Badania nad toksoplazmozą w ośrodku warszawskim

WIADOMOSCI PARAZYTOLOGICZNE T. VII, NR 4/516, 1961

BADANIA NAD

TOKSOPLAZMOZĄ

W

OŚRODKU

WARSZAWSKIM

ZOFIA DYMOWSKA

Zakład Parazytologii Państwowego Zakładu Higieny, Warszawa

Na

wstępie pragnę zaznaczyć, że

pod

nazwą „ośrodek

warszawski"

mam na

myśli wyłącznie Zakład

Parazytologii Lekarski ej wraz z

współ­

pracującymi

z nim placówkami.

Zakład

Parazytologii Lekarskiej zajmuje

&ię

zagadnieniem toksoplazmozy od 1951 r. Prace za okres 1953-1958

były

już

referowane na poprzednich zjazdach i

zostaną

tu

pominięte.

W ostat- nim okresie zwrócono

głównie uwagę

na

ocenę wartości

preparatów

uży­

wanych do prób serologicznych i alergicznych oraz na ustalenie przydat-

ności

stosowanych odczynów w pracach klinicznych . W

związku

z tym , po

nawiązaniu ścisłej współpracy

z zainteresowanymi. klinikami (II Kli-

nrką Położnictwa

i Chorob Kobiec;ych AM w Wars zaw ie i. w

Łodzi)

opraco- wano

ankietę

dla chorych i

włączono

badanie w kierunku toksoplazm ozy do

badań

rutynowych. W wyniku t ej akcji w latach 1958-1961 przeba- dano odczynem

wiązania dopełniacza

3227 surowic osób z

obciążonym

wywiadem, u których

można było podejrzewać toksoplazmozę.

Stwier- dzono 181 dodatnich odczynów (5 ,1 O/o).

Większość materiałów

(2204 osoby)

pochodziła

z klinik

ginekologiczno-położniczych, wśród

których liczba do- datnich odczynów

wynosiła

7,1 °/o.

Równocześnie

testem

śródskórnym

przebadano w tej grupie 968 osób ,

otrzymując

w 16°/ii dodatni odczyn.

Tylko w 30/o badanych przypadków

była zgodność

wyników dodatnich obu odczynów. Niski procent dodatnich wyników, jak

również

nisk ie mia- na otrzymywane w odczynie

wiązania dopełniacza wymagały

przekon- trolowania

wartości używanych

antygenów. Wobec braku antygenów standardowych na wybranych grupach osób przebadano antygen polski z antygenem do OWD produkowanym w Moskwie oraz antygenem i al er- genem czeskim. Wyikazano zasadniczo

jednakową specyficzność

antygenów moskiewskiego i warszawskiego, przy - czym drugi

okazał się

bardzo

czuły

(Med.

Dośw.

1958, 3). Z kolei porównano antygeny i

toksoplazminę

war-

szawską

z podobnymi preparatami 'Produkcji , czeskiej. Przebadano 270 surowic osób podejrzanych o

toksoplazmozę.

Zgodnie dodatn ie wyniki

Referat wygłoszony na VII Zjeździe PTP. Olsztyn-Kortowo, 11-14 VI 19Gl

TOKSOPLAZMOZA W OŚRODKU WARSZAWSKIM

między

obu antygenami otrzymano u 37 osób (13,70/o), zgodnie ujemne u 181 (660/o). Ogólna

zgodność

wyników

wypadła

w 80,70/o.

Wobec szerokiego stosowania do

badań

rutynowych toksoplazminy.

a

jednocześnie

braku standardu, przebadano szereg serii tego preparatu na grupie 465 osób. Ustalono,

że

przy wykorzystaniu

przyjętej

w PZH techniki produkcji najlepsze wyniki otrzymuje

się

z

toksoplazminą

w roz-

cieńczeniu

1 : 1000 (16,30/o dodatnich odczynów), co pokrywa

się

z wy- nikami badaczy czeskich, z których

toksoplazminą mieliśmy możność

po-

równać

nasze preparaty. Wspólnie z II

Kliniką Położnictwa

i Chorób Ko- biecych AM w Warszawie

podjęto próbę określenia

roli toksoplazmozy w patologii

ciąży

(Pol. Tyg. Lek., 37, 1960). W wyniku tej pracy w gru- pie kobiet (170) z

obciążonym

wywiadem

położniczym,

u których nie zna- leziono innych przyczyn

powikłania ciąży,

stwierdzono 33 przypadki (19,4°/c,) dodatnio

reagujące,

podejrzane o

toksoplazmozę.

Oparto

się

na badaniu innych autorów (np. Werner-Brumby), którzy

uważali, że

uta- jone

zarażenie

toksoplazmowe

może być przyczyną

uszkodzenia jaja

pło­

dowego.

