Zbigniew Suchecki
"Pena e penitenza Diritto Canonico
postconciliare", Marco Ventura,
Napoli 1996 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 41/3-4, 275-280
Prawo Kanoniczne 41 (1998) nr 3-4
M . V e n t u r a , P e n a e p e n ite n z a n e l D ir itto C a n o n ic o p o s t c o n c ilia r e (K a r a i p o k u t a w p o s o b o r o w y m P r a w ie K a n o n ic z n y m ) , N a p o li 1 9 9 6 ( E d i- z io n i S c ic n tific h e , I ta lia n c ) U n iv c r s ità d c g li S t u d i d i P e r u g ia , p u b b lic a z io n i d c lla fa c o ltà d i g iu r is p r u d e n z a .
Staraniem o fic y n y w y d a w n ic zej z N e a p o lu - E d izion i S c ien tific h e Italiane oraz U n iw er sy te tu z P eru gii, u k azała s ię p u blikacja p o ś w ię c o n a o d w ie c z n e j te m a ty ce kary i p o k u ty w p o s o b o r o w y m P raw ie K a n o n ic zn y m M . Ventura, p r a c o w n i ka n a u k o w eg o w y d zia łu praw a U n iw er sy te tu z P eru gii. O d sa m e g o p oczą tk u m ożn a z a u w a ż y ć brak p rzy g o to w a n ia filo z o fic z n o -te o lo g ic z n e g o w o p r a c o w a niu tem atu , który n ie o d p o w ia d a z a w a rto ści p o z y c ji. P o d k r e ślić n a le ż y n ie w ła ś c iw e u ż y w a n ie te rm in o lo g ii praw n ej, śc isłej z a le ż n o ś c i o d « a u c to res n o n p ro b ati», n ieu sp ra w ied liw io n ej krytyki u s ta w o d a w cy oraz dok tryn y, braku bardzo w a ż n y c h ź ró d eł w op r a co w a n iu tem atu , które s ą n ie o d z o w n e do p o zn a n ia oraz z ro zu m ien ia traktow anej tem a ty k i1, m im o , ż e niek tóre są c y to w a n e sp o ra d y
cz-1 Por. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II. Apparando Series I (Antepreparato- ria). Appendix voluminis II. Analyticus conspectus consiliorum et votorum quae ah episcopis et pra elatis data sunt. Pars II, Citt dei Vaticano 1961, 599-615; Xav. О с h о a, Leges ecclesiae post codicem iuris canonici editae, Romae 1967-1987, voll. I -6; D.J. A n d r é s, Leges Ecclesiae post codicem iuris canonici editae, R om ae 1994, vol. 7; C onferenza Episcopale Tedesca, Deci. Dichiarazione ciiva Vappartenenza di cattolici alia Massoneria, (W ürzburg, 28 aprile 1980), w: Amtsblatt des Erzbistums Köln, l Junii 1980, 102-111. C. pro D octrina Fidei, Deer. Quo, a d Poenitentiae sacramentum tuen dum, excommunicatio latae sententiae illi quicumque a confessario et a poenitente dicuntur vel p er instrumenta techica captat vel p er communicationis socialis instrumenta evulgat, infertur, w: AAS 80 (1988) 1367; D e n z i n g e r H . , Enchiridion symbolorum definitionum et declarationum de rebus fid ei et morum, edizione bilingue (pod red. P . H ü n e r m a n n ) , Bologna 1995; P. G a s p a r r i , Codicis iuris canonici fontes, voll. 1-4, Romae 1923-1926; P a u 1 u s PP. VI, Const. Ap. Regimini Ecclesiae Universae, (15 Aug. 1967), w: AAS 59 (1967) 885-928; Pontificia C om m issio Codici luris Canonici A uthentice Interpretando, Codex iuris canonici auctoritate loannis Pauli PP. IIpromulgatus. Fontium annotatione et indice analylico-alphabetico actus, Citt dei Vaticano 1989; Pontificia C om m issio C o dici luris Canonici O rientalis Recognoscendo, Coetus de delictis et poenis, w: N untia 1 (1975) 17; Pontificia C om m issio Codici luris Canonici Orientalis Recognoscendo, Lo schema dei canoni riguar- danti le sanzioni penali nelle Chiese Orientali Cattoliche, (pod red. S. M u d r y j) w: N untia 4 ( 1977) 72-96; Pontificia C om m issio Codici luris Canonici O rientalis R ecognoscendo, Testi iniziali p er il «Coetus IX: de delictis et poenis», (pod red. I. Ż u ź e k), w: N untia 4 (1977) 97-127; Pontificia Commissio