e r s i e k o n n t e n w e r t v o l l e A n ­ r e g u n g e n b i e t e n u n d V e r g l e i c h e g e b e n z u r G e s t a l t u n g e i g e n e r B i l d u n g e n . A u f G r u n d d i e s e r V o r a u s s e t z u n g e n e n t s t a n d e n d i e n u n a u s g e f ü h r t e n S ä l e , d i e a u c h i n i h r e r G r u n d r i ß g e s t a l t u n g g e g e n ü b e r d e n e r s t e n A n n a h m e n n o c h w e s e n t l i c h e V e r b e s s e r u n g e n e r f u h r e n , w a s i h r e r R a u m w i r k u n g z u s t a t t e n k a m . D i e A r b e i t e n z u r A u s ­ f ü h r u n g b e g a n n e n n o c h i m J a h r e 1 9 2 1 . I m J u n i 1 9 2 2 f a n d d a n n a n d e r H a n d d e r A u s f ü h r u n g s z e i c h n u n g e n u n d e i n e s H i l f s m o d e l l e s f ü r d e n g r o ß e n S a a l e i n e K o n ­ f e r e n z d e r D i r e k t o r e n d e r „ D e u t s c h e n B a n k ” u n d e i n e s T e i l e s d e r M i t g l i e d e r d e s A u f s i c h t s r a t e s s t a t t , i n d e r d i e E n t w ü r f e g e b i l l i g t w u r d e n u n d i h r e A u s f ü h r u n g z u m B e s c h l u ß e r h o b e n w u r d e .

D i e s e r B e s c h l u ß n u n a b e r e n t h i e l t m e h r a l s e i n b l o ß e s B e k e n n t n i s z u d e r F o r m , d i e d e r K ü n s t l e r g e ­ f u n d e n ; e r e n t h i e l t m e h r a l s d i e Z u v e r s i c h t , n a c h n i c h t z u l a n g e r F r i s t e i n g e s c h l o s s e n e s , h a r m o n i s c h e s , e d l e s W e r k e r s t e h e n z u s e h e n ; e r e n t h i e l t d a s s t i l l e B e ­ k e n n t n i s u n d w a r d e r A u s d r u c k d e r Z u v e r s i c h t , d a ß u n s e r S c h i c k s a l , d a s d a m a l s s o d ü s t e r v o r u n s l a g , w i e n i e m a l s i n d e r d e u t s c h e n G e s c h i c h t e , s i c h e i n s t w a n d e l n , d a ß e s e i n v o r ü b e r g e h e n d e s s e i n w e r d e , d a ß d i e s e J a h r e d e s n a t i o n a l e n U n g l ü c k e s l e d i g l i c h e i n e E p i s o d e s e i n w e r d e n u n d d a ß d i e Z u k u n f t D e u t s c h l a n d s z u e i n e m n e u e n A u f s c h w u n g b r i n g e n w e r d e . E s f a n d e n s i c h in d e n P e r s o n e n d e r w e i t b l i c k e n d e n B a n k h e r r e n B a u ­ h e r r e n , d i e s i c h s a g t e n , d i e W o l k e n ü b e r d e m d e u t ­ s c h e n S c h i c k s a l m ü s s e n s i c h z e r s t r e u e n u n d d i e Z e i t e n m ü s s e n s i c h w a n d e l n u n d w e r d e n s i c h w a n d e l n . M i t f ü r s t l i c h e r F r e i g e b i g k e i t b e w i l l i g t e n s i e i n e i n e m in s o l c h e n Z e i t e n e i n z i g d a s t e h e n d e n M ä z e n a t e n t u m d i e M i t t e l f ü r d i e S a a l b a u t e n u n d m a c h t e n d i e s e a u f s o l c h e W e i s e z u e i n e m w e i t h i n l e u c h t e n d e n D e n k m a l d e r Z u ­ v e r s i c h t i n s c h w e r s t e r Z e i t , — ( S c h l u ß f o l g t . )

V e r d i e n s t e u m d i e E r w e i t e r u n g d e s N o r d - O s t s e e - K a n a l s , d i e e r u n t e r d e n d e n k b a r s c h w i e r i g ­ s t e n V e r h ä l t n i s s e n d u r c h g e f ü h r t h a t , d i e W ü r d e e i n e s D o k t o r - I n g e n i e u r s e h r e n h a l b e r v e r l i e h e n . —

Wettbewerbe.

E i n e n i n t e r n a t i o n a l e n W e t t b e w e r b z u r E r l a n g u n g v o n E n t w u r f s s k i z z e n f ü r e i n e S y n a g o g e i n S a r a j e w o s c h r e i b t d ie d o r t i g e i s r a e l i t . - s e p h a r d . K u l t u s g e m e i n d e m i t F r i s t z u m 1 5 . A u g u s t d . J . a u s . E s s i n d 3 P r e i s e i m W e r t e v o n 2 5 0 0 , 1 5 0 0 u n d 1 0 0 0 S c h w e i z e r F r . a u s g e s e t z t . U n t e r l a g e n d u r c h d i e K a n z l e i d e r G e m e i n d e , S a r a j e w o , S u l e j m a n g a s s e 5, g e g e n E i n s e n d u n g v o n 5 0 D i n a r o d e r 5 S c h w e i z e r F r . —

E i n e n W e t t b e w e r b z u r E r l a n g u n g v o n P l ä n e n f ü r e in B e z i r k s - S i e c h e n h a u s u n d e i n e L u n g e n h e i l a n s t a l t s c h r e i b t d ie B e z i r k s v e r w a l t u n g s k o m m i s s i o n A r n a u i n B ö h m e n m i t F r i s t z u m 1 . O k t o b e r d . J . a u s . 3 P r e i s e v o n j e 1 2 0 0 0 , 1 0 0 0 0 u n d 8 0 0 0 K r . N ä h e r e A u s k ü n f t e u n d U n t e r l a g e n d u r c h d ie B e z i r k s k o m m i s s i o n A r n a u . __

