Jeszcze o egzempcji diecezji wrocławskiej

Wincenty Urban

Jeszcze o egzempcji diecezji

wrocławskiej

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 11/1-2, 319-325

[7] S p ra w o z d an ia 319 20. D epozycja i d eg ra d acja, P ra w o kanon. 2 (1959) n r 3—4 s. 125—232.

Rec.: ja k do poz. 18.

1960

21. S tałe lu b czasow e p ozbaw ienie p ra w a noszenia szat duchow nych, P ra w o kanon. 3 (1960) n r 1—2 s. 289—297.

22. P ra w o k a rn e , k o m e n ta rz do p ią te j księgi K odeksu p ra w a k a n o ­ nicznego. Tom I I K a ra cz. I p rze p isy ogólne. W arszaw a 1960 A k a­ dem ia Teologii K atol. ss. 1031, 1 nlb. P ra c e W ydziału P ra w a K anon. A TK t. 2.

Rec.: M ichiels G. o., P ra w o kanon. 5 (1962) n r 1—2 s. 308—310; W ójcik W. bp, ta m że n r 3—4 s. 295—302; P a p ie rk o w sk i Z., tam że n r 3—4 s. 303—307.

1962

23. T e ry to ria ln y zasięg k a ry , P ra w o kan o n . 5 (1962) n r 1—2 s. 189—196.

1963 24. Sp. Ks. D r B e rn a rd F ilip iu k , P ra w o kanon. 6 (1963) 573—581. 1965 25. P ro b le m w in y w k a rn y m u sta w o d aw stw ie kanonicznym , P ra w o kanon. 8 (1965) n r 2 s. 3—34. 1966

26. Sp. O .G om m arus a B ooischot M ichiels d o k to r p ra w a kanonicznego. P ra w o kan o n . 9 (1966) n r 3—4.

27. S uspensa, P ra w o kan o n . 9 (1966) n r 3—4, 10 (1967) n r 1—2, 10 (1967) n r 3—4.

1967

28. Rec.: ß a r J. R. о., P ra w o sta n ó w doskonałości K ościoła k a to lic k ie ­ go. — P ra w o kanon. 10 (1967) n r 1—2.

O. Joachim R. Bar

JESZCZE O EG ZE M PC JI D IECEZJI W R O C ŁA W SK IEJ

S p ra w a łączności i zależności p ra w n e j oraz fak ty c zn e j b isk u p stw a w rocław skiego od m e tro p o lii g n ieźn ień sk iej b u d ziła zaciekaw ienie h isto ­ ry k ó w i p ra w n ik ó w nie ty lk o daw niejszych, ale in te re s u je ona rów nież badaczy w spółczesnych. N a tle ty c h z a in te re so w ań p o ja w ia ją się n ie ­ ste ty w ypow iedzi, b ard z o dalek ie czasam i od o b iektyw izm u naukow ego i szczerej m e to d y b adaw czej b

1 W pożytecznym o rg an ie n au k o w y m zasłużonym dla b ad a ń w za­ k re sie h isto rii K ościoła, „A rchiv fü r schlesische K irch e n g esc h ich te”, red a g o w a n y m przez księdza P r a ła ta K u rta E n g e l b e r t e , d aw n iej w e W rocław iu, obecnie w H ildesheim , zam ieszczono n a te m a t m oich uw ag w sp ra w ie zależności W rocław ia od G niezna n a p a stliw e w ypow iedzi. „U rb an m a c h t au s dieser re in k irc h lic h e n V e rb in d u n g zw ischen G n e- sen u n d B reslau eine hochpolitische u n d n a tio n alp o ln isc h e A