Codici luris Canonici Orientalis R ecognoscendo, La nuova revisione dei canoni riguar- danti le sanzioni penali nelle Chiese Orientali Cattoliche, (pod red. S. M u d г y j), w: N untia 12 (1981) 37-77; Pontificia C om m issio Codici luris Canonici O rientalis Recognoscendo, Nota sull'ope- rato dei «Coetus specialis» di novembre-dicembre 1980 riguardante lo schema «de sanctionibus poenalibus in Ecclesia», (pod red. I. Ż u ż e k) w: Nuntia 12 (1981) 78-84; Pontificia Com m issio Codici luris Canonici O rientalis R ecognoscendo, Schema canonum de sanctionibus poenalis in Eccle sia, w: Nuntia 13 (1981) 59-80; Pontificia C om m issio Codici luris Canonici O rientalis Recognoscen do, «Schema canonum de sanctionibus poenalis in Ecclesia» nella nuova revisione, w: N untia 20 (1985) 3-58; Pontificia C om m issio Codici luris Canonici O rientalis Recognoscendo, Schema Codicis luris Canonici Orientalis, w: N untia 24-25 (1987) 3-58; Pontificia Com m issio Codici luris Canonici Recognoscendo, Communicationes 1 (1969) 35-56; 2 (1970) 99-107; 194-195; 5 (1973), 195-196; 6 (1974) 33-35; 40-41; 7 (1975) 93-97; 8 (1976) 166-183; 9 (1977) 80; 147-174; 213; 304-322; 10
2 7 6 R E C E N Z JE
[2]
(1978) 225-240 ; It (1979) 9-10; 161; 230-244; 12 (1980) 189-199; 14 (1982) 137; J50; 15 (1983) 160; 16 (1984) 38-51; 17 (1985) 245-250; 21 (1989) 253; 22 (1990) 15-16; 118; 23 (1 9 9 1 )4 9 ; 224- 224; Pontificia Com m issio Codici luris Canonici R ecognoscendo, Schema generale de delictis et po enis\ Citt dei Vaticano 1970; Pontificia Com m issio Codici luris Canonici Recognoscendo, Schema legis Ecclesiae fundamentalis. Textus emendatus, Citt dei Vaticano 1971 ; Pontificia C om m issio Codi ci luris C anonici Recognoscendo, Schema documenti quo disciplina sanctionum seu poenarum in Ecclesia latina denuo ordinatur (reservatum), Citt de) Vaticano 1973; Pontificia C om m issio Codici luris Canonici Recognoscendo, Schema canonum de modo procedendi pro tutela iurium seu depm cessi- bus, Citt dei Vaticano 1976; Pontificia Com m issio Codici luris Canonici Recognoscendo, Schemata canonum novi codicis iuris canonici, Romae 1977; Pontificia Com m issio Codici luris Canonici Reco gnoscendo, Schema documenti quo disciplina sanctionum seu poenarum in Ecclesia latina denuo ordinatur (reser\>atum), Citt dei Vaticano 1980; Pontificia Com m issio Codici luris Canonici Reco gnoscendo, Codex iuris canonici schemata patribus commissionis reservatum, C itt dei Vaticano 1980; Pontificia C om m issio Codici luris Canonici R ecognoscendo, Relatio complectens synthesini anima dversionum ab em. mis atque exc. mis patribus commissionis ad novissimum schema codicis iuris canonici exhibitarum, cum responsionibus a secretaria et consultoribus datis, Citt dei Vaticano 1981 ; Pontificia Com m issio Codici Iuris Canonici R ecognoscendo, Codex iuris canonici. Schema novissi mum iuxta patrum commissionis emendatum atque summo pontifici praesentatum, Citt dei Vaticano 1982; Pontificia Com m issio Legibus Canonici in unum redigendis, Schema Codicis luris Canonici (cum notis P. Catd. Gasparri), Liber quartus: De delictis et poenis, Citt dei Vaticano 1913, w: Archi- vio Segreto Vaticano, Scatola, nr 79; Pontificia Com m issio Legibus Canonici in unum redigendis, Schema Codicis Iuris Canonici (cum notis P. Card. Gasparri), Citt dei Vaticano 1916, vv: Archivio Segreto Vaticano, Scatola. nr 88; Pontificium Consilium de Legum Textibus Interpretandis, Acta et documenta Pontificiae Commissionis Codici Iuris Canonici Recognoscendo: Congregatio Plenaria: Diebus 20-29 octobris 1981 habita, Citt dei Vaticano 1991, pp. 150-168; 308-335; 349-352; Sacro sanctum Concilium O ecum enicum