Rozmowy sztabowe polsko-francuskie w Paryżu (wrzesień - październik 1922)

Rozmowy sztabowe polsko-francuskie w Paryżu

(wrzesień - październik 1922)

Konw encja wojskowa polsko-francuska <z 19 lutego 1921 stworzyła

podstawy do współpracy sztabowej m iędzy obydwoma sojusznikami.

W szczególności art. V I K on w en cji stypulował utrzym ywanie stałych

kontaktów sztabów generalnych celem wprowadzenia w życie ich posta­

nowień oraz zapewnienia łączności m iędzy Polską a F ra n c ją 1. Minęło jed­

nak półtora таки od chwili zawarcia układu, zanim doszło do pierwszego

spotkania na szczeblu najwyższych przedstawicieli obu armii. W e wrześ­

niu 1922 r. p rzyb ył do Paryża w otoczeniu kilku oficerów szef polskiego

Sztabu Generalnego, gen. W ładysław S ikorsk i2. W ynikiem rozm ów pro­

wadzonych w ciągu paru tygodni z osobistościami francuskimi, m.in.

z marszałkami Fochem i Petainem, generałami Buat i Weygand, admira­

łem Grasset, było p rzyjęcie wspólnego Résumé.

Dokument ten zawiera, oprócz charakterystyki i oceny Niem iec i Rosji

pod kątem ich możliwości polityczno-wojskowych, szereg zaleceń oraz

wzajem nych zobowiązań obu sojuszników w dziedzinie planowania strate­

gicznego. Z tego względu stanowi Résumé ważne ogniwo w rozwoju soju­

szu m ilitarnego polsko-francuskiego. Można bow iem przypuszczać, że

ustalenia jesiennych obrad paryskich zostały w dużym stopniu pow tórzo­

ne i potwierdzone na warszawskiej konferencji m iędzy marszałkiem Fo­

chem a czynnikami polskimi w maju 1923 r. Z rozmowami tym i zw ykło

się ■wiązać tzw. plan Focha — plan ofensywnego rozegrania w o jn y prze­

ciwko Niemcom poprzez koncentryczne uderzenie obu sojuszników na

B e rlin 3. Okazuje się jednak, że koncepcja ta została sformułowana już

wcześniej, bo właśnie w Résumé z października 1922 r. W następnym roku

powtórzono ją ty lk o w dosłownym brzmieniu, jak świadczy art.

І. В. Résumé z maja 1923 r., jedyn y znany mam dziś fragm ent tego doku­

mentu 4.

Tekst Resumé, jak dowiadujem y się z listu gen. W eyganda do gen. Si­

korskiego 5, został sporządzony w czterech egzemplarzach, które podpisali

ze strony francuskiej marszałek Foch, przewodniczący Sojuszniczego K o ­

mitetu W ojskow ego w Wersalu, gea. Buat, szef Sztabu Generalnego oraz

(m a s z y n o p is p r a c y d o k to rs k ie j w O d d z ia le R ę k o p is ó w B ib lio t e k i J a g ie llo ń s k ie j sygn . D o k t . 61/65), s. 84, 355.

2 J. C i a ł o w i c z , op. cit., s. 105;— 106, 1)12— 113.

3 P o ls k ie S iły Z b r o j n e w d r u g ie j w o jn ie ś w ia to w e j t. I, cz. 1, L o n d y n 1951, s. 88— — 89; J. C i a ł o w i c z , op. cit., s. 115 nn.

4 P r z y t a c z a go in e x te n s o gen. S . H a lie r , s z e f iSztaibu G e n e ra ln e g o , w ra p o r c ie do ge n . S ik o rs k ie g o , m in is tr a S .p ra w W o js k o w y c h . L . dz. 1607/K.P.) tjn . z 1 m a j a 1924, cyt. z a J. C i a ł o w i c z e m , o p . cit., s. 125— 127.

