1
Wykład wygłoszony 15 marca 2018 roku w Gdaoskiej Bibliotece PAN, ul. Wałowa 24 CYKL WYKŁADOWY BARWY ISLAMU
WYKŁAD DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MIASTA GDAOSKA
KS. GRZEGORZ SZAMOCKI – biblista, historyk; od 2000 roku pracownik naukowy Gdaoskiego Seminarium Duchownego, od 2005 Instytutu Historii UG. W latach 2009 – 2017 rektor Gdaoskiego Seminarium Duchownego. Od 2011 doktor habilitowany i profesor nadzwyczajny UG. Specjalista w zakresie historii starożytnej i biblijnej, języków biblijnych, egzegezy i teologii Starego Testamentu.
Autor m.in.: Greka Nowego Testamentu. Intensywny kurs podstawowy (2004, 2005), Przejście Izraelitów przez Jordan (Joz 3,1–5,1). Historiografia, teologia, pareneza (2011), Kapłan starotestamentowy na tle kapłaostwa starożytnego Bliskiego Wschodu, w: Kapłaostwo i urząd („Christianitas antiqua. Fontes et commentationes”, vol. II, 2009), Tożsamość biblijnego Izraela a postawy tolerancyjne w świetle Starego Testamentu („Studia Gdaoskie”, 2011). Zastępca Sekretarza Generalnego Gdaoskiego Towarzystwa Naukowego; członek European Association of Biblical Studies, Stowarzyszenia Biblistów Polskich i Pomorskiego Towarzystwa Filozoficzno-Teologicznego. Od 7 IV 2014 redaktor naczelny „Studiów Gdaoskich”.
Syjon jako wypełnienie koncepcji góry Boga
Szanowni Paostwo!
Na początku mówienia o Syjonie należy najpierw zwrócid uwagę na nazewnictwo. Pierwsza rzecz:
Syjonu nie należy mylid z Synajem Synaj to nazwa góry, z która Stary Testament wiąże przymierze Boga i Izraelem. Z tym łączyło się objawienie Boga Mojżeszowi i przekazanie tablic z Dekalogiem.
Nazwa „Syjon” z kolei odnosiła się pierwotnie do południowo-wschodniego wzgórza w Jerozolimie, na którym według przekazu biblijnego znajdowała się twierdza Jebuzytów, zdobyta przez Dawida, który umieścił na tym wzgórzu Arkę Przymierza. Za czasów Salomona w obręb miasta włączono wzgórze północno-wschodnie, na którym wzniesiono świątynię. Miano Syjonu otrzymało wtedy całe wzgórze, a później zaczęto tak nazywad samą Jerozolimę. Takie informacje możemy znaleźd w polskojęzycznej Wikipedii. Literatura fachowa podaje bardziej precyzyjne wyjaśnienie. Na jej
podstawie można powiedzied, że Syjon to „starożytna nazwa różnych części Jerozolimy, Judy i całego kraju, a także metafora dla ludu Bożego w różnych okresach od czasów biblijnych do współczesnych”.
Z takim określeniem spotykamy się w jednym ze sławnych i cenionych słowników biblijnych. To tyle, jeśli chodzi o wprowadzenie i wyjaśnienie, czym był i jest Syjon. Oto kilka zdjęd dla ilustracji tego, co powiedziałem.
Slajd 1
Slajd 2
Slajd 3
3
Przejdźmy teraz do świadectw o Syjonie z tradycji biblijnej. Z niej się dowiadujemy, konkretnie z Drugiej Księgi Kronik, że Salomon zbudował świątynię na górze Moria. Inny tekst podaje, że na górze Moria Abraham miał złożyd w ofierze swojego syna Izaaka. W każdym razie Salomon zbudował świątynię na górze Moria, czyniąc z tej góry centrum religijne całego kraju.
