ANNALEŚ
UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN—POLONIA
VOL. XXXIX, 6 SECTIO C____________________ _ _______ 1984
Instytut Biologu UMCS Zakład Systematyki 1 Geografii Roślin
Instytut Badawczy Leśnictwa Zakład Ochrony Przyrody w Białowieży
Kazimierz KARCZMARZ,
Aleksander Władysław SOKOŁOWSKI
Roślinność torfowiska Bobrowe Bagno na Suwalszczyźnie
PacTMTejn>HOcn> TopcjiRHMKa EoópoBe-BarHO Ha CyBaabupiHe Vegetation of Bobrowe Bagno Peatbog in Suwałki Region
WSTĘP
Suwalszczyzna odznacza się stosunkowo dobrze zachowaną naturalną roślin
nością torfowiskową (3). Jednakże w ostatnich latach obserwuje się szybki postęp prac melioracyjnych, powodujących przekształcanie torfowisk na zagospodarowane użytki zielone o zupełnie zmienionej szacie roślinnej. Jednym z najbardziej inte
resujących, zachowanych w naturalnym stanie, jest rozległe torfowisko Bobrowe Bagno ze stanowiskiem Betula humilis, Oxycoccus microcarpa i Carex chor- dorrhiza. Planuje się w najbliższych latach przeprowadzić i na nim meliorację.
W związku z tym celowe jest udokumentowanie jego obecnego naturalnego stanu biocenoz. Spopularyzowanie przyrodniczych walorów tego obiektu, być może, umoż
liwi objęcie go ochroną rezerwatową i wyłączenie z zabiegów melioracyjnych.
Materiał do niniejszego opracowania został zebrany w terenie w r. 1982.
POŁOŻENIE
Torfowisko Bobrowe Bagno znajduje się na Pojezierzu Wschodniosuwalskim (2), w odległości 7 km na południowy zachód od Sejn. Zajmuje rozległą nieckę wydłużonego kształtu, otoczoną wzgórzami morenowymi. Jego długość wynosi prawie 3 km, szerokość zaś waha się w granicach ok. 120—1600 m (ryc. 1).
Powierzchnia torfowiska znajduje się na wysokości 135 m n.p.m. W zachodniej,
środkowej i południowej części torfowiska występują dość liczne mineralne
wysepki, wznoszące się 1—3 m nad poziom torfu. Wody z terenu torfowiska są
odprowadzane dwoma małymi ciekami, przebiegającymi po jego zachodnim
46 Kazimierz Karczmarz, Aleksander W. Sokołowski
—
R 2
+ . +
♦ — — CM • •—T ab .
1.S k ła d fl o ry st y cz n y ze sp o łó w z k la sy O iy co cc o -S p h a g n et ea F lo rł st lc co m p o si ti o n o f th e as so ci at io n s of th e O iy co cc o -S p h a g n et ea cl as s R R
S> 2
R R
a
bC ffl
». U
•o ffl
C-&
£ r-*
X
® <Pca
ffl(4 ffl N U .■C >» hH 3
«o
•rt t- M ffl
4*JH
«ł X*
t-. p ffl 0) it .C
x; Se ffl C
Ó Ł.
a ffl o
>, c?-0*2 S H IJ O
4* NO
na} ffl
4. w ot,
t< w
.* > o1-.OO O o o >
[MU -M >
u, OO O
N ffl U O O) (0
CM — ♦ ••4 4 • •
CM—Cl 4 • 4 4 • •
4 • r\CM .44*4
CM 4CM 4 •*4 • 4
O . • • 4 • •-
CM •C"\ 4 • •4 -4
•—— 4 CM 4
• 4 4 4 CM 4 -
> •— 4 -4 •4
, 4 _ 4 CA . .4
•444— • • —
_CU— 4 • •
4CM — <*\<M——4 • 4 4 CM — <»•> e\ . .4_ _
■4 -44 • 4«
•4 • — 4 • 4
>4 .—4 .4
•CMCM C\— — •CM 4
•CM— CM CM 4 « ' 4 <-^—
•CMCM CM CM4 O 4 CM •
•CMCM CMCM 4C\»CM —
• CM — CMCM 4 (M • CM •
4 CM CM—CM
► ■”}••• 4
fflO O ffl X>O 0X5
08 4*8 8 O« 8 08
O ffl r-t C ffl ffl > -rt 3 O. ffl <0 +J m ffl
co U «a
bO*H Ć-. r-4 0)
O 31 3«
ffl 4. 0
di*H
U xi oj5*
m N X3 fflo ffl a h 5 ffl
•H 4* 3 3 o ffl 4, r4 ffl 4* 4* -H -H 4>
O 0.0 ffl Cr-i S CC -H -H C 3 O 3 3
•rł Łt 4**ł rłO T> TJ 4*tUH -rł C<0 0) ffl ffl iH ,3 3 > tf Oa. w -n rł
®X'3 ffl -H ® C
«,3“Sm§gg"
h U >*£CB 8O C O ffl O 4* U. to O too hoO ffl
SC sefflo.H o>>r-t-rł X Tl X f-łX >>r-ł
•Ąłn ” r-i LU >4 12
ffl fflrH ffl 0.0 O ffl
>600X3
Roślinność torfowiska Bobrowe Bagno na SuwaLszczyźnie 47
CM C^CM
*
•r cm *
CM ’ł-<M • • ♦
CAM-CM ♦ • ł-
— CM ♦ •
— N — •
CM♦ —...
