Niektóre Productidina (Brachiopoda) z wizenu górnego Gałęzic

Kwart~lnik Geologiczny, t. 29, nr 2, 1985 r., str. 301- 328

Halina ŻAKOWA

Niektóre Productidina (Brachiopoda)

z wizenu górnego ^Gałęzie

Z rodzin: Leioproductidae. Buxtolliidae i Tolmatchoffidae opisano 6 gatunków, 2 okazy podobne do gatunków oraz Productina sp. I. Kolekcja pochodzi z wychodni wapieni organodetrytycznych synkliny gal~zickiej, głównie ze wzgórza Todowa Grząba. Stwierdzone taksony mają na ogół szeroki

zasięg stratygraficzny a w Gałęzicach wyst~pują w poziomach Goniatites crenistria (Goo) i G. stria-

luS (GoP).

UWAGI WSTĘPNE I ZNACZENIE STRATYGRAFICZNE

Praca zawiera pierwsze opisy i ilustracje okazów z trzech rodzin

pochodzących

z bogatej kolekcji ramienionogów zebra nych w latach 1960 - 19 72 z utworów karbonu synkliny

gałęzickiei

w Górach

Świętokrzyskich

(fig. I). Okazy znaleziono w

górnowizeńskich

wapieniach organodetrytycznych

odsłoniętych

w NW i SE

części

synkliny (tab. I) i opisanych

wcześniej

(H.

Żakowa,

1976, fig.

1,4,5,8,

13, 14;

H. Jurkiewicz, H. lakowa, 1978, fig. I).

Stan zachowania okazów (w sumie 168) jest dobry,

chociaż

powszechna re- krystalizacja.muszli i skorupek

często

zaciera elementy

rzeźby,

budowy

wewnętrznej

i zawiasowej. W

związku

z tym oraz fragmentarycznym na

ogół

zachowaniem oka- zów

część

z nich

określono

tylko rodzajowo (tab. 1) na podstawie widocznych cech orna mentu i morfologii. Do

Plica/ifera

sp. ind. zaliczono fragmenty dysków wisce- ralnYGh (po rekonstrukcji

mogą należeć

do okazów o

szerokości

10-40 mm).

Produc/ina

div. sp. ind.

obejmują szczątki

skorupek ramieniowych i

nóżkowyc.h

pokryte

różnej szerokości żeberkami

promienistymi (po rekonstrukcji okazy o

szerokości

10 - 30 mm) a

Bux/onia

sp. ind. to fragmenty

części wierzchołkowej

lub

środkowej

skorupek z

charakterystyczną rzeżbą. Pozostałe

egzemplarze

należą

w

większości

do rodziny

Leioproduc/idae

i

pochodzą głównie

z NW

części Gałęzie, zwłaszcza

ze wzgórza Todowa

Grząba,

podobnie jak

większość

okazów z rodzin

Bux/oniidae i To/matchoffiidae. .

Badania

potwierdziły występowanie

w

Gałęzicach

2 gatunków cytowanych

przez J . Czarnockiego (1916) -

Produc/us mes%bus

PhilIips,

P. plica/ilis

Sowerby

302

^Halina Żakowa

~6 [!!J12

t...:,s0"' ~5

0

¹¹

D' am

¹⁰

5tratygrafi a

0 ' ^t·:-:·:I.

• • • 0 ' 1"llJ.

> ^warstwy

.' ^M'

z.

Gox

z.lechówka

~

V3c

b ^d

'0

t!) a

Z

["

W V3b

N

~ V3a

V1-2 warstwy zsrębiańskie

Tn1b-3

Fig. l. Mapa geologiczna i stratygrafia karbonu synkliny gałęzickiej z lokalizacją opisanej fauny Geological map and stratigraphy oC the Carboniferous in the Gałęzire Syncline and loeation oC faunistic localities

I - zarys wychodni paleozoiku świętokrzyskiego; 2 - żywel; 3 - famen (D); 4 - gl6wnie lurnej typu warstw z8rębiańskich (wz); 5- 9 - wizcn górny: 5 - ogólnie utwory poziomów Goniali/es Ul!ni.ftria i G. Slria/us, 6 - mar- gle, 7 - wapienie organodetrytyczne. 8 - skały piroklastYCl:ne, 9 - utwory poziomu G. granosus. warstwy z Lechów- ta; 10 - perm; II - udowodnione poziomy biostratygraficzne; 12 - wyst~powanie okazów z rodziny Leioproduc- tidae (L), Bux/oniidrre (B) i TolmalChoffiidae (T); a .. d - przekroje wapieni; TG - Tooowa Grząba

I - outline or Paleozoic outcrops in the Góry Świętokrzyskie MIs; 2 - Givetian; 3 - Famennian (D); 4 - mainly Tournaisian or the Iype or Za~by Beds (wz); 5-9 - Upper Visean: 5 - generally strala or Goniatites creniSlria and G. slria/w Zones. 6 - marls, 7 - organodetrital limestones, 8 - pyroclastic rock" 9 - strata or G. granosus Zone, Lech6wek Beds; 10 - Permian; 11 - proven biostratigraphic zones; 12 - occurrence or specimens or families Leioproductidae (L), Buxtoniidae (B), and TolmalChoffiidae (T); a.. d - limestone sections; TG - To·

dowa Grząba

i 4 gatunków cytowanych przez S. Kwiatkowskiego (1959) wymienione

wyżej

Oraz

P. (Thomasella) margaritaceus

Phillips,

P. (Th.) pectinoides

Phillips.

Pozostałe

gatunki i inne

bliższe

klasyfikacje autorki nie

były

sygnalizowane z

Gałęzie.

Wy- konane

już

opracowania ramienionogów z

podrzędu Productidina (dotyczące

rodzin:

Gigatltoproductidae

i

Semip/anidae są

w druku)

wskazują, że

omówione w tej pracy rodziny

są

rzadko reprezentowane w górnym wizenie

Gałęzie,

podobnie jak rodziny:

Productellidae, Linoproductidae

a nawet

Gigantoproductidae.

Z

dostępnego piśmiennictwa

wynika,

że

rodzaje:

Acan/hop/ecta, Marginatia

i

Se/igerites występują

w dolnym karbonie a rodzaje:

P/ica/ifera, Productina

i

Buxto- nia mają

szerszy

zasięg

pionowy.

Acan/hop/ec/a mes%ba

(Phillips).

Plicatifera plicatilis

(Sowerby),

Productina margaritacea

(Phillips) i

Setigerites j1iegeli

(Paeckel- mann) to taksony bez

większego

znaczenia stratygraficznego ; w Europie Zachod- niej i w Polsce

występują

w turneju i wizenie

bądź

w wizenie

niższym

i

wyższym

(fig. 2). Przypuszczalnie dotyczy to

też Produc/ina pectinoides

(Phillips), o ile po-

twierdzi

się

jej

występowanie

w Polsce w wizenie dolnym. W przeciwnym przypadku

,

,

~

"

-S

_o

. ~ ,

...,

{l

•

:~

;; o

, '"

{l

•

li',

~

'"

_<; ^o

.§

..::

Niektóre Productidina (Brachiopoda) z wizenu górnego Galęzie

Występowanie ilościowe i pozycja stratygraficzna opisanej fauny w dolnym karbonie synkliny galęzickiej

Część NW Część SE

000, 15 Oop~ 16i 000, 15

Taksonomia a' ^{Todowa Grząba} a d c

XX, VIII ... XXI, XX,

wkop XIV, VI,

XXI, IX XIVa, XV,

IX, + XXII,

XXIII ²² XVII XIII

XXIII

A canthop/ecla mes%-

ba 3 5 13 l l 3 l

Plicati/era plicalilis 5 l - - - 2 4

Plicalifera sp. ind. l l 4 - - l

-

Produclina margarita-

cea ^- 2 27 l - l I

Productina pectinoides 4 9 10 4 - l -

Productina sp. I l l - - - - -

Productina div. sp. ind. I 5 6 l - - -

Produclina?

er.