ngelegen-L ite ra tu r a n a te m a t przynależności w ro c ła w sk iej diecezji, u tw o rzo ­ n e j w 1000 roku, do g n ieźn ień sk iej m etro p o lii je st bogata, o ró żn y m je d n a k ciężarze g atu n k o w y m , o w iększym lu b mniejszym n atęż en iu i za b a rw ie n iu tenden cy jn o ści. Do b ardzo w n ik liw y c h omówień o sto ­ su n k u W rocław ia do G niezna w najn o w szej lite ra tu rz e histo ry czn o -p ra- w n ej należy zaliczyć bezsprzecznie p rac ę p ro fe so ra Leszka W i n o w- s k i e g o pt. S to su n k i m ię d z y b isk u p stw e m w rocław skim a m etro p o lią g n ie źn ie ń ską w latach 1740—1748, d ru k o w a n ą w „Przeglądzie Z achod­ n im ” 1955, n r 3—4, s. 613—692. A u to r śledzi w niej z w ielką d o k ła d ­ nością to in te re su ją c e zagadnienie, om aw ia k rytycznie dotychczasow ą lite r a tu r ę p rze d m io tu i dochodzi w rez u ltac ie swych dociekań do stw ie rd z en ia, że „sta n bezp o śred n iej zależności biskupstw a śląskiego od R zym u istn ia ł z p u n k tu w idzenia K u rii od 1748 r.” 2 Data ta stan o w i „ g ra n ic ę ”, od k tó re j „b isk u p stw o w ro cław sk ie stało się bezpośrednio od R zym u zależne i od k tó re j — z p u n k tu w id zen ia prawa k an o n ic z ­ nego :— p rz e sta ła istn ieć p o d sta w a u z a sa d n iają ca roszczenia g n ie źn ie ń ­ sk ich m e tro p o litó w ”.

W przeszłości ja k o jed en z pierw szy ch badaczy wypowiedział się n a te m a t zależności b isk u p stw a w rocław skiego od metropolii g n ieź­ n ień sk iej n iezm iern ie zasłużony h isto ry k dziejów kościelnych n a Ś ląsku, ks. J a n H e y n e, k tó ry s ta ra ł się u tw ie rd z ić w nauce h isto ry czn ej opinię, że już w połow ie XV w ieku, a zw łaszcza od 1624 r. p rz e sta ła istn ieć łączność b isk u p stw a w e W rocław iu z m etropolią w G nieźnie i od tego czasu było ono e g z y m o w a n e 3. Ze stanowiskiem głoszonym

h e it”. (A rchiv fü r schlesische K irch en g esch ich te, Bd XXIII, H ildesheim 1965, s. 246).

N a m a rg in esie te j ty lk o w ypow iedzi m ożna zapytać jej a u to ra ,czy sto i on ty lk o n a g ru n cie „czysto kościelnej łączności” i czy z jego słów n ie b ije coś w ięcej. N aw et na m a rg in esie „O rędzia Biskupów P o lsk ic h ” do N iem ieckich w 1965 ro k u je d en z au to ró w niemieckich podał, że: „Die V erb in d u n g zw ischen G nesen u n d B re sla u w ar also im L au fe des 14. 15. J a h rh u n d e rts ta tsä c h lic h abg esto rb en , und die U n te rste llu n g u n te r Rom schon 1732 n ic h t e rst 1821 re c h tlic h e r k lä rt w orden”. F ra n z S c h o l z , U m des E v an g e liu s W illen. D ie V ersönungsbotschaft der p oln isch en B ischöfe a u f dem Z w eiten V atik an isch en Konzil, I h r H in te r ­ g ru n d . ih re B ew egründe, ih re Folgen. W: „Miscellanea F uldensia. B e iträ g e aus G eschichte. Theologie. S eelsorge. F estgabe für D r A dolf B olte, B ischof von F u ld a ”, F u ld a 1966 s. 195.

2 W i n o w s k i , S tosunki, s. 687. P or. rec en zję te j pracy ks. P r a ­ ła ta A lfre d a S a b i s с h a um ieszczoną w „A rchiv fü r schlesische K ir­ ch e n g e sc h ic h te ” 24 (1966) 317—319.

3 H e y n e J„D ie W eih b isch ö fe des B isth u m s Breslau v o n der ä lte ste m Z e it bis a u f die G egenw art, nach U rku n d e n und G esc h ic h t- q u ellen dargestellt. W: „S chlesisches K irc h e n b la tt” 39—40, (1857) 485— 487, 497—499; Z u r G eschichte der E x e m tio n des Bisthum s B resla u vo n d em M etro p o lita n v erb a n d e m it der erzb isch ö flich en Kirche z u G nesen. W: „Schlesisches K ir c h e n b la tt” 48—49 (1857) 593—598, 609—612; D o ku ­ m e n tie rte G eschichte des B isth u m s u n d H o ch stifte s Breslau, Bd III, B reslau 1868, s. 341—369, „seit dem J a h re 1624 k ein e Spur d er alten V erb in d u n g d er b ischöflichen K irch e zu B reslau m it der M e tro p o lita n ­ k irc h e zu G nesen m e h r a u fz u fin d e n is t” (s. 369).