...
CM—— "M• •...
OM > • — —... ...-
— —... ...
— — — ♦...
CM♦ — CM...
(V .. ...
• CM CM • *- • .. ... ... •••••••
cm e\o • • • —... ...
CMCM O... ... ...
• r* • —...
CMCA...
. M- • • ... ...
• CM... ...
CM . r- —...
/*•••-*-...*...
iT» • • • • ...+...
— +_+ + +• ..++++• .,»•
4. _4. > ł . ++...
§ s o C
. 2
tfena-anthea
tr if o li at a
rac ci n io -P ic ee te a B r. -B l. s
8
*0 fl 9 ■rt-dHO C I r-i P-h o> o-h ąj O bflP-HPr-ł k .h a p 3 P rH tj -H >,T) n 3 J9 > ag
3 0 3
rH CD
SJ §§s
•H C-H-H 3 c o c c g H -H "O -W -H O 3 O o o o h<c) U P u u o VCD CCDffl-H
►4>W>> A
'K
o>ffl O t<
a c a p u
> a n oj o>
: c-H 3 c
» -h p. 1—1 a 1 q p a bo ffl 1 a w o.-o> p I C 3 TJ-H
p a o w
oj3 w co +■ 3 3 a§3
. 9 «U o ; -» H p 3 3 P a o ffl C r- Ht6taOHaS-rl.rlO.ffl O
HHf-fflH O ffl C
O. >>P O P o
s"S8.Sg3993.
§>§ 6)&P -H d, a X x ffl a.Xr o o a, r x; h x: x; o-rH x: t. t-. 3 a 3 -n c cx aj o. o. a so. • a © ero o a-»
w u in w W u o > o o w p« o. m o t
rg--
3 fflo UO 23sa/s
i a 9
> n o. 3
o
c ® a
H-HO a p C
5 S '
a a p PC
S
n a o o xO H rl V 'H« Ł, O -H ffl r-t 0 hÓ-H Q.rH ffl ) < > M O Cl
3Sł§ ais, c fflrH
U ffl O.a
JSa f*.
u asiagellan:
48 Kazimierz Karczmarz, Aleksander W. Sokołowski
Ryc. 1. Szkic sytuacyjny torfowiska Bobrowe Bagno Situation sketch of peat bog Bobrowe Bagno
i południowym obrzeżeniu. Przy wschodnim brzegu torfowiska znajduje się, obecnie już bardzo płytkie, małe dystroficzne jeziorko (ryc. 2). Podczas bardzo suchego r. 1982 głębokość wody w nim wynosiła 10—20 cm, a jego torfiaste dno było wynurzone prawie zupełnie.
ROŚLINNOŚĆ
Największą powierzchnię, głównie w środkowej i wschodniej części torfowiska, zajmuje mszar kępowy brunatny, reprezentujący zespół Sphagnetum fusci L u q. 1926 (tab. 1—C, ryc. 3). Występowanie w nim dużych ilości Sphagnum magellanicum pozwala zaliczyć go do podzespołu Sphagnetum fusci typicum i wariantu ze Sphagnum magellanicum w uję
ciu Jasnowskiego iin. (1), chociaż ze względu na obecność Ento- don schreheri i Vaccinium uliginosum nawiązuje on do podzespołu Sphag
netum fusci pinetosum. Mszar ten odznacza się wyraźnie kępiastą struk
turą i prawie zupełnym brakiem drzew. Spotyka się jedynie pojedyncze, luźno rosnące sosenki i brzozy (ryc. 4). Zespół ten należy do rzadkich, obecnie już do ginących zespołów, szczególnie w zachodniej części swego zasięgu w Polsce (1).