^trans-

I'ersistriata 7 9 - - - - -

Buxtonia scabricuJoides - l 10 - -

-

^-

Bux(onia sp. ind. - - 4 l - l -

Marginalia

er.

derupto-

ides

-

^{2 2 - - - -}

Seligerites fliegeli J - l - - I ^-

'" - przekroJe, ... - przekopy, + - odkrywka

303

Tabela J

•

'0 N

b _-"

•

o

•

.D

II,

~

IV

•

c

~ ~

.."

- 27

5 17

- 7

- 32

2 30

- 2

- 13

- 16

- II

- 6

- 4

- 3

(nieznana

^W

Europie Zachodniej

poniżej

wizenu górnego)

może być wskaźnikiem

pomocniczym dla ustalenia wieku osadów nie starszych od wizenu górnego. Zda- ni em autorki takim

wskaźnikiem

dla obszaru Europy Zachodniej i

środkowej

jest Buxtonia scabricu/oides (Paeckelmann). W Europie Wschodniej gatunek ten

sięga

w karbon górny, podobnie jak Acanthop/ecta mes%ba (Phillips) i Productina mar- garitacea (Phillips). Ostatni i Setigerites jliegeli (Paeckelmann)

występują też

w Azji a Plicatifera margaritacea (PhilIips) w

północnej

Afryce, co

świadczy

o szerokim

zasięgu

geograficznym taksonów.

Opisana fauna znajduje

się

w archiwum zbiorów geologicznych Oddzialu

Świętokrzyskiego

Instytutu Geologicznego w Kielcach (IG Kielce OS-182, OS-183).

Autorka

składa

serdeczne

podziękowania

Pani Halinie Topaczewskiej za wy- konanie fotografii okazów oraz Paniom Jadwidze

Krężołek

i Alfredzie

Maszoń­

skiej za

wykreślenie

figur.

TU R N Ii:l W

,

_Z

•

^N

HASTARIAH

I

^IYORIAN MOUNlAClAN

I

^LIVIA.N WARNANTI,AN N A

'"

~I

^5' _N

I

^{5' f'}

I

^5'

_I~

^<li

ili ,.

~ ~

H ^{Arundianl ~kerian}

Cource.ye.n Asbian Brig8ntian Pend!",ian Amsącrgian

O'IOI<i",r.an Atportian

~ ~

i!:

^{rt: N Ol}

""

^{;p. l"}

". ^'"

~I _{~ I N} O'

4'0'

_{f' [;' }" :rl} ^_N _p łl~ go _li'

I .f '"

-~ I hypocbo<-ea ~ ^-~ mirus lmu.ima 9g'antcv. glebra l.li.Slimus ledelburgrnsis

I"",

Chu. Kin l Rwd, EL Bobr"ikov Touta lAleksin Mikhailov . . ~V T;v.uss. I Sluh"!) ^Proły.

-

^{TURNEJ w}

^,

^{Z E N} SERPUI<HOVIAN

doln\;l garny dolo, irodkowy gom':j oen

.: ---- --- ---

^~_

.. ^._.

~ ^{e t} J

, , , , , , , , ,

0 0

. . . . . . ...

--- - --_ - ^{... -}

0---0--0' .... 0-0--0

, , ,

~

, ,

~

... . ... .

II ~I

•

^{'U U H}

1-.: -_.- , , .

0 0

. . . . , . .

~

. . , . . . . . , ^{. . . .} --- .

o ....

. . .

-<>-

. . . . ^{. .} . ^- .. ... .. ..

----

<>-<>--<

, , ,

>-<> ^~

,

• ^,

^{I • • • • I}

-N :I( ^{l (} , I I, H H

--- _, ,

0--0---9- 4 ) c

,

>-O

C>--O--:l : J : >-o-o--v

• I I •

~

• --

^m

^-

^{• ~ l .~.}

. . . . . ..

- - - -

-

^{w . -}

U R ^wES'TFAL

..

ⁿ

_•

Klnc:krscoulian Mar5denian YG!8donian

Ji>

'"

^"~

^,

^{I >.}

bi~ulcałi1ormis ł

I

^inferus

*

BASHKIRI,AN

,

^-

.

tl"OSCOVlAN kirbor. środkowu

,

, , , ,

~

... ....

c m

R

" a

^{~ N m-}

[ ^,;;:

^{00 ,}

e-

;;-

• 5.

_m

o.

,

o

N

•

V> ~

~

'"

Acanthoplecta

",esobb.

Plicatif~ra plicałilis

Producłina margariłacaa

Produdina przctino~

Buxtonia

sca~

Set;gorił<s fli(~gidi - - - -

w

~

:I: ~

g

~

""

~

Niek.tóre Productidina (Barchiopoda) z wizenu górnego Gałęzie

OPIS SYSTEMATYCZNY

Rodzina Leioproductidae Muir-Wood et Cooper,

1960

Rodzaj

Acanthop/ecta

Muir-Wood et Cooper,

1960

Acanthop/ecta mes%ba

(Phillips,

1836)

(Tabl. I, fig.

1- 4)

305

1931 ProdUCIUS (PUcali/era) mes% bus Phillips; W. Paeckelmann, p. 118, tab. 6, fig. 3-4 (cum synon.).

1966 Acanthop/ecta mes%ba (Phillips), C.H.C. Brunton, p. 201, tab. 5, fig. 16-22; tab. 6, fig. 1-5 (cwn synon.).

1974 Acanthop/ecta mes%ba (Phillips); N.W. Kałasznikow, p. 64, tab. 15, fig 7-8, 17 (cum synon.).

M a t e r i a ł: 27 okazów (20-36 mm szerokości) - 20 uszkodzonych skorupek nóżkowych, l odlew

zewnętrzny tej skorupki, 4 niekompJetne odlewy zewnętrzne i 2 fragmenty skorupek ramieniowych (05-183/1- 19, 05-183/35).

