:z n e c
ORGAN C H E M IC Z N E SÓ ^IN STY T U T U BADAWCZEGO I POLSKIEGO TOWARZYSTW A CHEMICZNEGO
W Y D A W A N Y Z Z A S I Ł K I E M W Y D Z I A Ł U N A U K I M IN IS T E R S T W A W Y Z N A N R E L I G I JN Y C H I O Ś W IE C E N IA P U B L IC Z N E G O
R O C Z N I K X I X L I S T O P A D — G R U D Z I E Ń 1935 11 — 12
REDAKTOR: Pr o f. Dr. KAZIM IERZ K L I N G SEKRETARZ: Dr. L E C H S U G H O W I A K
Badania nad wpływem nitrozwiązków aromatycznych na stałość estrów kwasu azotowego
É tu d e s u r l'in flu e n c e d es n ilro c o m p o sé s a ro m a tiq u e s su r la s ta b ilité d e s é th e rs (sels) n itriq u e s Ta d e u s z U R B A Ń S K I , B o l e s ł a w K W I A T K O W S K I i Wł a d y s ł a w M I Ł A D O W S K I
Z a k ła d T e c h n o lo g ji M a te rja łó w W y b u c h o w y c h PoliLechniki W arszaw sk iej N adeszło 28 czerw ca 1935
W s t ę p . ‘
P o m i ę d z y m i e s z a n i n a m i , m a j ą c e m i w d z ie d z i n i e m a t e r j a ł ó w w y b u c h o w y c h d u ż e z n a c z e n ie p r a k t y c z n e i s t n i e j e w i e l k a l i c z b a m i e s z a n i n , k t ó r y c h g ł ó w n y m s k ł a d n i k i e m j e s t e s t e r k w a s u a z o t o w e g o t a k i j a k : n i t r o c e l u l o z a , n i t r o g l i c e r y n a , n i t r o p e n t ą e r y t r y t (t. zw.
p e n t r y t ) .
P o z a t y m g ł ó w n y m s k ł a d n i k i e m i e w e n t u a l n i e s u b s t a n c j a m i n ie o r g a n ic z n e m u , m i e s z a n i n y m o g ą z a w i e r a ć s z e r e g s u b s t a n c y j o r g a n i c z n y c h , o d g r y w a j ą c y c h ro lę s t a b i l i z a t o r ó w , ż e l a t y n i z a t o r ó w l u b t e ż s k ł a d n i k ó w a k t y w n y c h p o d w z g l ę d e m w y b u c h o w y m . Do t y c h o s t a t n i c h n a l e ż ą n a p r z y k ł a d n i t r o z w i ą z - k i a r o m a t y c z n e .
R z e c z y w i ś c i e z n a n e s ą o d w i e l u l a t d y n a m i t y , k t ó r e o b o k n i t r o g l i c e r y n y z ż e l a t y n o - w a n e j z a w i e r a j ą n i t r o z w i ą z k i a r o m a t y c z n e , z n a n e s ą t e ż s z e r o k o g ó r n i c z e m a t e r j a ł y w y b u c h o w e p r z e w a ż n i e a m o n o s a l e t r z a n e , z a w i e r a j ą c e n i e w i e l k ą ilość n i t r o g l i c e r y n y n i e z ż a l a t y - n o w a n e j o b o k n i t r o z w i ą z k ó w , w r e s z c ie z n a n e s ą p r o c h y , k t ó r e p r ó c z b a w e ł n y s t r z e l n i czej i e w e n t u a l n i e n i t r o g l i c e r y n y z a w i e r a ć m o g ą p e w n e n i t r o z w i ą z k i a r o m a t y c z n e {tr ó j - n i t r o — i d w u n i t r o t o l u e n , n i t r o k s y l e n y , t r ó j - n i t r o ą n i z o l ) .
O s t a t n i o z o s t a ł y o p a t e n t o w a n e p rz e z N a o u m a 1) i n i e z a l e ż n i e o d n ie g o w t y m s a m y m c z a s ie z b a d a n e b y ł y p r z e z je d n e g o z a u t o r ó w p r a c y n i n i e j s z e j 2) m i e s z a n k i t o p liw e , u t w o r z o n e z n i t r o p e n t a e r y t r y t u i n i t r o z w i ą z k ó w a r o m a t y c z n y c h .
P o m i m o s z e r o k ie g o z a s t o s o w a n i a p r a k t y c z n e g o m i e s z a n i n , z a w i e r a j ą c y c h n i t r o z w i ą z k i a r o m a t y c z n e o b o k e s t r ó w k w a s u a z o t o w e g o , b r a k j e d n a k w l i t e r a t u r z e j a k i c h k o l w i e k ś c i ś l e j s z y c h d a n y c h o w p ł y w i e n i t r o - ]) D y n a m it A. G. vorm. A lfre d N obel. Pat. niem.
500 S84 (1930).
-) T . U rb a ń sk i. Roczniki Chem. 13, 399, (¡933); 14, 925 ( 1934); 15, 191 (1935)-
z w i ą z k ó w a r o m a t y c z n y c h n a w s p o m n i a n e e s t r y .
J e d y n i e s p o r a d y c z n e w z m i a n k i 3) w s k a z u j ą n a to , że n i t r o z w i ą z k i w p r o c h u b e z d y m n y m o d g r y w a ć m o g ą ro lę s t a b i l i z a t o r ó w i r z e c z y w iśc ie u t a r t e j e s t p o w s z e c h n i e m n i e m a n i e , n i e o p a r t o j e d n a k n a b a r d z i e j s y s t e m a t y c z n y c h p r a c a c h , że d o d a n i e n i t r o z w i ą z k ó w do n i t r o c e l u l o z y p o d n o s i s ta ło ś ć te j o s t a t n i e j .
T y m c z a s e m a u t o r z y p r a c y n i n i e j s z e j , b a d a j ą c s t a ł o ś ć m i e s z a n k i to p l i w e j , s k ł a d a j ą c e j się z n i t r o p e n t a e r y t r y t u i t r ó j n i t r o t o l u e n u w z g l ę d n i e d w u n i t r o b e n z e n u z n a le ź li, że s t a łość te j m i e s z a n k i o k r e ś l a n a w t e m p e r a t u r z e 110 — 132° ( o g r z e w a n ie aż do u k a z a n i a się t l e n k ó w a z o t u , e w e n t u a l n i e w o b e c n o ś c i p a p i e r k a w s k a ź n i k o w e g o — m e t y l o f i o l e t o w c g o ) j e s t w y r a ź n i e g o r s z a n i ż s a m e g o n i t r o p e n t a e r y t r y t u . O b s e r w a c j a t a z o s t a ł a c a łk o w ic ie p o t w i e r d z o n a d a l s z e m i b a d a n i a m i , p r o w a d z o - n e m i z s u b s t a n c j a m i s p e c j a l n i e o c z y s z c z a n e - m i 4).
C e le m w y j a ś n i e n i a , c z y m a m y t u do c z y n i e n i a ze z j a w i s k i e m , d o t y c z ą c y m w y ł ą c z n i e n i t r o p e n t a e r y t r y t u , c z y te ż ze z j a w i s k i e m o g ó ln e m , w ł a ś c i w e m w s z y s t k i m a z o t a n o m o r g a n i c z n y m , a u t o r z y z b a d a l i r ó w n i e ż 5) w p ł y w n i t r o z w i ą z k ó w n a e s t r y n a s t ę p u j ą c e :
n i t r o c e l u l o z ę o z a w a r t o ś c i 1 3 , 4 2 % N, n i t r o m a n n i t ,
n i t r o g l i c e r y n ę ,
o k r e ś l a j ą c p o t e n c j o m e t r y c z n i e k w a s o w o ś ć (P u ) p r o d u k t ó w , w y d z i e l a j ą c y c h się z t a k i c h m i e s z a n i n p r z y o g r z e w a n i u w t e m p e r a t u r z e 1 0 0— 120°.
T e w s t ę p n e d o ś w i a d c z e n i a p o t w i e r d z i ł y p o p r z e d n i ą o b s e r w a c j ę , w y k a z u j ą c , że s t a ł o ś ć n i t r o p e n t a e r y t r y t u z m n i e j s z a się p o d w p ł y
3) np. E. C o lver. High Explosives, str. 274, London, 1928.
*) T. U rb a ń sk i i B. K w iatk o w sk i. Referat na III Zjeździe Chemików, Przemysł Chem. 17, 170 (1933).
5) T. U rb a ń sk i i B. K w ia tk o w sk i, loc. cit.
226
P R Z E M Y S Ł CHEMICZNY (1935) 19R ycina 1.
Pentryt z m-dwumtrobenzenem.
Ph
w e m n i t r o z w i ą ż k ó w t a k i c h j a k d w u n i t r o b e n - z e n , t r ó j n i t r o b e n z e n , n i t r o t o l u e n , d w u n i t r o - t o l u e n , t r ó j n i t r o t o l u e n , d w u n i t r o k s y l e n .
P r z e c i w n i e — t e s a m e n i t r o z w i ą z k i w y r a ź n i e p o d n o s z ą s t a ł o ś ć n i t r o c e l u l o z y . O d d z i a ł y w a n i e n i t r o z w i ą z k ó w n a n i t r o g l i c e r y n ę i ni- t r o m a n n i t n a l e ż a ł o u z n a ć ra c z e j za o b o j ę t n e .
O b s e r w a c j a t a , w y k a z u j ą c a n i e o c z e k i w a n ą r ó ż n i c ę m i ę d z y a z o t a n e m p e n t a e r y t r y t u z j e d n e j s t r o n y a s z e r e g i e m a z o t a n ó w o b u d o w ie b ą d ź ł a ń c u c h o w e j , b ą d ź p i e r ś c i e n i o w o - ł a ń c u c h o w e j ( a z o t a n y c e lu lo z y ) z d r u g i e j s t r o n y w y m a g a ł a b a r d z i e j s z c z e g ó ło w e g o z b a d a n ia .