Vaticanum II, Decr., Christus dominus, (28 Octobris 1965) w: AAS 58 (1966) 673-701; Tamże, Constitutio dogmatica de Ecclesia «Lumen gentium» (21 N ovem bris) w: AAS 57 (1965) 5-71 ; Tamże, Deci., Dignitatis humanae (7 Decembris 1965) w: AAS 58 (1966) 929- 946; Tam że, Constitutio pastoralis de Ecclesia in mundo huius temporis «Gaudium et spes» (7 Decem bris 1965) w: AAS 58 (1966) 1025-1115; S.C. pro D octrina Fidei, Deci. De tuenda Sacramenti Paeni- tentiae dignitate (23 Martii 1973) w: AAS 65 (1973) 678; Tamże, Resp. (aprile-m aggio 1973) Normae canonicae circa eos, qui sectis massonicis adhaerent, immutatae manent, w: Xav. О с h о a, Leges Ecclesiae: post Codicem Iuris Canonici editae, Roma 1980, vol, 5. nr 4205, coll. 6606-6607; Tamże, Litt. Complures episcopi, ad praesides conferendarum episcopalium de catholicis qui nomen dant associationibus m assonicis, Prot. 272/44 (18 lui. 1974), Notiziario C E I 1974, 191; EV 5/563; Tamże, Deci. De abortu procurato (8 N ovem bris 1974) w: AAS 66 (1974) 730-747; Tamże, Deci. (26 Feb. 1975) Nonnullae dantur interpretationes normarum de inscriptione christifidelium in sectis massoni cis, w: Xav. О с h о a, Leges Ecclesiae: post Codicem Iuris Canonici editae, Romae 1980, vol. 5. nr 4360, coi. 6991; Tamże, Decr. Circa quasdam illegitimas ordinationes presbyterales et episcopales (17 Septem bris 1976) w: AAS 68 (1976) 628; Tamże, Deci. Declaratio de canonica disciplina quae sub poena excommunicationis vetat ne catholici nomen dent sectae massonicae aliisque eiusdem ge neris associationibus (17 Febr. 1981) w: A A S 73 (1981) 240-241; Tamże, Deci. Quaesitum est: de associationibus massonicis (26 Nov. 1983) vv: AAS 76 (1984) 300; S. Paenitentiaria A postolica, Decr. Absolutio sacerdotum ab excommunicatione, ob attentatum etiam civile tantum matrimonium, et actu cum muliere caste conviventium eotvmque admissio ad participationem sacramentorum more laico- rum Sacrae Paenitentiariae Apostolicae exclusive resen>atur (18 A prilis 1936) w: AAS 28 (1936) 242-243; Tamże, Deci. Super decreto quod incipit «Lex sacri coelibatus» diei 18 A prilis 19 3 6 (4 Maii 1937) vv: AAS 29 (1937) 282-283; S.C. S. Officii, Deci. Confirmantur normae Codicis Iuris Canonici circa sectae massonicae et ipsarum fautores (20 Apr. 1949) w: Xav. О с h о a, }flL e g e s Ecclesiae: post Codicem Iuris Canonici editae, Romae 1969, vol. 2. n r2 0 4 4 , coli. 2595-2596; S.S.C. S. Officii, Decr. Sanctiones canonum 2320, 234 3 § l, 2367, 2369 Codici extenduntur ad universam Ecclesiam nedum Latinam sed etiam Orientalem (21 Iulii 1934) w: AAS 26 (1934) 550; Tamże, Decr. Dubium circa can. 2 36 7 § 2, Codicis Iuris Canonici (16 Novembris 1934) w: AAS 26 (1934) 634; Tamże, Decr. Schismatica «Actio Catholica» in Cecoslovachia damnatur (20 lunii 1949) w: AAS 41 (1949) 333; Tamże, Decr. Quaesitum est (1 Iulii 1949) w: AAS 41 (1949) 334; Tamże, Decr. De consecratio ne episcopi sine canonica provisione (9 Aprilis 1951) vv: AAS 43 (1951) 217-218; Synodus Episcopo rum, Principia quae Codicis luris Canonici recognitione dirigant a Synodo Episcoporum probata (7 octobris 1967) w: Leges Ecclesiae post Codicem luris Canonici editae, Romae 1972, vol. 3, nr 3601; Communicationes, 1 (1969) 77-85; EV 2/1699-1713.nie w p rzyp isach . O d erw an ie się od d ok tryn y K o ś c io ła s p o w o d o w a ło , ż e tw ie r d zen ia oraz w y c ią g a n e w n io sk i w m aterii k o ś c ie ln e g o praw a k arn ego s ą bardzo c z ę sto b łę d n e, g d z ie sakram ent p ok u ty je s t u to ż sa m ia n y z pok u tam i karnym i, które są san kcjam i ale n ie karam i i są u ży w a n e dla z a stąp ien ia kary lub jej z w ię k szen ia (por. kan. 1 3 1 2 , § 3 )2.