J m . . ^ e H b e w e r b z u r N e u g e s t a l t u n g d e r F a s s a d e n d e s K r e i s s t a n d e h a u s e s d e s K r . W a l d e n b u r g ( S c h l e s . ) , d e r u n t e r d e n A r c h i t e k t e n d i e s e s K r e i s e s a u s g e s c h r i e b e n w a r , e r ­ h i e l t e n d e n I . P r e i s d i e A r e h . I v ü h n & L a d e w i g , W a l ­ d e n b u r g d e n I I P r e i s A r c h . S t r u m p f f , B a d S a l z b r u n n ,

l l W p f t K o n 1 1 e J r 11 8 k W a l d e n b u r g . -

S n h . , i i ? W e t t b e w e r b z u r E r l a n g u n g v o n E n t w ü r f e n f ü r e i n L n ! i n w mr D i e n e r w o h n u n g u n d e i n e T u r n - u n d F e s t - W M * r * ; i r g e ,n '■ rf w u r d e n d i ß E n t w ü r f e d e s A r c h . d l ' s r ,L - rL 61 w r g ’, A r c h ' J ‘ W ü s t - S t . G e o r g e n , d e s R e g . - B m s t r . V o 1 f - 1 r e i b u r g u n d d e s D i n l - I n g . H a a s - 1 r e i b u r g f ü r j e 8 0 0 G .- M . z u m V n k a u f u n d d i e N a s s e r z u r w e i t e r e n a r c h R e k S - e m p f o h l e n — t e c h n i s c h ™ B e a r b e i t u n g d e r A u f g a b e

N o . 48.

(8)

ietj.

« it t . '

h

a iitl.

tiff.

s

H

l H '

* 4

1

utfc*

H.

'4 iii Aisa~

n . 1 1>

k]

■:

•-

B A U W I R T S C H A F T S - U N D B A U R E C H T S F R A G E N

D ie N eu regelu n g der A rb eitszeit.

V o n D r . F e c h t n e r u n d H . R a n n o w . i e n e u e A r b e i t s z e i t v e r o r d n u n g i s t a m 1 . J a ­

n u a r 1 9 2 4 i n K r a f t g e t r e t e n ; s e i t d e m s i n d h e i ß e K ä m p f e u m d e n A c h t s t u n d e n t a g g e ­ f ü h r t w o r d e n , d i e n o c h i m m e r n i c h t i h r E n d e e r r e i c h t h a b e n . V e r s c h i e d e n e U n k l a r h e i t e n d i e s e r V e r o r d n u n g m a c h t e n A u s f ü h r u n g s ­ b e s t i m m u n g e n e r f o r d e r l i c h , d i e v o m R e i c h s a r b e i t s m i n i s t e r m i t W i r k u n g v o m 9 . M a i d . J . e r l a s s e n w u r d e n . D i e s e A u s ­ f ü h r u n g s b e s t i m m u n g e n b r i n g e n j e d o c h n i c h t n u r e i n e E r ­ l ä u t e r u n g , s o n d e r n i n w i c h t i g e n P u n k t e n e i n e w e s e n t l i c h e E r g ä n z u n g u n d E r w e i t e r u n g d e r V e r o r d n u n g .

D i e R e c h t s l a g e g e s t a l t e t s i c h d e m n a c h w i e f o l g t : G r u n d s ä t z l i c h i s t d e r A c h t s t u n d e n t a g b z w . d i e 4 8 - S t u n d e n - W o c h e a u f r e c h t e r h a l t e n ( § 1 ).

E i n e H e r a u f s e t z u n g d e r r e g e l m ä ß i g e n A r b e i t s ­ z e i t a u f h ö c h s t e n s 1 0 S t u n d e n p r o T a g i s t n u r m ö g l i c h :

A . D u r c h T a r i f v e r t r a g ( § 5 ) . I s t e i n e f r e i e V e r ­ e i n b a r u n g n i c h t z u e r z i e l e n , k a n n d u r c h S c h i e d s s p r u c h d e s S c h l i c h t u n g s a u s s c h u s s e s u n d g e g e b e n e n f a l l s V e r b i n d ­ l i c h k e i t s e r k l ä r u n g e i n T a r i f v e r t r a g f e s t g e s e t z t w e r d e n . W e n n i n e i n e m T a r i f v e r t r a g d e r A r b e i t e r s c h u t z , b e s o n d e r s b e z ü g l i c h d e r w e i b l i c h e n u n d j u g e n d l i c h e n A r b e i t e r , n i c h t g e n ü g e n d b e r ü c k s i c h t i g t i s t , s t e h t d e r o b e r s t e n L a n d e s ­ b e h ö r d e ( R e g i e r u n g s p r ä s i d e n t ) e i n R e c h t z u r B e a n s t a n d u n g u n d g e g e b e n e n f a l l s A b ä n d e r u n g z u .