C elein p r a c y n i n i e j s z e j b y ł o w ł a ś n i e o s t a t e c z n e u w y d a t n i e n i e r ó ż n i c y , j a k ą w w a r u n k a c h d o ś w i a d c z e ń (t. j . p r z y o g r z e w a n i u m i e
s z a n i n z n i t r o z w i ą z k a m i w 1 1 0 — 120°) w y k a z u j e n i t r o p e n t a e r y t r y t w p o r ó w n a n i u z p o - z o s t a ł e m i w z m i a n k o w a n e m i e s t r a m i k w a s u a z o t o w e g o .
Część d o ś w i a d c z a l n a .
S u b s t a n c j o u ż y t e d o d o ś w i a d c z e ń b y ł y p r z y r z ą d z o n e w s p o s ó b d a j ą c y r ę k o j m i ę j a k - n a j l e p s z e j c z y s to ś c i.
N i t r o g l i c e r y n ę p r z y r z ą d z o n o p r z e z n i t r o w a n i e c h e m i c z n i e c z y s t e j g l i c e r y n y w t e m p e r a t u r z e 0 — 5°. P o d o k ł a d n e m p r z e m y c i u i w y s u s z e n i u w y k a z y w a ł a o n a t e m p e r a t u r ę k r z e p n i ę c i a o k . 12,5°. W y t r z y m a ł a d o s k o n a l e p r ó b ę A b l a .
N i t r o c e l u l o z a w y r o b u P a ń s t w o w e j W y -
P e n tr y t z tr ó jn ,iro D e m e n e m .
PH
Pentryt / o-nttrototuerem
(1935) 1!) P RZ EM YSŁ CII EMI CZN Y
t w ó r n i P r o c h u w P i o n k a c h b y ł a o d k r e d o w a n a z a p o m o c ą C 0 2, p r z e p u s z c z a n e g o p r z e z z a w ie s in ę n i t r o c e l u l o z y w w o d z ie . Z a w a r t o ś ć a z o t u w y n o s i ł a 1 3 , 2 4 % N .
P r z e d d o ś w i a d c z e n i e m b y ł a s u s z o n a 6 godz w' 50°.
N i t r o p e n t a e r y t r y t o t r z y m a n o z w y k ł y m s p o s o b e m p r z e z n i t r o w a n i e c z y s t e g o p e n - t a e r y t r y t u . P o z n i t r o w a n i u o c z y s z c z o n o k il
k a k r o t n ą k r y s t a l i z a c j ą z a c e t o n u . T e m p e r a t u r a t o p n i e n i a — 140°.
N i t r o z w i ą z k i a r o m a t y c z n e s t a l e o c z y s z c z o n o w i e l o k r o t n ą k r y s t a l i z a c j ą z a l k o h o l u . C i e k ł e ( n i t r o b e n z e n i o - n i t r o t o l u e n ) — d y s t y l a c j ą . S u b s t a n c j e t e w y k a z y w a ł y n a s t ę p u j ą c e s t a ł e :
Ternp.
topnie
nia
Temp.
wrze
nia Pochodzenie nitrobenzen . . _ 208° z benzenu
m—dwunitrobenzen 89 — Kahlbaum
s—trójnitrobenzen 122 — z trójnitrotoluenu 0—nitrotoluen . . — 2290 Kahlbaum
p —nitrotoluen . . 52 — Merck
i .2 .4—dwunitrotoluen . 69 — z p-nitrotoluenu
a—trójnitrotoluen . 81 — „N itrat“
P o z a t e m w s z y s t k i e n i t r o z w i ą z k i p r z e d u ż y c i e m d o d o ś w i a d c z e ń b y ł y b a d a n e n a z a w a r t o ś ć w o l n y c h k w a s ó w p r z e z w y g o t o w y w a n i e w w o d z i e i o z n a c z a n i e P H tej w o d y . P r ó b a w y k a z a ł a , że b y ł y o n e z u p e ł n i e w o ln e o d k w a s ó w . W r e s z c i e z b a d a n o ic h s t a ł o ś ć po - t e n c j o m e t r y c z n i e i s p o s o b e m T a l i a n i e g o . W y n i k i p o d a n e s ą w z a ł ą c z o n y c h t a b l i c a c h .
O z n a c z e n i e s t a ł o ś c i m i e s z a n i n w y k o n a n o d w o m a s p o s o b a m i :
Pentryt i p-nirotcluenem
Pentryt z dnunitrolo/uenem.
Ppnln/f ? frojnifrohfuenem
1° p r z e z o k r e ś le n ie P u m e t o d ą H a n s e - I 'i n a 8),
2° m e t o d ą T a l i a n i e g o w m o d y f i k a c j i G o u j o n a 7).
S p o s ó b I l a n s e n a . Z g o d n i e z r a d ą de B r u i n a 8) b a d a n ą p r ó b k ę u m i e s z c z a n o w p r o b ó w c e z z a m k n i ę c i e m h y d r a u l i c z n e m , s ł u ż ą cej do p r ó b y B e r g m a n n a i J u n c k a (s p o s ó b t e n p r z y j ę t y j e s t p r z e z L a b o r a t o r j u m C e n t r a l n e P a ń s t w . W y t w . P r o c h u w P i o n k a c h ) .
W e w s z y s t k i c h d o ś w i a d c z e n i a c h b r a n o t y l e s u b s t a n c j i , b y ilość e s t r u k w a s u a z o t o w eg o w y n o s i ł a 2,5 g (w p r z y p a d k u n itro g lic e -
6) N. L. H an sen . Dansk Artilleri Tidskrift 12, 129 (1925).
') G oujon. Mém. de 1’ArtilL Française 8, 837 (1929).
2 2 8 P RZ E M YSL CU EM ICZN Y (1935) li) r y n y 2 g). P o n i e w a ż w t e n s p o s ó b o g ó ln a ilość
m i e s z a n i n y w k a ż d e j b a d a n e j p r ó b c e p r z e k r a c z a ł a 2 ,0 g (2 g w p r z y p a d k u n i t r o g l i c e r y n y ) , a j a k w i a d o m o , z w i ę k s z e n i e p r ó b k i b a d a n e j s u b s t a n c j i w p ł y w a z a w s z e n a p r z y s p ie s z e n i e r o z k ł a d u , p r z e t o c e le m u z y s k a n i a p e ł n i e j s z y c h i c a łk o w ic ie p o r ó w n y w a l n y c h w y n i k ó w o k r e ś l o n o P a w p r z y p a d k u u ż y c i a w ię k s z e j p r ó b k i p e n t r y t u , n i t r o c e l u l o z y i n i t r o g l i c e r y n y ( m i a n o w i c i e 3 g w z g lę d n ie 2 ,5 g).
J a k w y k a z a ł y d o ś w i a d c z e n i a , r ó ż n ic e w o b u p r z y p a d k a c h le ż ą w g r a n i c a c h b ł ę d u d o ś w i a d c z e n i a .
P r o b ó w k i u m i e s z c z o n o w t e r m o s t a c i e i o g r z e w a n o 1 — 6 godz w t e m p e r a t u r z e 120°
R ycina 9.
(w p r z y p a d k u n i t r o g l i c e r y n y i je j m i e s z a n e k — 110°, g d y ż w 120° r o z k ł a d j e s t z b y t e n e r g i c z n y ) . W o d a u ż y t a do d o ś w i a d c z e ń m i a ł a P u —
= 7 ,0 0 ± 0 ,0 5 .
P o w y j ę c i u p r o b ó w e k z t e r m o s t a t u do w n ę t r z a p r o b ó w e k w l e w a ł a się z k i e l i c h a w o d a , t w o r z ą c a h y d r a u l i c z n e z a m k n i ę c i e . N a s t ę p n i e s p ł ó k i w a n o k ie lic h i d o l e w a n o w o d ę do m i a r k i (50 c m 3), s k ł ó c a n o s iln ie z a w a r t o ś ć p r o b ó w k i z w o d ą , w o d ę p o o d s t a n i u się d e - k a n t o w a n o i o z n a c z a n o je j k w a s o w o ś ć p o t e n c j o m e t r e m C a m b r i d g e I n s t r u m e n t C o .
S p o s ó b T a l i a n i e g o b y ł s t o s o w a n y w e - 8) Communiqué de la S. A. N. Fabriques Néerlan
daises d ’Explosifs, Nr. 6.
Pen/iy/ / ni/rebemenem.
mim Hg.
Pentryt z m-dnunilrcbenzenem.
(1935) 10 PR Z E M Y ŚL CHEMICZNY
229
clług o p i s u G o u j o n a w t e m p e r a t u r z e 134,5 ±
± 0 , 1 ° . D o k a ż d e g o d o ś w i a d c z e n i a b r a n o La
k ą ilość m i e s z a n k i b y z a w i e r a ł a 1,3 <7 e s t r u k w a s u a z o t o w e g o .
P o u m i e s z c z e n i u b a d a n e j p r ó b k i w a m p u ł ce o g r z e w a n o j ą p r z e z 10 m in c e le m w y s u s z e n i a , p o c z e m ł ą c z o n o z m a n o m e t r e m i n o t o w a n o co 5 m in p r ę ż n o ś ć p r o d u k t ó w g a z o w y c h w a m p u ł c e . P r ó b ę p r o w a d z o n o do o s i ą g n i ę c ia p r ę ż n o ś c i 100 m m s ł u p a r tę c i.
N i t r o g l i c e r y n a i je j m i e s z a n k i b y ł y b a d a n e t y m s p o s o b e m w n iż s z e j t e m p e r a t u r z e (110°), g d y ż w 134,5° u l e g a ł y b a r d z o s z y b k i e m u r o z k ł a d o w i .