W y m i a r y 4 okazów w mm:

05-183 W W, L W:L H Skorupka

IIb 30 27 23 1,30 15 nóżkowa

3 35 32 25 1,40 17? nóżkowa

II. 36 33? - - 16 nóżkowa

4 36 30 21x 1,701

-

^ramieniowa

w - najwi~ksza szerokoić. w₁ ^- szerokość poniżej uszek, L - dlugosc. H - wysokość wypukloSei lub

wkl~słości, CI - długość zgi~cia. R - liczba zmarszczek koncentrycznych. O - liczba żeberek promienistych ko- lejno w odleglości 10 (a). 20 (b), 30 (c). 50- 80 (d) mm od wierzchołka i przy brzegu pTlednim (e). x - w przy-

bliżeniu po rekonstrukcji

u wag i. Skorupki

nóżkowe

charakterem morfologii skorupki najbardziej

zbliżone są

do okazów z Wielkiej Brytanii , Belgii,

Reńskich

Gór

Łupkowych

oraz z Jugowa i Sokolca (H.

Żakowa, 1966,

str.

68).

Na okazach z

Gałęzie wyraźne są

nasady kolcowe na

podłużnym fałdzie środkowym

usytuowanym w szerokiej,

różnej głębokości

zatoce. Kolce

są

rzadsze i rozrzucone na welonie, bokach i zmar- szczkach koncentrycznych

części

tylnej, na

ogół

rozmieszczone naprzemianlegle, niekiedy jednak z

tendencją

do ustawienia w

rzędach

poprzecznych, podobnie jak na okazach radzieckich (T.G. Saryczewa, A.N. Sokolska,

1952,

str.

91). Często poniżej

nasad kolcowych zaznacza

się

lekkie ,

podłużne

zgrubienie skorupki jak na okazach brytyjskich i belgijskich (H. Muir-Wood, G.A. Cooper,

1960,

tab.

44,

fig .

10-

17), interpretowane przez niektórych badaczy jako

podłużne fałdy

lub

żebra

(J. Jarosz,

1918,

str.

122;

A.P. Rotaj,

1941,

str.

95).

Skorupki ramieniowe z

płaskim

na

ogół

dyskiem wisceralnym oraz

wąską bruzdą środkową

w

obrębie

niskiego wzniesienia silniej kolankowato

załamane

(czasem i z

przegięciem

welonu)

(

Fig. 2. Zasięg stratygraficzny opisanych gatunków Stratigraphic ranges

ar

the described species

1- 2 - Polska (I - Góry Świ~10krzyskie, 2 - inne obszary: Sudety Zachodnie, Wyżyna Śląsko-Krakowska. lu- belski basen karbOński); 3 - Europa Zachodnia (Wielka Brytania, Belgia. Republika Federalna Niemiec. Hiszpa- nia); 4 - europejska c~śi: ZSRR (synekJiz.a mosk.iewska, basen donieck.i, Ural); 5 - azjatycka c~Sć ZSRR (Ka- zachstan. Tajmyr); 6 - Afryka północna: 7 - poziomy bioslralygraficzne

1-2 - Poland (l - Góry Świtttokrzyskie MIS, 2 - other areas: Western Sudety MIS, Silesian- Cracow Upland, Carboniferous Lublin Basin); 3 - Western Europe (Great Dritain, Belgium, RFG, Spain); 4 - European part or the USSR (Moscow Syneclize, Donets Basin. Urał Mts); 5 - Asiatic part ofthe USSR (Kazakhstan. Taymyr Pcnin- sula); 6 - North Affica: 7 - bioslratigraphic zones

306

^{Halina Żakowa}

niż skorupki nóżkowe. Liczba zmarszczek koncentrycznych na dysku wisceralnym

dochodzi do

18

(z reguly 2 - 3 na 2 mm);

pomiędzy

nimi rozrzucone i liczne

wglębie­

nia

odpowiadające

kolcom

skorupki nóżkowej,

ustawione w

rzędzie

na

brużdzie środkowej. Części

przednie obydwu

skorupek są

gladkie

lub gęsto

pokryte

liniami

przyrostu.

W y

S t ę

P o w a

n i e. Polska:

Góry

Świętokrzyskie (Galęziee),

Sudety

Za-

chodnie

(?

Srebrna Góra

-

wizen

środkowy,

Jugów, Sokolec

-

poziom

Goa), Wyżyna Śląsko-Krakowska

(dolina Raclawki, Szklarki

-

turnej dolny"

-

górny, poziom

Levi/uJia humerosa) ;

Anglia,

Irlandia, Szkocja,

RFN

(wizen

górny); Belgia (turnej

górny -

wizen dolny);

ZSRR

(synekliza moskiewska

-

namur dolny,

Ural

Pólnocny, basen

doniecki -

wizen dolny).

Rodzaj PUca/ilera

Chao, 1927 P/ica/itera "lica/ilis (Sowerby, 1824)

(Tabi.

I,

fig. 5-7; tabi. II, fig.

1-3;

tabi. V, fig. 5)

1918 Produc/us plita/ilis Sowerby; J. Jarosz, p. 91, tab. 2, fig. 8.

?193\ Productus (Plicatifera) plicarills Sowerby; W. Paeckelmann, p. 115, tab. 6, fig. ]- 2 (cum synon.).

1960 Plicatyera plica/ilis (Sowerby); H. Muir-Wood, G.A. Cooper, tab. 56, fig. 13-23.

1961 Productus (Plicotifera) plicotilis Sowerby; C. Pareyn, p. 209, tab. 26. fig. 5.

1966 Plicati[era plica/ilis Sowerby C.H.C. Brunton, p. 204, tab. 6, fig. 6 - 15; tab. 7. fig. I -18; lex!

fig. 8 (cum synon.).

1974 Plicatifera plicatilis (Sowerby); N.W. Kałasznikow, p. 46, tab. 27, fig. 4- 5.

M a t e r i a I: 17 okazów (od 24 do ok. 40 mm szerokosci) - 8 przeważnie uszkodzonych (welony, uszka) skorupek nóżkowych, 9 niekompletnych skorupek ramieniowych jodlewów (OS-183/25- 34).

W y m i a r y 4 okazów w mm:

OS-183

w

L W:L H R Skorupka

31 24x - -

-

ⁱ⁵ ramieniowa

32 26x 15 l. 73? - 17 nóż kowa

27 30 - - - 19 ^nóżkowa

29 32 23 1,39 18 22 nóżkowa

o P i s. Muszla

średniej wielkości,

poprzecznie

wydlużona,

kolankowato

za-

lamana o prawie nie oddzielonych, szerokich i plaskich uszkach. Skorupka

nóżko­

wa

slabo

wypukla,

w części

tylnej z

plytką zatoką.już powyżej

kolankowatego zalamania

i

na lekko

zgiętym

dlugim welonie;

część

umbonalna slab o wzniesiona

z

malym wierzcholkiem

nie wysuniętym

ponad prosty brzeg zawiasowy, królszy od

największej szerokości przypadającej poniżej

uszek;

ślady stosunkowo dużych

diduktorów.

Skorupka ramieniowa z prawie

płaskim

dyskiem wisceralnym, wznie- sieniem medialnym w okolicy kolankowatego

zalamania,

krótkim welonem po-

lączonym

pod prawie prostym

kątem z dyskiem wisceralnym; ślady wąskich

walecz- ków bocznych i

wąskiego

septum

śrbdkowego. Część

wentralna i d

ysk

wisceralny pokryte zmarszczkami koncentrycznymi (do I mm

szerokości powyżej

kolankowa-

tego załamania), liczniejsze na skorupce ramieniowej, oddzielone bruzdami o sze-

rokości zbliżonej do zmarszczek; na ostatnich rOzrzucOne nasady kolców. Zmarszcz-

ki i bruzdy

pocięte słabo zaznaczonymi żeberkami

promienistymi

(9-10 na 5 mm

szerokości).

