Warszawskie Grono Konserwatorów przy SHS

Jerzy Kowalczyk

Warszawskie Grono Konserwatorów

przy SHS

Ochrona Zabytków 27/4 (107), 336-337

w iązu jącą form ą k on w en cji, ale do tej pory n ie w ie le p a ń stw ją ra ty fik o w a ło . W ym aga to długich negocjacji d w u stron n ych p a ń stw z sobą sąsiad u jących , p o ­ n iew aż ty lk o rów n oczesn e ra ty fik o w a n ie k o n w en cji i jej p rzestrzegan ie za b ez­ piecza r ó w n e praw a obu krajom . N a razie robocze spotkania m ięd zyn arod ow e i ścisła w sp ółp raca w y m ien io n y ch organizacji m ają słu żyć zw alczan iu teg o n ie ­ b ezp ieczn ego procederu. (631)

W g „ In form atio ns U N E S C O ” opr. B a rbara L e n a r d

W A R S Z A W S K IE GRONO K O N S E R W A T O R Ó W P R Z Y S H S

Z in ic ja ty w y K om isji Ochrony Z ab ytk ów O ddziału W arszaw sk iego S tow arzyszen ia H isto ry k ó w S ztu k i w m arcu 1974 r. została zorganizow ana przy O ddziale SH S sek cja k on serw a to rsk a pod nazw ą Grona K on serw atorów . W p ierw szych latach po w o jn ie is tn ia ła przez p ew ien czas przy O ddziale W arszaw sk im SH S sek cja k o n se r ­ w atorsk a k ierow an a przez prof. B ohdana M arconiego, ale zan iech ała sw ej d zia ła l­ ności. S e k c je k on serw atorsk ie istn ieją ob ecn ie p rzy Z w iązku P olsk ich A rty stó w P la sty k ó w oraz przy S tow arzyszen iu A rch itek tów P olsk ich . Jed yn ą jednak orga­ nizacją, która skupia w sw y ch szeregach w szelk ich sp ecja listó w czynnej ochrony za b y tk ó w je s t — jak dotychczas — ty lk o S to w a rzy szen ie H istoryk ów S ztuki. O d­ d ział W arszaw sk i SH S, liczą cy 560 członków , grom adzi 31 a rch itek tó w i 34 a r ty ­ stó w k on serw atorów .

Liczba h isto ry k ó w sztu k i — człon k ów SH S, którzy pracują w resortow ej i sto łe c z ­ nej słu żb ie k on serw atorsk iej oraz w PKZ przy d ok u m en tacji h isto ry czn o -n a u k o ­ w ej, w y n o si około 20 osób. M ożem y w ięc p o w ied zieć, że k on serw atorzy w szelk ich sp ecja ln o ści w W arszaw skim O ddziale SH S sta n o w ią około 15°/o ogólnej liczb y czło n k ó w (85 osób).

Na zeb ra n ie organ izacyjn e sek cji k o n serw a to rsk iej w dniu 20 m arca 1974 r. zaproszeni zostali człon k ow ie O ddziału W arszaw sk iego SH S zain teresow an i n a u k o ­ w o i z a w o d o w o kon serw acją i ochroną zab ytk ów , przede w szy stk im artyści k o n ­ serw a to rzy i architekci. O m ów iono celow ość zorgan izow an ia (reak tyw ow an ia) s e k ­ cji i jej zadania, biorąc pod u w agę obecną sy tu a cję, w yn ik ającą z reorganizacji Z arządu O chrony Z ab ytk ów w M in isterstw ie K u ltu ry i S ztuki oraz rea k ty w a cji T o ­ w a rzy stw a Opieki nad Z abytkam i. Grono K o n serw atorów w in n o stw orzyć forum do w y m ia n y inform acji naukow ej i d ośw iadczeń k on serw atorsk ich , ale jed n o cze­ śn ie m oże b y ć ciałem o p in iu jącym o w y so k im stop n iu fach ow ości. T em atem z a in ­ tereso w a n ia Grona b ęd zie szeroka p roblem atyka z h istorii i teorii, a tak że etyki i e ste ty k i k o n serw a to rsk iej, n ajn ow sze osiągn ięcia n au k ow e w d zied zin ie tech n o lo ­ gii, w sp ó łc z e sn e osiągn ięcia i rozw iązan ia p rak tyczn e, k ry ty k a konserw atorska. W d y sk u sji p odniesiono celo w o ść w sp ółp racy z K om isją K on serw atorsk ą przy K o­ m itecie A rch itek tu ry , U rb a n isty k i i B u d ow n ictw a P A N oraz z sek cjam i k o n serw a ­ to rsk im i przy Z PA P i SA R P.