W zachodniej części torfowiska mszar ma nieco odmienny charakter.
Tu Sphagnum rubellum i S. fuscum nie odgrywają roli w strukturze zbiorowisk, a ich miejsce zajmuje S. wamstorfii (tab. 1—D). Zbiorowiska te można zaliczyć do zespołu Sphagnetum magellanici boreale J a s n.
1968 (1). Trudno jest natomiast zaklasyfikować go ściślej do któregoś
z podzespołów. Być może, należałoby je traktować jako nowy podzespół
ANN. UNIV. MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA, sectio C, vol. XXXIX, 6 Tabl. I
Ryc. 2. Zarastające jezioro we wschodniej części torfowiska Overgrowing lakę in the eastern part of peat bog
Kazimierz Karczmarz, Aleksander Władysław Sokołowski
ANN. UNIV. MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA, sectio C, vol. XXXIX, 6 Tabl. II
Ryc. 4. Torfowisko wysokie Sphagnetum fusci Peat bog of Sphagnetum fusci type
Kazimierz Karczmarz, Aleksander Władysław Sokołowski
Roślinność torfowiska Bobrowe Bagno na Suwalszczyźnie 49
Ryc. 3. Rozmieszczenie zdjęć fitosocjologieznych Distribution of phytosociological
records
Sphagnetum magellanici sphagnetosum wamstorjii. Płaty zbiorowisk te
go zespołu odznaczają się również kępiastą strukturą.
Wśród mszaru reprezentującego oba wyżej opisane zespoły występują różnej wielkości płaty z drzewostanem sosnowo-brzozowym o pokryciu 20—65% (tab. 1—E). Najstarsze drzewa mają wiek ok. 30—50 lat, a ich wysokość wynosi 4—5 m. Najstarsze 50-letnie sosny odznaczają się parasolowatymi koronami, a ich wysokość wynosi zaledwie 3 m. Nato
miast drzewa młodsze, w wieku ok. 20 lat, są dość smukłe i osiągają wy
sokość 6—7 m. Wskazuje to, iż warunki wzrostu w ciągu ostatnich 20 lat były dla drzew znacznie korzystniejsze niż poprzednio. Drzewostan ten można zaliczyć do podzespołu Sphagnetum magellanici pinetosum, opisy
wanego przez Ja sno wskiego i in. (1), chociaż nawiązuje już on bardzo wyraźnie do zespołu Vaccinio uliginosi-Pinetum. W runie bowiem zdecydowanie dominują krzewy — Vaccinium uliginosum i Ledum palu- stre, a w warstwie mchów — Sphagnum recuroum, natomiast gatunki torfowiskowe są już mniej liczne. W opisywanej grupie zbiorowisk kępo
wa struktura jest słabo wyrażona. Występują one na głębokim torfie, którego miąższość przekracza 5—6 m.
Na brzegu dystroficznego jeziorka, w obrębie pła występuje zbioro
wisko (tab. 1—B), które można zaliczyć do wyróżnionego przez J a- sn o wskiego i in. (1) podzespołu Sphagnetum magellanici sphagne
tosum recuriń. W jego płatach łatwo wyodrębniają się 2 facje: sukcesyjnie młodsza, z panującą Eriophorum vaginatum (tab. 1, zdj. 3), oraz stano
wiąca nieco dalsze stadium sukcesji — z Andromeda polifolia (tab. 1, zdj. 4).
Na północnym obrzeżu jeziora, znajdującego się w bliskim sąsiedztwie mineralnego brzegu torfowiska, występuje mszar z udziałem gatunków
4 Annales, sectio C, t. XXXIX
50 Kazimierz Karczmarz, Aleksander W. Sokołowski
mineralno-troficznych (tab. 1—A, zdj. 2). Ma on w zasadzie wszystkie cechy podzespołu Sphagnetum magellanici sphagnetosum recurui (1), ale posiada też gatunki związku Caricion lasiocarpae. Nawiązuje więc już bardzo do torfowisk przejściowych, głównie do wyróżnionego przez Jasnowskiego i in. (1) Eriophoro angustifolii-Sphagnetum recurui typicum J a s n. 1968, wariantu z Carex lasiocarpa. Bardziej typową po
stać tego podzespołu i wariantu przedstawia zdj. 1 w tab. 1. Płat ten ma jednak własną specyfikę, przejawiającą się w zdecydowanym panowaniu Sphagnum warnstorfii, a braku S. recuruum. Nie stwierdzono w nim też Eriophorum angustifolium. Być może, że reprezentuje on jakiś odrębny syntakson.
