ART. 8. ZALICZENIE ŚWIADCZENIA
§1. Dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może najpóźniej przy spełnieniu świadczenia oświad czyć, który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, należy zaliczyć w pierwszej kolejności na nieprzedaw
nione zaległe należności uboczne związane z tym długiem, a następnie na nieprzedawnioną, najdawniej wymagalną należność główną.
§2. Jeżeli dłużnik nie złożył oświadczenia, który z długów chce zaspokoić, wierzyciel może niezwłocznie po spełnieniu świadczenia dokonać wy
boru,na poczet której z zaległychnależności należy zaliczyć świadcze
nie,informując o tym dłużnika.
§3. W braku oświadczenia dłużnika lub wierzyciela, spełnione świadcze
nie zalicza się przede wszystkim na poczet nieprzedawnionego dłu gu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych - na poczet najdawniej wymagalnego.W razie, gdy długi są wymagalne w tym sa
mymterminie, zaliczenienastępujeproporcjonalnie, ztym że najpierw uwzględnia się należności uboczne, a następnie należność główną.
A. Podstawy regulacji
A.l. Analiza prawnoporównawcza- źródła
Przepis jest odpowiednikiem obowiązującego art. 451 k. c.
A.1.1. Europejskie prawoumów
W propozycjach europejskiego prawa umów analogiczne regulacje za wierają PECL (art. 7:109), DCFR (art. III 2:110) i przedprojekt Gandolfie- go (art. 84). Każda z wymienionych propozycji uznaje prawo dłużnika do wskazania zobowiązania, na poczet którego należy zaliczyć świadczenie.
Oświadczenie winno być złożonenajpóźniej w momencie świadczenia. Zgod
nie z PECL i DCFR, wskazanie dłużnika nie wymaga zgody wierzyciela.
Wierzyciel ma jednak prawo zaliczyć świadczenie wpierwszej kolejności na koszty, w drugiej na odsetki a w trzeciej na kapitał wykonywanego przez dłużnika zobowiązania (art. 7: 109 ust. 4 PECL, art.III 2:110 ust. 5 DCFR).
Przedprojekt Gandolfi uzależnia natomiast skuteczność wskazania przez wierzyciela od braku sprzeciwu wierzyciela, wyrażonego w rozsądnym cza sie po wykonaniu zobowiązania (art. 84 ust. 1).
Jeżeli dłużnik nie wskaże zobowiązania, na które powinna zostać dokona
na zapłata, prawo to przysługuje wierzycielowi. PECL (art. 7:109 ust. 2)iDCFR (art. III 2:110 ust. 2) pozwalają wierzycielowi na poinformowanie dłużnika o określonym zaliczeniujego świadczenia w rozsądnym czasie. Przedprojekt Gandolfiego pozwala na złożenie odpowiedniego oświadczenia najpóźniej przy wydaniu pokwitowania. Wierzyciel nie może zaliczyć świadczenia na poczet zobowiązania naturalnego (art. 84ust. 2). Zgodnie z PECL iDCFR, wierzyciel nie może takżezaliczyć świadczenia na zobowiązanie niewymagalne, sprzecz
nez prawem lub sporne (art. 7:109 ust. 2 PECL i art. III 2:110 ust. 3 DCFR).
W braku wyboru dokonanego przez jedną ze stron, świadczenie win no zostać zaliczone według następujących kryteriów: w pierwszej kolejno ści świadczenie jest zaliczane na dług najwcześniej wymagalny, w drugiej, wśród jednocześnie wymagalnych, na najsłabiej zabezpieczony, w trzeciej, wśród jednakowo zabezpieczonych, na najbardziej uciążliwy dla dłużnika, w czwartej, wśród jednakowo uciążliwych dla dłużnika, na najwcześniej powstały. Jeżeli zastosowanie tych kryteriów nie pozwoli na ustalenie ko
lejności zaliczenia świadczenia, to świadczenie winno zostać zaliczone pro porcjonalnie na różne zobowiązania (art. 7:109 ust. 3 PECL, art. III 2:110 ust. 4 DCFR i art. 84ust. 3 przedprojektu Gandolfiego).