P o d o b n i e j a k p r z y o z n a c z a n i u P u z b a d a n o c z y s t e e s t r y k w a s u a z o t o w e g o w ilości 1,3 g o r a z 1,6 gr (w m i e s z a n k a c h b o g a t y c h w
Pentryt z trójmkobenzenem.
R y c in a 12.
Penlryi z o-nitrotoluenem.
R ycina 13.
Pentryt z p ■ m/rdoluerem.
n i t r o z w i ą z k i o g ó ln a w ie lk o ś ć p r ó b e k d o c h o d z iła d o 1,6 g). O k a z a ło się, że z w ię k sz e n ie p r ó b e k z 1,3 do 1,6 g s k r a c a czas t r w a n i a p r ó b y p r z e c i ę t n i e o 2 0% .
W y n i k i d o ś w ia d c z e ń .
I. N i t r o p e n t a e r y t r y t i j e g o m i e s z a n i n y . D la c z y s te g o n i t r o p e n t a e r y t r y t u , c z y s t y c h n i t r o b e n z e n ó w o r a z m i e s z a n i n z n i t r o b e n z e n a m i w a r t o ś c i P u p o d a j e ta b l i c a I, d la m ie s z a n i n z n i t r o t o l u e n a m i — t a b l i c a I I .
TABLICA I.
N itr o p e n ta e r y tr y t z n itro b e n z e n a m i.
Zawartość O//O nitrozwiązku
Pf.j po czasie ogrzewania godz w 1200
i 2 4 6
P e n try t czysty 2,5 g.
— 7.18 7, i 5 6,33 1 5,86
P en try t czysty 3,0 g.
— - 7,13 6,34 5,90
P") + nitrobenzen
0,85 6,80 6,25 4,75 3,63
S,oo 5,59 3,72 3,09 2,80
9,50 5,oi 3,5° 2,85 2,67
16 ,15 4,15 3,21 2,64 2,42
100,00 — 7,00 — 7,00
P + m-dwunitrobenzen
1,00 6,94 6,46 4,03 3,50
4.75 6,42 4,08 3,43 3,07
9,10 6,05 3.87 3,26 2,97
16,65 5, i 5 3,78 3,20 2,90
100,00 — 7,00 7,00
P -f- s-trójnitrobenzen
1,00 6,88 6,67 5,40 4,H
4.75 6,54 6,06 3,59 3,24
9,10 6,20 5,38 3.3i 3,oo
16,65 5,80 4.49 3,02 2,66
100,00 — 7,00 — 7,00
*) Pentryt
230 P R Z E M Y S L C I I E M 1 C Z N Y (1935) 1!)
T A B L IC A II.
N i t r o p e n t a e r y t r y t z n i t r o t o l u e n a m i . Zawartość
o/ P fj po czasie ogrzewania godz w 120°
nitrozwiązku/o 1 2 4 6
P e n try t czysty 2,5 g.
— 7,18 7,15 6,33 5,86
P e n try t czysty 3,0 gr.
- 7,13 6,34 5,90
P + o-nitrotoluen
0,80 6,61 6,00 4,48 3,55
4.65 5,60 3,74 3,13 2,90
8,90 4,64 3,68 3,00 2,82
16,33 4,40 3,5i 2,93 2,65
100,00 — 7,00 — 7,00
P 1- p-nitrotoluen
1,00 6,84 6,13 4,66 3,59
4.75 6,12 3.90 3,28 3,02
9,io 5,34 3.80 3.19 2,92
16,65 4,66 3.57 3,08 2,78
100,00 — 7,00 — 7,00
P 4- 1 . 2 ,4-dw unitrotoluen
1,00 6,98 6,60 3.9° 3.44
4,75 6,61 4.45 3,23 3,00
9,10 6,30 4,20 3, i 3 2,90
16,65 5,79 3.98 3,04 2,75
100,00 — 7,00 — 7,00
P + «-trójnitrotoluen
1,00 7.13 6,90 5,07 3,74
4,75 6,64 6,06 3,35 3.10
9,io 6,54 5,70 3,23 3,03
16,65 6,47 5,34 3.04 2,82
100,00 -- 7,00 -- 7,00
N a w y k r e s a c h ( r y c i n a 1 —- 7) z a z n a c z o n e s ą P u m i e s z a n i n o ró ż n e j z a w a r t o ś c i je d n e g o i t e g o s a m e g o ( n a d a n y m r y s u n k u ) n i t r o - z w i ą z k u .
Z w y k r e s ó w t y c h i liczb t a b l i c y I i I I s t a j e się w i d o c z n e , żc d o d a t e k w s z y s t k i c h z b a d a n y c h n i t r o z w i ą z k ó w w p ł y w a u j e m n i e n a s t a -
Pentryt z dnunitrototuenem f :2-4
ło ść n i t r o p e n t a e r y t r y t u . O b n i ż e n i e s t a ł o ś c i n i t r o p e n t a e r y l r y t u j e s t t e m z n a c z n i e j s z e , im w ięcej n i t r o z w i ą z k u z a w i e r a m i e s z a n i n a , p r z y - c z e m t e n w p ł y w ilości n i t r o z w i ą z k u d a j e się n a j s i l n i e j z a u w a ż y ć w c z a s ie p i e r w s z y c h g o d z i n o g r z e w a n i a p r ó b e k .
Z a r a z e m w y d a j e się, że d e s t a b i 1 i z u j ą c y w p ł y w n i t r o z w i ą z k ó w j e s t n a j s ł a b s z y w p r z y p a d k u t r ó j n i t r o w y c h p o c h o d n y c h b e n z e n u i t o l u e n u , s i l n i e j s z y — w p r z y p a d k u d w u n i - t r o w y c h . a n a j s i l n i e j s z y w p r z y p a d k u j e d n o - n i t r o w y c h p o c h o d n y c h . R ó ż n i c a w d e s t a b i l i zu j ą c e m d z i a ł a n i u t y c h n i t r o z w i ą z k ó w d a j e się z a o b s e r w o w a ć p r z e d e w s z y s t k i e m w c z a sie p i e r w s z y c h g o d z i n o g r z e w a n i a .
W i d o c z n e s ą o n e n a p r z y k ł a d p r z y p o r ó w n y w a n i u m i e s z a n i n z o k . 9 % j e d n o - , d w u - i
t r ó j n i t r o b e n z e n u , o g r z e w a n y c h p r z e z 4 godz, p o d a n e g o n a w y k r e s i e n a r y c i n i e 8. ( P r z y b a r d z i e j d ł u g o t r w a ł e m o g r z e w a n i u r ó ż n ic e s t o p n i o w o z a c i e r a j ą się). W z n a c z n i e s ł a b s z y m s t o p n i u r ó ż n i c e p o d o b n e ( le ż ą c e w p r a w d z ie w g r a n i c a c h b ł ę d u d o ś w i a d c z e ń , j e d n a k b a r d z o s y s t e m a t y c z n e , w s k a z u j ą c e n a p e w n ą p r a w i d ł o w o ś ć ) d o s t r z e g a m y w p r z y p a d k u m i e s z a n i n p e n t r y t u z n i t r o t o l u e n a m i ( r y c i n a 9).
P o z a t e m n i e o b s e r w u j e m y s y s t e m a t y c z n e j r ó ż n i c y m i ę d z y n i t r o p o c h o d n e m i b e n z e n u a t o l u e n u : w p ł y w n i t r o b e n z e n ó w i n i t r o t o l u e n ó w z d a j e się b y ć j e d n a k o w o s iln y .
M o ż n a p r z y j ą ć , że P H n i t r o p e n t a e r y t r y t u , z a w i e r a j ą c e g o p o n a d 5 % n i t r o z w i ą z k ó w j u ż p o 4 godz o g r z e w a n i a w 120° p r z y j m u j e w a r t o ś c i z b l i ż o n e do 3 ,0 . T y m c z a s e m d l a c z y s t e go n i t r o p e n t a e r y t r y t u g r a n i c ę Pj i — 3 ,0 o s ią g a się d o p i e r o p o o g r z e w a n i u w 120° p r z e z 2 0 godz, j a k to w y k a z a ł y n a s t ę p u j ą c e b a d a n i a :
(1935) 19 P R Z E M Y S Ł C H E M IC Z N Y 231
P u p o u p ł y w i e 10 godz P u = 4 ,0 4 16 godz P H = 3,50 2 0 godz P „ = 2 ,98 .
C z y s t e n i t r o z w i ą z k i n ic u j a w n i a j ą w t y c h w a r u n k a c h ż a d n e g o r o z k ł a d u [ P u po 6 godz w y n o s i 7,0 0 ).
P r ó b y s t a ł o ś c i w y k o n a n e m e t o d ą T a H a n i e g o p o t w i e r d z i ł y w z u p e ł n o ś c i s p o s t r z e ż e n i e o u j e m n y m w p ł y w i e n i t r o z w i ą z k ó w a r o m a t y c z n y c h n a s t a ł o ś ć n i t r o p e n t a e r y t r y t u . • O b s e r w o w a n o t u j e d y n i e s a m p o c z ą t e k r o z k ł a d u m i e s z a n e k , g d y ż d l a o s i ą g n i ę c i a p r ę ż n o ś c i 100 mm s ł u p a H g o g r z e w a n ie n ie tr w a ło d łu ż e j n i ż 70 m in.
Min. (po fOOmm H g ) / P e n try t 2 tró jn itro b en ,ren em .
R ycina 17.
J P e n tn /! z tró jn itro to tu en em / " ’ dw um trototuenem 7 ? i Mm po 100 m m H g. . p -n itro to lu e n e m
% ttitrozn R v c in a 1S.
TABLIC A III.
N i t r o p e n t a e r y t r y t z n i t r o b e n z e n a m i .