Na

Zjeździe

Ginekologów Polskich w 1960 r. Prawecka

zreferowała pracę

pt. ,,Wyniki leczenia przypadków podejrzanych o

toksoplazmozę

w patologii

ciąży".

W oparciu o wspólnie przeprowadzone badania w gru- pie 477 kobiet i dodatnie wyniki u 44 osób, poddano leczeniu daraprimem i

aureomycyną

33 kobiety podejrzane o

toksoplazmozę.

Wspólnie z dr Pytel z II Kliniki

Położnictwa

i Chorób Kobiecych AM w

Łodzi staraliśmy s'ię ustalić rolę

toksoplazmozy w etiologii wad roz- wojowych

płodów

(Wiad . Parazytoz. 1960, 3). W porodach tej kliniki wady rozwojowe

^stanowiły

0,960/o. Ustalono,

^że

stosowane odczyny serolo- giczne i alergiczne

mogą

w pewnych przypadkach (dodatnich odczynów)

przyczynić się

do

wyświetlenia

etiologii wad rozwojowych.

W

związku

z

powyższymi

badaniami

wyłoniła się

sprawa

nieswoistoś,j

odczynów stosowanych w diagnostyce toksoplazmozy. W grupie bowiem kobiet podejrzanych o

toksoplazmozę,

u których stwierdzono

obecność

Trichomonas vaginalis, stwierdzono prawie ten sam odsetek (10,2) wyników OWD z antygenem tak toksoplazmowym, jak i trychomonadowym. Pod-

jęto więc

badania nad powinowactwem antygenowym

między

Toxoplasma

gondii a Trichomonas vaginalis i innymi antygenami z pierwotniaków

z jednej strony

(Kozłowska)

oraz nad

budową antygenową

szczepów tok-

soplazmowych z drugiej strony (Dymowska, Aleksandrowicz).

Użyto

trzech

szczepów toksoplazmowych, RH, IH i CB, i dla

każdego

przygotowano po

dwa typy antygenów. Antygeny, tak zwane komórkowe, przygotowano

z oddzielnych od

płynu wysiękowego

komórek, antygeny

zaś

pozakomór-

kowe z samego

płynu. Stosując

metody dyfuzji w

żelu,

elektroforezy

i immunoelektroforezy ustalono,

że

antygeny pozakomórkowe

mają

cha-

8!-H-i Z. DYMOWSKA

rakter antygenów

białkowych,

w których

można wyróżnić

w elektrofore- zie

bibułowej

3 frakcje

(albuminową, y-globulinową

i a lub P-globulino- we). W immunoelektroforezie natomiast

wyróżniano

5 frakcji. Antygeny komórkowe

dawały

po jednej

nikłej

linii. Wyniki te

były

prawie ider,- tyczne przy

użyciu

antygenów z

różnych

szczepów, co

wskazywałoby

r a- czej na

jednorodność antygenową

poszczególnych szczepów. Przy zasto- sowaniu surowic kontrolnych przeciw

białku

mysiemu i przeciw anty- genowi pozakomórkowemu stwierdzono w antygenie pozakomórkowym

obecność

pewnych frakcji

białka

mysiego

(Med. Dośw. Mikr.

1961, 2).

Wobec

prawdopodobieństwa wpływu jakości

surowicy na wynik do-

świadczenia podjęto drugą część

pracy, w której poddano analizie

właś­

ciwości

surowic królików uodpornianych szczepami toksoplazm. Przy za- stosowaniu 30/o

żelu

agarowego oraz buforu weronalowego o pH 9, a sile jonowej 0,1 otrzymywano najlepszy

rozdział

immunoelektroforetyczny w

ciągu

2,5 godz. Celem ustalenia momentu pojawiania

się przeciwciał

w surowicach

zwierząt

uodpornianych badano surowice przed

rozpoczę­

ciem uodporniania i

każdorazowo.

przed podaniem

każdej

nowej dawki antygenu (5 razy). Stwierdzono,

że

w pewnych surowicach

zwierząt

uod- pornianych antygenem pozakomórkowym

przeciwciała pojawiły się

po 9 dniu, to znaczy po podaniu drugiej dawki

uodporniającej,

w innych

zaś

po podaniu trzeciej dawki (3 króliki). Pierwsza linia precypitacji

wystę­

powała już

po 18 godz.