[9] S p ra w o z d an ia 321 przez H eynego nie godził się stanow czo ks. P a w e ł F a b i s z *, k tó ry śm iało p o d trzy m y w a ł łączność b isk u p stw a w rocław skiego z m e tro p o lią w G nieźnie nie ty lk o w XV i X V I, ale jeszcze i w X V II w iek u , opie­ r a ją c się o s ta tu ty synodów p ro w in c jo n a ln y c h m e tro p o lii g n ie źn ie ń ­ sk ie j, zw łaszcza z ro k u 1621 i 1634.

A ug u st M o s b a c h 5 d oprow adzał łączność W rocław ia z m e tro p o lią w G nieźnie do la t 1638—4641 ja k o gran iczn y ch . O. L a m b e rt S c h u l t e u zn aw ał ja k o n o rm a ln y sto su n ek zależności W rocław ia od G niezna do końca XV w ie k u e. Całość dziejów sto su n k u diecezji w ro c ła w sk iej w zględem m e tro p o lii g n ieźn ień sk iej u siłow ał p rze d staw ić ks. M aciej W o j t a s w p ra c y pt. P rzy n a leżn o ść d ie ce zji w ro c ła w sk ie j do p ro w in ­ cji g n ie źn ie ń sk ie j, p rzy g o to w an ej w S em in a riu m h isto rii kościoła w P o l­ sce U n iw e rsy te tu Jagiello ń sk ieg o w K ra k o w ie pod k ie ro w n ic tw em ks. p ro fe so ra J a n a F ija łk a , z w ielk ą szkodą dla n a u k i ogłoszonej jed y n ie w s tre s z c z e n iu 7. W y tra w n y znaw ca h isto rii kościoła n a Ś ląsku, p ro ­ feso r T adeusz S i 1 n i с к i, w p rac y sw ej o m a w iają ce j o rg an iz ac ję koś­ cieln ą n a Ś lą sk u do 1400 r o k u 8, w y pow iedział w iele uw ag n a te m a t łączności W rocław ia z G nieznem . O m ów ienie to u zn a n o słu szn ie za n a jw s z e c h s tro n n ie js z e 9. N a p o d k reśle n ie za słu g u je jeszcze p ra c a ks. A lfre d a S a b i s с h a, w y d a n a w 1940 ro k u , n a te m a t w ięzi m e tro p o li­ ta ln e j diecezji w ro c ła w sk iej z G nieznem , w k tó re j za decydujące u zn a je la ta 1638— 1641, k iedy to in te rw e n c ja cesarza, ów czesnego su w e re n d a politycznego Ś ląsk a, u su w ała ja k ą k o lw ie k m ożliw ość cz ynienia k ro ­ ków ze stro n y czynników k ościelnych w e W rocław iu p rzy p o m in ają cy c h zw ierzchność m e tro p o lii w G nieźnie 10.

Jeszcze z tego o k resu w a rto dla ilu s tra c ji przytoczyć w ażkie stw ie rd z en ie k ró la polskiego, W ład y sław a IV W azy, w liście z d n ia 31 g ru d n ia 1637 ro k u do cesarza F e rd y n a n d a III, że w p o p rzed n ich cza­ sach nie istn ia ła ża d n a w ątp liw o ść ,iż b isk u p stw o i diecezja w ro c ła w ­ sk a n ale ż a ła do m e tro p o lii G n ieźn ień sk iej od pierw o tn eg o i staro ży tn eg o sw ego założenia u .

O statn io w zw iązku z polsk im m illen iu m (966— 1966) ogłosił p racę n a te m a t g ra n ic m e tro p o lii g n ieźn ień sk iej i je j su fra g a n ii w obszarze

4 P or. a rty k u ł zam ieszczony w : B e iträg e zum S chlesischen K irc h e n ­ b la tt 43 (1857) 536·—537.

5 P o r. M o s b a c h A., Die W a h l des e lf-jä h rig e n po ln isch en P r in ­ ze n K a rl F erdinand z u m B isc h o f vo n B reslau 1625.