A.1.2. Krajowe porządki prawne
A.1.2.1. Określenie sposobu zaliczenia przez dłużnika
Przepisy dotyczące zaliczania świadczenia zawierają większość zbada
nych kodyfikacji. Wiele istotnych elementów różnych kodyfikacji jest wspól nych. Zdecydowana większość porządków prawnych, które odnoszą się do omawianej kwestii, zezwala dłużnikowi wskazać zobowiązanie, na poczet którego świadczy (art. 171 ust. 1 chorw. ZOO, art. 1253 fr. c.civ., §366ust. 1 BGB, art. 1569 c.civ. Quebecu, art. 1110 rum. c.civ., art. 287 ust. 1 slow.
OZ, art. 86 ust. 1 szwaj. OR, art. 1193 ust. 1 wł. c.civ.). Jedynie w prawie austriackim przyjęto, że zaliczenie świadczenia na określone zobowiązanie nie jest dopuszczalne bez zgodywierzyciela (§1415-1416 ABGB)99.
99 H. Koziol, D. Welser, Burgerliches..., s. 95.
Dłużnik nie ma pełnej swobody we wskazaniu sposobu zarachowa nia. Może on wskazać zobowiązanie. W większości porządków prawnych nie może jednak rozstrzygnąć o zaliczeniu świadczenia na poczet kapitału z pierwszeństwem przed kosztami i odsetkami (por. pkt A. 1.2.2). Niektó
re porządki prawne wprowadzają inne ograniczenia swobody dłużnika we wskazaniu zobowiązania, na poczet którego świadczy. Prawo Quebecu wy
maga zgody wierzyciela dla zaliczenia świadczenia na zobowiązanie nie- wymagalne z pierwszeństwem przed zobowiązaniami już wymagalnymi (art. 1569 ust. 2 c.civ.). Prawo szwajcarskie zakazuje natomiast zaliczenia świadczenia na zabezpieczoną część zobowiązania, w sytuacji gdy druga część pozostaje niezabezpieczona (art. 85 ust. 2 OR).
A.1.2.2. Uprawnienia wierzyciela
W większości zbadanych porządków prawnych do rozstrzygnięcia przez wierzyciela pozostawiono zaliczenie świadczenia w pierwszej kolejności na koszty i odsetki związane z wykonywanym przez dłużnika zobowiązaniem (§1416 ABGB, art. 172 chorw. ZOO, art. 1254 fr. c.civ., §367 ust. 1 BGB, art. 1570 c.civ. Quebecu, art. 1111 rum. c.civ., art. 288 slow. OZ, art. 85 ust. 1 szwaj. OR, art. 1193 ust. 1 wl. c.civ.). Zarachowanie świadczenia na koszty i odsetki jest w większości zbadanych porządków prawnych upraw nieniem wierzyciela niewymagającym aprobaty dłużnika. Jednaknp. §367 ust. 2 BGB wskazuje, że w razie żądania przez dłużnika zarachowania świadczenia w pierwszej kolejności na kapitał, wierzyciel może odmówić przyjęcia świadczenia.
W bardzo różny sposób zostały określone pozostałe uprawnienia wie rzyciela. W wielu kodyfikacjach wierzyciel nie ma prawa określić zobowią zania, na które ma zaliczyćświadczenie dłużnika. W razie milczenia dłuż nika w tej kwestii zastosowanie znajdują reguły wynikające bezpośrednio z ustawy. Rozwiązanie to przyjęto w prawie austriackim, chorwackim, nie
mieckim, słoweńskim i włoskim.