Leżała

ona

pośrodku między

antygenem a suro-

wicą,

na

kształt półksiężyca

o ostro zarysowanych konturach. W

ciągu

48 godzin

formowały się

dalsze 3 lub 4 linie precypitacji. Liczba 5 linii

była najwyższą, jaką osiągnęliśmy,

po 5-krotnym uodpornieniu. Liczba

pojawiających się

linii

była zależna

od surowicy, a nie od szczepu, z któ- rego przygotowywano antygen. Jedynie surowice o wysokich mianach

przeciwciał

dla

wiązania dopełniacza posiadały

te frakcje. Szeroka linia tzw. II precypitacji

pojawiała się

zazwyczaj po 24 godzinach. Celem usta- lenia, które linie precypitacji

są

charakterystyczne dla

białka

mysiego, absorbowano surowice przeciw

białku

mysiemu antygenem pozakomór- kowym. Otrzymano wyniki

zbliżone

do poprzednich.

Absorbując

surowice pozakomórkowe antygenem ~ysim otrzymano

odrębne

obrazy. Antygen pozakomórkowy z

surowicą absorbowaną

da-

wał

3 linie: tzw.

typową

I oraz 2

słabiej

zaznaczone. Z antygenem mysim surowica ta

tworzyła

1

słabo zaznaczoną linię

precypitacji. Linia II po absorpcji surowic

odpornościowych

pozakomórkowych nie

została

stwier- dzona w preparatach.

Intensywność

I linii

zależała

od stosunku antygen-

-przeciwciało

(1 : 1 najlepsza).

Celem zorientowania

się,

czy inne czynniki oprócz wysokiego miana

nie

wpływają

na formowanie

się

linii prec;ypitacji, przebadano pH suro--

wie i antygenów.

Okazało się, że

pH tak surowic jak i antygenów utrzy-

TOKSOPLAZMOZA W OSRODKU WARSZAWSKIM

mywalo

się

w granicach 7,4 - 7,7. W tych samych warunkach

doświadcze­

nia surowice te z antygenami komórkowymi

dawały jedną grubą linię

precypitacji,

stwierdzoną najwcześniej

po czwartym uodpornianiu. Suro- wice

zaś

przeciw antygenowi komórkowemu nie

reagowały

wcale.

Wydaje

się, że najwcześniej pojawiająca się

linia precypita cji, nie zni-

kająca

po absorpcji antyg enem mysim, jest prawdopodobnie specyficzna dla antygenów pozakomórkowych toksoplazmowych. Linia ta odpowiada-

łaby połażeniu

frakcji y-globulinowej .

Frakcję tę można uważać

za swo-

istą

dla

powyższych

antyge nów.

W ramach prac epidemiologicznych

podjętych

w spólnie z

Zakładem

Higieny Produktów

Zwierzęcych Wydziału

Weterynaryjnego WSGGW w Warszawie badano

zające

i kuropatwy. W przebadanych rozmazach z mózgu,

wątro~y, śledziony, płuc

i krwi (450

zajęcy

i 91 kuropatw) nie stwierdzono

obecności pasożytów.

Wobec

trudności

w wykryciu tokso- plazm postanowiono

przebadać

rozmazy

doświadczalnie zarażonych

zwie-

rząt.

W tym celu

zwierzęta

przechowywano po

śmierci

w

różnych

wa- runkach temperatury

(chłodnia,

temp. pokojowa i na

zmianę

raz jedne, raz drugie warunki),

biorąc

pod

uwagę

warunki transportu. Stwierdzono,

że

toksoplazmy

dawały się wykryć

w

narządach zwierząt doświadczalnie zarażonych

w

ciągu

4 dni przechowywania w

chłodni

(+4°), w temp. po- kojowej

zaś

do 3 dni.

Ponieważ

transport

trwał

zazwyczaj 7-9 dni do dnia sekcji, praktyczne stwierdzenie

obecności

pierwotniaków w

powyższym

materiale

metodą

badania barwionych rozmazów

okazało się niemożliwe.

Celem uzyskania innej metody przydatnej do wykrywania toksoplazm w skrawkach i rozmazach

podjęto

wspólnie z

Zakładem

Anatomii Patolo- gicznej AM w Warszawie (Brzosko i

Nowosławski)

badania nad przydat-

nością

do tego celu metody histochemicznej. W oparciu o prace Goldmana zastosowano

metodę

znakowanych

przeciwciał fluoresceiną

izotiocyjano-

wą. Osiągnięto

wyniki

upoważniające

do stwierdzenia

dużej przydatności

tej metody dla celów diagnostyki histologicznej sekcyjnej i biopsyjnej.

Na

podkreślenie zasługuje

fakt,

że

wycinki tkankowe utrwalone w 5°/o roztworze kwasu octowego lodowatego, w alkoholu absolutnym, a

następ­

nie zatopione w parafinie ,

mogą być

przechowywane przez bardzo

długi

okres czasu, a obecne w nich toksoplazmy nie

tracą zdolności

swoistego ,,barwienia" znakowanymi surowicami.

Dokładna

metodyka pracy zo- stanie podana na

najbliższym zjeździe

anatomo-patologów.

Adres autora:

Warszawa, Chocimska 24