6 S c h u l t e L., Die E x e m tio n des B resla u er B istu m s. „ Z e itsc h rift des V ereins f ü r G eschichte S ch le sie n s” 5 (1917), 1—29.

7 E x tr a it du B u lle tin de VA cadém ie P olonaise des Sciences e t de L e ttr e s C racovie 1928.

8 S i l n i c k i T., D zieje i u str ó j kościoła na Ś lą sk u , K ra k ó w 1939; 2 w y d an ie W arszaw a 1953.

' W i n o w s k i , s. 620.

10 S a b i s c h A., B istu m B resla u u n d E rzb istu m G nesen vor allem im X V I u n d X V I I J a h r h u n d e rt, A rch iv f ü r S chlesische K irch e n g esc h i­ chte, 5 (1940).

11 AAW., I, 7 (W arszaw a 31. 12. 1637) „N ullum u n q u am su p e rio ri­ bus te m p o rib u s fu it d ubium , q u in E p p a tu s e t D ioceesis W ra tisla v ie n sis ad M e tro p o lita n am E cclesiam G nesnensem , ab a n tiq u a et p rim a e v a in stitu tio n e su a p e r tin u e r it”.

przed ro zb io ro w y m ks. doc. B olesław K u m o r 12. A u to r zaznacza w niej, że ..sporządzane przez n u n cju szó w p ap iesk ich procesy in fo rm a c y jn e p ry m asó w P o lsk i począw szy od J a n a L ipskiego (1638) aż do A ntoniego K azim ierza O strow skiego (1777) w y m ie n iają w licznych w y p ad k a ch diecezję w ro c ła w sk ą ja k o należącą do m e tro p o lii gnieźnieńskiej, cho­ ciaż stw ie rd z a ją , że b isk u p i w rocław scy w y ła m u ją się spod p ra w m e ­ tro p o lita ln y c h ” ls. Z daniem ks. K u m o ra „w całym okresie p rze d ro z b io ­ ro w y m (1772) diecezja w ro c ła w sk a fak ty c z n ie względnie fo rm a ln ie n a ­ le ża ła do m e tro p o lii g n ie źn ie ń sk ie j” 14.

M ożnaby tu postaw ić pod a d re se m a u to ra p y ta n ie, jaki był w rz e ­ czyw istości sta n : fak ty c zn y czy fo rm a ln y te j zależności. O fak ty c zn e j zależności będzie tru d n ie j mówić.

A u to r w y ra ził w sw ej p ra c y rów nież zdanie, że „zarówno tw ie r ­ dzenie A. S abischa, ja k o b y po 1640 ro k u n a s tą p iła egzempcja W rocła­ w ia, ja k i b p a W. U rb a n a, że stało się to w 1732 r., postulują raczej d alsze b a d a n ia z tego zak resu , aniżeli je k ończą” 15.

O czywiście w b a d a n ia c h n au k o w y ch istn ie ją zawsze m ożliw ości odkryw cze, ale m oim zdaniem n ie da się zlekcew ażyć roku 1732 w dzie­ ja ch zależności W rocław ia od G niezna.

Celem stw ie rd z en ia s ta n u faktycznego o sta n ie zależności diecezji w ro c ła w sk iej od G niezna p rz y jrz y jm y się dokum entow i z 1732 ro k u , aby zbliżyć się do p raw d y , skoro d o k u m e n t S tolicy Apostolskiej stw ie r­ dza sta n egzem pcji. T rz eb a zaznaczyć, że k a rd y n a ł Fryderyk H essen, w ro c ła w sk i b isk u p (1671—1682), nosił się pow ażnie z myślą, ab y p rz e ­

12 К u m o r B., G ranice m e tro p o lii g n ie źn ie ń sk ie j i je j su fraganii w okresie p rzed ro zb io ro w ym , R oczniki Teologiczno-kanoniczne, 13 (1966) z. 4, s. 5—75.