Świątynia zbudowana przez Salomona została zburzona przez Babilooczyków w 587 r. przed Chr. i odbudowana 70 lat później, gdy władzę na Bliskim Wschodzie przejęli Persowie. Rozbudowano ją i upiększono w czasach rzymskich, gdy królem Judei z Jerozolimą był Herod Wielki.
Slajdy pokazują plan Jerozolimy z tamtego czasu oraz fragmenty modelu świątyni z czasów Heroda i Jezusa, który możemy dzisiaj oglądad w Muzeum Izraela w Jerozolimie.
Slajd 4
Slajd 5
Slajd 6
5
Slajd 7
Slajd 8
Od czasów istnienia świątyni Syjon stał się także celem pielgrzymek. W świątyni była Arka Przymierza, a tam gdzie była Arka, tam był Bóg. Można powiedzied, że Syjon stał się miejscem obecności Boga:
Kawot Adonai, czyli Chwała Paoska tam zamieszkała. Dla wierzącego Izraelity, Syjon był więc źródłem życia. W ten sposób Jerozolima, jako miasto położone na górze, około 800 m powyżej poziomu Morza Śródziemnego, stała się dla tamtych wierzących centrum świata. I dlatego mówimy o górze Syjon.
Jest to wzniesienie, na którym stoi świątynia, jak i sama Jerozolima, dlatego też w tekstach biblijnych, gdy chodzi wejście do Jerozolimy lub wyjście z niej, to nie mówi się, że szedł do Jerozolimy, czy wszedł do Jerozolimy, ale że wstępował albo zstępował.
Slajd 9
7
Jest jeszcze inna kwestia dotycząca Syjonu w tradycji biblijnej. W drugim rozdziale Księgi Izajasza mamy takie słowa: „Prawo wyjdzie z Syjonu i słowo Jahwe z Jeruzalem” (Iz 2,3). Otóż według bizantyjskiej interpretacji tego tekstu Syjon, na którym stała kiedyś świątynia, był tylko zapowiedzią prawdziwego Syjonu, znajdującego się w górnej, południowo-zachodniej części miasta, gdzie stał Wieczernik (i dzisiaj stoi). W tej bizantyjskiej tradycji interpretacyjnej przytoczone Słowa Izajasza urzeczywistniły się w czasach Jezusa – w "Nowym Prawie" nadanym przez Jezusa w czasie ostatniej wieczerzy: "Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali, jak ja was umiłowałem" (J 13,34).
I tak od ok. IV w. Syjonem zaczęto nazywad wzgórze znajdujące się na zachód od wzgórza, na którym stała świątynia, zburzona ostatecznie przez rzymian w roku 70 po Chr., i na zachód od tzw. Ofelu, czyli dawnego miasta Dawida. Czasem dodaje się do nazwy tego wzgórza przymiotnik
„chrześcijaoski”, dla odróżnienia go od swego starotestamentowego poprzednika.
Szanowni Paostwo!
Wyjaśniliśmy sobie już podstawowe pojęcia, przypomnieliśmy sobie niektóre elementy biblijnej tradycji o Syjonie, możemy więc teraz przejśd do przedstawienia dzisiejszej sytuacji Syjonu.
Dzisiejsza sytuacja Syjonu jest bardzo skomplikowana. Wielki plac, na którym kiedyś stała jerozolimska świątynia, stał się miejscem świętym dla wyznawców Islamu, i co warto podkreślid – w klasyfikacji świętości – trzecim, po Mekce i Medynie. U podstaw tego jest przyjmowana przez muzułmanów tradycja o nocnej podróży Mahometa do Jerozolimy i wniebowstąpienie właśnie tam, gdzie stała kiedyś stała świątynia. Gdy muzułmanie przybyli w VII w. do Palestyny, na tym samym miejscu wznieśli dwie budowle sakralne: Kopułę Skały – budowla nad skałą, z której Mahomet miał wstąpid do nieba, oraz meczet Al Aqsa. Jerozolimę po arabsku nazywa się Al Quds, czyli „Święta”.