S tu d iu m sk ła d a s ię z trzech c z ę ś c i: I. P en a e p e n ite n z a n e lla c a n o n is tic a p ostcon ciliare: kara i pokuta w k a n o n isty c e p o so b o r o w ej (1 1 -6 7 ); II. P en a e p e n iten za n e lla c o d ific a z io n e di G io v a n n i P a o lo II: kara i p ok uta w k o d y fik a cji Jana P a w ła II (6 7 -1 3 6 ); III. P en a e p en iten z a n e llo sv ilu p p o dottrinale: kara i pok uta w r o zw o ju dok tryn aln ym (1 3 9 -2 1 0 ).
C z ę ś ć p ierw sz a skład a s ię z czterech ro zd zia łó w : La p en a c a n o n ica d o p o il V aticano II: kara k o ś c ie ln a p o S o b o rz e W atyk ań sk im II (1 1 -2 6 ); L a le g a lit p é n a le in diritto ca n o n ico : zasad a le g a ln o ś c i w praw ie k a n o n ic zn y m (2 7 -3 5 ); L ’ordi- nam ento d iscip lin a re ca n o n ico : k a n o n ic zn e u sta w o d a w stw o karne (3 7 -4 9 ); La sa n zio n e ca n o n ica c o m e p en iten za „su i g e n e ris” : san kcja k a n o n iczn a ja k o p o kuta „sui g e n e ris” (5 1 -6 4 ).
W p ierw szej c z ę ś c i autor an alizu je p o z y c je ró żn y ch au torów z za k r esu praw a karnego, id ąc za sta n o w isk a m i m a ło zn a cz ą cy m i dla ka n o n isty k i karnej, o d łą czając s ię r ó w n o c z e śn ie od r z e c z y w isto ś c i K o śc io ła ja k o w s p ó ln o ty , p o m ija ją c c a łk o w icie w k ła d za słu ż o n y c h k a n o n istó w i m istrzó w dla p raw a k arn ego, ta kich jak: G. M i c h e l s, F. R o b e r t i, F.M . С a p p e 1 1 o , F. X av. W e r n z, P. V i d a l , M. M y r c h a , E. G o m e z, P. C i p r o t t i , V. D e P a o l i s . Z agad n ien ie je s t p rzed sta w io n e b e z po ró w n a n ia z K P K 1 9 1 7 oraz u sta w a m i w m aterii karnej, p om ijając c a łk o w ic ie d o g łę b n ą a n a lizę r o zw o ju k o d y fik a cji ustaw k a n o n ic zn eg o praw a karnego. W k o n se k w e n cji obraz n ie j e s t c a ło ś c io w y i brakuje o c e n y p o d m io to w o -su b iek ty w n e j o p r a c o w a n e g o m ateriału .