Na welonie skorupek

nóżkowych gęste

linie przyrostu

i rzadkie kolce;

Niek.tóre Producridina (Brachiopoda) Z wizenu górnego Gałęzie

307 ostatnie

też

na

bokach

skorupek i przy brzegu zawiasowym.

Pod zewnętrzną

war-

stwą'

welonu cienkie

,

nitkowate i proste

prążki

promieniste (30 - 36 na 10 mm sze-

rokości),

które nie

są kontynuacją żeberek

promienistych (tabl. 11,

fig.

2a).

U wag i.

W morfologii i ornamencie

zewnętrznym skorupek brak różnic

w stosunku do okazów z Europy Zachodniej,

pólnocnej

Afryki

i

Uralu.

Na

uwagę zasługuje,

niedoceniona

dotąd

diagnostycznie,

obecność

nitkowatych

prążków

promienistych, wyraźnych też

na okazach

ilustrowanych

przez H.

Muir-Wood i G.A. Coopera (1960) a odnotowana już

przez

L.

de Konicka (1847) i T. David-

sona

(1861). Nie wspomina o nich C.H.C. Brunton (1966),

podkreśla

natomiast

występowanie żeberek

promienistych oraz kolców w skorupce ramieniowej

,

co potwierdza opis okazów

z Gałęzie.

W

y s t ę

P o

w a n i e. Połska:

Góry

Świętokrzyskie (Gałęzice),

Sudety

Za- chodnie (Wałbrzych, ?Wojbórz -

poziom Goa, niższa część GoP), Wyżyna Śłąsko­

-Krakowska (dołina Racławki -

poziom Levirusia hum

erosa) ;

Anglia, Irlandia

,

RFN

(fig.

2); ZSRR

(synekliza

moskiewska

,

basen

doniecki - wizen

górny

, Ural Północny -

turnej

górny -

wizen

dołny); północna

Afryka

(fig.

2).

Rodzaj

Productina

Sutton, 1938

Produclina margarilacea

(Phillips, 1836)

(Tabl.

IV, fig. 3; tabl. VI

, fig.

2)

1961 Produclus·TllOmasina·margariraceus Phillips; C. Pareyn, p. 209, tab. 26, fig. 6.

1966 Argentiproduclus margarilaceus (PhilIips); H. Żakowa, p. 66, tab. S, fig. 5-6.

1966 Produclina margaritacea (Phillips); CH.C. Brunton, p. 209, tab. 8, fig. 1 - 19; tab. 15. fig. 1-8 (cum. synon.).

?1969 Argenliproducrus marxarilaceus (Phillips): N.W. Litwinowicz et al., p. 155, tab. 7, fig. 18- 19 lcum synon.).

?1973 Argenriproduclus margaritaceus (PhilIips); D.W. Naliwkin, N.N. Fotiewa, p. 29, tab. 4, fig. 15.

1974 Productina margarilacea (Phillips) N.W. Kałasznikow, p. 45, tab. 15, fig. 1-4.

M a t e r i a ł: 32 okazy (12 - 33 mm szerokości) - 26 w większości uszkodzonych skorupek nóżko·

wych, 6 niekompletnych skorupek ramieniowych (OS·183/44-52).

W y m i a r y 4 okazów w mm:

OS·IBl ^W L W:L H O Skorupka

44 15

-

^{- 6,5 -} nóżkowa

45 2l 16 1,44 9,6 a/l6, b/12 nóżkowa

47a 25 17 1,47 10,5 a/14, b/14 nóżkowa

46a llx 25? 1,32 ? 16,0 ./16, b/14, nóżkowa

c/12

U

wag i. Skorupki

nóżkowe z Gałęzie są szersze niż znane z Reńskich

Gór

Łupkowych

(W. Paeckelmann, 1931),

Wałii

i syneklizy moskiewskiej (T.G. Sary- czewa, A.N.

Sokołska, ł952). Kształtem, wypukłością i ornamentem są

najbardziej

zbliżone

do okazów

z

obszaru Sudetów, Belgii i Irlandii. Skorupki ramieniowe

są

stosunkowo

mocno

wklęsłe,

pokryte, podobnie jak

nóżko

we,

gęsto

liniami przy-

rostu. Niekiedy

na bokach i uszkach

mają

delikatnie zaznaczone zmarszczki kon-

centryczne,

miejscami

w części

wentralnej

"blaszki"

przyrostowe. Rzadkie nasady

kolcowe przy brzegu

zawiasowym

i na uszkach.

Żeberka

promieniste

często

nie-

regularne,

podziełone w części

przedniej i

w środku długości skorupek; sporadycz-

nie nowe

żeberka

przez

wtrącenie.

308

Halina Żakowa

w y s t

ę

P

O

w a n i e. Polska: Góry

Swiętokrzyskie (Gałęzice),

Sudety Za- chodnie

(Wałbrzych,

Jugów, Sokolec,

Czerwieńczyce,

?Wojbórz - poziom Goa,

niższa część Go~), Wyżyna Śląsko-Krakowska

(dolina Szklarki,

Racławki

- turnej dolny?-górny, Orlej - poziom D,); Anglia, Irlandia, RFN (wizen gór- ny); Belgia (turnej górny - wizen) ; ZSRR (synekliza moskiewska -

głównie

poziom stieszewski, basen doniecki, ?Kazachstan - wizen górny - namur dolny, U ral -

przełom

turneju z wizenem);

północna

Afryka (fig. 2) .

Productina peclinoides

(Phillips, 1836) (Tabl.

III,

fig . I - 6)

? e.p. 1918 Producrus margarirQceus PhilIips; J. Jarosz, p. 79, tab. l, fig. 16-17 (non 12- 15).

1966 Argentiproducrus pecrinoides (Phillips); H. żakowa, p. 67, tab. 5, fig. 3a-b, 4a-b, tab. 6, fig.

3a - c, 4.

1968 PrQductina pectinoides (Phillips); C.F. Winkler Prins. p. 75. tab. l, fig. 13 -14; text-fig. 15 (cum SynOD.).

1979 Productina pectinoides (Phillips); M.L. Martinez Chac6n, p. 132, tab. 12, fig. 14-23.

M a t e r i a ł: 30 okazów (od lS do ok. 40 mm szerokości) - 20 przeważnie uszkodzonych skorupek nóikowych i odlewów, 10 w większości niekompletnych skorupek ramieniowych czasem z odle- w.mi (OS-183/53 - 73).

W Y m i a r y 7 okazów w mm:

OS-183

w

L W:L H O Skorupka

56 17 - - - d/l2 ramieniowa

60 20 18 1,11 11 a/lO, bIlO nóżkowa

54. 25 23 1,09 12 ./11, b/lO nóżkowa

68 26 25 1,04 13 ./11, b/19, d/9 nóżkowa

64b 29 27 1,07 18 ./9, b/8, c/8 nóżkowa

59 32 - - 14 - b/7- 8, c!8 ramieniowa

64. 34 31 1,10 17 b/9, c/7, cl9 nóżkowa

U wag i. Okazy cechuje niewielka

zmienność kształtu, gęsc!e]

ustawione linie przyrostu na skorupce ramieniowej , znaczna

wklęsło-wypukłość, małe

uszka z kolcami (1 - 2?), strome boki,

słabo

zachowane "blaszki" przyrostowe i charak- terystyczne szerokie,

płasko zaokrąglone żeberka

promieniste, podzielone w

środ­

ku

długości

skorupek i w okolicy brzegu przedniego.