Wyznawcom judaizmu ze świątyni pozostał fragment muru zachodniego, zwany niekiedy „Ścianą Płaczu”. Dla wierzących żydów jest to cały czas miejsce obecności Boga, który nie opuszcza nigdy swojego ludu. Pod koniec XIX wieku powstał tzw. „ruch syjonistyczny”, który na czele z jego ideologiem i liderem – Teodorem Herzlem – zmierzał do utworzenia paostwa żydowskiego. Te wysiłki zostały ostatecznie uwieoczone powstaniem paostwa Izrael na terenach Palestyny w 1948 r. Syjon dla wyznawców judaizmu jest i pozostaje rzeczywistością i symbolem tego, co najświętsze.
Chrześcijanie mają w Jerozolimie „swój” (w cudzysłowie”) Syjon – z wieczernikiem i kościołem Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny.
W dniu dzisiejszym Jerozolima - miasto położone na górze, jest miastem świętym dla wyznawców trzech religii monoteistycznych. Niektórzy postrzegają ją po prostu jako "centrum świata".
Oto kilka slajdów ilustrujących aktualną sytuację.
Slajd 10
Slajd 11
9
Slajd 12
Slajd 13
Slajd 14
Slajd 15
11
Szanowni Paostwo!
Postrzeganie Syjonu i tym samym Jerozolimy jako centrum świata i jako miejsce najświętsze ma swoje jeszcze głębsze uzasadnienie. Na to uzasadnienie chciałbym teraz wskazad.
W starożytnej tradycji religijnej (a także kosmologicznej) istniało wyobrażenie góry boga lub bogów.
Wiązało się ono z koncepcją axis mundi, czyli osi świata.
Oś świata, łac. axis mundi, zwana także osią nieba, jest podstawową koncepcją kosmogonicznych mitów i oznacza element łączący centrum nieba i ziemi. Mitologiczne pochodzenie osi świata prawdopodobnie wynika z wczesnego użycia koła. W umysłach wielu ludzi intuicyjnie oczywiste było to, że podobnie jak oś koła, tak obracająca się ziemia lub świat obracający się wokół Ziemi musi mied oś. Axis mundi to więc oś, wokół której obraca się świat. Jest sercem świata i źródłem wszelkiego życia.
W punkcie przecięcia się ziemskiego świata i osi świata znajduje się centrum świata, często określane jako "pępek ziemi", gdzie dla jednych znajduje się święta góra, dla innych święte miasto lub centralna świątynia.
Spójrzmy najpierw na dwa slajdy ilustrujące to, co powiedziałem.
Slajd 16
Slajd 17
13
Skąd się bierze jednak to, że dla jednych w centrum jest miasto, dla innych góra?
Na starożytnym Bliskim dominowały dwa światopoglądy, które były związane z dwoma typami cywilizacji: cywilizacją pagórkowatych wyżyn i wielkich rzecznych dolin. Typami pierwszej byli Kananejczycy, drugą grupę stanowili Mezopotamczycy.
Ludy wzgórz, wąskich dolin i równin nadbrzeżnych żyły z drobnej mieszanej hodowli. Narody wielkich dolin rzecznych były bardziej ambitne. Praktykowali rolnictwo na wielką skalę, z nawadnianiem pól.
Pod tym względem nie różnili się bardzo od tego, co robią dziś wielkie korporacje w Kalifornii.
Z tymi różnymi sposobami i formami życia były związane konsekwentnie różne typy gospodarki, różne struktury społeczne, różne formy polityczne oraz różne sposoby patrzenia na świat. Przede wszystkim ludzie na wzgórzach i ludzie z dolin mieli różne wyobrażenia osi świata - bieguny świata (axis mundi).
Dla Kananejczyków osią świata - biegunem świata - była góra: dzikie miejsce święte dla bogów, źródło życiodajnej wody. Z kolei dla Mezopotamczyków osią świata była wieża: ziggurat, który budowano w środku miasta.