Rodzaj próbki
Ilość % mitro- związku Czas potrzebny do osiągnięcia ciśnienia
100 mm Hg
P e n try t czysty — 68 ¡4 min
P + nitrobenzen 0,85
S.00 9,50 16,15 100
56 y2 min 29 2 1/2 ,, I4 J4 ..
po 120 ,, — ciśnienie 8,9 mmHg P + dw unitrobenzen 1,00
4.75 q,io
16,65 100
52 54 min 3 i 25 1754 ,, po 120 ,, — ciśnienie 3,8 mm Hg P + s-trójnitrobenzen 1,00
4.759,10 16,65 100
57 min 36 28 y2 „
I 9 M> ,, po 120 ,, — ciśnienie 1,3 mmHg TABLICA IV.
N itr o p e n ta e r y tr y t z n itro to lu e n a m i.
Rodzaj próbki
Ilość % nitro- związku Czas potrzebny do
osiągnięcia 100 mm ciśnienia Hg
P e n try t czysty — 68% min
P -}- o-nitrotoluen 0,80 4.658,90 16,35 100
53 min 33 23/2 „
>754 „ po 120 ,, — ciśnienie 3,5 mm Hg P + p-nitrotoluen 1,00
4,75 9,10 16,65 100
55J4 min 3326 y2 „ 19/4 ..
po 120 ,, — ciśnienie 8,8 mm Hg P + 1.2.4-dwunitrotoluen 1,00
9,104,75 16,65 100
55 min 35)4 ., 27 1854 ., op 120 ,, — ciśnienie 7,2 mm Hg P -{- or.-trójnitrotoluen 1,00
4,759,10 16,65 100
58 min 37/4 ..
30 V2 ,, 2254 ,, po 120 ,, — ciśnienie 7,7 mm Hg W y k r e s y : n a r y c i n a c h 10 — 16 p o d a j ą b i e g w z r o s t u c i ś n ie n ia g a z o w y c h p r o d u k t ó w r o z k ł a d u m i e s z a n i n i c z y s t e g o p e n t r y t u w f u n k c j i c z a s u . J e s t r z e c z ą b a r d z o c h a r a k t e r y s t y c z n ą , że w s z ę d z ie m a m y d o c z y n i e n i a z z a l e ż n o ś c ią w y r a ż o n ą l i n j ą p r o s t ą . L ic z b o w e d a n e z e b r a n e s ą w t a b l i c a c h I I I i IV . N i t r o -
232
P R Z E M Y Ś L CHEMICZNY (1935) 19Nitrocelulozo z m-inunikobenzenem.
Pu.
z w i ą z k i c z y s t e , j a k w i d a ć z t y c h d a n y c h , u l e g a j ą m i n i m a l n e m u t y l k o r o z k ł a d o w i w w a r u n k a c h d o ś w i a d c z e n i a .
P o r ó w n a n i e lic z b z e s t a w i o n y c h wr o b u t a b l i c a c h p o t w i e r d z a o b s e r w a c j ę , d o k o n a n ą z p o m o c ą w y z n a c z e n i a P u , że d o m i e s z k a n i t r o - z w i ą z k ó w o d d z i a ł y w a u j e m n i e n a s t a ł o ś ć p e n t r y t u , p r z y c z e m w y ż e j n i t r o w a n e p o c h o d n e o d d z i a ł y w u j ą u j e m n i e ( d e s t a b i l i z u j ą c o ) w s ł a b s z y m s t o p n i u n iż j e d n o - i d w u n i t r o w e p o c h o d n e . Z j a w i s k o to d o s y ć w y r a ź n i e w y s t ę p u j e w z e s t a w i e n i u p o d a n e m n a w y k r e s a c h n a r y c i n a c h 17 i 18.
Z a r a z e m w y d a j e się, że m i e s z a n k i , z a w i e r a j ą c e n i t r o t o l u e n y p o s i a d a j ą n ie c o le p s z ą s ta ł o ś ć , n i ż m i e s z a n k i z n i t r o b e n z e n a m i o tej
thtrocMoza i trćjniirobenzenem
s a m e j z a w a r t o ś c i g r u p — N 0 2 (n p . n a r y c i n i e 17 p o r ó w n a w c z o p o d a n a k r z y w a d l a t r ó j n i t r o t o l u e n u ) .
Z a r ó w n o r ó ż n i c y m i ę d z y s t a ł o ś c i ą c z y s t e go p e n t r y t u a m i e s z a n i n p e n t r y t u z n i t r o - z w i ą z k a m i j a k i r ó ż n i c y m i ę d z y s t a ł o ś c i ą p e n t r y t u w m i e s z a n i n i e z r o z m a i t e m i n i t r o z w i ą z - k a r n i n i c m o ż e m y w y t ł ó m a c z y ć p o w s t a w a n i e m n i e s t a ł y c h p o ł ą c z e ń c z ą s t e c z k o w y c h p e n t r y t u z n i t r o z w i ą z k a m i , g d y ż b a d a n i a j e d n e g o z a u t o r ó w p r a c y n i n i e j s z e j w y k a z a ł y , że w u k ł a d a c h t a k i c h n i e w y s t ę p u j ą ż a d n e p o ł ą c z e n i a c z ą s t e c z k o w e 9). N a l e ż a ł o b y w ię c p r z y p u ś c i ć o g ó ln ie , że m a m y t u do c z y n i e n i a
Nitrocelulozo z o-nitrotoluenem.
8) T. U rb a ń sk i. Roczniki Chem. 13, 399 (1934); 14, 92$ (1934)-
(1935) 19 P R Z E M Y S Ł CHEMICZNY
233
Ni/rocpiuło/o / p.nifrofofupnem Pm.
z o d d z i a ł y w a n i e m „ d e s t a b i l i z u j ą c e m ” n i t r o - z w i ą z k ó w n a d a n y e s t e r k w a s u a z o t o w e g o .
I I . N i t r o c e l u l o z a i j e j m i e s z a n k i . D a n e P H d la n i t r o c e l u l o z y (2,5 g o r a z 3 g) i je j m i e s z a n i n z n i t r o b e n z e n a m i ( t a b l i c a V) o r a z n i t r o t o l u e n a m i ( t a b l i c a V I ) p o d a n e są r ó w n i e ż n a w y k r e s a c h n a r y c i n a c h 19 — 2 5 '°).
W y k a z u j ą o n e , że d z i a ł a n i e z b a d a n y c h n i t r o - TABLICA V.
N itr o c e lu lo z a z n itro b e n z e n a m i.
Zawartość
°//o.
nitrozwiązku
P jj po czasie ogrzewania godz w 1200
1 2 4 5
N itroceluloza czysta 2,5 g.
— 1 6,41 3,70 2,80 2,28
N itroceluloza czysta 3 g
— - 3.75 2,78 2,20
Nc") + N itrobenzen
0,85 6,95 4,39 3,17 2.95
S.oo 6,98 5.52 3,36 3,05
9,50 6,64 4.70 3.10 2,80
16,15 6,03 3,30 2,73 2,52
Nc + m -dwunitrobenzen
1,00 6,78 6,40 3.24 3,07
4,75 6,81 6,50 3,70 3.17
9,10 6,81 6,50 3,60 3,13
16,65 6,80 6,13 3,51 . 3.00
Nc + s-trójnitrobenzen
1,00 6,87 6,40 3,06 2,89
4,75 6,91 6,47 3,30 3,ro
9,10 6,98 6,52 3,54 3.34
16,65 7,00 6,66 3,70 3,38
30,00 6,78 6,17 3,55 3,24
*) Nitroceluloza
10) Wskutek silnego rozkładu po 5 godzinach próbki nie były ogrzewane dtużej.
T AB L IC A VI.
N i t r o c e l u l o z a z n i t r o t o l u e n a m i . Zawartość
°//o.
nitr związku
P jj po czasie ogrzewania godz w 1200
1 2 4 5
Nitroceluloza czysta 2,5 g
— 6,41 3,70 2,80 2,28
N itroceluloza czysta 3,0 g
- 3,75 2,78 2,20
Nc + o-nitrotoluen
0,80 6,81 5,24 3,27 2,86
4,65 6,95 5,38 3,48 3,03
8,90 6,86 4.96 3.40 2,95
i 6,35 ‘ 6,44 3.71 3.02 2,72
Nc + p-nitrotoluen
1,00 6,40 5,58 3.20 2,95
4,75 6,50 5,7r 3.33 3, i 3
9,10 6,50 5,58 3.20 2,98
16,64 5,38 3,78 2,89 2,75
Nc 4- 1 . 2 . 4-dwunitrotoluen
1,00 6,45 4,34 3.03 2,96
4,75 6,63 4,68 3,15 3,03
9,10 6,67 5,o6 3,37 3.17
16,65 6,61 4.17 3,13 3.00
Nc + a-trójnitrotoluen
1,00 6,60 4,26 3.20 2,96
4,75 6,81 5,31 3,37 3.15
9,io 6,82 S.61 3,54 3,34
16,65 6,76 5.59 3,74 3.52
30 00 6,63 4.49 3.42 3,33
z w i ą z k ó w n a n it r o c e l u l o z ę j e s t w p r o s t p r z e c iw n e do w p ł y w u t y c h n i t r o z w i ą z k ó w n a p e n t r y t , a m ia n o w i c i e j e s t d z i a ł a n i e m s t a b i l i z u - j ą c e m .
D z i a ł a n i e s t a b i l i z u j ą c e j e s t t e m siln ie jsz e i m w ięcej (do p e w n y c h g r a n ic ) j e s t n i t r o - z w i ą z k u w m i e s z a n c e . D a ls z e z w ię k s z a n ie ilości n i t r o z w i ą z k u p o w o d o w a ć m o ż e n i e z n a c z n e w z g l ę d n e (w p o r ó w n a n i u do i n n y c h pH Nitroceluloza z cJnunUrofotuenem 1 2 4
Nilroceluloza z Irójntlrololuem m
Mfrocetulora i niłrobtmmm.