Na samym brzegu dystroficznego jeziorka, w kilku miejscach, wy
stępuje zbiorowisko złożone z dominującej Carex lasiocarpa, z dość dużą liczbą gatunków z klasy Phragmitetea, a także kilku ze związku Magno-
Tab. 2. Caricetum lasiocarpae
Lr zdjęcia i.umber of record
?c• ry ci« .ar: tw ; k r Zewów w . -over of shrub layer in X Pokrycie warstwy ziół w fc, Cover ol* herb Layer .r. . c Pckrycif wnrttwy mchów w % . Cover of aoss layer in % Powierzchnia zdjęcia w? m Curface of record ir. a*
Liczba gatunków Number of species
Caricetum lasiocarpae i (and) Caricion lasiocarpae Vanden Eergh. ap. uebrup et all»:
0429
♦
70*
1
80
23
Carex lasiocarpa
3ryum v en tri co sum 3
+ Comarum palustre ♦
Fhragadtetalia Roch.:
Lyuimachia thyraiflora ♦ Phragmites communis 2
Cnrex rostrata 1 Galium palustre ♦
Cicuta virosa ♦ Aliama plantago-aąuatica ♦
Typha latifolia ♦ Peuoedanum palustre *
Potamogetor.etalia Koch.:
i-.ottor.ia palustris ♦ > iiydrocharis morsus-rar.ae ♦
Nymphaea alba ♦
Towarzyszące (Accoapanying app.):
Le.Tina minor ♦ Galix pentundra b ♦
Ly~imachia vulgaris ♦ Salix cinerea b ♦
-pilotiua palustre ♦ Larchantia polymorpha 1 Stellaria palustris ♦ Cardamine pratenaio ♦
□parganiua minimum ♦
caricion Koch (tab. 2). Poza Phragmites communis gatunki te występu
ją w niewielkich ilościach. Są obecne też rośliny wodne z rzędu Potamo- getonetalia. Warstwa mchów jest bardzo słabo rozwinięta. Zbiorowisko to nie ma ustabilizowanego fitosocjologicznego charakteru, ale rozwija się niewątpliwie w kierunku torfowiska przejściowego, reprezentującego prawdopodobnie bardziej typową postać Caricetum lasiocarpae Koch.
Obecnie tworzy ono pływający kożuch na brzegu jeziora. Miejscami
Roślinność torfowiska Bobrowe Bagno na SuwaLszczyźnie 51 pływający kożuch stanowi w strefie brzegowej zbiorowisko turzycy dzióbkowatej — Caricetum rostratae R ii b e 1 (tab. 3).
Dużą część powierzchni jeziora pokrywają obecnie pływające liście Nymphaea alba i Nuphar luteum. Na całym prawie obrzeżu jezioro oto
czone jest poza tym 3—7 m szerokim pasem Schoenoplectus lacustris, szczególnie bujnie rozwiniętym przy północnym brzegu. Miejscami wcho
dzi on nawet dość głęboko w środkową część jeziora (ryc. 2). Od strony południowo-wschodniej i północno-zachodniej występuje szuwar złożony z Phragmites communis, a miejscami wykształcone są też niewielkie pła
ty Typka latifolia. Za pasem szuwaru występuje 2—5 m strefa Caricetum rostratae i zbiorowiska z panującą Carex lasiocarpa. Dalej, głównie od strony południowej, następują zarośla wierzbowe z udziałem Salix rosma- rinifolia, a na południowy wschód od jeziora — również Betula humilis.