6 L i s t g e n . W e y g a n d do ge n . S ik o rs k ie g o z 30 p a ź d z ie rn ik a 1922, od p is. A r c h i w u m A k t N o w y c h , A k t a W . S ik o r s k ie g o , te c zk a 16. k. 30.

wiceadmirał Grasset, szef Sztabu Generalnego Marynarki. Egzemplarze

Résumé przesłano Sikorskiemu do podpisania, po czym trzy z nich m iały

wrócić do Francji, jeden zaś pozostać w Polsce. Egzemplarza tego nie

udało się, jaik dotąd, odnaleźć w polskich archiwach. Zachowały się na­

tomiast w Centralnym Archiwum W ojskow ym dwa egzemplarze maszy­

nopisu, k tó ry stanowi wcześniejszą wersję Résumé, oraz fragm enty —

najprawdopodobniej — d efin ityw n ej jego redakcji 6.

Egzemplarze redakcji wcześniejszej A oznaczamy jalko A 1 i A 2, egzem­

p larz zaś fragm entu redakcji ostatecznej jąko egzemplarz B.

Egzemplarze redakcji A zawierają .po 20 liczbowanych stron maszy­

nopisu.

Egzemplarz A 1 zaopatrzony jest w odręczną uwagę ołówkiem: „Tekst

na tzas[adzie] Résumé franc, opracowany 8.X. na ostatnią konferencję

(p rzy ję ty z poprawkam i)” 7. Inne uwagi odręczne znajdują się na s. 11:

„str. 11 w ostatecznej redakcji w cz. II résumé [?]” oraz na s. 16: „Tekst

d efin ityw n y od s. 16 do końca ustalony jak w części II (załączniki)” . Stro­

n y 16— 20 zostały przekreślone ołówikiem.

Egzem plarz A 2 nosi odręczną uw agę ołówkiem: „K on trprojekt gen.

S ik orsk iego] (p rzyję ty z poprawką). P rojek t oprać. 8.X. na zasadzie

Résumé franc, z dn. 7.X.” Do egzemplarza A 2 dołączono dwie strony in­

nego maszynopisu, liczbowane odręcznie ołówikiem 21— 22. Zaw ierają one

część IV Résumé: L e M atériel, brakującą w egz. A 18.

Egzemplarz redakcji В składa się tylko z pojedynczych stron liczbo­

wanych: 11, 16— '22. Najprawdopodobniej 'zastępują one odpowiednie stro­

n y redakcji A , których tekst został zm ien ion y9.

K ieru jąc się uwagami na egzemplarzu A 1 oraz porównując teksty

A i B, m ożem y stwierdzić, że p rzy redagowaniu ostatecznej w ersji Résumé

dokonano, z jednej strony, skrótów i kom presji pierw otnego tekstu, z dru­

g iej zaś, przekomponowano niektóre jego ustępy oraz wprowadzono nowe

partie.

K om presji zatem uległ tekst s. 11— 12, a następnie s. 16— 20. N ie w ia­

domo tylko, które partie tekstu zostały usunięte ze s. 16— 18, skoro s. 16

redakcji В zaczyna się od kontynuacji zdania ze s. 18 redakcji A.

Znacznym skrótom uległ tekst części III, obejmującej w redakcji

A s. 18— 20, w redakcji zaś B s. 16— 17. Zupełiiie nowa jest w redakcji

В część IV.dotycząca polsko-francuskiej współpracy morskiej. Poprzedza

ona część V L e M atériel, która w egzemplarzu A 2 występowała jako część

IV . N iżej publikujem y obydwie redakcje Résumé, biorąc jako tekst pod­

staw ow y redakcję A. Zaznaczono w nim miejsca opuszczone lub prawdo­

podobnie opuszczone w redakcji definitywnej.

P ozw o li to na pełniejsze zaznajomienie się z itofeiem rozumowania i w y ­

w od ów Résumé, a także na analizę różnic, częściowo m erytorycznych, za­

chodzących m iędzy obiema jego redakcjami.