1-0,0 ‘A TNT 2-Q99% »
i -4,767. ■ 4 - 3 10 ■/. - j- / Ą 6 S > ■
R y c in a 28.
Nitrocelulozo z m - dnumlro benzenem R y c in a 25
(po4godz.) _/ Młroceiuloza z trójniłrobenzenem
!_ *. rn-e/wurylrobfoitntm
5 z m/rob*nzen*m
1-0.0 •/. Z?A'S 2-0 9 9 y. • 3 - 476 % • J _ 0/0-,. «, 5 -1 6 6 6 }. *
R y c in a 26 R y c in a 29.
Nitroceluloza z Irojm/robenzenem.
NUrccdutoza z trójnitrotoluenem.
. z dnumhototuenem 1? 4.
• / -mfrctctuenern
* / o-nitrotoluenem.
Pn.lpo4 godij
R y c in a 30.
.M in
. Af//>
Nitroceluloza z o-nitrotoluenem. Nitroceluloza z trójnitrotoluenem
R ycina 34
Nitroceluloza z p-nilrololuenem.
I Hllroctluloza z trąntrobem enem . d • z m -c fn a ru fro b e m e re m . '1‘ * z n itro b e n z e n e m . (pelOOny* Hgj
R ycina 32.
Nitroceluloza z dnunitroiduenem . 12^4.
R ycina 35 Nitroceluloza z trynitrotoluerem.
• z drunilrolo/uenem.
Z p-ni/roto/uenem
> z o-nitrotoluenem.
Mn.potoomrr Hg. £
-Mlmzrt R ycina 36
R ycina 33
236 P R Z E M Y S Ł CHEMI CZNY (1935) 19
m i e s z a n e k , z a w i e r a j ą c y c h n i t r o z w i ą z k i ) o b n i ż e n ie s t a ł o ś c i . T a k i e m a k s y m u m s t a ł o ś c i m i e s z a n i n z n a j d u j e m y p r z y z a w a r t o ś c i o k . 5 % m o n o n i t r o z w i ą z k u , m i ę d z y 5 — 9 % d w u n i - t r o z w i ą z k u i o k . 1 6 % t r ó j n i t r o z w i ą z k u .
M o ż n a te ż z a u w a ż y ć , że t r ó j n i t r o w e p o c h o d n e s ą j a k g d y b y n ie c o l e p s z e m i s t a b i l i z a t o r a m i n i t r o c e l u l o z y n i ż d w u - i j e d n o n i t r o w e p o c h o d n e , co s t a ł o b y w z g o d z ie z o b s e r w a c j ą p o p r z e d n i o j u ż d o k o n a n ą w p r z y p a d k u m i e s z a n i n z n i t r o p e n t a e r y t r y t e m , d l a k t ó r e g o u j e m n e ( d e s t a b i l i z u j ą c e ) d z i a ł a n i e t r ó j n i t r o - b e n z e n u i t r ó j n i t r o t o l u e n u j e s t z p o m i ę d z y b a d a n y c h n i t r o z w i ą z k ó w , n a j s ł a b s z e .
W y k r e s y ( r y c i n y 2 6 i 27) p o d a j ą z a le ż n o ś ć w a r t o ś c i Ph p o 4 godz ogrzeAvania o d z a w a r t o ś c i % - w e j r o z m a i c i e n i t r o w a n y c h p o c h o d n y c h t o l u e n u . Z w y k r e s u t e g o w i d o c z n e j e s t s i l n ie js z e d z i a ł a n i e s t a b i l i z u j ą c e t r ó j n i t r o b e n - z e n u i t r ó j n i t r o t o l u e n u p r z y u ż y c i u w ilości p o n a d 1 0 % . D w u n i t r o b e n z e n b a r d z o z b l i ż a się p o d t y m w z g l ę d e m d o t r ó j n i t r o b e n z e n u , w y k a z u j ą c le p s z e d z i a ł a n i e s t a b i l i z a c y j n e p r z y n iż s z e j z a w a r t o ś c i ( 5 % ) d w u n i t r o b e n z e n u . R ó ż n i c y m i ę d z y d z i a ł a n i e m j e d n o - i d w u n i - t r o t o l u e n ó w o r a z n i t r o b e n z e n e m n i e d o s t r z e g a m y .
P o r ó w n a n i e m i e s z a n e k , z a w i e r a j ą c y c h n i - t r o p o c h o d n e t o l u e n u i b e n z e n u w y k a z u j e , że p r z y j e d n a k o w e j z a w a r t o ś c i g r u p — J V 0 2 p r z y k r ó t k i e m o g r z e w a n i u (d o 2 godz) m i e s z a n k i z n i t r o t o l u e n a m i s ą b a r d z i e j s t a ł e . R ó ż n i c e j e d n a k z a c i e r a j ą się b a r d z o z n a c z n i e p r z y d ł u ż s z e m o g r z e w a n i u .
B a d a n i e s t a ł o ś c i m e t o d ą T a l i a n i e g o m i e s z a n e k n i t r o c e l u l o z y z n i t r o z w i ą z k a m i p o t w i e r d z a p r a w i d ł o w o ś c i z n a l e z i o n e p r z e z w y z n a c z a n i e P H'- n i t r o z w i ą z k i m a j ą p r z e w a ż n ie w p ł y w s t a b i l i z u j ą c y n a n i t r o c e l u l o z ę . W i
d o c z n e t o j e s t z k r z y w y c h p o s t ę p o w a n i a r o z k ł a d u , p o d a n y c h n a r y c i n a c h 2 8 — 3 4 i z d a n y c h t a b l i c V I I i V I I I .
TABLICA VII.
N itr o c e lu lo z a z n itro b e n z e n a m i.
Rodzaj próbki
Zawar tość% nitro związków
Czas ogrzewania po
trzebny do osiągnięcia ciśnien a ioo mm Hg
Nitroceluloza czysta — 32% min
Nc + nitrobenzen 0,85
5,oo 9,50 18,5S 100
38 % min 45 % 35 2 1/ 2 ..
po 120 ,, — ciśnienie 8,9 mm Hg Nc -f- m -dw unitrobenzen 1,00
4,75 9,io 16,65 100
38 % min 50 48% ,.
43% „ po 120 ,, — ciśnienie 3,8 mm Hg Nc + s-trójnitrobenzen 1,00
4,75 9,10 16,65 30,00 100
37 min
46 „
52 % „ 53 4 7% „ po 120 ,, — ciśnienie 1,3 mm Hg TABLICA VIII.
N itro c e lu lo z a z n itr o to lu e n a m i.
Rodzaj próbki
Zawar tość% nitro związk
ów Czas ogrzewania po
trzebny do osiągnięcia ciśnienia 100 mm H g
Nitroceluloza czysta --- 32 y2 min
Nc -f o-nitrotoluen o,8o 36 min
4.65 4 3 % „
8,90 42
17 ,5 0 27 %
IOO op 120 ,, —
ciśnienie 3,5 mm Hg
Nc -f p-nitrotoluen 1,00 36 min
4,75 50 y2 ,,
9,10 44% „
16,65 33% „
IOO po 120 ,, —
ciśnienie 8,3 mm Hg Nc -f 1.2.4 dw unitrotoluen 1,00 39 y2 min
4,75 47
9,10 48 „
16,65 45
IOO po _I20 ,, —
ciśnienie 7,2 mm Hg
Nc -r a-trójnitrotoluen 1,00 38% min
4.75 46% „
9,10 53% >>
16,65 55
30,00 42% „
100 po 120 ,, —
ciśnienie 7,7 mm Hg P o d o b n i e j a k p r z y o z n a c z a n i u s t a ł o ś c i z p o m o c ą P a z n a j d u j e m y , że s ta ł o ś ć p o c z ą t k o -
(1935) 19 P RZEMYŚ L CHEMICZNY
237
w o w z r a s t a w m i a r ę z w i ę k s z a n i a ilości d o d a w a n e g o n i t r o z w i ą z k u , j e d n a k d a ls z e z w i ę k s z e n i e ilości n i t r o z w i ą z k ó w p o w o d u j e o b n i ż e n i e s ta ł o ś c i . O b s e r w u j e m y z a t e m p e w n e m a k s y m a k r z y w y c h , w y r a ż a j ą c y c h z a le ż n o ś ć sta ło ś c i o d ilości d o d a n e g o n i t r o z w i ą z k u ( r y c i n y 35 i 3 6 ). M a k s y m a t e o d p o w i a d a j ą n a s t ę p u j ą c y m il o ś c i o m n i t r o z w i ą z k ó w :
d l a j e d n o n i t r o z w i ą z k ó w 5 % , ,, d w u n i t r o z w i ą z k ó w 5 — 1 0 % , ,, tr ó j n i t r o z w i ą z k ó w 1 5 % . Z n a j d u j e m y w ię c z u p e ł n ą z g o d n o ś ć z m a k s y m a m i , o k r e ś l o n e m i z d o ś w i a d c z e ń p o p r z e d n i c h ( P u ) , j e d n a k p o d o b n i e j a k p r z y b a d a n i u m i e s z a n e k p e n t r y t u , r ó ż n i c e m i ę d z y s ta ł o ś c i ą p o s z c z e g ó l n y c h m i e s z a n e k s ą w y r a ź n i e j s z e
Nitrogliceryna z s-lrójnitrobemenem Ph,
tlttrogkeryna z d/runilrofotuenem
p r z y u ż y c i u m e t o d y T a l i a n i e g o , n iż p r z y u ż y c i u m e t o d y p o t e n c j o m e t r y c z n e j .
R ó w n i e ż i t u t a j s p o s t r z e g a m y , że tr ó j n i t r o w e p o c h o d n e s ą n a j l e p s z e m i s t a b i l i z a t o r a m i n i t r o c e l u l o z y . P o z a t e m n i e d o s t r z e g a m y w y r a ź n i e j s z e j r ó ż n i c y m i ę d z y s t a b i l i z u j ą c e m
TABLICA IX.