Slajd 18
Na slajdzie widzą Paostwo obrazową rekonstrukcję wyobrażenie zigguratu boga Marduka w Babilonie o nazwie E-temenanki. Sumeryjskie określenie Etemenanki znaczy „Damo fundamentów nieba i ziemi”. Zdaniem niektórych badaczy budowla ta stanowiła inspirację dla biblijnej opowieści o Wieży Babel.
Slajd 19
15
Na kolejnym slajdzie widzą Paostwo plan Babilonu z czasów Nabuchodonozora II z wielkim sanktuarium zwanym Esagila w środku. Sumeryjska nazwa Esagila znaczy: „Dom, którego szczyt jest wysoko”. Sanktuarium obejmowało wspomniany ziggurat Etemenanki oraz świątynię Marduka.
Esagila było najważniejszym sanktuarium paostwa babilooskiego.
We wszystkich starożytnych wyobrażeniach osi świata pełni ona funkcję łącznika między niebem i ziemią. Niektórzy badacze w odniesieniu do osi świata, w próbach jej definicji, mówią o „rurze świata”. Przez nią, podobnie jak przez pieo drzewa, miałoby płynąd życie. W osi świata widziano więc źródło życia. Stąd wynika również symbolika góry świata, jako znajdującego się w centrum świata korytarza między niebem i ziemią i tym samym źródła życia.
Koncepcja góry jako siedziby boga była znana w syro-kananejskich wyobrażeniach religijnych.
Poświadczają to na przykład teksty z Ugarit.
Slajd 20
Na slajdzie widzimy geograficzne położenie Ugarit.
Ugarit to starożytne miasto-paostwo i port o znaczeniu międzynarodowym, na terenie antycznego Kanaanu, leżące na wybrzeżu Morza Śródziemnego, obecnie w Syrii. Powstało ok. r. 3000 przed Chr., a zostało zniszczone przez Ludy Morza ok. 1190. Odkryli je archeolodzy francuscy w 1929 roku na terenie tell Ras Szamra, miejsca wykopalisk na północnych przedmieściach Latakii. Dzisiaj wiemy, że Ugarit było prężnym ośrodkiem handlowym na szlakach łączących Mezopotamię z Cyprem, Egiptem i Kretą. Archeolodzy odnaleźli tam przeszło 20 000 tabliczek z tekstami sumeryjskimi, egipskimi, akadyjskimi, huryckimi, hetyckimi i ugaryckimi. Obszerne archiwa ugaryckie miały ogromne znaczenie dla badania relacji międzypaostwowych na starożytnym Bliskim Wschodzie, praktyk dyplomatycznych, geografii Kanaanu oraz ówczesnych religii Syropalestyny.
Teksty z Ugarit poświadczają, że czczono tam Ela i Baala. El był uznawany za stwórcę świata, ojca i przywódcę bogów i ludzi, króla i sędziego, strażnika porządku kosmicznego i politycznego. Baala czczono jako boga burzy i życiodajnego deszczu, władcę świata, czasami nazywanego synem Ela.
Siedziba Ela miała się znajdowad przy podziemnych wodach i na górze świata, czyli w głębokości i na wysokości. Teksty z Ugarit jako siedzibę Ela wymieniają Hermon, wznoszący się na wysokośd 2814 m, lub góry armeoskie. Pewnie chodziło o Ararat, wysoki na 5137 m.
Siedzibą Baala, boga burzy, miałaby byd natomiast góra Cafon, dzisiaj zwana jako Gebel al-Aqra, wznosząca się na wysokośd 1717 m, na granicy syryjsko-tureckiej, nad Morzem Śródziemnym. Od nazwy góry wziął się przydomek boga Baala - Baal Cafon. W późniejszych tekstach z Ugarit, z XIII w.
przed Chr., Cafon jest wzmiankowany jako góra zgromadzenia bogów - także góra Ela.