Tekst ogłaszamy ibez zmian, z drobnymi poprawkam i w zakresie orto­

g ra fii i interpunkcji.

R é s u m é d e s en tre tie n s d u M a r é c h a l F o c h p r é s id e n t d u C o m ité M ilit a ir e A l l i é d e V e r s a ille s e t d u G é n é r a l B u a t C h e f d ’É ta t M a j o r G é n é r a l d e L ’A r m é e F ra n ç a is e 6 C e n t r a ln e A r c h i w u m W o js k o w e , O d d z i a ł I I S z t a b u ‘G e n e r a ln e g o , S tu d ia O g ó l­ n e „ F r a n c ja ” , te c z k a 1 < s y g n ä tu ra ty m c z a s o w a ). 7 T a m ż e , k. lů 1— 31. 8 T a m ż e , ik. 40— ·61. 9 T a m ż e , k . 33— 39.

a v e c le G é n é r a l S ik o r s k i C h e f d ’Ë ta t M a jo r G é n é r a l de l ’A r m é e P o lo n a is e te n u s à P a r is e n s e p te m b re et o cto b re 1922.

C es e n t r A i e n s ont v is é à r é a lis e r la c o lla b o ra tio n en tre les d e u x É t a t s -M a jo r s p r é v u e p a r l ’a r t ic le 6 d e la C o n v e n tio n m ilit a ir e fr a n c o -p o lo n a is e d u 19 F é v r ie r 1921.

I

O n a d ’a b o r d e x a m in é d ’u n p o in t d e v u e g é n é r a l la s itu a tio n des a d v e r s a ir e s q u i m e n a c e n t la F r a n c e et l a P o lo g n e et le s c o n d itio n s p a rt ic u liè re s à c h a c u n de ces d e u x p a y s p o u r en d é g a g e r la lig n e de c o n d u ite à s u iv r e et les ré s u lt a t s à re c h e rc h e r p a r les d e u x A r m é e s en v u e de le u r c o o p é ra tio n é v e n t u e lle p o u r é t a b lir a u s si la b a s e de le u r s t r a v a u x p e n d a n t la p é rio d e d e s a n n é e s p ro c h a in e s .

L e s d iffé re n te s h y p o th èse s q u e l ’on p e u t f a ir e s u r la fa ç o n d o n t é c la te ra it u n c o n flit m e tta n t a u x p rise s la P o lo g n e et la F ra n c e a v e c l ’A lle m a g n e ou la R u ssie , n e p e u v e n t f i x e r dès a u jo u r d ’h u i les dé cisio n s à p r e n d r e p a r les G o u v e rn e m e n ts le m o m e n t v e n u ; ces décisio n s ré s u lt e r o n t fo rc é m e n t des e n g a g e m e n ts d é jà é t a b lis co m m e a u s si des in té rê ts p e rm a n e n ts des N a tio n s . M a is les m ilit a ir e s n ’ont p a s d ’a u t r e p a r t à le s a tte n d re p o u r p r é p a r e r le s d is p o s itio n s t o u jo u rs lo n g u e s à r é a lis e r et q u i, p o u r être ju ste s, d o iv e n t p r e n d r e en co m p te la co n d itio n p a rt ic u liè r e d e c h a q u e p a y s c o m m e a u s si la s itu a tio n des e n n e m is é v e n tu e ls .

C ’est d ’a p rè s cet e n s e m b le lo g iq u e m e n t in te rp r é té q u ’ils p e u v e n t le m ie u x a s s e o ir ces d isp o sitio n s et e n p o u r s u iv r e la ré a lisa tio n .