R o z d z ia ł c zw a rty sa n kcja k a n o n iczn a ja k o p o k u ta s u i g e n e ris (L a sa n z io n e canonica c o m e pen iten za su i g en eris), zaskak uje p op rzez z b y t ś c is łe u z a leż n ie n ie idei od o p racow ań autora szw a jc a rsk ieg o L. G erosa, te o lo g a praw a, k tóry w g . autora p rop on u je « n o w e ro zw ią za n ia dok tryn aln e». Jed y n ie n ie lic z n i p ra w n icy p o d zie la ją tę o p in ię. W studium autor stw ierd za , ż e « G ero sa w ło ż y ł o ry g in a ln y w k ład p o p rzez rekonstruk cję i a n a lizę m y śli J ó z efa К 1 e i n a3 w m aterii praw a karnego o m a w ia ją c w s z c z e g ó ln o ś c i o k o lic z n o ś c i karania». O sta te cz n ie op in ia K lein a z o sta ła od rzu co n a r ó w n ie ż p rzez G er o sę p o n ie w a ż j e s t b ard zo u z a le ż niona o d p ro testa n ck ieg o źród ła a n ty k o d e k s o w eg o , które c a łk o w ic ie ign oru je
2 «Ta re la c ja d o k ary p o w o d u je, ż e p o k u ła ja k o san k c ja o d ró ż n ia się od p o k u ty sa k ra m e n ta l nej, p o p rz e z o d p u szc z en ie g rz e ch ó w w sak ram e n c ie p o k u ty (por. kan. 9 8 1 )» , V. D с P a o 1 i s, Nuovo dizionario di diritto canonico, (pod red. C. C o r r a l S a l v a d o r , V. D e P a o l i s , G. G h i r 1 a n d a), C in iscllo B alsam o 1993, 783.
1 P rag n ę z az n a c zy ć , że k siąż k a G ru ndlegun g und Grenzen des kanonischen Rechts, T ü b in gen 1947, zo sta ła p o tę p io n a d e k re te m Św. O ffcju m 20 w rz e śn ia 1950, por. S .S. C ongr. S. O ffi cii, D ccr. P ro sc rip tio libri (2 0 Sept. 1950) A A S 4 2 (1 9 5 0 ) 739.
2 7 8 R E C E N Z JE [4]
te o lo g ic z n ą ch arak terystyk ę w ła d z y K o śc io ła do w y m ierza n ia san kcji karnych. C a łk o w ita z a le ż n o ść od p o z y c ji w yp racow an ej p rzez L. G ero sa n ie p o z w a la a u torow i n a p o g łę b ie n ie tem atu w sp o só b w o ln y , k r y ty c zn y i przed e w s z y s tk im o b iektyw n y.
O d n o śn ie k a n o n ic zn eg o praw a karnego (s. 6 1 ) autor w y c ią g a w n io s e k , ż e « w san k cjach k o ś c ie ln y c h n ie m o ż e b y ć a p lik ow an a r y g o r y sty c z n ie zasad a w y m ie rzan ia kar, p o n ie w a ż u sta w o d a w stw o k a n o n ic zn e b azuje bardziej na
caritas
orazcommunio
n iż naproportio inter delictum et poenam.
W n io se k tak o g ó ln y i ab strakcyjny, z p o m in ię c ie m a n a lizy p o s z c z e g ó ln y c h norm karnych, p ro w a d zi do w n io s k ó w d a lek o o d b ieg a ją cy ch od k o ś c ie ln e g o p raw a k arn ego z c a łk o w ity m p o m in ię c ie m p o s o b o r o w e g o z n a czen ia term inu
communio.
O m a w ia ją c z a g a d n ie n ie
communio
brakuje od n o śn ik a d o w a ż n y c h o p ra co w a ń V. D e P a o 1 i si G . G i r 1 a n d a, które w n o s z ą w ie lk i w k ła d w rozw ój m aterii p raw n o-d ok try- naln ej.
W stu dium autor zw ra ca u w a g ę na « m o ty w y b e z p o śred n ie (te o lo g ic z n o -k a - n o n isty c z n e oraz u b o cz n e (p o ró w n a n ie z u sta w o d a w stw e m ś w ie c k im ), które p rzek on u ją d o alteritas san kcji k o ś cie ln ej, alteritas, którą L. G ero sa p rzed sta w ia dok tryn aln ie za ch ęca ją c, aby n ie u w a ża ć san kcji k a n o n ic z n y ch ja k o karnych (jak o zn ak e k le z jo lo g ii w yrażan ej w teorii
societas perfecta),
le c z ja k o p ok u tę,w g . n o w e g o w zo ru , który bardziej o d p o w ia d a e k le z jo lo g ii w s p ó ln o to w e j» . Sta n o w is k o L. G erosa p rzytaczan e p rzez autora j e s t n ie do p r z y jęc ia p o p rom u lga- cji K P K 1 9 8 3 . S p otk ało s ię o n o je d y n ie z p r zy jęciem n e g a ty w n y m i m a ło zn a - c z ą c y m dla k a n o n isty k i.