13 K u m o r , G ranice, s. 15. 14 K u m o r , G ranice, s. 16.

15 K u m o r , G ranice, s. 16. Ks. doc. K u m o r , (s 12) pisze, że „Nie je s t p ra w d ą , ja k o b y za b p a K o n ra d a O leśnickiego (zm. 1447) odżyły te n d e n c je se p a ra ty s ty c z n e ” (W. U r b a n , Z a ry s Dziejów d ie ce zji w r o ­ cła w skiej. W rocław 1962, s. 20). „N iem iecki badacz A. Sabisch p rz y ta ­ cza szereg p o zy ty w n y ch p rzy k ła d ó w św iadczących, że w całym XV w. sto su n k i m iędzy W rocław iem a G nieznem były norm alne”. W praw dzie zm niejszył się nieco w p ły w G niezna n a sp raw y diecezji w ro cław sk iej, ale było to n astę p stw e m k u rc z e n ia się w ład zy m etropolitów, polity cz­ nego b y tu Ś lą sk a poza P o lsk ą i w zrastają ce g o w pływ u niem czyzny w e W ro c ław iu ” .Pogląd m ój, w b re w zdaniu ks. doc. K u m o r a , nie u m n ie j­ szając w niczym b ad a ń ks. S a b i s c h a , sta ra łe m się wykazać w p rac y pt. S tu d ia nad d zie ja m i d ie ce zji w r o c ła w sk ie j w pierwszej p ołow ie X V w ie k u , W rocław 1959, s. '171—172, 293. W ro k u 1427 bp K o n ra d m iał u tru d n ia ć abpow i W ojciechow i Ja strzę b co w i w izytację kościelnej p ro ­ w in c ji gnieźn ień sk iej. Bp K o n ra d nie Składał m etropolicie obediencji, ale ju ż w n a stę p n y m ro k u 1428, gdy p rosił arc y b isk u p a gnieźnieńskiego o pom oc, to n azw ał go „p rin c ip alis p a s to r ecclesiae". Ks. S t e f a n H a i n , W in c e n ty K o t p ry m a s P o lsk i 1436—1448, Poznań 1948, s. 144, pisze, że b isk u p stw o w ro c ła w sk ie z chw ilą p rze jścia Śląska pod p a n o ­ w an ie czeskie ro zlu ź n ia stopniow o sw oją łączność kościelną z P olską. W XV w. za K o n ra d a C zarnego (1417—1447) sto su n ęk do arcy b isk u p stw a

[11] S p ra w o z d an ia 323

pro w ad zić w R zym ie fo rm a ln e u zn a n ie egzem pcji w rocław skiego b is­ k u p stw a . P la n u nie zdołał w ykonać. Jego n astęp c a, b isk u p F ra n cisz ek L u d w ik N e u b u r g (1682—1732), w stąp i! n a tro n b isk u p ó w w ro c ła w ­ skich w czasie n a d e r k ry ty cz n y m , k ie d y to bliskość n ie bezpieczeństw a tu rec k ieg o za g raża ła b ezpośrednio W iedniow i. W ta k im m om encie tru d n o było w y su w ać do ro li p ierw szej w agi sp ra w y przyn ależn o ści m e tro p o lita ln e j W rocław ia. P o nim b isk u p e m w ro c ła w sk im został F i­ lip L u d w ik k a rd y n a ł S i n z e n d o r f , w y b ra n y n a w y ra ź n e życzenie w iedeńskiego dw oru.

P och o d zen ie jego tłu m ac zy n am w dużym sto p n iu zabiegi cesarza w osiągnięciu b isk u p s tw a w rocław skiego. F ilip L u d w ik von S in zen d o rf u rodził się w P a ry ż u w 1698 ro k u , gdzie ojciec jego p ełn ił fu n k c je po ­ sła a u striac k ieg o . D roga k a rie ry duchow nej m łodego S in ze n d o rfa ro z­

w ija ła się szybko.