C ’est dan s le m ê m e o rd re d ’id é e s et v u le s e n g a g e m e n ts d é fin is p a r 'la c o n v e n ­ tion e x is ta n te , q u e l ’É t a t -M a j o r p o lo n a is ne p e u t p a s d o u te r d e l ’in te rv e n tio n im m é d ia te de la F ra n c e d a n s le c a s o ù la P o lo g n e s e ra it a t ta q u é e p a r l ’A lle m a g n e , ni d e l ’a id e q u e la F r a n c e p rê te ra it à la P o lo g n e en cas d ’a t t a q u e du côté d e la R u ssie.

L ’e x is te n c e d ’u n e P o lo g n e fo r t e est d o ré n a v a n t u n e des b a s e s fo n d a m e n t a le s d e la p o lit iq u e fra n ç a is e .

L a F r a n c e n ’a p o u r le m o m e n t q u ’u n e fr o n t iè r e m e n ac ée. P o u r y f a i r e fa ce , e lle p r é p a r e la m o b ilis a tio n d e toute l a p o p u la t io n v a lid e . G r â c e à u n e m e s u r e a n a lo g u e e lle a m is en lig n e d a n s la d e rn iè re g u e r r e p lu s de cent d iv isio n s d ’in fa n te rie .

L a P o lo g n e a d e u x fro n tiè re s m e n a c é e s : la fr o n t iè r e a lle m a n d e e t l a fr o n t iè r e ru sse. P o u r r é p o n d re a u p r e m ie r d a n g e r e lle s ’e n ten d et lu tte a v e c la F ra n c e . P o u r r é p o n d re a u seco n d e lle co m p te s u r la R o u m a n ie et l ’a id e lo in ta in e q u e la F r a n c e p e u t lu i a p p o rte r.

I l s ’a g it de m e s u re r c h a c u n des d e u x d a n g e rs p o u r f i x e r les b a s e s de la c o lla ­ b o ra t io n fra n c o -p o lo n a is e q u i d o it le u r te n ir fa c e .

E n a p p r é c ia n t la s itu a tio n e n n e m ie : A ) — d a n s l ’a v e n ir

1° — l ’A lle m a g n e m ê m e v a in c u e , re p ré s e n te en co re, p a r la n a t u re d e s a p o p u ­ la tio n , le s re s so u rc e s d e son in d u s trie , ses tra d itio n s e t ses r é s e r v e s m ilita ire s , c o m m e a u s si p a r son o rg a n is a tio n p o lit iq u e et son o u tilla g e é c o n o m iq u e , ses c h e m in s de fe r en p a rt ic u lie r, e n fin , p a r ses sen tim en ts d e re v a n c h e et son e s p r it g u e r r ie r , u n É ta t c a p a b le d ’u n e a c tio n m ilit a ir e s o ig n e u s e m e n t p r é p a r é e et c o o rd o n n é e d a n s la p a ix » é n e rg iq u e m e n t et in te llig e m m e n t c o n d u ite au jo u r d e l a g u e rr e .

A v e c le s re s s o u rc e s é n u m é ré e s c i-d e s s u s cette ac tio n p e u t p r e n d r e des p r o ­ p o rtio n s c o n s id é ra b le s . D a n s la d e rn iè re g u e rre , l ’a r m é e a lle m a n d e est a r r i v é e a u c h ifre d e 247 D . I. C ’est q u ’en ré a lité , l ’A lle m a g n e d isp o se d ’u n e p o p u la tio n d e p lu s d e 60 m illio n s d ’h a b ita n ts . L a F r a n c e n ’a r r iv e p a s à 40 et la P o lo g n e p a s à 30.