B . D u r c h b e h ö r d l i c h e A n o r d n u n g a u f A n ­ t r a g d e s A r b e i t g e b e r s , w e n n e i n T a r i f v e r t r a g n i c h t b e s t e h t u n d a l l e M ö g l i c h k e i t e n , e i n e t a r i f l i c h e R e g e l u n g h e r b e i ­ z u f ü h r e n , v e r s u c h t s i n d ( § 6 ) . Z u s t ä n d i g i s t f ü r e i n z e l n e B e t r i e b e d i e G e w e r b e a u f s i c h t , f ü r g a n z e G e w e r b e z w e i g e d e r R e g i e r u n g s p r ä s i d e n t . D i e b e h ö r d l i c h e R e g e l u n g d a r f n u r w i d e r r u f l i c h u n d n u r d a n n e r f o l g e n , w e n n d i e E r ­ h ö h u n g d e r A r b e i t s z e i t a u s b e t r i e b s t e c h n i s c h e n o d e r a l l g e ­ m e i n w i r t s c h a f t l i c h e n G r ü n d e n g e b o t e n i s t .

E i n e v o r ü b e r g e h e n d e b z w . a u s n a h m s w e i s e E r h ö h u n g d e r A r b e i t s z e i t i s t s t a t t h a f t :

1 . A n 3 0 T a g e n i m J a h r , d e r e n W a h l d e m A r b e i t g e b e r ü b e r l a s s e n i s t ( § 3 ) . H ö c h s t a r b e i t s z e i t 1 0 S t u n d e n .

2 . I n v i e r d u r c h d i e V e r o r d n u n g n ä h e r b e z e i c h n e t e n F ä l l e n , i n d e n e n e s s i c h u m A r b e i t e n h a n d e l t , d i e V o r b e ­ d i n g u n g f ü r d i e v o l l e A u s n ü t z u n g d e r r e g e l m ä ß i g e n A r ­ b e i t s z e i t s i n d ( § 4 ) . H ö c h s t a r b e i t s z e i t f ü r e r w a c h s e n e m ä n n l i c h e A r b e i t e r 1 0 S t u n d e n , f ü r w e i b l i c h e u n d j u g e n d ­ l i c h e 9 S t u n d e n .

3 . Z u m A u s g l e i c h d e s a n e i n z e l n e n W e r k t a g e n e i n ­ g e t r e t e n e n A u s f a l l s a n A r b e i t s s t u n d e n d u r c h M e h r a r b e i t a n d e n ü b r i g e n W e r k t a g e n d e r g l e i c h e n o d e r f o l g e n d e n W o c h e . S o w e i t s i c h d i e r e g e l m ä ß i g e A r b e i t s z e i t i m R a h ­ m e n d e r 4 8 - S t u n d e n - W o c h e b z w . d e r 9 6 - s t ü n d i g e n D o p p e l ­ a r b e i t s w o c h e h ä l t , b e s t e h t e i n e H ö c h s t g r e n z e f ü r d i e M e h r ­ a r b e i t b e i e r w a c h s e n e n m ä n n l i c h e n A r b e i t e r n n i c h t ( § 1 ).

4 . B e i v o r ü b e r g e h e n d e n A r b e i t e n , d i e i n N o t f ä l l e n o d e r z u r V e r h ü t u n g d e s V e r d e r b e n s v o n R o h s t o f f e n o d e r d e s M i ß l i n g e n s v o n A r b e i t s e r z e u g n i s s e n u n v e r z ü g l i c h v o r ­ g e n o m m e n w e r d e n m ü s s e n . D i e D a u e r d i e s e r M e h r a r b e i t u n t e r l i e g t b e i e r w a c h s e n e n m ä n n l i c h e n A r b e i t e r n k e i n e r B e s c h r ä n k u n g ( § 1 0 ) .

I n a l l e n F ä l l e n v o r ü b e r g e h e n d e r b z w . a u s n a h m s w e i s e r E r h ö h u n g d e r A r b e i t s z e i t e r f o l g t d i e A n o r d n u n g d e r M e h r ­ a r b e i t d u r c h d e n A r b e i t g e b e r n a c h A n h ö r u n g d e r g e ­ s e t z l i c h e n B e t r i e b s v e r t r e t u n g ( i h r e Z u s t i m m u n g i s t a l s o n i c h t e r f o r d e r l i c h ) , n u r b e i N o t a r b e i t e n h a t d e r A r b e i t g e b e r d i e E n t s c h e i d u n g a l l e i n u n d n a c h s e i n e m p f l i c h t g e m ä ß e n E r m e s s e n z u t r e f f e n . —

F o l g e n d e s h a t d e r A r b e i t g e b e r a u f G r u n d d e r A r b e i t s ­ z e i t v e r o r d n u n g u n d d e r A u s f ü h r u n g s b e s t i m m u n g e n b e s o n ­ d e r s z u b e a c h t e n :

1 . B e s t i m m u n g e n d e r G e w e r b e o r d n u n g .

D i e V o r s c h r i f t e n d e r G e w e r b e o r d n u n g ü b e r d e n S c h u t z d e r A r b e i t n e h m e r , i n s b e s o n d e r e d e r w e i b l i c h e n u n d j u g e n d ­ l i c h e n , s i n d a u f r e c h t e r h a l t e n u n d d a h e r i n a l l e n F ä l l e n

s t r e n g z u b e a c h t e n . A u c h i n N o t f ä l l e n d ü r f e n a l s o w e i b ­ l i c h e u n d j u g e n d l i c h e A r b e i t e r n i c h t ü b e r 1 0 S t u n d e n p r o T a g b e s c h ä f t i g t w e r d e n .

2 . B e t r i e b s v e r e i n b a r u n g e n . N a c h d e n A u s ­ f ü h r u n g s b e s t i m m u n g e n i s t d e r A r b e i t g e b e r n i c h t b e ­ r e c h t i g t , A b m a c h u n g e n ü b e r E r h ö h u n g d e r A r b e i t s z e i t m i t s e i n e r A r b e i t e r s c h a f t b z w . m i t d e r g e s e t z l i c h e n B e t r i e b s ­ v e r t r e t u n g z u t r e f f e n , w e i l d i e s e n i c h t t a r i f f ä h i g s i n d .