N itro g lic e ry n a z n itro b e n z e n a m i.
Zawartość
%
Pj,j po czasie ogrzewania godz w n o 0
nitrozwiązku/o i 2 3
N itrogliceryna czysta 2,0 g
- 3,05 2,77 2,57
Nitrogliceryna czysta 2,5 g
— 2,94 2,70 2,45
NG*) + nitrobenzen
i 3,08 2,78 2,61
5 3,oi 2,52 2,47
10 2.97 2,39 2,25
20 2,94 2,37 ok. 1,50
NG + m-dwunitrobenzen
i 3-05 2,76 2,63
5 3.02 2,79 2,62
10 3.02 2,75 2,64
20 3.02 2,77 2,64
NG -f- s-trójnitrobenzen
i 3,oo 2,83 2,50
5 3.01 2,81 2,54
10 3,oo 2,77 2,46
20 3,04 2,70 2,48
*) Nitrogliceryna
TABLICA X.
N i t r o g l i c e r y n a z n i t r o t o l u e n a m i Zawartość
0/ P H po czasie ogrzewania godz w n o 0
nitrozwiązku I 2 3
N itrogliceryna czysta 2,0 g
- 3»°5 2,77 2,57
N itrogliceryna czysta 2,5 g
- 2,94 2,70 2,45
NG -f- o-nitrotoluen
i 3,01 2,83 2,53
5 3,03 2,80 2,48
10 3,03 2,83 2,48
20 3,oi 2.77 2,52
NG + p-nitrotoluen
i 3,03 2,62 2,49
5 2,92 2,Si 2,26
IO 3.00 2,58 2,45
20 3.37 2,87 2,62
NG + 1 . 2 . 4-dwunitrotoluen
i 3.06 2,70 2,50
5 3,04 2,68 2,44
10 3,04 2,67 2,38
20 3,03 2,67 2,34
NG -f- a-trójnitrotoluen
i 3,02 2,76 2,57
5 3,09 2.79 2,56
10 3.08 2,76 2,56
20 3,09 2.77 2,57
238 P R Z E M Y SŁ CHEMI CZNY (1935) 1!)
d z i a ł a n i e m n i t r o p o c h o d n y c h b e n z e n u i t o l u e n u .
I I I . N i t r o g l i c e r y n a i j e j m i e s z a n k i . W a r t o ś c i P u , o t r z y m a n e z o g r z e w a n e j w 110° n i t r o g l i c e r y n y i jej m i e s z a n i n z n i t r o b e n z e n a m i p o d a j e t a b l i c a I X , z n i t r o t o l u e n a m i — t a b l i c a X . P o z a t e m l i c z b y t e c z ę śc io w o (d la m i e s z a n i n z d w u - i t r ó j n i t r o w e m i p o - c h o d n c m i ) p r z e d s t a w i o n e s ą n a w y k r e s a c h — r y c i n y 37 — 40.
Ph K/rogfícer¡/m i «■trójnUroioluenm
i— Oodż.
Z lic z b t y c h w i d a ć , że z b a d a n e n i t r o z w i ą z - k i w w ię k s z o ś c i p r z y p a d k ó w n ie o d d z i a ł y w u j ą n a s t a ł o ś ć n i t r o g l i c e r y n y . O b s e r w u j e m y j e d y n ie p e w n e r ó ż n i c e m i ę d z y s t a ł o ś c i ą c z y s t e j n i t r o g l i c e r y n y a je j m i e s z a n e k z p - n i t r o t o - l u e n e m ( w i l o ś c i 5 — 1 0 % ) , a s z c z e g ó ln ie z n i t r o b e n z e n e m (1 0 — 2 0 % ) . R ó ż n i c e t e n i e są j e d n a k d o s t a t e c z n i e p r z e j r z y s t e . R ó w n i e ż n i e co n iż s z e l i c z b y P u w y k a z u j ą m i e s z a n i n y z d w u n i t r o t o l u e n e m .
TABLICA XI
Nitrogliceryna czysta — 100 mm Hg po 230 min z 5% nitrobenzenu ,, ,, 130 ,,
.1 1. 20% ,, ,, ,, 100 ,,
,, . . 5 % dwunitrobenzenu ,, „ 197 ,, . .. 5% trójnitrobenzenu ,, ,, 175 ,,
»> 5% o-nitrotoluenu „ „ 130 ,,
„ ,, 5% p-nitrotoluenu „ ,, 145 „ ,, „ 20% ,, ,, „ ,, ok. 400 ,, 1, ,, 5% dwunitrotoluenu ,, „ 195 ,, ,, ,, 5% trójnitrotoluenu „ ,, 210 „ O b n i ż e n i e s t a ł o ś c i n i t r o g l i c e r y n y p r z e z d o d a n i e do n iej n i t r o b e n z e n u l u b p - n i t r o t o l u e - n u (w ilości 5 % ) d a ło się b a r d z o w y r a ź n i e u w i d o c z n i ć d r o g ą p r ó b y T a l i a n i e g o w 110°
( t a b l i c a X I ) . P o t w i e r d z a się r ó w n i e ż z j a w i s k o
n i e z b y t w y r a ź n i e z a z n a c z o n e p r z y p o m i a r z e P u , a w y s t ę p u j ą c e z d u ż ą j a s k r a w o ś c i ą w p r ó b i e T a l i a n i e g o : d o d a n i e n i t r o b e n z e n u siln ie o b n i ż a s t a ł o ś ć p r z y u ż y c i u d u ż e j ( 2 0 % ) ilości te g o n i t r o z w i ą z k u , n a t o m i a s t w y s o k a z a w a r t o ś ć ( 2 0 % ) p - n i t r o t o l u e n u p o l e p s z a s t a ł o ś ć , p o d c z a s g d y z a w a r t o ś ć 5 % te j o s t a t n i e j s u b s t a n c j i p o g a r s z a s t a ł o ś ć n i t r o g l i c e r y n y . W y d a j e się, że m e t o d a T a l i a n i e g o u m o ż l i w i a b a r d z o s iln e z r ó ż n i c o w a n i e n i e w i e l k i c h o d c ie n i s ta ło ś c i m i e s z a n i n : r ó ż n i c e m i ę d z y s t a ło ś c ią m i e s z a n i n , n i e z n a c z n i e t y l k o z a z n a c z o n e p r z y p o m i a r z e P u , w y s t ę p u j ą t u t a j z w i ę k s z ą i n t e n s y w n o ś c i ą , p o d o b n i e j a k to p o p r z e d n io o b s e r w o w a l i ś m y w p r z y p a d k u m i e s z a n e k z n i t r o c e l u l o z ą , a c z ę śc io w o z p e n t r y t e m .
R z e c z y w i ś c i e , z j a w i s k a n i s k i e j w y t r z y m a łości p r ó b y T a l i a n i e g o p r z e z m i e s z a n i n y n i t r o g l i c e r y n y z 5 % w s z e l k i c h n i t r o z w i ą z k ó w , n i e m o ż n a z a u w a ż y ć p o m i a r e m P u lu b te ż o b s e r w u j e m y j e w b a r d z o s ł a b y m s t o p n i u ( m i e s z a n k i z d w u n i t r o t o l u e n e m ) .
W o b e c r ó ż n i c m i ę d z y w y n i k a m i b a d a ń o b y d w o m a s p o s o b a m i , u w a ż a m y t ę c z ę ść b a d a ń z a n i e u k o ń c z o n ą . P o ś w i ę c o n e jej b ę d ą d o ś w i a d c z e n i a s p e c j a l n e . N a r a z i e j e d n a k m o ż e m y ze w s z y s t k i e m i z a s t r z e ż e n i a m i p r z y j ą ć , że n i t r o z w i ą z k i a r o m a t y c z n e u ż y t e w ilości 5 % o d d z i a ł y w a j ą j a k g d y b y u j e m n i e n a s t a łość n i t r o g l i c e r y n y .
S t r e s z c z e n i e .
A u t o r z y z b a d a l i w p ł y w n i t r o z w i ą z k ó w a r o m a t y c z n y c h : j e d n o - , d w u - i t r ó j n i t r o b e n z e n u i — t o l u e n u n a s t a ł o ś ć c h e m i c z n ą e s t r ó w k w a s u a z o t o w e g o : c z t e r o a z o t a n u p e n t a e r y - t r y t u , a z o t a n u c e lu lo z y (o 1 3 , 2 4 % N ) i tró j - a z o t a n u g l i c e r y n y . S t a ł o ś ć m i e s z a n i n b y ł a o z n a c z o n a : 1° p r z e z o k r e ś l e n i e k w a s o w o ś c i {P n ) p r o d u k t ó w w y d z i e l a j ą c y c h się p r z y o g r z e w a n i u p r ó b e k ( m e t o d a l i a n s e n a ) — z a w i e r a j ą c y c h c z t e r o a z o t a n p e n t a e r y t r y t u i n i t r o c e l u l o z ę — w 120°, z a w i e r a j ą c y c h n i t r o g l i c e r y n ę — w 110°;
2° p r z e z o z n a c z e n i e p r ę ż n o ś c i g a z o w y c h p r o d u k t ó w r o z k ł a d u ( m e t o d a T a l i a n i e g o w m o d y f i k a c j i G o u j o n a ) , p r z y c z e m m i e s z a n k i z a w i e r a j ą c e c z t e r o a z o t a n p e n t a e r y t r y t u i n i tr o c e l u l o z ę o g r z e w a n o w 134,5°, m i e s z a n k i zaś, z a w i e r a j ą c e n i t r o g l i c e r y n ę — w 110°.
W w y n i k u t y c h b a d a ń a u t o r z y d o k o n a l i n a s t ę p u j ą c y c h s p o s t r z e ż e ń .