Żeberka są

rzadsze

niż

na okazach spotykanych w Hiszpanii, a

wykształceniem

i

ilością odpowiadają

ob-

serwowanym na okazach z obszaru Sudetów (W. Paeckelmann, 1931) ; analogie

dotyczą też

cech morfologicznych.

Ślady małego, siedzącego

i podzielonego wy- rostka zawiasowego oraz krótkich,

wąskich

i

odgiętych wałeczków

bocznych

potwierdzają

zaliczenie do rodzaju

Productina.

W y s t

ę]l

o w a

Ii

i e. Polska: Góry

Świętokrzyskie (Gałęzice),

Sudety Za- chodnie

(?Jabłów,

?Witków,

Wałbrzych,

Sokolec, Jugów - poziom Goa,

niż­

sza

część Go~). Wyżyna Śląsko-Krakowska

(dolina Rac/awki - poziom

Levi- tusia humerosa),

lubelski basen

karboński

(otwór Niedrzwica 3,

według

K. Korejwo

i

L.

Tellera - wizen górny); Anglia (poziom D,); Hiszpania (dolny baszkir).

Niektóre Productidina (Brachiopoda) z wizenu górnego Gał~zic

Productina

sp. l (Tab!. IV, fig

.

2)

309

M a t e r i a I: 2 okazy - skorupka nóżkowa z odlewem wewnętrlllym części umbonalnej i mocno uszkodzona skorupka nóżkowa (05·183/74 -75).

W Y m i a r y 2 okazów w mm:

05-183 W L W:L ^H CL O Skorupka

75 291 30? 0,97? 17 - _c/9 nóżkowa

74 38 39 0,97 23 ca 50 b/8, c/8, e/8 nóżkowa

o p i s. Muszla

średniej wielkości,

kolista,

zwężona

w

części

tylnej;

największa szerokość poniżej środka dlugości.

Skorupka

nóżkowa

regularnie i mocno wypukla o stromych bokach, malych nieoddzielonych uszkach, z silnie

wzniesioną, wąską częścią

umbonaln" o

małym zagiętym wierzchołku,

nieznacznie

wysuniętym

nad brzeg zawiasowy. Siady adduktorów (?)

wydłużone. Żeberka

promieniste szerokie, plasko

zaokrąglone

oddzielone

wąskimi

bruzdami,

dzielą się

w okolicy

środka dlugości

i silnie

zaokrąglonego

brzegu przedniego.

Słabe

zmarszczki koncentryczne na bokach i uszkach; kolce rza<llw rozrzucone w

części

wentralnej, po 3 na uszkach i po l po obu stronach

wierzchołka. Gęste

linie przyrostu.

U

wag i. Okazy ogólnym

kształtem przypominają Productina sampsoni

WeUer (H. Muir-Wodd, G.A. Cooper, 1960, tab. 123, fig. I -10) a

wykształceniem żeberek P. pectinoides (PhilIips).

Od ostatniej

różnią się

charakterystycznym

zwęże­

niem

części

tylnej,

większą wypukłością

i

ilością

kolców na uszkach. Brak skorupek ramieniowych, budowy zawiasowej i

wewnętrznej

utrudnia

bliższe

korelacje, jak i

wyróżnienie

nowego taksonu.

W y s t

ę

P o w a n i e. Polska: Góry

Świętokrzyskie (Gałęzice).

Productina? cf. transversistriata

(Paeckelmann, 1931) (Tab!. V, fig. 3, 4)

M a t e r i a ł: 16 okazów - 10 uszkodzonych skorupek nóżkowych, 6 fragmentów skorupek ramie- niowych (05-183/76 - 83).

W Y m i a r y w mm: W - 20-40; O - przeciętnie a/22, b/22, c/20.

O p i s. Muszla

średniej wielkości,

poprzecznie

wydłużona,

z szerokimi uszka- mi. Skorupka

nóżkowa słabo

i równomiernie

wypukła,

ramieniowa umiarkowa- nie

wklęsła.

Liczne, stosunkowo cienkie,

trochę

nieregularne,

często

podzielone

żeberka

promieniste oddzielone bruzdami o

szerokości zbliżonej

do

żeberek, gęsto

pokryte liniami przyrostu

wyraźnie żłobkującymi żeberka.

U

wag i. Podane cechy

sugerują podobieństwo

opisanego gatunku do Argen-

tiproductus transversistriatus

(Paeckelmann), znanego z wizenu górnego Sudetów, Zachodnich i Lasu

Frankońskiego

(W. Paeckelmann, 1931; H.

Żakowa,

1958, 1966; H.

Żakowa,

C.

Żak,

1962; J. Gandl, 1970). Specyficzne

wykształcenie

linii przyrostu przypomina

mikrorzeźbę

rodzaju Balakhonia

(T.G. Saryczewą

i iP.,

1963).

Niejasność

klasyfikacyjna gatunku wynika

też z

opinii J. Gandla; który zalicza go do rodzaju Slriatifera

należącego,

podobnie jak i rodzaj

Balakhonia,

do rodziny

Linoproductidae.

W y s t

ę

P o w a n i e. Polska

:

Góry

Świętokrzyskie (Gałęzice).

310

Halina takowa

Rodzina

Buxtoniidae

Muir-Wood et Cooper, 1960 Rodzaj Buxtonia Thomas, 1914 emend . Muir-Wood, 1928

Buxtonia scabriculoides (Paeckelmann, 1931) (Tabl. V, fig. l , 2; tabl. VI, fig. l )

1931 Productus (Diclyoclostus) scabriculoides sp. n.; W. Paeckelmann, p. 283, tab. 36, fig. la-d, 2a-c, 6 (syntypy).

1952 BuxlOnia scabriculoides (Paeckelmann); T.G. Saryczewa, A.N. Sokolska, p. 101, tab. 17, fig.

116.

M a t e r i a ł: II okazów (60 - 80 mm szerokości) - 10 uszkodzonych skorup n6żkowych, l od- lew skorupy nóżkowej (OS-182/l1- 15).

Wymiary 2 okazów w mm;

05-182 W L W:L H O Skorupa

14b 72 62? 1,167 35 a/13, b/l2, c/II,

d/9, e/8 nóżkowa

14c 80, 70 1,14? 45 b/IJ, d/8-9, c/8 nóżkowa

o P i s. Muszla

duża,

w

kształcie zaokrąglonego

kwadratu, najszersza

poniżej środka długości.

Skorupa

nóżkowa

silnie

wypukła

ze

spłaszczoną, szeroką

w przo- dzie

częścią wentralną,

z

zatoką zaznaczoną już poniżej części

umbonalnej,

plytszą

na welonie; uszka

małe, spłaszczone, słabo

oddzielone,

część

umbonalna

zwężona i wzniesiona, z wierzchołkiem mocno wysuniętym ponad krótki brzeg zawiasowy,

boki

wypukłe

i umiarkowanie strome.