B isk u p Jó zef H e n ry k Ja k u b B raiten b iich e r, su fra g a n w iedeński, zaśw iadczył o ud zielen iu 22 m a rc a 1711 ro k u to n z u ry oraz św ięceń niż­ szych F ilip o w i L u d w ik o w i hr. S in z e n d o rfo w iie. W ty m ż e ro k u za św ia d ­ czono m u „ In c o la t” w e w szy stk ich p a ń stw a c h K ró le stw a C z esk ieg o 17. R e k to r G e ra rd H ille p ra n d pośw iadczył 15 g ru d n ia 1731 ro k u , że S in ze n ­ d o rf stu d io w a ł w W ied n iu przez sześć la t h u m a n io ra i teologię 18. S tu ­ dia teologii w R zym ie w ak a d em ii „S ap ien z a” odb y te przez S in zen d o r­ fa w o k resie od 26 sty czn ia 1716 do 25 sty czn ia 1718 ro k u pośw iadczył a d w o k a t k o n sy sto ria ln y i dziekan J a n F ra n cisz ek F a g n a n i19. P ap ież K lem en s X II n a d a ł 9 p aź d ziern ik a 1731 ro k u h r. S inzen d o rfo w i k a n o ­ n ię i p re b e n d ę p rzy k a te d rz e w ro c ła w sk iej

Ś w ięcenia k a p ła ń sk ie o trzy m ał w 1722 r., n a s tę p n ie został (1724 r.) k an o n ik ie m w S alzb u rg u , O łom uńcu, K olonii, p rep o z y tem w A rd ag g er i opatem w P é ts v â ra d ; w 1725 ro k u został k o n se k ro w an y n a bisk u p a, a w 1727 papież B e n e d y k t X III m ia n o w ał go k a r d y n a łe m 21.

E le k c ja F ilip a L u d w ik a k a rd y n a ła S in ze n d o rfa n a b isk u p a w ro c ­ ła w sk ie g o ,. do k o n an a pod w y ra ź n ą in sp ira c ją cesarskiego dw o ru w ie ­ deńskiego, je s t ciek a w a z te g o w zględu, że z je j czasów m am y doku­ m e n t stw ie rd z a ją c y sta n o w isk o Rzym u, k tó ry poddał b isk u p stw o w ro c­ ła w sk ie b ezp o śred n iej w ładzy S tolicy A postolskiej.

P ap ie ż K lem en s X II w d o kum encie w y sta w io n y m w R zym ie 3 w rz e śn ia 1732 ro k u , sk ie ro w a n y m do k a rd y n a ła S in zen d o rfa, stw ie rd z ił n a s tę p u ją c y sta n o b isk u p s tw ie w ro cław sk im : „S an e E cclesia V ra ti- sla v ie n sis Sedi A postolicae im m ed ia te su b ie c ta ” 22. Z te k s tu w y m ie n io ­ nego d o k u m e n tu w y n ik a sta n fak ty czn eg o p o d d an ia W rocław ia bezpo­ śred n io S tolicy A postolskiej. P o d d a n ie to p rze p ro w ad z iła K u ria rzy m

-16 AAW. d o k u m e n ty chronologiczne 9. X II. 1731. 17 AAW. d o k u m e n ty chronologiczne 10. X II. 1731. 18 AAW. d o k u m e n ty chronologiczne 15. X II. 1731. 19 AAW. d o k u m e n ty chronologiczne 7. VI. 1732. 20 AAW. d o k u m e n ty chronologiczne 9. X. 1731.

21 G r ii n h a g e n C., Die B isc h o fsw a h l des K a rd in a ls vo n S in z e n ­ d o rf 1732, A rch iv f ü r G esch ich te u n d A lte rth u m S chlesiens 26 (1892) 196—212.

22 AAW. d okum ent, sy g n a tu ra S. 53. D o k u m en t z dnia 3 w rz eśn ia 1732 ro k u p isa n y je s t n a p erg a m in ie , w y m ia ry p e rg a m in u 91 cm X 71 cm, pieczęć o łow iana (C lem ens P a p a X II), sz n u r konopny.

ska, k tó ra stw ie rd z iła sta n istn ie ją c y w zm ienionych w arunkach p o li­ tycznych, że W rocław nie p o d k re śla ł od dłuższego czasu fak ty c zn ie w ładzy m e tro p o lity w G nieźnie, ale też nie zbliżył się do m e tro p o lii w P radze.

N ie chodziło w ty m w y p ad k u o s ta n praw no-kościelny, ale o sta n fak ty c zn y .

B u lla K lem en sa X II sk ie ro w a n a je s t do „D ilecto filio P h ilip p o L u ­ dovico R om anae Ecclesiae C a rd in a li de S in zen d o rff” . Papież p o d k reślił w tre śc i b u lli n a s tę p u ją c e a rg u m e n ty i m otyw y.