Z czasem Cafon stał się symbolem syryjsko-kananejskiej góry bogów - "bożej góry". W Ugarit jest rozpoznawalne również ubóstwianie tej góry. Cafon musiało funkcjonowad jako niezależne bóstwo panteonu w Ugarit, któremu składano nawet ofiary. Z tym najprawdopodobniej wiązała się się
17
zmiana nazwy góry w okresie hellenistyczno-rzymskim na Zeus Casius i transfer nazwy góry i sprawowanego na niej kultu z Syrii także do Egiptu, Grecji, czy na Sycylię.
Na tych slajdach mamy wskazane geograficzne położenie wspomnianych gór oraz ich zdjęcia.
Slajd 21
Slajd 22
Slajd 23
19
Slajd 24
Slajd 25
Slajd 26
Slajd 27
21
Slajd 28
Idea góry bożej była znana również u wyznawców religii aramejskiej. W XIX w. w Egipcie znaleziono papirus z tekstem aramejskim w piśmie demotycznym z IV w. przed Chr. Nabył go
William Tyssen-Amherst i stąd jest nazywany jako Papirus Amherst 63. W dużej części znajduje się dziś w Morgan Library w Nowym Jorku.
Kolejny slajd pokazuje ten papirus.
Slajd 29
Tekst na tym papirusie stanowi zapis liturgii święta Nowego Roku wspólnoty mówiącej po aramejsku w Górnym Egipcie, w pobliżu Assuanu i wyspy Elefantyny. Z dokumentów znalezionych na Elefantynie wiemy, że była tam w tamtych czasach społecznośd żydowska mówiąca po aramejsku. W każdym razie miejscem pochodzenia tych ludzi miałoby byd Arasz - kraina między Babilonią i Elamem.
Assurbanipal w VII w. przed Chr. miałby deportowad tamtejszą ludnośd do asyryjskiej prowincji Samaria, dołączając do wcześniejszych kolonistów.
Tekst papirusu poświadcza, jak grupy deportowane przez Asyryjczyków do Samarii czciły Boga Jahwe i zarazem służyły swoim własnym bogom i bóstwom. Czyniły to, jak poświadcza jeden z tekstów Drugiej Księgi Królewskie (17,33), według zwyczajów ludów, z których zostali przesiedleni. Na Papirusie Amherst 63, w kol. 12, wersetach 11-19 jest prośba do boga o pomoc z Cafon. Termin Cafon w papirusie Amhersta 63 oznacza nie miejsce Baala przy Ugarit, lecz górę bogów w całym tego
23
słowa znaczeniu, czyli boską górę. Górę, z którą bóg jest związany, jest tam obecny, górę uświęconą obecnością boga.
Koncepcja góry jako siedziby Boga była znana również w religii izraelskiej. Poświadczają to teksty biblijne Starego Testamentu. Już w drugim rozdziale Księgi Rodzaju znajdujemy sugestię, że ogród Eden, czyli raj, w którym Bóg umieścił człowieka, był górą. Z Edenu, jako góry, wypływały życiodajne rzeki. Stąd również w Talmudzie znajdujemy stwierdzenie, że cały świat pije z wód ogrodu Eden.
Są teksty Starego Testamentu, które podają, że pierwotną siedzibą Boga Jahwe był Edom. Edom to kraina położona na południowy wschód od Morza Martwego, obejmująca górzysty region Seiru.
Gdzie leży kraina Edomu pokazuje ten slajd.
Slajd 30
W Księdze Powtórzonego Prawa czytamy takie słowa: „Pan przyszedł z Synaju i z Seiru dl anich wzeszedł” (33,2). Podobna wypowiedź mamy w Księdze Sędziów. Obydwa stwierdzenia widzimy na tym slajdzie.
Slajd 31
Właśnie na podstawie takich stwierdzeo przyjęto powiązanie Boga Jahwe z górami i ostatecznie zaczęto lokalizowad Jego siedzibę właśnie na Syjonie.