W prawie francuskim (art. 1255 c.civ.), rumuńskim (art. 1112 c.civ.)100, szwajcarskim (art. 86 ust. 2 OR) i w prawie Quebecu (art. 1571 c.civ.) wie rzyciel wydając dłużnikowi pokwitowanie, może wskazać zobowiązanie, na poczet którego zalicza świadczenie. Kodeksy francuski, rumuński i kodeks Quebecu wskazują, że skutkiem przyjęcia takiegopokwitowania jestutrata prawa żądania zaliczenia świadczenia na zobowiązanie niewskazane wtym dokumencie, chyba że czynność dłużnika była wadliwa. Prawo szwajcar
skie rozstrzyga, że dłużnik jest związany treścią pokwitowania, chyba że sprzeciwi się jego treści. Prawo szwajcarskie jednoznacznie wskazuje, że pokwitowanie ma znaczenie dla określenia sposobu zaliczenia świadcze nia, jedynie w braku wcześniejszego oświadczenia dłużnika. W pozostałych kodyfikacjach, które odwołują się dotej instytucji, brak tak jednoznacznej regulacji.
100 B. Dumitrache [w:] C. Birsan, G. Beleiu, F. Deak (red.), Institufii..., s. 267.
A. 1.2.3. Regułyzaliczania świadczenia w razie braku oświadczenia dłużni
ka i wierzyciela
VI wypadku braku dyspozycji dłużnika lub wierzyciela porządki krajo
we odwołują się do obiektywnych kryteriów zarachowania (§1416 ABGB, art. 171ust. 2-4 chorw. ZOO, art. 1256 fr.c.civ., §366ust. 2 BGB, art. 1572 c.civ. Quebecu, art. 1113 rum. c.civ., art. 287 ust. 2-4 slow. OZ, art. 87 szwaj. OR, art. 1193 ust. 2 wl.c.civ.). Kolejność i skład przyjętych kryteriów jest różna. Prawo niemieckie, chorwackie, słoweńskie i włoskie jako kry teria przyjmują kolejno: wymagalność, jakość zabezpieczenia i uciążliwość dla dłużnika. Prawo niemieckie i włoskie jako ostatnie kryterium przyj
mują ponadto czas powstania długu. W prawie francuskim i rumuńskim kolejnymi kryteriami są interes dłużnika w realizacji zobowiązania, wy
magalność, uciążliwość dla dłużnika i czas powstania długu101. W prawie austriackim kryteriami tymi są wymagalność zobowiązania i uciążliwość dla dłużnika. W prawie szwajcarskim kryterium tymjest kolejność docho dzenia wierzytelności, a drugim czas ich wymagalności(art. 87 ust. 1 OR).
W wypadku wierzytelnościniewymagalnych kryteriumkolejności zaracho wania świadczeniajest jakość zabezpieczenia (art. 87 ust. 3 OR)102.
101 Ibidem.
102 A. Koller, Th. Guhl [w:] Th. Guhl, Das Schweizerische..., s. 231.
Wszystkiewymienioneprawodawstwaprzyjmująregułęproporcjonalne
go zaspokojenia wierzytelności, w wypadku których wymienione kryteria nie pozwalają na ustalenie pierwszeństwa.
A.1.3. Źródła międzynarodowe
Zasady zaliczania świadczenia są przedmiotem art.6.1.12-13zasadUNI- DROIT.Zgodniez tymiprzepisami, dłużnik może wskazaćzobowiązanie, na poczet którego świadczy, przy czym zapłata winna być wpierwszej kolejności zarachowana na kosztyi odsetki, a w dalszej dopiero na dług główny.W bra
ku oświadczenia dłużnika wierzyciel może w rozsądnym czasie oświadczyć dłużnikowi, na który dług zarachowuje świadczenia. Zarachowanie na dług niewymagalny lub spornyjest niedopuszczalne. W braku oświadczeń dłuż nika iwierzyciela świadczenia zalicza sięwedług kolejnych kryteriów:czasu wymagalności, jakości zabezpieczenia, uciążliwościdla dłużnika oraz czasu powstania zobowiązania. Gdyby zastosowanie tych kryteriów niepozwoliło rozstrzygnąć o pierwszeństwie zarachowania, świadczenie proporcjonalnie zalicza sięna zobowiązania ztym samym pierwszeństwem.