c o m b in a is o n s m ilita ire s suc ce ssives e lle .peut être s u iv ie à b r e f d é la i d ’e ffe ts im ­ p o rta n ts , p e u t -ê t r e m ê m e d é cisifs. E lle d e m a n d e tou t d ’a b o r d à ê tre p r is e en com pte. L a tête d e l ’A lle m a g n e a c tu e lle est à .B erlin , ju s q u ’à K o e n i g s b e r g à p lu s de 600 k m de B e r lin d ’u n e p a rt, et à B r e s la u à p lu s d e 300 k m d ’a u t r e p a rt. Ils ne p e u v e n t p a s s e r v ir d e b a s e d ire c te p o u r u n e a c tio n d e g r a n d e e n v e r g u r e , m ais p a r - c o n t r e et a v a n t tout ils p e u v e n t ê tre u tilis é s p o u r des m a n o e u v re s d e d é m o n ­ s tra tio n et des ac tio n s à bu'ts lim ité s . T o u te fo is on n e p e u t p e r d r e d e v u e q u e la P r u s s e O r ie n t a le se rt de p o n t n a t u r e l e n tre l ’A lle m a g n e et la R u s s ie , p o n t q u i c o m m e n c e ra à fo n c tio n n e r dès q u e le c o u lo ir d e G d a ń s k s e r a e n le v é . L a P r u s s e O r ie n t a le est a u p o in t de v u e -m ilitaire la m o in s d é so rg a n isé e . L a m o b ilis a tio n s e ra e n P r u s s e O rie n ta le la p lu e fa c ile , p a r c o n s é q u e n t la p lu s r a p id e . L ’ac tio n d irig é e d e P r u s s e O r ie n t a le s u r la c a p ita le d e l'Etait — V a r s o v ie et en m ê m e tem p s s u r le p lu s im p o rta n t n o e u d fe r r o v ia ir e e n P o lo g n e , a u r a a v a n t tou t u n e im p o rta n c e m o ra le trèis g ra n d e , et e n su ite u n e im p o rta n c e m a té rie lle .

C e tte a c tio n p e u t ê tre d ’a u ta n t p lu s puiss& nte q u e la P r u s s e O r ie n t a le p e u t ê tre p a r la B a lt iq u e r a v it a illé e et s o u ten u e p a r l ’A lle m a g n e .

D ’a u t r e p a rt il n e fa u t p a s o u b lie r q u e la H a u t e S ilé s ie a s e rv i d a n s le p a ss é d e b a s e à l ’in d u s trie d e g u e r r e a lle m a n d e . D a n s l ’a v e n ir cette p r o v in c e fo u r n ir a à la P o lo g n e a v e c le reste d u b a s s in m in ie r la h o u ille , in d is p e n s a b le p o u r u n e g u e r r e de lo n g u e d u ré e . L a H a u t e S ilé s ie p e ut, p a r c o n séq u en t, être l ’o b je t d ’une ac tio n a lle m a n d e dès le s p r e m ie rs jo u rs d e la g u e rr e .

P r e n a n t e n c o n s id é ra tio n ces d a n g e rs lo c a u x q u i m e n a c e n t la P o lo g n e du côté de la P r u s s e O r ie n t a le et de la H a u t e S ilé s ie , il fa u t c o m p te r a v a n t tout, a v e c la p o s s ib ilité d ’u n e a c tio n a lle m a n d e p r in c ip a le d é c la n c h é e d e B e r lin dans la d ire c tio n de P o z n a ń — V a r s o v ie , et q u i a u r a it u n e b a s e de d é p a r t a v a n t a g e u s e s u r l ’O d e r.

2° L a R u s sie , p a r son é te n d u e et ses re s s o u rc e s re s t e u n d a n g e r s é r ie u x p o u r l a P o lo g n e . L ’u tilis a tio n de ses fo rc e s à p le in re n d e m e n t sera re n d u d i ff ic ile p o u r u n la p s d e te m p s a ssez g ra n d . É ta n t do n n é son d e g ré de d é s o rg a n is a tio n p o litiq u e , a d m in is t r a t iv e e't so c ia le, co m m e n o m b r e u x f l é a u x q u i en ont été la co n séq u en ce: é p u is e m e n t de l a p o p u la t io n , r u in e d ’in d u s trie , m is è re des fin a n c e s , fa u t e d ’a rg e n t, r u in e des v o ie s d e c h e m in d e f e r q u i tr a v e r s a ie n t ses v a s te s re g io n s .