Stąd już nasuwa się wniosek, że teksty Starego Testamentu wykorzystują idee kananejskie i modyfikują koncepcje niebieskiego i ziemskiego mieszkania Jahwe, aby przedstawid je jako siedzibę Boga najwyższego.
Ponadto umiejscowienie arki przymierza na górze Syjon dało podstawy do mówienia o tronie JHWH na Syjonie. W Księdze Izajasza (8,18) czytamy bowiem: "Od Jahwe Zastępów, co na górze Syjonu przebywa". Tą drogą, gdy Jahwe, Bóg Izraela stał się dla tego narodu najwyższym Bogiem, Syjon otrzymał kwalifikację najwyższej i najważniejszej góry świata. Mamy teksty, które to poświadczają.
Na przykład, znów u Izajasza, tym razem w drugim rozdziale, w wersetach 2-3 znajdujemy słowa:
„Stanie się na koocu czasów, że góra świątyni Paoskiej stanie mocno na wierzchu gór i wystrzeli ponad pagórki. Wszystkie narody do niej popłyną, mnogie ludy pójdą i rzekną: Chodźcie, wstąpmy na Górę Paoską do świątyni Boga Jakubowego! Niech nas nauczy dróg swoich, byśmy kroczyli Jego ścieżkami. Bo Prawo wyjdzie z Syjonu i słowo Paoskie - z Jeruzalem”.
W Psalmie 50 czytamy z kolei: „Przemówił Pan, Bóg nad bogami, i zawezwał ziemię od wschodu do zachodu słooca. Bóg zajaśniał z Syjonu, korony piękności”, a w Psalmie 78, w wersetach 68-69 są takie słowa: „Pan wybrał pokolenie Judy, górę Syjon, którą umiłował. I wzniósł swoją świątynię, jak wysokie niebo, jak ziemię, którą ugruntował na wieki.”
Widzimy te teksty na tym slajdzie.
25
Slajd 32
Tak więc możemy powiedzied, że przez pośrednictwo kananejskie Izrael przejął znany w Mezopotamii i w Syro-Kanaanie motyw góry boga.
W Księdze Izajasza 14,13 jest mowa o siedzibie Boga Izraela jako górze boga z określeniem tego miejsca jako "góra zgromadzenia (har moed) na szczycie Cafonu (bejarkete Cafon). Mamy tu kwalifikację Syjonu jak w koncepcji kananejskiej, mianowicie "góra zgromadzenia bogów" - siedziba boga Ela.
Tekst czternastego rozdziału Księgi Izajasza jest uznawany za pochodzący z czasów po wygnaniu babilooskim. Mamy w nim zatem świadectwo, że w tak zwanym okresie powygnaniowym, w kontekście izraelskiej koncepcji Jahwe jako najwyższego Boga, teologia Izraela zaadoptowała i zaadaptowała wyobrażenie góry boga, przejmując ją od Kananejczyków. Możemy więc chyba powiedzied tak: Cafon, jako syryjsko-kananejska góra boga, przeszła w posiadanie Jahwe, który odtąd prezentuje się jako Bóg najwyższy. Tym sposobem mielibyśmy tu świadectwo procesu adaptacji pozaizraelskiego materiału mitycznego czy pozaizraelskiej tradycji przez izraelską religię.
Silne zabarwienie i tło kananejskie motywu góry boga występuje zwłaszcza w niektórych Psalmach.
Tam też daje się lepiej zrozumied. Chodzi przede wszystkim o pieśni syjooskie Korachitów.
Przykładem może byd 2. i 3. Werset Psalmu 48. Mamy ten tekst na kolejnym slajdzie.