A.2. Uzasadnienie regulacji i założenia politycznoprawne A.2.1. Zasada autonomii rozstrzygnięcia dłużnika i jej ograniczenia
Propozycja utrzymuje, akceptowane także w innych porządkach praw
nych, uprawnienie dłużnika do wskazania wierzytelności, na poczet któ
rej winno być zaliczone jego świadczenie. Jest to pokłosie zasady autonomii działań strony stosunku prawnego. Propozycja uznaje,że dłużnik ma prawo
określić własną sytuację prawną, wybierając wykonanie tego stosunku zo bowiązaniowego, którego zakończenie będzie dla niego najkorzystniejsze.
Uprawnienie to ma granice. Uwzględniając dotychczasowe rozwiązania przyjęto, że uprawnienie dłużnika wygasa z chwilą wykonania świadcze nia. Ograniczenie prawa wskazaniaświadczenia w czasie ma służyć jasnoś
ci kryteriów zaliczenia świadczenia. Jeżeli dłużnik do chwili ukończenia świadczenia nie określi sposobu jego zaliczenia, to uprawnienie to przecho dzi na wierzyciela.
Prawo wskazania zaliczenia świadczenia nie może godzić w uzasadnio ne interesy wierzyciela. Nie może ono w szczególności pozbawić wierzyciela środków ochrony ztytułu opóźnienia w wykonaniuzobowiązania. Z tego po wodu utrzymano rozwiązanie nakazujące zaliczenie świadczenia w pierw szej kolejności na należności uboczne, a w drugiej na świadczenie główne.
W przeciwnym wypadku dłużnik świadcząc w pierwszej kolejności na ka
pitał, pozbawiłby wierzyciela podstawy do naliczania odsetek. W stosunku do dotychczasowej regulacji propozycja wprowadza zastrzeżenie, że zalicze nie winno być dokonane jedynie na należności nieprzedawnione. Koniecz
ność zaliczenia świadczenia na poczet przedawnionych zobowiązań byłaby sprzeczna z zasadą słuszności. Godziłaby także w funkcje i istotę zarzutu potrącenia. Dłużniknie może być zmuszony do świadczenia na poczetzobo
wiązania, wobec którego przysługuje mu zarzut potrącenia.
A.2.2. Wskazanie zobowiązania przez wierzyciela
Propozycja inaczej niż art. 451 §2 k.c. rozwiązuje kwestię uprawnień wierzyciela w zakresie zaliczenia świadczenia. Zrezygnowano z rozstrzyga jącego znaczenia wydania dłużnikowi pokwitowania wskazującego sposób dokonania świadczenia. Propozycja przyjmuje konstrukcję przejścia upraw
nienia do określenia sposobu zaliczenia świadczenia.
Odrzucono rozwiązanie, w którym w razie braku oświadczenia dłuż nika świadczenie jest zaliczane jedynie na podstawie obiektywnych kryte
riów (tak np. w prawie włoskim). Przyznanie wierzycielowi uprawnienia do wskazania zobowiązania, na poczet którego winno być zaliczone świadcze nie,jest elementem dążenia do równowagi uprawnień stron stosunku zobo
wiązaniowego.
Propozycjanie rozstrzyga jednoznacznie, że uprawnienie wierzycielapo- wstaje w razie niewykonania uprawnienia przez dłużnika. Jeżeli dłużnik wskazał zobowiązanie, na poczet którego świadczy, to wydaniepokwitowa nia wskazującego odmienny sposób zaliczenia jest pozbawione znaczenia prawnego. Dłużnik możemieć interes w przyjęciu pokwitowania. Z tego po wodu nie można domniemywać, że dłużnik, który przyjął pokwitowanie za
wierające odmienne wskazanie sposobu zaliczenia świadczenia, zgodził się na zmianę zarachowania. Nie zmienia to oczywiście faktu, że strony w póź
niejszej umowie mogą zmienić sposób zarachowania świadczenia wskazany pierwotnie przez dłużnika.
W braku oświadczeniadłużnika złożonegowewłaściwym czasie, wierzy
ciel jest uprawniony do zaliczenia świadczenia na poczet wybranego przez
siebie zobowiązania. Wymaga to złożenia oświadczenia dłużnikowi. Forma oświadczenia nie jest wskazana przez prawo. Wierzyciel nie ma nieograni
czonego czasu na złożenie oświadczenia. Winien to uczynić niezwłocznie po otrzymaniu informacji o świadczeniu dłużnika orazbraku oświadczenia co dosposobu jego zaliczenia.