U stalon o, że działalnością Grona b ęd zie k ierow ać k ilk u o so b o w e prezydium , p o w o ­ ła n e na razie na 1 rok.

W w y n ik u k on su ltacji zostało u form ow an e P rezyd iu m Grona K on serw atorów w n a stęp u ją cy m składzie: dr inż. arch. M aria B ryk ow sk a, doc. kons. J u liu sz B ursze, doc. dr hab. Jerzy K ow alczyk (p rzew odniczący), m gr kons. A ldona R om anow icz, m gr inż. arch. M ieczysław Sam borski, m gr kons. K rystyn a Som m er (zastępca p rze­ w od n iczącego). P ierw sze zebranie now o u fo rm o w a n eg o P rezyd iu m Grona odbyło się w sp ó ln ie z K om isją O chrony Z a b y tk ó w w dniu 11 k w ietn ia 1974 r.

O tym , że p rob lem atyk a k on serw atorsk a m oże b y ć z n iem ałym p ow od zen iem u p ra ­ w ian a w S to w a rzy szen iu H isto ry k ó w Sztuki św ia d czy duża frek w en cja i gorące d y sk u sje n ie tylk o na zebraniu organ izacyjn ym Grona K o n serw atorów , a le nad w y g ło sz o n y m bezpośrednio potem refera cie m gr inż. arch. M. Sam b orsk iego o k a p li­ cy Św . T rójcy w L u b lin ie oraz refera cie mgr J. Ż u ra w sk ieg o o problem ach k o n ­ serw a to rsk ich K azim ierza D olnego.

P ie r w sz e o tw arte p o sied zen ie Grona K on serw atorów odbyło się 17 m aja 1974 r. z r e ­ fera tem dra Jerzego Frycza z T orunia pt. C z y m a m y d o k t r y n ę k o n s e r w a t o r s k ą w Polsce?

J e r z y K o w a l c z y k

P R O B L E M Y Z A B E Z P IE C Z E N IA I K O N SE R W A C JI R E L IE F U SK A L N E G O

„ M A D A R S K I J E Ź D Z IE C ” — KON FEREN CJA NAUKOW A W S Z U MEN,

BUŁGARIA

W dniach 25— 30 m aja 1974 r. odbyła się w Szum en i M adarze (L udow a R epublika B u łgarii) naukow a k on feren cja k on serw atorsk a pośw ięcon a p rob lem om za b ezp ie­ czen ia n iep o w ta rza ln eg o zab ytk u , jakim jest pochodzący z V III w . r e lie f sk aln y n a zw a n y J e ź d ź c e m M a d a r s k im .

N a p ion ow ym u rw isk u sk a ln y m w od ległości 1 km od m iejsco w o ści M adara, w o k ręgu Szum en, zn ajd u je się p łaskorzeźbiona postać jeźdźca z p sem i lw a , otoczo­ na in sk ryp cjam i w y k u ty m i w skale. C ałość położona jest na w y so k o śc i 23 m od podnóża liczącego około 100 m w y so k o ści u rw isk a sk aln ego i za jm u je o k o ło 40 m 2 p ow ierzch n i.