Slajd 33
"Wielki jest Pan i godzien wielkiej chwały w mieście Boga naszego. Góra Jego święta, wspaniałe wzgórze, radością jest całej ziemi; góra Syjon, szczyty Cafonu (BT: "kraniec północy"), jest miastem wielkiego Króla". Biblia Tysiąclecia, słowa hebrajskie jarkete cafon, które ja przetłumaczyłem jako
„szczyty Cafonu”, oddaje przez „kraniec północy”. Hebrajski termin „cafon”, oprócz tego, że jest nazwą własną świętej góry, ma jeszcze drugie znaczenie - "północ". Przy naszym tłumaczeniu te słowa Psalmu 48 można interpretowad następująco: Psalmista stwierdza, że aspiracje wszystkich narodów do miejsca na ziemi, gdzie można doświadczyd obecności Boga, spełniły się na górze Syjon, która stała się prawdziwym Cafonem. Powygnaniowa wspólnota Jerozolimy rozumiała określenie
"góra Syjon, szczyty Cafonu" nie jako dane geograficzne, lecz jako potwierdzenie recepcji kananejskiej góry boga par excellence, tzn. góry bożej, góry boskiej.
Bez zwracania uwagi na realia geograficzne nazwa "Cafon" została przeniesiona na "Syjon". Słowo
„Cafon” zatraciło jednak przy tym swoją konotację geograficzną. Nie chodzi o "Północ" ani o jakąś konkretną górę na Północy. Z taką kwalifikacją góry Syjon, jako Cafon, Jahwe przejął, możemy też powiedzied – otrzymał, miejsce najwyższego Boga. Takie przeniesienie na Syjon wyobrażenia góry boga oznacza także, że Syjon przejął na siebie również jakośd góry boga. Stąd przez inne teksty jest charakteryzowany jako góra przewyższająca wszystkie inne. I tak np. Ezechiel przypisuje Syjonowi określenie "pępek świata" (tabur haarec).
Slajd 34
27
Inna jeszcze formę kwalifikacji Syjonu jako góry boga mamy w Psalmie 68, w. 16-17. Spójrzmy na ten tekst.
Slajd 35
„Górą boga jest góra Baszanu. Górą ze szczytami jest góra Baszan.
Dlaczego patrzycie z zazdrością góry ze szczytami na górę, gdzie Bóg zapragnął zamieszkad, gdzie JHWH zamieszka na zawsze”.
Góra Baszan, to może byd wspomniana góra Hermon.
Mapka na slajdzie może nam to trochę unaoczniad.
Slajd 36
29
Góra, którą Jahwe wybrał na zamieszkanie to oczywiście Syjon. Syjon nie zastępuje Hermonu, nie jest z nim identyfikowany - jak to było w przypadku z Cafonem. Syjon jest oddzielony od Baszanu, wyniesiony ponad Baszan. Góra Baszan patrzy z zazdrością na górę Syjon.
Przejdźmy teraz do konkluzji. Zamieściłem je na slajdzie.
Slajd 37
Po pierwsze, koncepcja góry boga i góry bogów, czyli bożej góry, w rozumieniu Mezopotamczyków i Kananejczyków, została zaadoptowana i zaadaptowana do wierzeo i wyobrażeo starożytnego Izraela i wypełniona w Syjonie.
Po drugie, wyobrażenia o górze boga jako siedzibie Jahwe - Boga Najwyższego, pojawiły się w literaturze starotestamentowej po wygnaniu babilooskim.
I po trzecie, celem przyjęcia motywu góry boga do starotestamentowej religii i literatury oraz odniesienie go do Syjonu było:
(a) mityczne wyniesienie Syjonu, tzn. uznanie, że jest to góra boga par excellence, czyli góra Boża - brama do nieba, łącznik nieba z ziemią i życiodajna żyła;
(b) dalej, tym celem było również wskazanie, że mimo zniszczenia świątyni miejsce Syjonu zachowało sakralny charakter;
(c) i chyba najważniejszy cel przejęcia motywu góry boga to gloryfikowanie Jahwe, Boga Izraela, jako najwyższego Boga.
Dziękuję bardzo za uwagę.