C z e ś ć druga: P en a e p e n ite n z a n e lla c o d ific a z io n e di G io v a n n i P a o lo II: K ara i p o k u ta w u s ta w o d a w stw ie Jana P a w ła II (6 7 - 1 3 6 ) , sk ła d a s i ę z c z te rech r o z d z ia łó w , R o z d z ia ł I: F in i d e lla p e n a e d e fin iz io n e di p en iten za : C el kary i d e fin ic ja p o k u ty ( 6 7 -8 4 ); r o z d zia ł II: M e c c a n is m i sa n zio n a to ri: m e c h a n iz m y karania ( 8 5 -1 0 5 ); R o z d z ia ł III: «Iu x ta p o e n a » e « C o n g ru a p o e n a » (1 0 7 -
1 1 9 ); R o z d z ia ł IV: F a ttis p e c ie d e littu o se : K ary za p o s z c z e g ó ln e p r z e stę p stw a (1 2 1 - 1 3 6 ) . S tu d iu m z a m ia st w y ja ś n ić natu rę i c e l kar k o ś c ie ln y c h , śro d k ó w k arn ych i p o k u t w K P K 1 9 8 3 , s z e ro k o o p ra co w a n ej p r z e z lic z n y c h autorów , p r z ed sta w ia s ta n o w isk o n ie d o p rzy jęcia . A u to r w p u b lik a cji c a łk o w ic ie p o m in ą ł a n a liz ę p o s z c z e g ó ln y c h kar z e w z g lę d u na c e l d o ja k ie g o z m ie r z a j ą - kary p o p r a w c z e c z y li c e n z u r y i kary ek sp ia c y jn e ; z e w z g lę d u na ich s p o só b w y m ie rz a n ia :
ferendae sententiae i latae sententiae',
z e w z g lę d u na sto p ie ńo k r e śle n ia p r z ez p ra w o d a w cę: kary o k r e ślo n e i n ie o k r e ślo n e ; na tryb z w a l n ia n ia z n ich : z a s tr z e ż o n e i n ie z a s tr z e ż o n e . P o s z c z e g ó ln e kary k o ś c ie ln e u s ta n o w io n e p rzez p r a w o d a w c ę w kan. 1 3 1 2 , w ś ró d k tó r y ch zn a jd u ją s i ę kary p o p r a w c z e c z y li c en zu ry (e k sk o m u n ik a , in terd yk t, s u sp e n sa ), kary e k s p ia c y j n e o ra z środ k i karne i p o k u ty n ie z o s ta ły p o d d a n e d o g łę b n e j a n a liz ie . R ó ż n e e ta p y istn ie n ia kary, w ła d z a u sta n a w ia n ia , w y m ie r z a n ia i z w a ln ia n ia z kar z o s ta ły je d y n ie w s p o m n ia n e na m a rg in esie.
Z a ch o w u ją c za sa d ą u sta n o w io n ą p rzez p ie r w sz y S y n o d B is k u p ó w ( 1 9 6 7 ) do rew izji k s ię g i V
De delictis et poenis
K P K 1 9 1 7 , w g . której każda d efin ic ja je s tn ie b e zp ie c zn a , p o sta n o w io n o nie u m ie sz cz a ć w n o w y m K P K żadnej d efin icji. W ielok rotn ie w te k śc ie autor u ż y w a term inu d e fin icja (ss . 6 8 -6 9 , 7 5 , 7 8 -7 9 ).
A u tor m a «tru d n ości w ja sn y m ok re ślen iu p rzestę p stw a , od różn iając g o a n ie o d d ziela ją c o d p o ję c ia g rzech u » (s. 7 8 , p rzypis 2 6 ). W kan. 1 3 2 1 , § 1 p ra w o daw ca pod aje istotne ele m en ty przestępstw a:
Nemo punitur, nisi externa legis
vel praecepti violatio, ab eo commissa, sit graviter imputabitis ex dolo vel ex
culpa.
K a żd e p r zestęp stw o je s t g r ze ch em le c z n ie k a żd y g r ze ch j e s t p rz estęp stw em .