Żeberka

promieniste rzadko

dichotomizują­

ce, oddzielone stosunkowo szerokimi bruzdami, pogrubione w formie "łezkowa­

tej" u nasady kolców bardzo licznych na

całej

skorupie. Zmarszczki koncentryczne

wyraźne

na bokach oraz w

części

umbonalnej , nieregularne na uszkach i

słabe

w części wentralncj i na welonie.

U wag i. Okazy z

Gałęzie mają

nieco szersze bruzdy

międzyżeberkowe

i mniej strome boki

niż

opisane przez kreatora, który przypuszczalnie dys ponowal egzem- plarzami

trochę

zdeformowanymi. Z

wyjątkiem szerokości

brzegu zawiasowego okazy

gałęzickie są

w innych cechach zgodne z radzieckimi.

W y s t

ę

P o w a n i e. Polska: Góry

Świętokrzyskie (Gałęzice);

RFN (fig. 2);

ZSRR (synek li za moskiewska - poziom stieszewski, basen doniecki - baszkir - dolny moskow

O).

Rodzina

Tołmatchoffiidae

Sarytcheva, 1963 Rodzaj Marginatia Muir-Wood et Cooper, 1960

Marginatia er. deruptoides Sarytcheva, 1963 (Tab!. IV, fig. l)

M a t e r i a ł: 4 okazy (48-60 mm szerokości) - 2 uszkodzone skorupy nóikowe. fragment welonu i środkowej części skorupy ramieniowej (0$-182/1-3).

W y m i a r y l okazu w mm:

05-182 W L W:L CL H O. ^Skorupa

b-c/l2,

I 60 651 0,92? lOS? 40? d/lO-15, nóikowa

e/lO-12

Niektóre Productidina (Brachiopoda) z wizenu górnego Gał~zic 31 I

o P i s. Muszla

duża, wydlużona,

w

części

ty lnej w

przybliżeniu prostokątna

o stromych równoleglych bokach, najszersza w okolicy brzegu przedniego. Skorupa

nóżkowa

w tyle silnie wypukla, z wierzcholkiem

wysuniętym

nad brzeg zawiaso- wy, slabiej wzniesiona w przodzie. Uszka bardzo male,

niewyodrębnione; część

wentralna i środek welonu spłaszczone, z niewyraźną zatoką zatartą na welonie.

Skorupa ramieniowa kolankowato zalamana z prawie plaskim dyskiem wisceral-

nym i nieznacznym wzniesieniem medialnym. Cienkie, proste żeberka promieniste

rzadko podzielone u nasady kolców i lekko tu pogrubione. Zmarszczki koncentrycz- ne na uszkach, slabe na bokach,

wyraźne

i

węższe

na dysku wisceralnym skorupy

ramieniowej. Kolce rozproszone w części wentralnej i na welonie skorupy nóżko­

wej, przypuszczalnie

zagęszczone

na bokach.

U wag i. Cechy

zewnętrzne wskazują

na znaczne

podobieństwo

do

Margi- Ilalia deruploides

Sarytcheva z turneju basenu

kuźnieckiego

(T.G. Saryczewa i in.,

1963,

p.

168,

tab.

26,

fig. I -

3;

tab .

27,

fig. I - 4 ; tab.

28,

fig. I - 4, fig.

79 - 80

w

tekście). Identyfikację

utrudnia stan zachowania i pewne

różnice.

Skorupy

nóżkowe

z

Galęzic są

mniej wypukle, nieco krótsze, szersze,

mają

rzadsze kolce , mniej

żeberek

promienistych w okolicy brzegu przedniego oraz slabiej zaznacZOne

zmarszczki koncentryczne.

W y s t

ę

P o w a n i e. Polska: Góry

Świętokrzyskie (Gałęzice).

Rodzaj

Seligeriles

Girty,

1939 Seligeriles ./Iiegeli

(Paeckelmann,

1931)

(Tabl. II , fig. 4, 5)

1931 Productus (Dictyoc/OSIUS) jliegeli sp. n.; W. Paeckelmann, p. 281, tab. 35, fig. )-2 (syntypy). M a t e r i a ł: 3 okazy (40-45 mm szerokości) - I muszla nieco uszkodzona, 2 niekompletne skorupki nóżkowe (OS-182/4 - 6)

Wymiary 2 okazów w mm:

OS·t82.

w

L W:L H CL O Skorupka

5 40 43 0,93 29 757 b/l4, c-e/lO nóżkowa

4 44 47 0,94 30 80? d/lO nóżkowa

o P i s. Muszla

średniej wielkości trochę wydlużona,

z nieznacznie krótszym od

największej szerokości

brzegiem zawiasowym. Skorupka

nóżkowa

równomier- nie wypukla z

zaokrągloną częścią wentralną, małym

wzniesionym

wierzchołkiem,

ma lymi mocno

wyodrębnionymi

uszkami i stromymi bokami. Skorupka ramienio- wa

wklęsla,

kolankowato zalamana, nieco splaszczona w tyle dysku wisceralnego:

wa leczki boczne nie

dochodzą

do us?ek , septum

środkowe

masywne u podstawy

siedzącego

wyrostka zawiasowego. Zeberka promieniste jednakowej

szerokości,

proste ,

zaokrąglone, oddzicłone wąskimi

bruzdami, rzadko rozwidlone na welonie lub w

środku dlugości.

Zmarszczki koncentryczne

zagięte

na uszkach,

wyraźne

' na bokach. Liczne kolce na

żeberkach

obu skorupek, zgrupowane na uszkach i bokach skorupki

nóżkowej.

U wag i. Okazy z

Galęzic różnią się

od okazów z

Reńskich

Gór

Łupkowych

jedynie brakiem

wtrąceń żeberek II-rzędu

i

jednolitą szerokością żeberek.

Analiza cech gatunku potwierdza

przynależność

do rodzaju

Seligeriles.

co sugerowala

już

.T.G. Saryczewa i in.

(1963).

312 ^{Halina Żak owa}

w y s t

ę

P

^O

w a n i e. Polska: Góry

Świętokrzyskie (Gałęzioe)

; RFN (wizen górny) ; Belgia (turnej

środkowy

- górny); ZSRR (Tajmyr - fig. 2).

Oddzial Świ~tok:rzyski Instytutu Geologicznego Kielce. ul. Zgoda 21

Nadesłano dnia 4 kwietnia 1984 r.

PISMlENNICTWO

BRUNTON C.H.C. (1966) - Silicified brachiopods from the Visean

or

County Fermanagh. Buli.

Brit. Mus. Nat. His!. (Geo!.), 12, p. 173-243, no 5.

CZARNOCKI J. (1916) - Materiały do geologii Gór Świ~tokrzyskich. Kilka słów o odkryciu utwo- rów karbońskich w Górach Świ~tok:rzyskich. Spraw. Tow. Nauk. Warsz., 9, p. 953 -975.

DAVIDSQN T. (1861) - The Carboniferous Brachiopoda. PaJaeontogr. Soc., Monogr. Brit. Fos.