Wierzyciel może wskazać także zobowiązanieprzedawnione. Brak wska zania zobowiązania przez dłużnika jest traktowany w propozycji równo znacznie z brakiem podniesienia zarzutu przedawnienia. Wierzyciel może w takiej sytuacji dokonaćwyboru, który w największymstopniu odpowiada jego interesom.
A.2.3. Obiektywne kryteria zaliczenia świadczenia
Konstruując obiektywne kryteria sposobu zaliczenia świadczenia propo zycja nie posłużyła się przyjętymi w prawie obcym oraz w niektórych propo
zycjach europejskiego prawa umów kryteriami jakości zabezpieczenia oraz uciążliwości świadczenia dla dłużnika. Są to kryteria nieostre, których za stosowanie może wzbudzić poważne wątpliwości dotyczące określenia treści wzajemnych stosunków między stronami. W wielu wypadkach ocenajako
ści zabezpieczenia zależy odwycenyprzedmiotu zabezpieczenia rzeczowego lub oceny wiarygodności i stabilności finansowej podmiotu udzielającego zabezpieczenia osobistego. Są to czynniki zmienne. Ich rzetelna ocena wy
maga ekspertyzy, która w wypadku zobowiązań o mniejszej wartości nie jest dostępna chociażby ze względu na jej koszty.
Podobnie nieostra jest kategoria uciążliwości długu. Jedynym jasnym kryterium może być tutaj wysokość oprocentowaniai kar umownych. Pozo stałe składniki tego kryterium pozostają niejednoznaczne.
Z tego względu propozycja ogranicza właściwe kryteria do czasu wy magalności świadczenia. Jest to kryterium obiektywne, precyzyjne i łatwo postrzegalne dlastron. W wypadku gdy kilka zobowiązańdłużnika jest wy
magalnych w tym samym terminie, zaliczenie następuje proporcjonalnie, z tym że najpierw uwzględnia się osobno należności uboczne, a następnie należność główną. Odrębne zaliczanie na należności uboczne i na należno ści główne wynika z dążenia do ochrony interesu wierzyciela. Chodzi o to, aby najpierw zostały zaspokojone należności uboczne, a później dopiero na leżność główna. Obliczanie proporcji na podstawie łącznej sumy należności ubocznych i głównychposzczególnych zobowiązań o różnej wysokości opro
centowania mogłoby prowadzić do sytuacji, w której w wypadku jednego zobowiązania doszłoby to całkowitej spłatyodsetek i częścinależnościgłów
nej,£dy tymczasem w drugim pozostałyby jeszcze niespłaconeodsetki.
Świadczenie jest zaliczane wyłącznie na należności nieprzedawnione.
Sposób zaliczania świadczenia w braku wskazań dłużnika i wierzyciela ma stworzyć wyważony model uwzględniającyrównomiernie interesy stron.
Dopuszczenie w takim wypadku zaliczenia świadczenia na przedawnio
ne zobowiązania w istotny sposób naruszałoby tę równowagę na korzyść wierzyciela.
A. 2.4. Dyspozytywny charakter przepisu
Reguły wynikające z proponowanego przepisu mają charakter dyspozy
tywny. Mogą zostać zmienione przez strony np. w umowie ramowej. Ani wzgląd na typowo słabszą pozycję jednej ze stron stosunku prawnego, ani na interes publiczny lub interes osób trzecich nie przemawiają za tym, aby uznać proponowane rozwiązania za normybezwzględnie obowiązujące.
