15
skim w W a rs z a w ie 5), papiery gen. K ru kow ieckiego6), zdeponow ane w Tow. N au k ow ym W arsz. Z ram ien ia K om isji R e w iz y jn e j m. st. W a rs za w y , prze prow adza fach ow ą kontrolę A rch iw u m Miejskiego. W w y d a w n ic tw ie Sekcji archiw alnej Tow . M iłośników H istorii opracow uje: S z y c i e a k t , Z a k ł a d a n i e i p r o w a d z e n i e a k t (W arszaiwa, 1937). Opracowuje indeks do 15 t. t. Archeonu (W a rsza w a , 1937— 1938, s. 238— 52). Pracuje niem al bez w ytch n ien ia, nigdy nie dyskontując zasług, c zy p o zy cji społecznej sw ego ojca. W r. 1937 w y d a je syn tetyczn ą historię W a r s z a w y 7), w r. 1939 opra cowuje w Bibliotece h istorycznej Państw . W y d . K siążek szkolnych jej skrót. P o w o ła n y do w ojska w r. 1939, w a lc z y pod L w o w em , gdzie otrzym uje K rz y ż W aleczn ych . Po zajęciu W a rs za w y i powstaniu Z w iązk u W a lk i Zbrojnej wstępuje w jego szeregi. S ch w yta n y p rzy przechodzeniu na W ę g ry w maju 1940 r. jest w ię zio n y w Tarnow ie, a następnie w Oświęcim iu, gdzie k oń czy swe ofiarne ży c ie w grudniu 1941 r. Z podanego w y ż e j dziesięcioletniego dorobku naukowego Adam a M oraczew skiego, w id ać, jak d otk liw y jest jego ubytek dla nauki historycznej, a w szczególności arch iw istyk i polskiej,
Al. Bachulski.
Śp. K A Z I M I E R Z S T E F A Ń S K I
Ur. 14 lutego 1870 r. w Kaliszu, po ukończeniu gim nazjum , przenosi się do W a rs za w y , nie zap om n iaw szy nigdy swego rodzinnego miasta. Po po wstaniu Tow . Opieki nad zabytkam i przeszłości oraz Tow . M iłośników H i storii, w ch odzi do grona ich członków . W ciągu zgórą la t dw udziestu jest członkiem Kom isji re w izy jn ej Tow . Mił. Historii, traktując tę godność b y najm niej nie form aliistycznie, jak to p rzew a żn ie -bywa, przez podpisanie protokółu i postaw ien ie wniosku o absolutorium, ale opracow ując całe spra w ozdan ie kasowe i bilans Tow. N a każde żądanie Zarządu słu ży życzliw ą,, a. w y tra w n ą radą w sprawach gospodarczo-finansow ych. Z zam iłow aniem , pośw ięca się num izm atyce. Od 1. IV. 1925 pracuje w Muzeum N arodow ym , w dziale num izm atyki. W czasie okupacji w zw ią zk u z redukcją personelu przechodzi w r. 1940 do wydiz. statystycznego, a następnie ogólnego. W y rzucony przez okupanta z w łasnego domu, p o zb a w io n y w szystkiego, czym. ż y ł w ciągu długich lat, um. 15 listopada 1943 r.
Al. Bachulski.
Šp. L U D W I K. W I D E R S Z A L
Do najtragiczniejszych, ofia r m inionej okupacji n a leży bez w ątpien ia śp. L u dw ik W iderszal.
U rodzony w W a rs za w ie dnia 24 czerw ca 1909 roku, tutaj u częszczał do szkół, tu rów n ież zapisał się na U niw ersytet, który ukończył w r. 1930
· ) Archeion, t. V I— V II, 57— 63 oraz I n w e n t a r z a k t , d o t y c z ą c y c h P o w s t a n i a L i s t o p a d o w e g o w A r c h i w u m M i e j s k i m
w W a r s z a w i e , K ron ik a W a rs za w y 1930, N 3, str. 1— 11. e) Archeion, t. X, 110— 120.
7) W a r s z a w a , str. 335, I I w yd. nakładem Gebethnera i W o lffa w y c h o dzi w r. 1939.