Tab. 3. Caricętwm rostratae
Nr zdjęcia
Number of record 8428
‘ Pokrycie warstwy kfzewów w i Cover of shrub layer in % ' b * Pokrycie warstwy ziół w % on Cover.of•herb layer in % c ou 1 » Pokrycie warstwy mchów w %
♦ > Cover of-moes layer in % a Powierzchnia zdjęcia w? m2
s Surface óf record in nr OV
<• Liczba gatunków w : Number of species 15
* Caricetum rostratae:
Carex rostrata Phragmitetalia Koch.:
Galium paluśtre '♦
Cicuta virosa ♦
Towarzyszące (Accompańying spp?):
Comarua paluśtre •
Lemna minor 1
Lycopua europaeus ,-»t Nymphaea- .alba ♦ Calix ęinerea b ♦
Schoenoplectus lacustris Lyeimaćhia thyrsiflora
Cpilobium paluśtre Carex lasiocarpa Peucedanum paluśtre . Calliergon cuspidatum
-repanocladue fluitane
1
Pło wysokotorfowiskowe występuje od południowo-zachodniej, za
chodniej i północno-zachodniej strony jeziora. Przy końcu lata r. 1982 całe pło było osadzone na torfie ze względu na bardzo niski poziom wody
w jeziorze.
Na zachodnim, północnym oraz północno-wschodnim obrzeżu torfo
wiska wykształca się dość rozległa strefa zajęta przez zbiorowiska zespo
łu Caricetum lasiocarpae (tab. 4), poprzedzielane różnej wielkości płatami łozowiska Salicetum pentandro-cinereae (A 1 m q.) Pass. W najbardziej typowej postaci łozowisko spotyka się tylko na samym obrzeżu torfowi
ska (zdj. nr 7710).
52 Kazimierz Karczmarz, Aleksander W. Sokołowski Tab. 4. Caricetum lasiocarpae
«“r kolejny
Luccęssive nu-.Ler 1 2
A’x zdjęcia
Number of record 3419 7708
Pokrycie warstwy krze .v ów w U
Cover of siirut layer in < b ł 5 Pokrycie warstwy ziół w ł.
c 70 60
Cover of herb layer in £ Pokrycie warstwy mchów w %
Covor of 1Ł05 3 layer in. £ d f 5
Powierzchnia zdjęcia 15C 100
Surface of record in nr Liczbo gatunków
Sumber of species 23 50
Uaricetum lasiocarpae i (and) Cnricion lasiocarpae Yanden Bergh.
op. Lcbrun et all.:
Carmc lasiocarpa < 4
Ca&nrum palustre J 1
Sctfeuchzerio-Caricetea fuucae tKordh.) K. Tx.x
Carex flava ♦ 4»
Caapyliuo stcllatua «• t
Lriophorum angustifoliua •
Carcx fusca •
Pamacsia pałac tria
Yioln palustria ♦ •
^■repańocladua vernicoaua e •
□phagnum oubsecundum • 1
Towarzyszące (Accompanying spp» >1
Salix aurita b 1
• Colix r.igricans b ♦ ♦
Calix rocmarinifolia b ♦ ♦
Calix pentandra b ♦ ♦
* Frangula alnus b ♦ ♦
Calamagrc3tis caneacena ♦ t
Carex panicoa ♦ ♦
Peucedanum palustre ♦ ♦
Lysimachia vulgaria ♦ ♦
Mentha arvenois ♦ ♦
Cirsium paluątre ’ ♦ ♦
Sryum pseudotriąuetrum ♦ I
Sporadyczne (Cporadic 3Dp.)': W zdj. (in rac.) 1:
Calix cinerea b ♦, Galium palustre ♦,Lysimachia thyrsiflora ♦, Agrostis canina ♦, Corex oederi,
♦ , Corrul hudaonii ♦ , Calliergon cuapidatua ♦; w zdj. (in rec.) 2: Populua tremula b ♦ . Fiosidena adiantoides I, Orepanocladua sendtnen 1,Lythrum salicaria ♦ , Lycopus europaeus ♦, Andromeda po- lifolia ♦ , Yaccinium ulięinosum ♦,Eriophoruo va- ginstum ♦ , Aryopteria cristata Galium uligi- -nosum ♦ , Jcutellaria galericulata ♦jJrosera ro-
tundifolia ♦ , Utricularia intermedia ♦
Zdjęcie nr 7710: pokrycie warstwy drzew 20*/», pokrycie warstwy krzewów 75’/#, pokrycie warstwy ziół 60*/», pokrycie warstwy mchów 5*Z». Ch. Salicetum pentandro-cinereae: Salix cinerea b — 4, S. aurita b — 1, Ch. Alnetalia glutinosae R. T
ł: Dryopteris thelypteris 2, Carex elongata 2, Calamagrostis canescens 1, So- lanum dulcamara +, Lycopus europaeus +, Dryopteris cristata +; towarzyszące gatunki: Alnus glutinosa a — 1, Frangula alnus b — +, Carex uesicaria 1, Lysima
chia vulgaris 1, Filipendula ulmaria 1, Galium elongatum 1, Carex hudsonii +,
C. flava +, Lythrum salicaria +, Veronica scutellata +, Scutellaria galericulata +,
Peucedanum palustre +, Comarum palustre +, Caltha palustris +, Eąuisetum
palustre +, E. limosum +, Viola palustris +, Cardamine pratensis +, Dryopteris
spinulosa +, Rubus idaeus +, Lysimachia thyrsiflora +, Mentha arvensis +, Ra-
nuncuius {lammula +, Calliergon cuspidatum 1, Climacium dendroides 1, Mnium
Roślinność torfowiska Bobrowe Bagno na Suwalszczyźnie 53 elatum
1,M. punctatum +, Fissidens adiantoides +, Sphagnum recurpum +, Brachythecium rutabulum +.