P ap ie ż ja k o p a s te rz i b isk u p dusz m ocą p ełn i otrzym anej w ładzy, przew odzi w szystkim kościołom . P o trz e b n a tro s k a domaga się, ażeby papież około sta n u każdego kościoła ta k czujnie zabiegał i p iln ie tro sz ­ czył się, czy to przez drogę p ro ste j p ro w izji czy przeniesienia, zależnie ja k tego dom aga się p o trz e b a osób, m iejsc, czasów i pożytek kościołów , by poszczególnym kościołom daw ać odpow iedniego pasterza: „ecclesiis singulis p a s to r acced at idoneus e t re c to r p ro v id u s deputetur, q u i p o ­ p u lu m sibi com m issum s a lu b rite r 'dirigat e t in fo rm et ac bona E cclesiae

sibi c re d ita e non solum g u b e rn e t u tilite r sed sed ex m u ltim o d is e ffe c e ra t co n c re m e n tis”.

Po ty c h słow ach w stę p n y ch papież K lem ens X II stwierdził w sw ei b u lli sta n p ra w n e j zależności W rocław ia od S tolicy Apostolskiej: „Sane Ecclesia W ra tisla v ie n sis Sedi A postolicae im m ed ia te subiecta, cui b o ­ nae m em o riae F ra n c isc u s L udovicus ex C om itibus Palatinis R heni dum v iv e re t A rchiepiscopus M ogiintinus e t p ra e d ic ta e Ecclesiae W ra tis la ­ v iensis A d m in istra to r, dum v iv e re t, p ra e sid e b a t, p e r obitum eiusdem F ra n c isc i L udovici A rchiepiscopi et A d m in is tra to ris qui e x tra R om a­ n am C u riam d eb itu m n a tu ra e p erso lv it, p asto ris solatio d e s titu ta ”.

W obec osierocenia S tolicy b isk u p iej w e W rocław iu k a p itu ła ta m ­ te jsz a. do k tó re j należy ele k c ja odpow iedniej osoby, zamierzyła do niej p rzy stą p ić „ iu x ta C o n co rd ata d udum in te r Sedem Apostolicam e t in c li­ ta m n atio n em G erm a n ica m in ita ” dla w y b o ru „fu tu ri Episcopi W ra ­ tis la v ie n sis”. B ulla p apieża K lem en sa X II p o d k reśla w dalszym ciągu, że kan o n icy k a p itu ły w ro c ła w sk iej w y b ra li F ilip a Ludwika k a rd y n a ła S in ze n d o rffa n a sw ego b isk u p a, dla k tó reg o papież udzielił „ In d u ltu m elig ib ilita tis ad ea n d em ecclesiam W ra tisla v ie n sem Vacantem” . P apież w y ra ził nadzieję, że k a rd y n a ł S inzendorff, k tó ry „pro m eritorum tu o ­ ru m E x ce lle n tia C a rd in a la tu s h onore fu lg e n s” oraz jako p rze w o d n i­ czący „E cclesiae J a u rin e n s i” „ h a cten u s la u d a b ilite r”, będzie w e W ro­ cław iu „p lu rim u m utilis ac etiam fru c tu o su s” .

P ap ież u zn ał d o konaną elek c ję za kano n iczn ą i zatw ierdził oraz u w o ln ił k a rd y n a ła S in ze n d o rffa od zw iązku „Ecclesiae J a u rin e n s is ” oraz p rze n ió sł go n a stolicę w ro c ła w sk ą „T e ad dictam Ecclesiam W ra ­ tisla v ie n se m de sim ili consilio A postolica a u c to rita te transferim us T e- que illi in E piscopum p rae fic im u s et p asto ra le m curam, reg im en et a d m in istra tio n e m ipsius R om anae E cclesiae Cardinalium consilio et A postolicae p o te sta tis p le n itu d in e ab so lv en tes te ad dictam E cclesiam W ra tisla v ie n sem de sim ili consilio A postolica auctoritate p ra e d ic ta tra n s fe rim u s te q u e illi in E piscopum p rae fic im u s e t pastoralem cu ram , reg im en e t a d m in istra tio n e m ip siu s E cclesiae W ratislaviensis tib i in s p iritu a lib u s e t te m p o ra lib u s p le n a rie com m itendo liberam que tib i ad dictam E cclesiam W ra tisla v ie n sem tra n se u n d i licentiam trib u e n d o ”.