3 . A u s h a n g i m B e t r i e b . D u r c h A u s h a n g a n e i n e r i n d i e A u g e n f a l l e n d e n S t e l l e d e s B e t r i e b e s i s t b e ­ k a n n t z u g e b e n :

B e g i n n u n d E n d e d e r A r b e i t s z e i t s o w i e d e r P a u s e n , b e i t a r i f l i c h e r R e g e l u n g A b s c h r i f t d e r B e s t i m m u n g e n ü b e r d i e A r b e i t s z e i t ,

b e i b e h ö r d l i c h e r G e n e h m i g u n g A b s c h r i f t d i e s e r G e ­ n e h m i g u n g .

4 . M i t t e i l u n g e n a n d i e A u f s i c h t s b e h ö r d e . B e i t a r i f l i c h e r R e g e l u n g i s t d e r A r b e i t g e b e r v e r p f l i c h t e t , s o f e r n d i e s n i c h t v o m A r b e i t g e b e r v e r b a n d g e s c h i e h t , s o f o r t e i n e A b s c h r i f t d e r A r b e i t s z e i t b e s t i m m u n g e n d e m z u s t ä n ­ d i g e n G e w e r b e a u f s i c h t s b e a m t e n z u ü b e r s e n d e n . E i n e G e ­ n e h m i g u n g t a r i f l i c h v e r e i n b a r t e r M e h r a r b e i t d u r c h d i e B e ­ h ö r d e i s t n i c h t m e h r e r f o r d e r l i c h .

5 . F ü h r u n g v o n V e r z e i c h n i s s e n . I n a l l e n F ä l l e n e i n e r v o m A r b e i t g e b e r a n g e o r d n e t e n M e h r a r b e i t m i t A u s n a h m e d e r A u s g l e i c h s a r b e i t e n g e m ä ß § 1 i s t d e r A r b e i t ­ g e b e r v e r p f l i c h t e t , e i n V e r z e i c h n i s z u f ü h r e n , i n d a s d i e Z a h l d e r a n d e n e i n z e l n e n M e h r a r b e i t s t a g e n b e s c h ä f t i g t e n A r b e i t n e h m e r , g e t r e n n t n a c h m ä n n l i c h e n , w e i b l i c h e n u n d j u g e n d l i c h e n P e r s o n e n , d i e D a u e r i h r e r B e s c h ä f t i g u n g s o w i e d i e A r t d e r v o r g e n o m m e n e n A r b e i t e n ( b e i § 3 n i c h t n ö t i g ) e i n z u t r a g e n i s t . D i e s e V e r z e i c h n i s s e s i n d a u f V e r ­ l a n g e n d e m G e w e r b e a u f s i c h t s b e a m t e n v o r z u l e g e n .

6 . M e h r a r b e i t e i n z e l n e r A r b e i t n e h m e r . D i e M e h r a r b e i t a n d e n 3 0 T a g e n s o w i e z u m A u s g l e i c h a u s ­ g e f a l l e n e r A r b e i t s s t u n d e n i s t n u r f ü r d e n g a n z e n B e t r i e b o d e r e i n e g a n z e B e t r i e b s a b t e i l u n g , n i c h t f ü r e i n z e l n e A r - » b e i t n e h m e r z u l ä s s i g . W i l l d e r A r b e i t g e b e r e i n z e l n e A r b e i t ­ n e h m e r l ä n g e r a r b e i t e n l a s s e n , s o k a n n e r s i c h n i c h t a u f d i e § § 1 u n d 3 d e r V e r o r d n u n g b e r u f e n . —

D a s R e i c h s a r b e i t s m i n i s t e r i u m h a t t e b e i d e r A r b e i t s ­ z e i t v e r o r d n u n g v o m 2 1 . D e z e m b e r 1 9 2 3 d i e A b s i c h t v e r f o l g t , d e n T a r i f g e d a n k e n z u f ö r d e r n u n d d a m i t a u c h d i e M a c h t d e r G e w e r k s c h a f t e n z u s t ä r k e n . D i e s e s Z i e l i s t z w e i f e l l o s n i c h t e r r e i c h t w o r d e n . F ü r j e d e n K e n n e r d e s p r a k t i s c h e n L e b e n s w a r d i e s v o n v o r n h e r e i n k l a r . W i e k o n n t e m a n e r w a r t e n , d a ß d i e G e w e r k s c h a f t e n i n d e r L a g e s e i n w ü r d e n , e i n e E r h ö h u n g d e r A r b e i t s z e i t i n e i n e m d e n w i r t s c h a f t l i c h e n V e r h ä l t n i s s e n e n t s p r e c h e n d e n U m f a n g e b e i d e r A r b e i t n e h m e r s c h a f t d u r c h z u s e t z e n ! N u r S o z i a l ­ i d e o l o g e n k o n n t e n d i e s g l a u b e n ! E i n G e w e r k s c h a f t s f ü h r e r , d e r s e i n e n L e u t e n d i e 9 - o d e r g a r l O s t ü n d i g e A r b e i t s z e i t g e b r a c h t h ä t t e , w ä r e g e s t e i n i g t w o r d e n . S e l b s t d i e e i n ­ s i c h t i g s t e n L e i t e r d e r G e w e r k s c h a f t e n m u ß t e n d a h e r e i n e r E r h ö h u n g d e r A r b e i t s z e i t W i d e r s t a n d e n t g e g e n s e t z e n . S o k a m e s , d a ß e i n g r o ß e r T e i l d e r z w i s c h e n d e n A r b e i t g e b e r - u n d A r b e i t n e h m e r o r g a n i s a t i o n e n g e f ü h r t e n V e r h a n d l u n g e n o h n e j e d e s E r g e b n i s b l i e b . E r s t d e n S c h l i c h t u n g s b e h ö r d e n g e l a n g e s s c h l i e ß l i c h , d u r c h S c h i e d s s p r u c h u n d V e r b i n d ­ l i c h k e i t s e r k l ä r u n g t a r i f l i c h e F e s t s e t z u n g e n z u e r r e i c h e n , d i e d e r N o t w e n d i g k e i t e i n e r S t e i g e r u n g u n d V e r b i l l i g u n g d e r P r o d u k t i o n i m I n t e r e s s e d e s W i e d e r a u f b a u e s d e r d e u t s c h e n V o l k s w i r t s c h a f t e i n i g e r m a ß e n R e c h n u n g t r u g e n .