S y ste m a ty c z n e stu d ia nad ty m zab ytk iem trw ają od 1872 r. In sk r y p c je otaczające p o sta ć jeźdźca sta n o w ią n a jsta rszy d ok u m en t p a ń stw o w y B u łgarii. W yk on an e z o ­ sta ły w czasach ch an ów T erw ela (701— 718 r.), K rym isosza (739— 756 r.) oraz O m urtaga (814—831 r.) i odnoszą się do sto su n k ó w B ułgarii z B izan cju m . Postać jeźd źca p rzed staw ia chana T erw ela. P ozostałości p ig m en tó w ż ela z o w y ch w za g łę­ b ien ia ch p łask orzeźb y i liter św iad czą, że zarów no postać jeźdźca, ja k i in sk ryp cje b y ły w przeszłości p olich rom ow an e. Skała, w której w y k u to p ła sk o rzeźb ę i in sk r y p ­ cje, jest gru b op orow atym w a p ien iem , za w ierającym sporo g ru b o zia rn isty ch czą ­ stek k w arcytu , serp en tyn u , ch alced on u i innych m in era łó w oraz fr a g m e n ty m uszel, n ieco tlen k ó w i w ęg la n ó w żelaza a także glinu. Z łożona jest z p oziom ych w a rstw gru b ości od k ilk u do k ilk u d ziesięciu cen ty m etró w każda, p o sia d a ją cy ch zróżn ico­ w a n ą stru k tu rę i od m ien n e w ła śc iw o śc i fizyczn e.

W ciągu w ie k ó w płaskorzeźba i in sk ryp cje w znacznym stopniu u le g ły zw ietrzen iu , tak że w ie le szczegółów stra ciło czyteln ość. R zeźbę p rzecinają trzy g łę b o k ie , skośne szczelin y , p raw dopodobnie pochodzenia sejsm iczn ego, grożące ro złu p a n iem i u p a d ­ k iem części p łask orzeźb y w dół. Poza tym cała p ow ierzch n ia k a m ien ia pokryta je s t drob n ym i szczelin am i i p ęk n ięcia m i p o w sta ły m i na sk u tek p o łą czo n eg o d zia ­ łan ia w od y i m rozu.

W k o n feren cji p ośw ięcon ej p rob lem ow i zab ezp ieczen ia teg o ob iek tu w z ię ło udział

6

Na sp otk an iu dokonano ocen y stanu zachow ania i stopnia zagrożen ia zabytku, p rzed y sk u to w a n o k on ieczn ość i m o żliw o ści p od jęcia prop on ow an ych z a b ie g ó w k o n ­ serw a to rsk ich , dokonano w yb oru n ajod p ow ied n iejszych oraz zlecon o p rzep ro w a ­ d zen ie d od atk ow ych badań w celu d ok ład n iejszego ok reślen ia stan u zachow ania m a teria łu i stop n ia zagrożenia obiektu oraz m ożliw ości za sto so w a n ia d alszych in te r w e n c ji k on serw atorsk ich . Jed n o g ło śn ie sp rzeciw ion o się p rzen iesien iu zabytku w in n e chronione m iejsce, ob udow ania g o przezroczystą k om orą k lim a ty zo w a n ą , h y d ro fo b iza cji i im p regn acji k a m ien ia obiektu. Z aak cep tow an o p rop ozycje zab ez­ p ie c z e n ia p ęk n ięć Skały przed o b erw an iem w w yp ad k u ru ch ó w sejsm iczn y ch , z a ­ k r y w a n ia reliefu w ok resie zim ow ym , p rzekrycia horyzontu sk a ły nad jeźdźcem w c e lu zab ezp ieczen ia r e lie fu przed sp ły w em w od y z opadów . D o d a tk o w e badania w in n y objąć k om p lek s w a r u n k ó w k lim atyczn ych przy u rw isk u sk a ln y m , m ech an ik ę p e n e tr a c ji i m igracji w o d y w sk ale, zm ian y m in eralogiczn e, źródła poch od zen ia sia rcza n ó w na p ow ierzch n i sk a ły i m etab olizm w eg eta cji p orostów na p ow ierzch n i sk a ły . Z u w agi na w y ją tk o w y charak ter źabytku rów n ież w sk a li m ięd zy n a ro d o w ej,