P r z y z a s t o s o w a n i u w a r u n k ó w p o d a n y c h w y ż e j :
1) d o d a n i e k a ż d e g o ze z b a d a n y c h n i t r o z w i ą z k ó w a r o m a t y c z n y c h o d d z i a ł y w a u j e m n i e n a s t a ł o ś ć c z t e r o a z o t a n u p e n t a e r y t r y t u ;
2) d o d a n i e k a ż d e g o ze z b a d a n y c h n i t r o z w i ą z k ó w a r o m a t y c z n y c h o d d z i a ł y w a d o d a t n io n a s t a ł o ś ć n i t r o c e l u l o z y ;
3) b a d a n i e s t a ł o ś c i m i e s z a n e k n i t r o g l i -
(1935) 1!) P RZEMYS Ł CHEMICZNY 239
c e r y n y z 5 % n i t r o z w i ą z k ó w a r o m a t y c z n y c h m e t o d ą m a n o m e t r y c z n ą w y k a z u j e m n i e j s z ą s t a ł o ś ć m i e s z a n e k n iż c z y s te j n i t r o g l i c e r y n y ; p o t e n c j o m e t r y c z n e o z n a c z a n i e s ta ło ś c i nie d a j e te j s a m e j o d p o w i e d z i z w y j ą t k i e m p r z y p a d k u m i e s z a n i n y n i t r o g l i c e r y n y z n i t r o b e n z e n e m ; m i e s z a n i n a t a w y r ó ż n i a się m n i e j s z ą s t a ł o ś c i ą .
T e r ó ż n i c e w z a c h o w a n i u się p o s z c z e g ó l
n y c h e s t r ó w k w a s u a z o t o w e g o p r z y o g r z e w a n i u ic h z n i t r o z w i ą z k a m i a r o m a t y c z n e m i są t r u d n e d o w y t ł u m a c z e n i a . N a r a z i ć s k ło n n i j e s t e ś m y p r z y p i s a ć j e r o z m a i t e j b u d o w i e e s t r ó w : — r o z g a ł ę z i o n e j , z c e n t r a l n y m a t o m e m w ę g la — c z t e r o a z o t a n u p e n t a e r y t r y t u . ł a ń c u c h o w e j — n i t r o g l i c e r y n y i ł a ń c u c h o w o - p i e r ś c i e n i o w e j , w y s o k o c z ą s t e c z k o w e j b u d o w ie n i t r o c e l u l o z y .
P o z a t c m z a u w a ż o n o , że
4) p o s z c z e g ó ln e n i t r o z w i ą z k i r ó ż n i ą się m i ę d z y s o b ą p o d w z g l ę d e m w p ł y w u n a s ta ło ś ć z b a d a n y c h e s t r ó w k w a s u a z o to w e g o , p r z y czepia za o g ó l n ą r e g u łę m o ż n a p r z y j ą ć , żc j e d n o n i t r o w e p o c h o d n e n a j s ł a b i e j s t a b i l i z u j ą l u b n a j s i l n i e j d e s t a b i l i z u j ą te e s t r y , n a t o m i a s t t r ó j n i t r o w e p o c h o d n e n a js iln ie j s t a b i l i z u j ą , w z g l ę d n i e n a j s ł a b i e j d e s t a b i l i z u j ą .
P o r ó w n a n i e w y n i k ó w b a d a n i a sta ło ś c i p r z e z p o m i a r P u lu b m e t o d ą T a l i a n i e g o w y k a z a ł o , że:
5) m e t o d a T a l i a n i e g o silniej n iż m e t o d a P u u w y d a t n i a ró ż n ic e sta ło śc i r o z m a i t y c h m i e s z a n i n e s t r ó w k w a s u a z o to w e g o z n i t r o z w i ą z k a m i a r o m a t y c z n e m i . N a p o d s t a w i e u z y s k a n y c h w y n i k ó w n a l e ż y u z n a ć (w p r z y p a d k u b a d a n i a p o d o b n y c h m i e s z a n e k ) m e t o d ę T a l i a n i e g o z a b a r d z i e j s u b t e l n ą i c z u łą n i ż m e t o d ę p o t c n c j o m e t r y c z n ą .
RÉSUMÉ.
Les auteurs ont examiné l’influence des composés ni- troaromatiques: tels les mono-, di- et tri-nitrobenzène et
-nitrotoluène sur la stabilité des éthers de l'acide nitriquei à savoir: le tétranitrate de pentaérythrite, le nitrate de cellu
lose (à 13,24% N) et le nitrate de glycérine. La stabilité était déterminée par les méthodes suivantes:
1° au moyen de l’examen potentiométrique de l’aci
dité des produits dégagés pendant le chauffage des échantillons de la nitrocellulose et du penthrite à 1200 et de ceux de la nitroglycérine à n o ° (méthode de H ansen);
2° par l’examen de la pression des produits gazeux dégagés pendant le chauffage (méthode T a lia n i modifiée par G oujon): les échantillons contenant le penthrite et la nitrocellulose étant chauffés à 134,5°, les échantillons con
tenant la nitroglycérine — à uo°.
Par suite de ces recherches les auteurs ont fait les obser
vations suivantes:
1) L ’addition de chacun des nitrocomposés aromati
ques énumérés antérieurement diminue sensiblement la ré
sistance du té tr a n itr a te de p e n ta é ry th r i te à la chaleur.
2) L'addition de ces nitrocomposés augmente la ré
sistance de la n itro c e llu lo s e .
3) L ’addition de 5% de nitrocomposés aromatiques semblt diminuer (quelquefois en quantité négligeable) la résistance de la n itro g ly c é rin e . (Ce fait n ’était constaté que par voie manométrique et dans un seul cas — pour les mélanges au nitrobenzène — par toutes les deux méthodes employées).
Les différences entre la façon de réagir des différents éthers nitriques pendant leur chauffage avec des nitrocom
posés aromatiques sont très difficiles à expliquer. Elles sont probablement dues aux différences de la structure chimique des nitrates examinés: celle du penthrite— embranchée avec l’atome central de carbone, de la structure cyclique et con
tenant des chaînes longues — de la nitrocellulose et de la structure composée de chaînes courtes — de la nitroglycérine.
On a trouvé d ’ailleurs que 4) les composés mononitrés sont généralement moins forts comme stabilisateurs et plus forts comme déstabilisateurs en comparaison avec les com
posés dinitrés et surtout trinitrés.
Ensuite, la comparaison des résultats obtenus par voie potentiométrique {Pu) avec ceux que l’on obtient par la méthode de T a lia n i modifiée, permet de tirer la conclusion suivante:
5) la méthode de T a lia n i démontre d ’une façon plus nette que la méthode potentiométrique les différences entre la résistance des échantillons examinés. Il nous semble que la méthode manométrique a l’avantage de donner des ré
sultats plus différenciés et par conséquant plus précis.
Varsovie, Laboratoire des Explosifs de l’École Polytechnique.
Badania nad zastosowaniem hydrotropji do przyśpieszenia hydrolizy iperytu
R e c h e rc h e s s u r l'a p p lic a tio n de l’h y d ro tro p ie p o u r accélérer l’h y d ro ly se de l'y p é r ite D r. B R . Z A W A D Z K I
Z a k ła d F izjo lo g ji U niw N adeszło 5 W s t ę p .
Z a s t o s o w a n i e r e a k c j i h y d r o l i z y do n isz c z e n i a i p e r y t u m a c a ł y s z e r e g d o d a t n i c h s t r o n . P r z e d e w s z y s t k i e m w o d a , k t ó r a j ą p o w o d u j e , j e s t n a j ł a t w i e j d o s t ę p n y m i n a j t a ń s z y m ś r o d k i e m , j a k i b y tu m o ż n a z a s t o s o w a ć . S a m a r e a k c j a j e s t p r o s t a , j e j p r o d u k t y s t a n o w i ą
e rs y te tu Jó z e fa P iłsudskiego czerw ca 1935 r.
n i e t r u j ą c y tio d i g l i k o l i k w a s s o ln y , k t ó r y w ilo ś c ia c h w c h o d z ą c y c h t u w g rę m o ż n a z ł a t w o ś c i ą z o b o j ę t n i ć . J e d n a k ż e r e a k c j a t a m a b a r d z o p o w a ż n ą s t r o n ę u j e m n ą , m i a n o w i c i e j e s t z b y t p o w o l n a . G d y b y w ię c u d a ł o się p r z y ś p i e s z y ć h y d r o l i z ę w t a k i m s t o p n i u , a ż e b y r o z p a d i p e r y t u z a c h o d z ił, z a n i m z d o ł a o n w y w r z e ć sw e t r u j ą c e d z i a ł a n i e , h y d r o l i z a b y -
240 P R Z E M Y S Ł CHEMICZNY 19 (1935)
ł a b y i d e a l n y m ś r o d k i e m p r z e c i w i p e r y t o w y m . N ic w ię c d z i w n e g o , że s a m a r e a k c j a , j a k i s p o s o b y w p ł y w a n i a n a je j s z y b k o ś ć , b y ł y w i e l o k r o t n i e b a d a n e .
N a j d o k ł a d n i e j z b a d a l i h y d r o l i z ę i p e r y t u W i l s o n , F u l l e r i 0 ’S h u r (19). P r z y t o c z ę p o k r ó t c e i c h r o z w a ż a n i a . P r z e d e w s z y s t k i e m z w r a c a j ą o n i u w a g ę n a t o , że s z y b k o ś ć h y d r o l i z y i p e r y t u z a l e ż y o d d w ó c h c z y n n i k ó w : 1) s t o p n i a r o z p u s z c z e n i a i p e r y t u w w o d z i e i 2) s z y b k o ś c i h y d r o l i z y c z ą s t e c z e k , z n a j d u j ą c y c h się w r o z t w o r z e . Że i p e r y t h y d r o l i z u j e się d o p i e r o p o r o z p u s z c z e n i u się w w o d z ie , w s k a z u j e n a t o f a k t , że s t o p i e ń h y d r o l i z y w r o z t w o r z e i n t e n s y w n i e m i e s z a n y m z n a d m i a r e m i p e r y t u ( p r z y n a j m n i e j w t e m p e r a t u r z e p o n i ż e j 50)) n i e z a l e ż y o d ilości i p e r y t u , b y l e b y z n a j d o w a ł się o n w n a d m i a r z e .
