Styl „palestrinowski”
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z postacią kompozytora, Giovanniego Perluigiego da Palestriny. Przedstawienie najważniejszych faktów z jego życia oraz omówienie dzieł będących podporą i przykładem muzyki renesansowej. Przedstawienie cech charakterystycznych dla jego twórczości. Omówienie wpływu kompozytora na innych muzyków. Wysłuchanie i percepcja wybranych utworów. Analiza muzyczna..
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Omówić biografię Giovanniego Perluigiego da Palestriny.
2. Przedstawić jego znane dzieła.
3. Omówić i przedstawić najważniejsze gatunki uprawiane przez Giovanniego Perluigiego da Palestriny.
4. Rozpoznać i nazwać fragmenty wysłuchanych utworów.
5. Wskazać podstawowe cechy stylu tego twórcy.
2. Metoda i forma pracy
Metoda opisu z elementami pogadanki. Percepcja muzyczna. Analiza muzyczna – praca w grupach.
Forma ćwiczeniowa.
3. Środki dydaktyczne
1. Podręcznik: J. Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1994.
2. Stanowisko do odtwarzania płyt.
3. Nagranie utworów Giovanniego Perluigiego da Palestriny.
Missa Pappa Marceli.
4. Karta pracy ucznia.
5. Partytura wyżej wymienionego utworu.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza 1. Sprawdzenie obecności.
2. Powtórzenie wiadomości poprzez odpytanie jednej osoby z trzech ostatnich lekcji.
3. Podanie tematu do zeszytu.
(10 min.)
b. Faza realizacyjna
1. Przedstawienie postaci Giovanniego Perluigiego da Palestriny (metoda opisu). Omówienie najważniejszych faktów z życia kompozytora.
Notatka:
Giovanni Perluigi da Palestrina (1525 lub 1526-1594), kompozytor włoski, wybitny przedstawiciel późnorenesansowego stylu a capella. W dzieciństwie był śpiewakiem w kościele Santa Maria Maggiore w Rzymie, w latach 1544-1551 organistą i nauczycielem muzyki w katedrze w Palestrinie, następnie nauczycielem chóru chłopięcego w bazylice Św. Piotra w Rzymie. Od 1555 śpiewak kapeli sykstyńskiej, kapelmistrz kościoła Św. Jana na Lateranie, od 1561 kapelmistrz w kościele Santa Maria Maggiore, od 1566 związany z instytutem jezuickim Collegium Romanum, 1567-1571 nadworny kapelmistrz kardynała Ippolito d’Este w Rzymie i Tivoli. Uznany przez sobór trydencki (1545-1563) za twórcę wzorowej muzyki religijnej, otrzymał honorowy tytuł "kompozytora kapeli papieskiej".
2. Przedstawienie (metodą opisu) najważniejszych dzieł kompozytora. Omówienie cech jego stylu. Wskazanie stylu palestrinowskiego stworzonego na rzecz soboru trydenckiego.
Notatka:
Jego styl polifoniczny cechuje przejrzystość konstrukcji sprzyjająca czytelności tekstu, prosta, diatoniczna, unikająca nadmiernej melizmatyki melodia, dbałość o dobre współbrzmienie głosów (stosowanie faktury nota contra notam oraz pełnych trójdźwięków).
Palestrina komponował przede wszystkim muzykę religijną. Był kompozytorem bardzo płodnym – znane są 104 msze (4-8 głosowe), około 370 motetów, około 70 hymnów, 35 magnificatów, po kilka lamentacji i litanii, około 140 madrygałów. Jego utwory reprezentują typowe gatunki muzyki XVI wieku, odzwierciedlające jego związek z papiestwem oraz tendencje stylistyczne powstałe w rezultacie postanowień soboru trydenckiego. Za najbardziej znaczące osiągnięcia Palestriny uważa się opracowanie ordinarium missae. Jego msze oparte są na cantus firmus pochodzącym z chorału lub kompozycji własnej. Kompozytor stosował technikę imitacyjną, fauxbourdon oraz nota contra notam.
Jego dzieła, przeznaczone zazwyczaj na chór a cappella, utrzymane są w czystej diatonice skal kościelnych. Jedną z głównych zalet stylu Palestriny jest ogromna staranność deklamacji tekstu. Cecha ta, a także prostota rytmiczna i harmoniczna oraz poważny charakter jego kompozycji zadecydowały o uznaniu przez sobór trydencki stylu palestrinowskiego, tzw. stylu osservato (surowy) za oficjalny styl wielogłosowej muzyki kościelnej. Motety Palestriny różnią się zasadniczo od mszy tym, że zamiast sylabicznej deklamacji tekstu wprowadzają bogatą figurację głosów. Kompozytor tworzył madrygały religijne na cześć Madonny oraz nieliczne madrygały świeckie.
.
3. Wysłuchanie i percepcja Mszy Pappa Marceli. Analiza muzyczna utworu. Praca w grupach.
(25 min.)
c. Faza podsumowująca 1. Zapisanie notatki do zeszytu. (10 min.)
5. Bibliografia
a. J. Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia, Wydawnictwo Wiedza Powszechna., Warszawa 1994.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Styl „palestrinowski”.
b. Zadanie domowe