16
ze stopniem m agistra filo zo fii w zakresie historii. N a leża ł do grona n ajzd ol niejszych w ych ow a n k ów tego U niwersytetu. M yślał początkow o o pośw ię ceniu się dziejom średniow iecza powszechnego, pod w p ływ em jednalk swego mistrza, niezapom nianego M arcelego Ilandelsm ana, pracującego podówczas nad polityk ą em igracyjną Czartoryskiego, obrał jako przedm iot sw ych stu diów w iek X I X i zajął się lem atam i leżą cym i na m arginesie izain teresow a« swego Profesora. Tak w ięc jego praca m agisterska została poświęcona „N a - p oleon izm ow i w e F ran cji i w Polsce w latach 1840— 48“ . Zainteresow ania m łodego badacza skierow ały się jednak niebaw em ku zagadnieniom w schod nim, które zarów no w polityce polskiej jak ogólnoeuropejskiej o d gryw ały' tak w ielk ą rolę w drugiej połow ie X I X wieku. Jako tem at pracy doktorskiej w y b ra ł w ięc „S p ra w y kaukaskie w polityce europejskiej w latach 1831— 18(54“ i badał je sumiennie nie tylko na podstawie bogatych m ateriałów em igracyjn ych , ale rów n ież urzędow ych a rch iw ów francuskich i angielskich.
B liższe zetknięcie się z m ateriałam i angielskim i w czasie podróży nau kow ej do Londynu zw ró c iły jego uw agę na tak m ało dotychczas Opraco w an ą politykę wschodnią Im perium B rytyjskiego. Po sprawach przeto kau kaskich za ją ł się z k o le i bałkańskim i, badając je źródłow o w Bułgarii. O wocem tych. poszukiwań b y ła obszerna rozpraw a p. t. „B u łgarsk i Ruch N arod ow y, 1856— 1872“ . Została ona potraktow ana przez autora jako wstęp do szeregu innych prac, które m ia ły w yczerp ać spraw ę bałkańską i na jej tle za rysow a ć w y ra źn ie linię ów czesnej polityki, brytyjskiej na wschodzie Europy. Po· opublikow aniu przeto ro zp ra w y o B ułgarii udał się na badania a rch iw aln e do Rum unii. N iestety ow oców tych poszukiw ań nie p o zw o lił mu opublikow ać w ybuch w ojn y.
Sp. W id erszal b y ł ściśle z w ią z a n y z życiem n aukow ym W a rsza w y . Z a jm o w a ł kolejno stanowiska asystenta Instytutu H istorycznego oraz urzęd nika a rch iw ów : O św iecenia Pu blicznego, W ojskow ego i A kt N ow ych . N ie zależn ie od p ow yższego brał c zy n n y udział w pracach Kom itetu O rgan iza cyjnego V II-go M iędzynarodow ego Kongresu Nauk H istoryczn ych w W a rsza w ie i piastow ał godność sekretarza redakcji „B u lletin d’ in form ation des sciences historiques en Europe O rientale“ , w yd aw an ego przez Federację T o w a rzy s tw H istoryczn ych Europy W schodniej. W roku 1938 został h ab ili to w a n y na U niw ersytecie W arsza w sk im z historii pow szechnej now ożytnej. W czasie okupacji niem ieckiej m imo grożącego m u ze względu na pochodze nie n iebezpieczeń stw a brał ż y w y udział w pracach konspiracyjnych, a w la tach 1942/43 i 1943/44 n iezależn ie od tego p row ad ził w ramach, sekcji histo ryczn ej tajnego U niw ersytetu W arszaw skiego w y k ła d y i ćw iczen ia z historii n ow ożytnej.
P ad ł jako jedna z ofiar w ew n ętrzn ych rozgryw ek polityczn ych , zam ord o w a n y w dniu 13 czerw ca 1944 roku p:rze'z bojów kę NSZ. T ragizm zaś jego zgonu le ż y w tym , że w a lczą c z okupacją niemiecką, i będąc ścigany przez N iem ców — zgin ął z rąk w ła sn ych rodaków. Tadeusz , M anteuffel
Śp. K A Z I M I E R Z Z A K R Z E W S K I
Jedną z p ierw szych ofiar terroru niem ieckiego pośród h istoryków w a r szaw skich b ył śp. profesor K a zim ierz Zakrzew ski.