M a n k a n n e s w o h l v e r s t e h e n , d a ß d i e A r b e i t n e h m e r ­ s c h a f t s i c h n u r s c h w e r e n t s c h l i e ß t , d a s a l t e s o z i a l i s t i s c h e I d e a l d e s A c h t s t u n d e n t a g e s w i e d e r a u f z u g e b e n , a b e r d i e h a r t e N o t w e n d i g k e i t d e r h e u t i g e n Z e i t z w i n g t d a z u , u n d e s i s t n u r z u h o f f e n , d a ß d i e s e E r k e n n t n i s s i c h a u c h b e i A n g e s t e l l t e n u n d A r b e i t e r n i m m e r m e h r B a h n b r e c h e n w i r d , d a m i t i n g e m e i n s a m e r A r b e i t d i e G e s u n d u n g d e r d e u t s c h e n W i r t s c h a f t h e r b e i g e f ü h r t w e r d e n k a n n . —

W o h n u n g s- und S ied elu n g sw e se n .

D i e B a u t ä t i g k e i t i n S a c h s e n i m 1 . V i e r t e l j a h r 1 9 2 4 . N a c h M i t t e i l u n g d e s S ä c h s i s c h e n S t a t i s t i s c h e n L a n d e s a m t e s w u r d e n i m F r e i s t a a t S a c h s e n i m 1 . V i e r t e l j a h r 1 9 2 4 3 8 0 B a u g e n e h m i g u n g e n f ü r N e u b a u t e n m i t W o h ­

n u n g e n e r t e i l t , u n d z w a r i n d e n R e g i e r u n g s b e z i r k e n B a u t z e n 8 8 , C h e m n i t z 7 0 , D r e s d e n 8 3 , L e i p z i g 0 1 u n d Z w i c k a u 7 8 . D i e s e 3 8 0 N e u b a u t e n , v o n d e n e n 3 4 2 a u f n e u e r B a u s t e l l e e r r i c h t e t w e r d e n , s o l l e n i n s g e s a m t 7 8 8 W o h n u n g e n e n t ­ h a l t e n . A u ß e r d e m w u r d e n 2 5 6 B a u g e n e h m i g u n g e n f ü r

14. Juni 1924.

2 7 9

(9)

Um-.

A n - u n d A u f b a u te n m i t i n s g e s a m t

401

W o h n u n g e n e r te ilt, v o n d e n e n

18

N o t- u n d B e h e lf s b a u te n m it

18

M o li

n u n g e n s e in w e r d e n . . ,

A u s g e f ü h r t u n d b a u p o l i z e i l i c h at>b e

n o m m e n w u r d e n

206

N e u b a u te n m i t

475

W o h n u n g e n U n te r d e n B a u te n b e f a n d e n sic h

93

m it e in e m u n d

84

m t z w e i W o h n g e s c h o s s e n , u n d u n t e r d e n W o h n u n g e n o m it z w e i,

105

m it d re i,

211

m it v i e r u n d

98

m i t f ü n f W o h n - r ä u m e n .

189

N e u b a u te n w a r e n W o h n h ä u s e r , v o n d e n e n

105

n u r e in e W o h n u n g ,

46

z w e i W o h n u n g e n e n th ie lte n , a ls o E in - b z w . Z w e ifa m ilie n h ä u s e r w a r e n . W e i t e r h i n b e ­ f a n d e n s ic h u n t e r d e n a b g e n o m m e n e n N e u b a u te n

101

g e ­ m e in n ü tz ig e r A r t. D u r c h U m b a u te n w u r d e n

388

W o h ­ n u n g e n g e w o n n e n , d a r u n t e r

24

d u r c h N o t- u n d B e h e lfs b a u . A n G e b ä u d e a b g ä n g e n w a r e n im v e r g a n g e n e n V i e r t e l j a h r

16

H ä u s e r m i t

28

W o h n u n g e n z u v e r z e ic h n e n , so d a ß d ie B e r ic h ts z e it i n s g e s a m t e in e n Z u w a c h s v o n

835

W o h n u n g e n ( V o r v ie r te lja h r :

1430)

e r b r a c h t e ; d a v o n e n tf ie le n a u f d ie S t ä d t e C h e m n itz

73,

D r e s d e n

74,

L e ip z ig

186,

P l a u e n

69

u n d Z w ic k a u

23. —

W o h n u n g s n o t in B e rlin . D a r ü b e r w e r d e n fo lg e n d e Z a h le n g e g e b e n : I n B e rlin w a r e n in d e n W o h n u n g s ä m t e r n e in g e t r a g e n a m

1.

J a n u a r

1922 .147 000,

a m

1.

J a n u a r

192b 206 000

u n d a m

1.