B. Komentarz
B.l. Cel i znaczenie regulacji
Celem przepisujest stworzenie modelu pozwalającego na jednoznaczne wskazanie zobowiązania, którezostało umorzone przez świadczenie dłużni
ka. Chodzi o stworzenie rozwiązania, które zapewni wtym zakresie zrów noważone prawa obu stronom stosunku zobowiązaniowego. Celem przepisu niejest ochrona interesów osób trzecich ani interesu publicznego. Ma on umożliwić sprawne rozliczenie stron, w sytuacji gdy umowa nieprzewiduje odpowiednichmechanizmów oceny skutków świadczenia dłużnika.
B.2. Kontekst regulacji - zakres zastosowania
Przepis znajduje zastosowanie zarówno do zobowiązań ze stosunków umownych, jaki do zobowiązań z czynów niedozwolonych ibezpodstawnego wzbogacenia.
Na kolejność zaliczania świadczenia na ma wpływu pierwszeństwo ich zaspokojenia w egzekucji lub upadłości. Jeżeli w związku z tym dłużnik jest zobowiązany z różnych tytułów o różnym pierwszeństwie zaspokojenia w razie przymusowej realizacji świadczenia (np. z tytułu odszkodowania za utratę zdrowia, z tytułu umowy o pracę oraz z tytułu umowy o dzieło), to kolejność zaspokojenia w razie egzekucji lub upadłości jest całkowicie bez znaczenia dla kolejności zaliczenia świadczenia, niezależnie od tego,czy w danych okolicznościach byłoby to rozwiązanie korzystne dla wierzyciela.
Odmienne są funkcje tych przepisów. Przywileje zaspokojenia w egzeku
cji i upadłości są refleksem społecznej polityki państwa. Regulacja sposobu zaliczania świadczenia ma jedynie umożliwić jednoznacznerozstrzygnięcie o istnieniu stosunków zobowiązaniowych między stronami.
Zasady zarachowania świadczenia znajdują także zastosowanie do po trącenia (por. art. 1:33 projektu).
B.3. Wykładnia
Hipotezę normy wynikającej z omawianego przepisu należy uzupełnić w drodze wykładni. Sposób zaliczenia świadczenia może wynika ze sposo
bujego wykonania. Jeżeli np. dłużnik ma kilkawymagalnych zobowiązań pieniężnych, płatnychw różnychmiejscach, tomiejsce wykonania świadcze
nia będzie decydować o sposobie jego zaliczenia także wrazie sprzeczności zoświadczeniem dłużnika (venire contra factum proprium).
Jeżeli świadczenie ma charakter okresowy lub z naturyjest rozłożone w czasie (np. wykonanieusługi),to dłużnik ma prawowskazać stosunek zo bowiązaniowy, na poczet którego świadczy aż do chwili zakończenia świad czenia.
Wybór zobowiązania,na poczetktóregoma zostać zaliczone świadczenie, jest skuteczny z chwilą złożenia stosownego oświadczenia drugiej stronie.
Nakaz zaliczenia świadczenia w pierwszej kolejności na nieprzedawnio
ne należności uboczne dotyczy stosunku prawnego, na poczet którego jest zaliczane świadczenie. Nie ma w związku z tym ogólnego obowiązku zali
czenia świadczenia w pierwszej kolejności na należności uboczne, wynika jące z wszystkich stosunków prawnych łączących dłużnika z wierzycielem.
Dłużnikwykonującświadczenie w odpowiedniej wielkości, może zrealizować wszystkie uboczne i główne należności ze wskazanego przez siebie stosun ku prawnego, mimo że będzie zobowiązany w dalszym ciągu do świadczeń ubocznych wynikających z innych stosunków prawnych.
B.4. Przykłady
1. Ajest zobowiązany wobec B z tytułu dwóch umów. Przy świadczeniu nie informuje B, na poczet którego zobowiązania świadczy. B informuje go, że świadczenie zaliczana poczet drugiej umowy. Anie zgadza się.
[Świadczenie należy zaliczyć zgodnie z oświadczeniem B. Wykonanie uprawnieniado wskazania sposobuzarachowania świadczenianie wymaga zgody drugiej strony].
2. A jest zobowiązany wobec B z tytułu dwóch umów. Przy świadczeniu informuje B, że świadczy na poczetzobowiązania z tytułu pierwszej umowy.