Brachiopoda, 2, 5, p. 135 - 179, no 4.

GANDL J. (1970) - Ein biostratigraphischer Beitrag zur Stellung des Wurstkong1omerates (Uolec- karbon) im Frankenwald, Senckenbargiana Leth., 51, p. 67 - 91.

JAROSZ J. (1918) - Fauna wapienia w~glowego w okręgu krakowskim. Brachiopoda. Cz. II.

Rozp. PAU B 57 (Ser.

m,

17), p. 63-139.

JURKIEWICZ H., ŻAKOWA H. (1978) - Glony i otwornice z wizenu górnego synkliny gałęzie­

kiej. Pr. last. Geol., 85.

KONINCK L., de (1847) - Monographie du genre ProducIus. Soc. Roy. Liege, Mem., 4, p. 73- 278.

KOREJWO K., TELLER L. (1968) - Stratygrafia karbonu zachodniej części niecki lubelskiej. Acta Geo!. Po!., 18, p. 153-177, nr l.

KWIATKOWSKI S. (1959) - Wapie.ń w~glowy Gałęzie. Biul. lest. Geol., 159, p. 5-51.

MARTINEZ CHACON M.L. (1979) - Braquiopodes carboniferos de la Cordi1lera Cantabrica Orthida, Strophomenida y Rhynchonellida). Inst. Geol. Min. Espana, 96, p. }-291.

MUIR-WOOD H., COOPER G.A. (1960) - Morphology, classification and łife habits of the Productoidea (Brachiopoda). Mem. Geol. Soc. Amer., 81

PAECKELMANN W. (1931) - Die Fauna des deutschen Unterkarbons. Die Brachiopoden, 2 Teil, Die Productinae und Productus-ahnlichen Chonetinae. Abb. Preuss. Geol. L.-A., N.F., 136.

PAREYN C. (1961) - Les massifs carboniferes du Sahara Sud-Oranais. Pub!. Centre Rech. Sahar., ser. geol., U. Paleontologie str~tigraphique.

WINKLER PRINS C.F. (1968) - Carboniferous Productidina and Chonetidina of the Cantabrian Mountains (NW Spain): systematics, stratigrapby and palaeoecology. Leidse Geol. Med., 43, p. 41- 126.

ŻAKOWA H. (1958) - Biostratygrafia utworów morskich dolnego karbonu z obszaru Wałbrzycha Miasta na Dolnym Śląsku. Pc. Inst. Geol., 19.

ŻAKOWA H. (1966) - Poziom Goniatites crenistria Phill. w okolicy Sokolca i Jugowa u podnóży Gór Sowich (Sudety środkowe). Pr, lnst. Oeol., 43.

ŻAKOWA H. (1976) - Wybrane problemy karbonu Gał~zic w świetle najnowszych badań. Biul.

Inst. Geol., 296. p. 5 - 50.

ŻAKOWA H .. ŻAK C. (1962) - Dolny karbon z Kamionek~ Biul. Inst. Oeol., 173,·p. 169- 277.

KAnAWHV1KOB H.B. (1974) - PaHHet<aMeHHoyrollbHble 6paxHono,Qbl ne'lopct<oro Ypana. AH CCCP.

KOM. cpl'll1.

Streszczenie 313

nl-1TBVlHOBVlY H.B., AKCEHOBA r.r., PA3V1HA T.n. (1969) - CTpanrpa41lo4" 104 nlo4TonorHĄ OT- nO>KeHHH HH>KHerO Kap60Ha lana,aHOH ~aCTIo4 LteHTpanbHoro Ka.)aXCTaHa. VllA. He,apa.

HAnl-1BKI-1H A.B., 4>OTEBA H.H. (1973) - 6paxHonoAbl norpaHH'iHblX OTnO>KeHHH TypHeHcKoro H BH1eHCKoro ApyCOB 3ana.QHoro CKnOHa Ypana. AH CCCP.

POTA~ A.n. (1941) - Knacc Brachiopoda. B: ATnac PYKOBO.QĄLltHX 4lopl'1 HCKOnael'1blX 4layH CCCp, IV. HH>KHHH OTAen Kal'1eHHoyronbHoH CIo4CTeHbl. rOCreOnHl.QaT.

CAPblYEBA T.r., COKOIlbCKAR A.H. (1952) - Onpe.QenHTenb naneOlOHCKHX 6paxHono,a nO.QHOCK08HOH KOTn08HHbl. AH CCCP, Tp. naneOHTOn. HHCT. 38.

CAPbl4EBA T.r .. COKOflbCKA~ A.H .. oE3HOCOBA TA. MAKCVlMOBA C.B. (1963) - opax"o- nOAbl H naneoreorpa41HĄ Kap60Hil KylHellKOM KOTnOBHHbl. AH CCCP, Tp. naneOHTon. HHCT., 95.

XanHHa >KAKOBA

HEKOTOPblE PROOUCTlDINA (BRACHIOPODA) B BEPXHEM Bl-t3EE B rAflEH31-tL\AX

B CTilTbe npHae,aeHbl pelynbTaTbl naneOHTonorH~eCKoro H1y~eHH" 6paxHonoA no,aOTpĄ,aa Pro- ductidina Waagen a OTnO>KeHH"X Kap60Ha ra.neH1HI.IKoM CIo4HKnHHaml (103 ~aCTb CaeHToKUJHCKMX rop - 4lHr. 1). KonneKI.IH.II co6paHa a opraHo,aeTpHTM~ecKHx MlaeCTHĄKax, OTHOCHHblX K rOpH10HTaH Gania- tites crenistria H G. striatus, cooTaeTcT8yl-OLltHI'1 4lopaHHHH41epoBblH lOHaH 15 H 16 (X. )f(aKoBa, 1976;

X. IOpKeaH~, X. )KaKoea 1978). B no,aoTpĄAe Praductidina AO HaCTOĄLltero apeHeHH OTKpbJTO 11 ce- l'1eHCTB.

Onlo4caHbl 06PaJLtbl 3 CeHeHCTB Leioproductidae Muir-Wood et Cooper, 8uxtoniidoe Muir-Wood et Cooper, Tolmotchoffiidae Sarytcneva. 3n CeHeMCTBa pe,aKH B aCCOI.IHaLtHH arachiopodo B raneH- lHLtax, TaK >Ke KaK H Productellidoe, Linoproductidoe, UK >Ke KaK H Gigontopraductidae. 06paJlIbl 8lĄTbl Hl 06- Ha>KeHI-1A (X. )KaKon, 1976, q,Hr.1, 4, 5,13, 14; X. IOpKe81-1~, X. >KaKon, 1978, $Hr. 1),14 KBepwnaro8 H O,aHOM TpaHweH, ablKonaHHblX B BblweyKcuaHHblX H1BeCTHĄKax.