J a n u a r

1924 223 000

W o h n u n g s u c h e n d e . D ie s e n Z a h le n s t a n d e n a ls v e r m i e t b a r a n z u s p r e c h e n d e W o h n u n g e n n u r

34 000

g e g e n ü b e r ;

1923

g i n g e n d u r c h V e r­

f a ll o d e r B r a n d s c h a d e n

402

W o h n u n g e n v e r lo r e n . D ie B a u ­ t ä t i g k e i t d e r W o h n u n g s ä m t e r s c h u f

1212

W o h n u n g e n m it

3135

R ä u m e n . D ie G e s a m tz a h l d e r ö f f e n tlic h u n d p r i v a t e r ­ r i c h t e t e n W o h n u n g e n w ir d

5000

k a u m ü b e r s t e i g e n . —-

Patentw esen und gew erblicher R echtsschutz.

U rheber- und M u sterr ech te w ä h ren d d er M essen . W ä h ­ r e n d d e r le t z t e n L e ip z ig e r M e sse n i s t d ie F r a g e d e s k u n s t ­ g e w e r b lic h e n U r h e b e r s c h u tz e s h ä u f i g e r G e g e n s t a n d v o n E r ­ ö r t e r u n g e n g e w e s e n . D a s L e ip z ig e r M e ß a m t s t e l l t u n s z u d ie s e r F r a g e d ie n a c h s t e h e n d e , v o n s a c h v e r s t ä n d i g e r j u r is t i s c h e r S e ite a u s g e h e n d e M itte ilu n g z u r V e r f ü g u n g :

K u n s t g e w e r b l i c h e M u s t e r k ö n n e n in z w e ie r le i F o rm R e c h ts s c h u tz g e n ie ß e n :

1.

D a s R e ic h s g e r i c h t v o m

11.

J a n u a r

1876

b e t r . d a s U r h e b e r r e c h t a n M u s te rn u n d M o d e lle n s c h ü t z t g e w e r b lic h e M u s te r u n d M o d e lle . D ie s e r G e s c h m a c k s m u s te r s c h u tz h a t n a c h d e r R e c h t s p r e c h u n g z u r V o r a u s s e tz u n g , d a ß e s s ic h u m n e u e u n d e ig e n tü m lic h e E r z e u g n i s s e h a n d e lt. E r f o r d e r t w ir d e in e F o rm b ild u n g , d ie d e n F o r m e n s i n n d e s A n -

» s e h a u e n d e n in e in e r e ig e n tü m lic h e n , v o n d e r W i r k u n g f r ü h e r b e k a n n t e r V e r b in d u n g e n v o n F o r m e le m e n te n v e r ­ s c h ie d e n e r W e is e b e r ü h r t u n d s ic h d a d u r c h a ls d a s E r ­ g e b n is e in e r o r ig in a le n f o r m e n s c h ö p f e r is c h e n K r a f t d a r s te llt.

D a ß d a s M u s te r e in e n k ü n s t l e r i s c h e n W e r t b e s itz e , is t g e s e tz lic h n i c h t e r f o r d e r lic h . D e r G e s c h m a c k s m u s te r s c h u tz w ir d a b e r n u r g e w ä h r t , w e n n d a s M u s te r z u r E i n t r a g u n g in d a s M u s te r r e g is te r a n g e m e ld e t is t.

2. D a s G e s e tz b e tr . d a s U r h e b e r r e c h t a n W e r k e n d e r b ild e n d e n K ü n s te u n d d e r P h o t o g r a p h ie v o m

9.

J a n u a r

1907

g e w ä h r t S c h u tz d e n U r h e b e r n v o n W e r k e n d e r b i l d e n ­ d e n K ü n s te u n d r e c h n e t z u d ie s e n W e r k e n n a c h § 2 a u s ­ d r ü c k lic h d ie E r z e u g n is s e d e s K u n s tg e w e r b e s .

A ls W e r k e d e r b ild e n d e n K ü n s te s i n d s o lc h e W e r k e a n z u s e h e n , d ie n a c h ih re m H a u p tz w e c k e d e r ä s t h e t is c h e n D a r s te llu n g d ie n e n . D ie s e r Z w e c k m u ß a u s d e r D a r s t e l l u n g e r k e n n b a r s e in u n d v e r l i e r t s e in e E ig e n s c h a f t n i c h t d u r c h d ie B e n u tz u n g d e s W e r k e s .

D e r U r h e b e r s c h u tz n a c h d ie s e m G e s e tz w i r d s c h l e c h t ­ h in b is z u 30 J a h r e n n a c h d e m T o d e d e s U r h e b e r s g e w ä h r t u n d i s t a n i r g e n d e in e A n m e ld u n g n i c h t g e b u n d e n .

D ie D u r c h f ü h r u n g d e s S c h u tz e s b e g e g n e t je d o c h h ä u f ig e r h e b lic h e n S c h w ie r ig k e ite n , d ie i n d e r A r t u n s e r e s P r o z e ß ­ v e r f a h r e n s lie g e n . Im o r d e n tlic h e n P r o z e ß w i r d d e r a n sic h s c h o n l a n g s a m e G a n g d e s V e r f a h r e n s d u r c h d ie E in ­ h o lu n g v o n S a c h v e r s t ä n d i g e n - G u t a e h t e n b e l a s t e t Ge­

g e b e n e n f a lls d u r c h G u ta c h te n d e r v o r g e s e h e n e n S a c h v e r ­ s tä n d ig e n k a m m e r . A u c h d a s s u m m a r is c h e P r o z e ß v e r f a h r e n ( e in s tw e ilig e V e r fü g u n g ) m u ß d a r u n t e r le id e n , d a ß d ie S a c h - v e r s ta n d i g e n - G u t a c h t e n e r s t im L a u fe d e s V e r f a h r e n s b e i ­ g e z o g e n w e r d e n . E in d e r a r ti g e r P r o z e ß ü b e r M u s te r v e r ­ l e tz u n g e n n im m t e r f a h r u n g s g e m ä ß e r h e b lic h e Z e it, m i t u n t e r e in o d e r m e h r e r e J a h r e in A n s p ru c h .