W drugiej c z ę ś c i p racy w r o zd zia le czw a rty m autor p od d aje a n a lizie w sp o sób p o r ó w n a w c z y z K P K dla K o ś c io łó w W sc h o d n ich z 1 9 9 0 w y b ra n e p r z estę p stw a oraz kary. Z am iast kom entarza do c z ę ś c i s z c z e g ó ło w e j, z z a c h o w a n ie m p od ziału i ty tu łó w p o d a n y ch przez p ra w o d a w c ę, autor p r zed sta w ia w ła s n y p o d ział, który n ie m o ż e b y ć p rzy jęty w K PK (s. 1 2 4 ) np.
przestępstwa o silnym
znaczeniu politycznym, których karanie-poprawa powoduje kontrowersje z usta
wami państwowymi (np. przerwanie ciąży).
O m aw iając T ytuł III, U zurpacja zadań k o ś c ie ln y c h oraz p rzestęp stw a w ich w y k o n y w a n iu , w s z c z e g ó ln o ś c i p r zestęp stw o ro zg rzesz a n ia w s p ó ln ik a w g r z e chu p r z ec iw sz ó ste m u przyk azan iu (s. 1 26), w p r z y p isie 17 autor stw ierd za ,
że
przestępstwo je st przewidziane formalnie jedynie w kan. 1457 K PK dla Kościo
łów Wschodnich, natomiast w Kodeksie łacińskim mówi się jedynie o nieważ
ności takiego rozgrzeszenia por. kan. 977).
W n io se k te g o rodzaju d y s k w a lifik u je p rezen to w a n e stu dium . P raw o d a w ca w kan. 1 378, § 1 usta n a w ia , ż e
Kapłan,
który działa wbrew normie kan. 977, podlega ekskomunice wiążącej mocą sa
mego prawa zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej.
C z ę ś ć trzecia stu dium kara i pokuta w p ersp ek ty w a ch d o k try n a ln y ch (P en a e p eniten za n e lle p ro sp ettiv e dottrinali) (ss. 1 3 7 -2 1 0 ) skład a s ię z c zterech r o z działów . R o z d z ia ł I, w ię k s z o ś ć m o d e li karnych i
coordinatio forum
(P lu ralit dim od elli p en ali e
coordinatio forum)
(ss. 1 3 9 -1 5 2 ); r o zd zia ł II, w ię k s z o ś ć m o d e li karnych i e fe k ty w n o ś ć kary (P lu ralit di m o d e lli p en a lie e e ffic a c ia d e lla p en a) (ss. 1 5 3 -1 7 6 ); ro zd zia ł III, kara i pok uta w w y m ia r ze s u b iek ty w n y m (P en a e penitenza e d im en sio n e so g g ettiv a ) (ss. 17 7 -1 8 9 ); rozd ział IV, Kara, pokuta w w y m iarze z ie m sk im (P en a, p en iten z a e d im e n sio n e tem p o ra le) (ss. 1 9 1 -2 1 0 ).