G d y b y r e a k c j a z a c h o d z i ł a w s t o p n i u , d a j ą c y m się w y k r y ć , n a p o w i e r z c h n i , a l b o w e w n ą t r z f a z y i p e r y t o w e j , z w i ę k s z e n i e je g o ilości m u s i a ł o b y w e d ł u g t y c h a u t o r ó w z w i ę k s z y ć s t o p i e ń h y d r o l i z y .
W s p o m n i a n i a u t o r o w i e u w a ż a j ą , że a ż e b y z w i ę k s z y ć s z y b k o ś ć h y d r o l i z y i p e r y t u , n a l e ż y z w i ę k s z y ć j e d e n l u b w ię c e j z n a s t ę p u j ą c y c h c z y n n i k ó w : 1. P o w i e r z c h n i ę z e t k n i ę c i a i p e r y t u z w o d ą . 2. R o z p u s z c z a l n o ś ć i p e r y t u , t . j.
s t ę ż e n i e n i e s h y d r o l i z o w a n e g o i p e r y t u w s t a n ie n a s y c e n i a . 3. S z y b k o ś ć r o z p u s z c z a n i a się i p e r y t u w w o d z i e . 4. S z y b k o ś ć h y d r o l i z y i p e r y t u r o z p u s z c z o n e g o .
P i e r w s z y c z y n n i k w z r a s t a o g r o m n i e p r z y i n t e n s y w n e m m i e s z a n i u i p e r y t u z w o d ą .
P o z o s t a ł e t r z y c z y n n i k i w z r a s t a j ą b a r d z o s z y b k o ze w z r o s t e m t e m p e r a t u r y . W y n i k i m o i c h b a d a ń n a d w p ł y w e m t e m p e r a t u r y i m i e s z a n i a n a s z y b k o ś ć h y d r o l i z y p o d a j e t a b l i c a I. W y n i k i p o d a n e w t a b l i c y I, s ą j e d y n ie o r j e n t a c y j n e , l i c z b y o t r z y m a n e s ą p r z y b liż o n e .
TABLICA I
Wpływ te m p e ra tu ry i m ieszania na hydrolizę ip ery tu w wodzie czystej.
Temperatura ... 15° 37,5° 85°
Bez m ieszania
Iperyt samorzutnie shydrolizowany g/i 0,06 0,25 1,16 Iperyt całkowity w roztworze g/i . . o, 12 0,4 1,15 Stopień hydrolizy % ... 50,0 62,5 100 Z m ieszaniem
Iperyt samorzutnie shydrolizowany g/i 1,29 8,94 >50 Iperyt całkowity w roztworze g/i . . 1,53 9,58 >50 Stopień hydrolizy % ... 84,3 93,3 ok.ioo
W n i n i e j s z e j p r a c y z w r ó c i ł e m g ł ó w n ą u w a gę n a c z y n n i k d r u g i , t o j e s t n a r o z p u s z c z a l n o ś ć i p e r y t u w w o d z i e , w y c h o d z ą c z z a ł o ż e n i a , że s z y b k o ś ć h y d r o l i z y i p e r y t u r o z p u s z c z o n e g o j e s t z n a c z n i e w i ę k s z a , n i ż s z y b k o ś ć r o z p u s z c z a n i a , w ł a ś n i e ze w z g l ę d u n a m a ł ą r o z p u s z c z a l n o ś ć i p e r y t u w w o d z i e . R o z p u s z c z a l n o ś ć i p e r y t u j e s t b a r d z o t r u d n o o k r e ś l i ć , g d y ż h y d r o l i z a z a c h o d z i t a k s z y b k o , że z a n i m się u d a o s i ą g n ą ć s t a n n a s y c e n i a , j u ż c z ę ść i p e r y t u u l e g a r o z p a d o w i . T o t e ż l i c z b y o tr z y
m a n e p r z e z r ó ż n y c h a u t o r ó w r ó ż n i ą się o d s i e b i e w z a l e ż n o ś c i o d u ż y t e j m e t o d y . I t a k B o u l i n i S i m o n (1) p o d a j ą d l a r o z p u s z c z a l n o ś c i i p e r y t u w w o d z i e 0 ,4 8 g/l b e z u w z g l ę d n i e n i a t e m p e r a t u r y . H o p k i n s (6) p o d a j e d l a 10° ś r e d n i o o k o ło 0 , 0 7 % (od 0 ,0 6 9 d o 0 , 0 7 5 % ) . L y n c h , S m i t h i M a r s h a l l (10) p o d a j ą d l a 10° r ó w n i e ż o k o ło 0 , 0 7 % , W i l s o n , F u l l e r i 0 ’S h u r r (20) z n a le ź li w 2 5 ° 4 , 3 m illim ole/Z, c z y li o k o ło 0 , 0 6 8 % . J a k w i d a ć z t y c h liczb , r o z p u s z c z a l n o ś ć i p e r y t u w w o d z i e j e s t w ię c n a o g ó ł b a r d z o m a ł a . N a t o m i a s t s z y b k o ś ć h y d r o l i z y i p e r y t u r o z p u s z c z o n e g o j e s t b a r dzo z n a c z n a , z w ł a s z c z a w t e m p e r a t u r a c h w y ż s z y c h . W e d ł u g H o p k i n s a (6) w 3 7,5°
o k o ło 9 6 % r o z p u s z c z o n e g o i p e r y t u u l e g a h y d r o l i z i e w c i ą g u 10 m in . P o 1 godz 9 9 , 9 % , p o 105 m in — 1 0 0 % i p e r y t u r o z p u s z c z o n e g o u l e g a h y d r o l i z i e .
W e d ł u g R o n y (14) w t e m p e r a t u r z e 21°
r o z p u s z c z o n y i p e r y t u l e g a p r a k t y c z n i e c a ł
k o w i t e m u r o z p a d o w i w c i ą g u o k o ło 1 godz.
N a p o d s t a w i e t y c h w y n i k ó w , u w a ż a ł e m , że w y s t a r c z y z w i ę k s z y ć o d p o w i e d n i o r o z p u s z c z a l n o ś ć i p e r y t u w w o d z ie , a ż e b y z n a c z n ie p r z y ś p i e s z y ć j e g o r o z p a d w z e t k n i ę c i u z w o d ą .
J a k w y k a z a ł N e u b e r g (11), a n a s t ę p n i e s z e r e g i n n y c h b a d a c z y m o ż n a b a r d z o z n a c z n i e z w i ę k s z y ć r o z p u s z c z a l n o ś ć c i a ł t r u d n o r o z p u s z c z a l n y c h w w o d z i e p r z e z d o d a n i e do w o d y p e w n y c h c iał. T a k i e z j a w i s k o z w i ę k s z e n i a r o z p u s z c z a l n o ś c i w w o d z i e n a z w a ł N e u b e r g h y d r o t r o p j ą ( I l y d r o t r o p i e ) . C ia ła m i z w i ę k s z a j ą c e m i r o z p u s z c z a l n o ś ć c z y li c i a ł a m i h y d r o t r o p o w o c z y n n e m i s ą p r z e w a ż n i e sole a l k a l i c z n e k w a s ó w o r g a n i c z n y c h , z a r ó w n o a r o m a t y c z n y c h ( N e u b e r g (11)), j a k i a l i f a t y c z n y c h ( T a m b a (16)). N ic m o g ę się t u z a j m o w a ć t e o r j ą i s z c z e g ó ł a m i z j a w i s k a h y d r o t r o p j i , k t ó r e m i z a j m o w a l i się p o z a c y t o w a n e m i N e u b e r g i e m i T a m b ą — F o r s s m a n n (2), F r e u n d l i c h i S l o t t m a n (3), F r e u n d l i c h i K r u g e r (4), K u t h y (7), K u t h y i B a n g a (8), C i n d a u (9), N e u b e r g i W e i n m a n n (12), P a u l i i W e i s s (13), S t e r n (15), V e r z a r (17), Y e r z a r i K u t h y (18), o r a z in n i.
C h c i a ł b y m t y l k o p o k r ó t c e p r z e d s t a w i ć t e o r j ę F r e u n d l i c h a i S l o t t m a n a (3), k t ó r a w y d a j e m i się n a j b a r d z i e j p r a w d o p o d o b n a . A u t o r o w i e ci z w r a c a j ą u w a g ę , że w s z y s t k i e z w i ą z k i h y d r o t r o p o w o c z y n n e m a j ą w y r a ź n i e n i e r ó w n ą b u d o w ę . N a j e d n y m k o ń c u c z ą s t e c z k i m a m y g r u p ę w y r a ź n i e h y d r o f i l o w ą , c z y li p r z y c i ą g a j ą c ą s iln ie c z ą s t e c z k i w o d y , n a t o m i a s t s ł a b o p r z y c i ą g a j ą c ą c z ą s t e c z k i o r g a n i c z n e . N a d r u g i m k o ń c u w y s t ę p u j e g r u p a h y d r o f o b o w a , c z y li s ł a b o p r z y c i ą g a j ą c a c z ą s t e c z k i w o d y , z a ś s t o s u n k o w o s iln ie c z ą s t e c z k i o r g a n i c z n e . I m b a r d z i e j t a n ie r ó w rn o ś ć w y s t ę p u j e , to j e s t i m d a le j o d s ie b ie o d s u