E in e B e s s e ru n g k a n n n u r d a d u r c h e r z ie lt w e r d e n d a ß s o f o r t n a c h d e r E n td e c k u n g e in e r M u s te rv e rle tz u im - a n O rt u n d S te lle e in b e g r iff e n w ird . W ir d e in e s o lc h e M u s te r- v e r le tz u n g z. B. w ä h r e n d d e r L e ip z ig e r M u s te r m e s s e n b e ­ o b a c h te t, so m u ß b e i d e m L e ip z ig e r G e r ic h t a ls d e m ^ fn d e lic ti c o m m is s i“ s o f o r t e io A ,S ™ g c i Ä L ' . X f ( “ !

stent'1“™ enenfalls auch auf Strafverfolgung0 — ge­

stellt werden und die Tatsache der Verletzung des

U r-

280

h e h e r r e c t i t s d u r c h Ü b e r r e i c h u n g e i n e s a u n o c o e i z u z i e n e n - d e n G u t a c h t e n s v o n S a c h v e r s t ä n d i g e n g l a u b h a f t g e m a c h t w e r d e n .

U m d e n M e ß f r e m d e n d i e s e G l a u b h a f t m a c h u n g z u e r ­ l e i c h t e r n , h a t d a s L e i p z i g e r M e ß a m t e i n e n G u t ­ a c h t e r a u s s c h u ß i n s L e b e n g e r u f e n , d e r s i c h a u s n a m h a f t e n K ü n s t l e r n , K u n s t g e w e r b l e r n u n d e r f a h r e n e n F a c h l e u t e n a u s d e m . g a n z e n D e u t s c h e n R e i c h e z u s a m m e n ­ s e t z t u n d w ä h r e n d d e r D a u e r d e r L e i p z i g e r M u s t e r m e s s e n s t e t s z u B e g u t a c h t u n g e n b e r e i t i s t . G l a u b t e i n A u s s t e l l e r , d a ß s e i n g e i s t i g e s E i g e n t u m v e r l e t z t w o r d e n s e i , s o k a n n e r s o f o r t d e m M e ß a m t f ü r d i e M u s t e r m e s s e n M i t t e i l u n g m a c h e n , u n d — f a l l s e s s i c h u m k ü n s t l e r i s c h e u n d g e ­ s c h m a c k l i c h e V e r l e t z u n g h a n d e l t — s o f o r t e i n m a ß g e b e n ­ d e s G u t a c h t e n e r h a l t e n .

G e r a d e b e i d e m Z u s a m m e n s t r ö m e n T a u s e n d e r d e u t ­ s c h e r F a b r i k a n t e n i s t f ü r d e n K ü n s t l e r d i e M ö g l i c h k e i t g e g e b e n , i n d e n M u s t e r l a g e r n f e s t z u s t e l l e n , o b s e i n g e i s t i g e s E i g e n t u m n i c h t u n b e r e c h t i g t e r w e i s e a n d e r w e i t i g v e r ­ a r b e i t e t w o r d e n i s t , — -

Literatur.

D a s L a s t a u t o , W i r t s c h a f t s z e i t u n g f ü r d e n g e s a m t e n m o ­ t o r i s c h e n L a s t w a g e n b e t r i e b . U n t e r d i e s e m T i t e l g i b t d e r V o g e l v e r l a g i n P ö ß n e c k i. T h . s e i t K u r z e m e i n h a l b m o n a t ­ l i c h e r s c h e i n e n d e s S o n d e r f a c h b l a t t h e r a u s , d a s s i c h z u r A u f g a b e m a c h t , b e i d e r s t ä n d i g w a c h s e n d e n B e d e u t u n g d e s L a s t k r a f t w a g e n s f ü r d a s W i r t s c h a f t s l e b e n ü b e r a l l e w ic h ­ t i g e n F r a g e n u n d F o r t s c h r i t t e , d i e m i t d e m L a s t k r a f t w a g e n - b e t r i e b e Z u s a m m e n h ä n g e n , a u f d e m L a u f e n d e n z u h a l t e n . —

G erichtliche E n tsch eid un gen und Rechtsauskünfte.

E n tric h tu n g vo n B e trie b sste u e r, U m sa tz ste u e r, Brotabgabe durch den se lb stä n d ig e n A rc h ite k te n . A n fra g e d es H errn P. K.

in L.

1. H abe ich als A rc h ite k t im fre ie n B e ru fe fü r meine drei A n g estellte n (2 T e c h n ik e r u n d 1 S te n o ty p istin ) so g en an n te „Be­

trie b ss te u e r“ (K opfsteuer) zu za h le n ? — O der b e g in n t die Steuer­

p flic h t e rs t bei m ehr als 3 A n g e s te llte n ? I s t diese Betriebs­

ste u e r, d a ich m o n atlich G e h ä lte r zah le, tro tz d e m dreimal im M onat zu b e re c h n e n u n d z u b e z a h le n ? D ies ist schw ierig und in d er B e rech n u n g k au m k o r re k t d u rc h fü h rb a r.