P ap ież K lem ens X II w y ra ził też szczere przekonanie, że d usz- p asterzo w a n ie k a rd y n a ła S in ze n d o rffa będzie ow ocne i pożyteczne dla diecezji w ro c ła w sk iej: „p e r tu a e circu m sp ectio n is industriam e t s tu

-[13] S p ra w o z d an ia 325 dium fru c tu o su m re g e tu r, u tilite r e t p ro sp e re d irig e tu r ac g r a ta in eisdem sp iritu a lib u s e t te m p o ra lib u s su scip iet in c re m e n ta ”.

N ow y b isk u p w ro c ła w sk i w inien całość d u sz p a ste rstw a i a d m in i­ stra c ji ja k n ajo w o c n ie j sp e łn ia ć: „Sic ex e rc e re stu d e as, fellic ite r, fid e ­ lite r e t p ru d e n te r, quod d icta Ecclesia W ra tisla v ie n sis g u b e rn a to ri p ro ­ vido e t fru c tu o so a d m in is tra to ri g a u d e a t” oraz „ tu a e bo n ae fam a e odor ex tu is la u d a b ilib u s ac tib u s la tiu s d if fu n d a tu r”.

N ow em u biskupow i, zachęca papież, w in n i złożyć a k t p osłuszeń­ stw a i p o d d an ia duchow ieństw o, społeczeństw o m ia sta i w ie rn i diecezji, w asalo w ie i k a p itu ła . W iern i i duchow ni diecezji w ro c ła w sk iej yvinni b isk u p a p rz y ją ć „ h u m ilite r e t e ffic a c ite r a d im p le re p ro c u re n t, p opulus vero te ta m q u a m p a tre m et p a s to re m a n im a ru m su a ru m d evote su sc i­ p ie n tes et d eb ita h o n o rific e n tia p ro seq u e n tes tu iq u e m e ritis e t m a n d a ­ tis sa lu b rib u s h u m ilite r in te n d a n t”. B iskup w in ie n znaleźć w śró d w ie r­ n y ch „devo tio n is filio s”, à w ie rn i w b isk u p ie „ p a tre m b en e v o lu m ”. W a­ salow ie zaś w in n i „ex debito h o n o re p ro se q u e n te s tib i fid e lita te m soli­ ta m ac co n su eta s e rv itia e t c u ra tib i ab eis d eb ita in te g re e x h ib e re ”. W ra z ie oporu b isk u p m oże zagrozić im k a ra m i kościelnym i. P ap ież z a ­ p ew n ił też b isk u p a S in ze n d o rffa, że zw rócił się do cesarza K aro la VI (1711—1740) (C arolum H isp a n ia ru m C atolicum et R om an o ru m R egem in Im p e ra to re m E lectum ) rów nocześnie k ró la czeskiego, a b y m u udzielił i zap ew n ił pom oc w sp e łn ia n iu obow iązków a d m in istra c y jn y c h i dusz­ pastersk ic h .

D alszą część b u lli w y p ełn ia sp ra w a m a te ria ln e g o zabezpieczenia i u trz y m a n ia k a rd y n a ła S in ze n d o rffa: „u t sta tu m tu u m iu x ta C a rd i- n a la tu s su b lim ita te m et sp len d o rem d ec en tiu s te n e re e t e x p e n sa ru m onera, q u a e te iu g ite r de n ec essita te su b ire o p o rtea t, fa c iliu s p e rfe rre v a le a s”. P o zo sta w ia m u w ięc pew ne p re b e n d y (K olonia, M oguncja, O łom uniec i in.) n a o k res dw óch la t oraz w y d a je in n e polecenia.

Z po d an ej tu tre śc i i w y ją tk ó w b u lli pap ieża K lem en sa X II jasno d a je się stw ierd zić sta n fak ty c z n e j zależności b isk u p s tw a w ro c ła w sk ie­ go bezpośrednio od S tolicy A p o stolskiej w 1732 roku.