Torfowisko Bobrowe Bagno odznacza się znaczną miąższością osadów torfu sfagnowego i sfagnowo-turzycowego. W pobliżu jeziora pokład torfu wraz z gytią przekracza 10 m. W odległości 500 m na zachód od jeziora, w miejscu zdjęcia nr 8432 — 7,5 m, w miejscu zdj. nr 8436
— 6,5 m i w miejscu zdj. nr 8437 — 4,5 m (ryc. 3).
WNIOSKI
Roślinność torfowiska Bobrowe Bagno reprezentuje 6 zespołów i 3 podzespoły.
1. W grupie roślinności torfowisk wysokich w oparciu o klasyfikację Jasnowskiego i in. (1) wyróżniono 2 zmienne zespoły sfagnowe mszarów: a) Sphagnetum juści i podzespół Sphagnetum juści typicum, b) Sphagnetum magellanici boreale z 2 podzespołami — Sphagnetum magellanici pinetosum i Sphagnetum magellanici sphagnetosum recurui.
2. W grupie roślinności torfowisk przejściowych stwierdzono tylko 1 zespół najbardziej zbliżony do Eriophoro angustijolii-Sphagnetum recurvi typicum i wariantu z Carex lasiocarpa.
3. Turzycowiska reprezentują 2 zespoły: Caricetum lasiocarpae oraz Caricetum rostratae.
4. Zaroślowe zbiorowiska łozowe należą tylko do Salicetum pentan- dro-cinereae.
5. Na torfowisku stwierdzono występowanie 5 rzadkich gatunków borealnych (ryc. 5).
Ryc. 5. Rozmieszczenie rzadkich gatun
ków roślin naczyniowych i mszaków:
Distribution of rare species of vascular plants and bryophytes:
1 — Betula humilis, 2 — Oxycoccus microcarpa, 3 — Carex chordorrhiza, 4 — Mylia anomala, 5 — Sphagnum fimbria-
tum
54 Kazimierz Karczmarz, Aleksander W. Sokołowski PIŚMIENNICTWO
1. Jasnowski M., Jasnowska J., Markowski S.: Ginące torfowiska wysokie i przejściowe w pasie nadbałtyckim Polski. Ochr. Przyr. 33, 69—124 (1968).
2. Kondracki J.: Regiony fizyczno-geograficzne Polski. Wydawn. Uniw.
Warszaw., Warszawa 1977.
3. Sokołowski A. W.: Województwo białostockie, łomżyńskie, suwalskie.
Nasza Przyroda, Wydawn. Ligi Ochr. Przyr., Warszawa 1980.
P E 3 IO M E
T
op4>
hhhkEoópoBe Earno naxoflHTca
bBocTOHHO-CyBajibCKOM npnoaepbe
b
7
kmHa ioro-3anafl
otCelin. B BOCTOHHOń nacTH Top«t>annKa jiexnT Heóojibuioe o'ieHb MejiKOe .nncTpotfcHoe O3epo. Han6ojibmyio noBepxHOCTb Top4>«HHKa 3aHMMaer acparnOBoe
óojiotoSphagnetum fusci. PacTMTejibiiocTb TopcpHHMKa
othctjihbo«e-
jihtcb