COCTO"HHe CoxpaHHOCTH 06pa1llOB (B cyHHe 168) 8 OCHoaHOH xopowee. 06bl'iHO .ll8neHMe nepe- KpMCTannHlaLtMM paK081-1H H cKopnyn, la'iacTyl-O Crna>KM8ałOLltee 3neHeHTbl cKynbnTypbl, 8HyTpeHHero M laHO'iHOrO CTpoeHHĄ. n03TOHy ~aCTb 141 HMX onpeAeneHa TonbKO 8 CTeneHM pOAa no 8MAMHblH ,ae- TanĄH cKynbnTypbl M Hop$ononUł. OCTanbHble 06palLJ,bl OTHeceHbl K 6 8MAaH, "łaCTb 06paJLt08 C'łMTaeT­

CĄ CXOAHbll1104 c 2 BH~aHIo4, a 2 o6palLla OTHeceHbl K Productino sp. (n6n. I- VI). YCTaH08neHo HanH~He

2 8HAoa, npHaOAHHbJX R. '-iapHOI.IKHH (1916) H 4 - ynoHIo4HaBWHXCĄ C. KBATKoacKHH (1959). 06paJ4bl Acanchoplecta mes%ba (PhilIips) Hal160nee CXO,aHbl c 6pHTilHCKMHH 11 6enbrHHCKM"'H Hl PeHHCKMX CnaHLte8blX rop 104 C)'AeT. I-1HTepecHo HanM'iHe nOA 8HeWHHI'1 cnoel'1 wnei441a 6pl-OWHOH CT80pKH Plica- tifera plicacj/js (Sowerby) - np"HOH, o~eHb TOHKOH (30-36 Ha 10 HI'1 WHpHHbl) paAl1anbHOM CTpyH-

~aTOCTH (u6n. II, q,Hr. 2a). OHa He Ą8.n"eTcĄ npOAOn>KeHl1el1 paAlo4anbH.IX pe6ep (9-10 Ha 5 HH WHPH- Hbl), HaMe"łeHHbIX Ha BHyTpeHHeM "łaCTM paK08HHbL PaAHanbHble pe6pa y Productino pectinoides (Phillips) pe)l(e, ~eH Ha HcnaHCKHX 06paJlIax; Ha cnHH':4blX CTaopKax Hl1elOTCĄ KopOTKHe, ylKl1e Kap6MHanbHble aanMKH. 06pCUL4bl Productino sp. 1 no 4l0pl'1e HanOHHHałOT P. sampsoni Weller, a no cKynbnType P. peąi­

noides (PhiIIips). OT HOM nocneAHeH OHO OTnH~aIOTCĄ Cy>KeHHeH laAHeM ~aCTH, 60nbweH BblOyKIIOCTbl-O H 'iI1CnOH Hrn (no 3) Ha yWKax . .QnĄ 06pillLl08 P.! d. transversistr;ato (Paeckelmann) xapaKTepHa I1HKpO- cKynbnTypa BeCbl'1a CXOAHa.ll co cKynbnTypoH pOAa 8olakhonia. 3TH xapaKTepHble ~epTbl o6pCUll08 Setigerices f/iegeli (Paeckelmann) no,aTBep>KAaIOT npHHa,ane)l(HOCTb K HOM)' POAY.

BHAbl Cel'1eMCTBa Leioproductidoe H Tolmatchaffiidae .118nĄIOTC" TaKCOHaHM, He HHelOLltlo4l'111 60.0.-

314 Jialina Zakowa

woro H"layeHI11l AJlA paC4JleHeHHR HH>KHerO Kap60Ha B 3anaAHoIiI EBpone III B nOllbwe. ECIlI" B HIOKHeH BIHee nonbLUH He 6YAeT 06HapY)f(eHa P. pectinoides (Phillips) TO no Helil MO)l(HO 6YAeT onpeAenRTb B03pacT nopo,Q He CTapwee aepXHero B~13eR.

no

HHeHl-11O aBTopa AIlR paCCMaTpHBaeHblX B CTaTbe piHO-

HOB TaKHH BcnOMoraTenbHblH nOKa3aTeneH HO)l(eT cnY>KHTb 8uxtonia scabriculoides (Paeckelmann).

Halina ZAKOWA

SOME PRODUCTIDINA (BRACHIOPODA) FROM THE UPPER VISEAN OF GALF;ZICE

Summary

The paper presents results of paleontological studies on brachiopods of the suborder Produc- tidina Waagen from the Carboniferous of the Gal~zice Sync1ine (SW part of the Gory Swi~to­

krzyskie Mts - Fig. I). The material has been gathered from organodetrital limestones dated at the Gonia/ites erenistria and G. striatus, corresponding to the foraminifer zones 15 and 16i (H. Za·

kowa, 1976; H. Jurkiewicz, H. L:akowa, 1978). Up 10 the present, the gathered material was found to comprise representatives of 11 families of the above suborder Productidina.

Representatives of 3 families, Leioproduc[idae Muir·Wood et Cooper, Buxtoniidae Muir-Wood et Cooper, and Tolmatchoffiidae Sarytcheva, are described. It should be noted that representatives of these families are rare similarly as those of Productellidae, Linoproductidae, and even Giganto·

productidae, in the brachiopod assemblage from Gat~zice. The specimens were found in an outcrop, 14 trenches and one shaft made in the limestones described in detail elsewhere (H. Zakowa, 1976, figs. I, 4, 5, 13,·14; H. lurkiewicz, H. Zakowa, 1978, fig. 1).

The specimens, 168 in number, are generally well preserved, except for fairly common recrystalli- zation of shells and valves, often leading to obliteration of elements of sculpture, internal and hinge structure. That is why a part of specimens were identified at the generic level only, on the basis of traceable features of ornament and morphology. Of the remaining specimens, some were assigned to 6 species, others interpreted as similar to 2 species, and 2 specimens as Produc- lina sp. (Tables I - VI).

The studies confirmed occurrence of 2 species reported by J. Czarnocki (1916) and 4 of those reported by S. Kwiatkowski (1959). Representatives of AcanlhoplectQ mesoloba (Phillips) are most similar to British, Belgian, and those from the Rheinische Schiefergebirge Mts and Sudety Mts.

It is worth to note straight, thin (30-36 perlO mm width) radial lines beneath outer layer of trail on pedicle valve of Plicatifera plicatilis (Sowerby) - see ~Table 11, Fig. 2a). The lines do not represent an extension of radial costellae (9 - 10 per 5 mm width) marked in ventral part. The recorded specimens of Productino peClinoides (Phillips) are characterized by radial costae less numerous than the Spanish specimens. Moreover, brachial valves display short, narrow diverging lateral ridges. The specimen Productina sp. I resembles P. sampsoni Weller in general shape, and P. pectinoides (Phillips) in ornamentation, differing from the latter in narrowed posterior part, larger convexity, and number of spines (3) on ears.

The specimens of P. ? cL transversistrima (Paeckelmann) are characterized by microornamen·

tation very similar to that of representatives of the genus Balakhonia. The described features of speci·

mens Setigerites j7iege/i (Paeckelmann) show that they belong to that genus.

Species of the families Leioproductidae and Tolmatchoffijd~e are taxa without much value for sub·

division of the Lower Carboniferous in western Ew-ope and Poland. When further studies confirm

Streszczenie 315

the lack of P. pectinoides (Phillips) in the Lower Visean of Poland. this taxon may be treated as an auxiliary for dating strata not older than the Upper Visean. According to the Authoress, Buxtonia scabriculoides (Paeckelmann) may be used as such index for the above mentioned areas.