B wydaje mu pokwitowanie, zktórego wynika, że świadczenie zaliczono na poczet drugiej umowy.
[Świadczenie należy zaliczyć zgodnie z oświadczeniemA. Pokwitowanie wydane przez B konstytuuje obalane domniemanie, że także drugie zobo wiązanie zostało wykonane].
3. A jest zobowiązany wobec B z tytułudwóch umów. Zobowiązaniabyły wymagalne w tym samym dniu. Każde zobowiązanie wynosi 1000 euro, przy czym z pierwszej umowy kapitał wynosi 500 euro, odsetki 500 euro, a z drugiej umowy kapitał wynosi 750 euro, odsetki 250 euro. A świadczy 1000euro. Ani A, ani B nie składają oświadczenia dotyczącego zarachowa
nia świadczonej kwoty.
[W takim wypadku, ze względu na jednakowy termin wymagalności obu zobowiązań, w pierwszej kolejności jestona zarachowywana na odsetki od obydwu zobowiązań (w sumie 750 euro). Pozostałaczęść kwotyjest zara chowywana proporcjonalnie (2/3) na kapitał (100 euro napierwsz zobowią zanie, a 150 euro na drugie)].
4. A jest zobowiązany wobec B z tytułu dwóch umów. Zobowiązaniabyły wymagalne w tym samym dniu. Każde zobowiązanie wynosi 1000 euro, przy czym z pierwszej umowy kapitał wynosi 500 euro, odsetki 500 euro,
a z drugiej umowy kapitał wynosi 750 euro, odsetki 250 euro. A świadczy 300 euro. Ani A, ani B nie składają oświadczenia dotyczącego zarachowa nia świadczonej kwoty.
[W takim wypadku, ze względu na jednakowy termin wymagalności obu zobowiązań, jest ona zarachowywana proporcjonalnie (2/1) na odsetki od obydwu zobowiązań (200 euro na odsetki od pierwszego zobowiązania i 100 eurona odsetkioddrugiego zobowiązania). Uiszczona kwota jestzbyt mała, aby zaspokoić całe roszczenie oodsetki. Niema wzwiązku tym moż liwości zaliczenia chociażby jej częścina kapitał].
ART. 9. ZALICZENIE NADŁUG OSOBISTY I DŁUG OSOBY TRZECIEJ
Jeżeli dłużnikzobowiązanyjest dospełnienia świadczenia z tytułuwłas nego długu, a nadto odpowiada za dług osoby trzeciej, w braku oświad czenia dłużnika lub wierzyciela określonego w art. 1:8 §1 i §2, spełnione świadczenie zalicza się w pierwszej kolejności na poczet długu własnego.
A. Podstawy regulacji
A.l. Analiza prawnoporównawcza- źródła
Proponowany przepis nie ma odpowiednika w obowiązującym kodek
sie cywilnym. Konstytuuje on normę modyfikującą regulację wynikającą z obowiązującego art. 451 k.c. Proponowany przepis nie ma odpowiednika w propozycjach europejskiego prawa umów ani w zbadanych kodyfikacjach krajowych.
A.2. Uzasadnienie regulacji i założenia politycznoprawne
Interes dłużnika w wykonaniu jego własnego zobowiązania i w wyko naniu zobowiązania osoby trzeciej, za które dłużnik odpowiada osobiście lub rzeczowo, różni się istotnie. W typowych okolicznościach z punktu wi dzenia dłużnikaważniejsze jestwykonanie własnego zobowiązania. W nor malnych okolicznościach zobowiązanie, któremu dłużnik udzielił jedynie zabezpieczenia, jest wykonywane przez dłużnika głównego. Z tego względu proponowany przepis wprowadza zasadę uzupełniającą reguły zaliczania świadczenia w razie braku stosownych oświadczeń dłużnika i wierzyciela.
Zasadą jest pierwszeństwo zaliczenia świadczenia na własne zobowiązanie dłużnika. Dopiero w następnej kolejności świadczenie jest zaliczane na po czet zobowiązań osób trzecich, za które dłużnik odpowiada osobiście lub rzeczowo.