2. H abe ich d a n n U m sa tz ste u e r z u b ezah len , in welcher H öhe un d w as g ilt als „ U m sa tz “ ? D esg leich en habe ich die so g e n a n n te „ ß r o ta b g a b e “ zu e n tric h te n ?

A n tw o rt z u r F ra g e 1: E in e B e trie b s ste u e r (Kopfsteuer) gibt es n ich t. Die so g e n a n n te A rb e itg e b e ra b g a b e , die auch oft als B e trie b sste u e r b e z e ic h n e t w u rd e u n d im Z usam m enhang mit der R h e in -R u h rab g ab e zu r E rh e b u n g kam , is t m it W irkung vom 1. J a n u a r 1924 ab a u fg eh o b en . O hne Z w eifel handelt es sich bei Ih re r F ra g e um d en L o h n a b z u g v o m A rbeitslohn. Dieser m uß vom A rb e itg e b e r bei je d e r L ohn- bzw . Gehaltszahlung ein­

b e h a lte n w erd en u n d ist jew eils am 5., 15. u n d 25. für die Lohn- un d G e h altszah lu n g en d e r v o rh e rg e h e n d e n D ek ad e abzufiihren.

D a Sie Ih ren A n g e ste llte n d a s G e h a lt m o n a tlic h zahlen, müssen Sie jew eils am 5. eines je d e n M onats d ie L ohnabzüge für den v o rh e rg e h e n d e n M onat a b fü h re n . G e h a ltsv o rsc h ü sse gelten in diesem Sinne n ic h t als G e h a ltsz a h lu n g e n . Sofern Sie Ihre An­

g e ste llte n w ö ch en tlich en tlo h n e n , m ü sse n Sie d en Lohnabzug d reim al m o n atlich a b fü h re n . S o w eit die in einem Monat ah- zu fü h re n d en L o h n ab zü g e 12 M n ic h t ü b e rsc h re ite n , kann mit G enehm igung des F in a n z a m te s die A b fü h ru n g m onatlich einmal gesch eh en au ch d an n , w en n die G e h ä lte r o d e r Löhne wöchent­

lich g e z a h lt w erd en . D e r L o h n a b z u g m uß b ei jedem Angestellten u n d A rb e ite r v o rg en o m m en w e rd e n . E in e M indestzahl hierfür is t n ic h t b estim m t. —

A n tw o rt zu r F ra g e 2: D ie freien B e ru fe sin d umsatzsteuer- p flic h tig u n d zah len die U m sa tz ste u e r in H öhe v o n 2 v. H. von ihren g e s a m te n E in n a h m e n .

Die B ro ta b g a b e p flic h t b e ru h t a u f d e r Zw angsanleihepflicht.

W en n Sie also im J a h r e 1923 v e rp flic h te t w aren, Zwangs­

an leih e zu zeich n en , sin d Sie a u c h bro tab g ab ep flich tig . Die erste R a te d e r B ro tv e rso rg u n g sa b g a b e b e tru g d as zehnfache der Z w an g san leih e, die • z w eite R a te d a s 19,5-m illionenfache der

erste n R a te . — S y n d ik u s A. S.

Berichtigung.

B e r i c h t ü b e r d i e T a g u n g d e r V e r e i n i g u n g te c h n i s c h e r O b e r b e a m t e n d e u t s c h e r S t ä d t e . D i e i n N r . 4 3 a u f S . 247 e r ­ w ä h n t e A b h a n d l u n g z u m n e u e n S t ä d t e b a u g e s e t z i n N r .

31, 32, 33

u n d

35

d e r D t s c h . B z t g . h a t n i c h t V e r b a n d s d i r e k t o r D r . R o b e r t S c h m i d t - E s s e n , s o n d e r n R e g . - B m s t r . a . D . O t t o S c h m i d t , S t a d t b a u r a t , E s s e n , z u m V e r f a s s e r . —

I n h a lt: D ie n e u e n S a a lb a n te n d e r „ D e u ts c h e n H a n k “ in Berlin.

— V e rm isc h te s . — P e r s o n a l- N a c h r ic h te n . — W e ttb e w e rb e . — B a u w irts c h a fts - u n d B a u r e c h ts f r a g e n : D ie N eu re g e lu n g der A rb e itsz e it. — W o h n u n g s - u n d S ie d lu n g s w e s e n . — P a te n tw e se n u n d g e w e r b lic h e r R e c h ts s c h u tz . — L it e r a t u r . — G erichtliche E n ts c h e id u n g e n u n d R e c h ts a u s k ü n f te . — B e ric h tig u n g . —

B ild b e ila g e : D ie n e u e n S a a lb a u te n d e r „ D e u ts c h e n B ank“

in B e rlin . —

V erlag d e r D e u ts c h e n B a u z e itu n g , G . m . b . H . in Berlin.

F ü r d ie R e d a k tio n v e ra n tw o rtlic h : F r i t z E i s e l e n in Berlin.

D ru c k : W . B ü x e n s t e i n , B e rlin SW 48.

No. 48.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Beim Stallgebäude der M edizinischen K linik dient der eine S tallflügel für infektiöse, der andere für nichtinfektiöse Krankheiten.. Ersterer setzt sich aus

in Sachsen neben dem reinen Zellengew ölbe, das im Schloß in Meißen seine höchsten. des G ratn etzes

Es sind in diesem A bschnitt je tz t alle w ichtigen G esichtspunkte bei Planung und D urchführung von B ebauungsplänen zu- sammengestellt, und es ist ein reiches

Schwarz und Weiß sind neutral und können bei sparsamer Verwendung zu jeder kräftigen Farbe allein oder vereint hinzutreten, ohne daß grelle Buntheit

[r]

[r]

[r]

[r]