W r o zd zia le I, autor sy g n a liz u je sz c z e g ó ln ie na (s. 1 4 3 ) o c e n y b ardzo su b ie k tyw n e, które o d b ieg a ją od norm p r o m u lg o w a n y ch p rzez p r a w o d a w c ę oraz d o k tryny w m aterii karnej. W § 5 - E fe k ty w n o ść kary i k o m p eten c ja K o n g reg a cji D oktryn y W iary (
Efficacia della pena e competenza della Congregazioneper la
dottrina della fede),
autor zajm u je sta n o w isk o bardzo k ry ty c zn e w o b e c kar z ap rzestępstw a p r z ec iw k o relig ii i je d n o ś c i K o śc io ła , proponując o d c z y ta n ie na n ow o, w p e r sp e k ty w ie n o w e g o n au czan ia, kary k a n o n iczn ej e k sk o m u n ik i
wo
bec wiernych należących do partii komunistycznych, a w sposób szczególny
2 8 0 R E C E N Z JE [ 6 ]
konflikty posoborowe odnoszące się do sprawy Franzoni, affaire LEFEVRE,
konfliktów powstałych z wolnomularstwem, licznych zakazów z jakimi się spo
tkali Curran, Pohier, Kiing, Boff, Drewermann, Gaillot, i wiele innych osób,
których działalność kościelna a zwłaszcza ich pisma wydawały się po Soborze
Watykańskim II „sprzeczne z wiarą i niebezpieczne’’ lub „przeciwne doktrynie
Kościoła " (Pastor bonus,
art. 51 2 ) (ss. 1 7 1 -1 7 3 ). A u tor w sw o jej o c e n ie w o d n ie sie n iu do p o s z c z e g ó ln y c h p rzyp ad k ów (ss. 1 7 3 -1 7 6 ) p rop on u je ro zw ią za n ia d a lek o w y b ie g a ją c e p o za ram y praw a k a n o n ic zn eg o . W k o le jn y c h pu nk tach (s. 17 4 ), autor o d b ieg a c a łk o w ic ie o d k a n o n ic zn eg o praw a karnego. P rzed sta w io n e w n io sk i w sk a z u ją na n ie zn a jo m o ść praw a oraz c a łk o w ite n ie z r o z u m ie n ie k o ś c ie ln e g o s y s tem u karnego. P o prom u lgacji K P K 1983 r o zd zia ły III i IV trze ciej c z ę ś c i (ss. 1 7 7 -2 1 0 ) d a lek o o d b ieg a ją o d sta n o w isk a K o ś c io ła w m aterii sankcji k o ście ln y ch , ogran iczając od sa m eg o p oczątku kary k o ś cie ln e (§ 1 s. 177) d o pokut.
N a z a k o ń c z en ie (w ro zd zia le IV, ss. 1 9 1 -2 1 0 ) autor an alizu je
przestępstwo
przynależności do sekty masońskiej w pracach przygotowawczych Kodeksu
Kościoła Łacińskiego,
w y c ią g a ją c w n io sk i d aleko o d b ieg a ją c e o d sta n o w isk aK o ś c io ła w tej k w estii. Sam fakt, że w stu d iu m n ie m a ja k ie g o k o lw ie k o d n o śn i ka do o sta tn ie g o d ok u m en tu K on gregacji D o k try n y W iary, który o sta te cz n ie ok reśla sta n o w isk o K o ś c io ła w tej m aterii4 oraz lic z n y c h d o k u m e n tó w S to lic y A p o s to ls k ie j5 w sk a zu je na to, ż e autor d alek o o d b ieg a o d sta n o w isk a K o śc io ła w tej m aterii.
P ragn ę z w r ó c ić u w a g ę, że w opra co w a n iu stu dium te rm in o lo g ia p raw n a c z ę sto o d b ieg a o d p o jęć k o d e k so w y c h (por. ss. 2 1 , 4 3 , 4 7 , 7 5 , 7 7 , 9 7 , 107, 113, 129). Z ag a d n ien ia , które p o d ejm u je autor op ierają się na literatu rze m a ło w ia r y g o d n ej, która c z ę sto p row ad zi do w n io s k ó w b łę d n y ch i d a lek o o d b ieg a ją c y ch od K PK 1983. M etod a n ie z o sta ła ś c iś le z a ch o w a n a , m o żn a r ó w n ie ż sp otk ać b łę d y lite ro w e z n ie w ła ś c iw y m o d n ie sie n ie m do k a n o n ó w (por. s. 8 8 , kan. 2 2 1 9 § 1 K P K 8 3 ). W stu diu brakuje r ó w n ież w stęp u oraz z a k o ń c z en ia do p o s z c z e g ó ln y c h r o zd zia łó w i za k o ń cz en ia o g ó ln e g o . Praca j e s t m ało zro zu m ia ła w o d n ie s ie n iu d o norm K PK 1983 z p rzea k cen to w a n iem p o z y c ji p o d z ie la n y c h j e d y n ie p rzez n ie lic z n y c h te o lo g ó w prawa.
Zbigniew Suchecki OFM Conv
4 S.C. pro Doctrina Fidci, Dcci. Q u a e situ m est: d e a ssa c ia tio n ib u s m a ss o n ic is (26 Nov. 1983) w: AAS 76 (1984) 300; A p o llin a ris 57 (1984) 38.
5 Por. Z. Suchecki, L a M a sso n e ria n e lle d isp o sizio n i d e l « C o d ex Iu r is C a n o n ici» d e l 1 9 1 7 e d e l 1983, cd. Librcria Editrice Vaticana, Citt del Vaticano 1997.