L e s p r é p a r a t ifs in d is p e n s a b le s p o u r q u e la R u s s ie soit en état de f a i r e u ne g u e r r e de lo n g u e d u rée , n é c e ss ite ra ie n t d e la p a rt d u g o u v e r n e m e n t u n e ffo rt p r é a la b l e et d e lo n g u e h a le in e .

N é a n m o in s , la p o lit iq u e in c o h é re n te des d ir ig e a n ts ru sse s, l ’in d é p e n d a n c e de le u r s décisio n s d e l ’o p in io n p u b liq u e , de m ê m e q u e des e n g a g e m e n ts in te rn a tio n a u x , n o u s p e rm e tte n t de c ro ire q u e la R u s s ie p o u rr a it e n g a g e r u n e a rm é e sin o n n a tio n a le tou t a u m o in s p r é to rie n n e .

B ) — I l est p o s s ib le d e p r é v o ir a c tu e lle m e n t et da n s u n a v e n ir p ro c h e : 1° — P o u r l ’A lle m a g n e :

E lle p e u t m e ttre e n lig n e d a n s le c o u ra n t d ’u n m ois, à p a r t i r d u jo u r de m o b ilis a t io n — 411 D . I. d u t y p e de la „ R e ic h s w e h r e ” , et 4 D . C . d u ty p e d e l a „R e ic h s ­ w e h r e ” . L ’in fa n t e rie et la c a v a le r ie se ro n t m u n ie s e n fu s ils et m u n it io n s to u t à fa it s u ffis a m m e n t, e n a r t ille r ie et m u n itio n s d ’a r t ille rie — s u ffis a m m e n t.

L e s fo rm a tio n s a lle m a n d s s u iv a n te s d é p e n d e n t d ire c te m e n t d u r a v it a ille m e n t te c h n iq u e , e t a v a n t to u t d u r a v it a ille m e n t en m a t é rie l d ’a r t ille r ie (p rin c ip a le m e n t p iè c e s d e ca n o n s) q u i d e m a n d e ra 6— 9 m o is p o u r a tte in d re u n e p r o d u c t io n intense.

L ’o cc u p a tio n d e la p a r t ie a lle m a n d e de la H a u t e S ilé s ie , de l a R u h r, en c o u p an t s im u lta n é m e n t le s v o ie s d ’im p o rta tio n e n g r a n d e q u a n tit é d e l ’e x t é rie u r des m a tiè re s n é c e ss a ire s à l ’in d u s t rie d e g u e rr e , re n d ro n t trè s d iffic ile , v o ire im p o s s ib le l a f o r ­ m a tio n d e n o u v e lle s g ra n d e s unités.

I l fa u t c o n s ta te r q u e , c o n fo r m é m e n t a u x p la n s d e m o b ilis a tio n ru ss e , a 50 D . I. du t y p e .d’a v a n t g u e r r e (10 000 h o m m e s ) et p lu s d e 6 D . C. p e u v e n t ê tre c o n c en tré es a L ’a r m e m e n t en fu s ils et ca rto u c h e s s e ra s u ffis a n t , e n a r t ille r ie — in s u ffis a n t (20— 30 p ièc es p a r d iv isio n ), en m u n itio n s d ’a r t ille r ie ((pro jectiles) — s u ffis a n t.

L e s fo rm a t io n s s u iv a n te s et le u r a r r iv é e a u fr o n t d é p e n d ro n t d u d é v e lo p p e m e n t •des o p ératio n s. b L e m a x im u m p o s s ib le est d e 80 D . I. et 15 D , C. b

3 ° — V o i r le s a n n e x e s p o u r l ’é tu d e d é ta illé e .

L ’e n ten te p o lo n o -r o u m a in e r é p o n d très ju d ic ie u s e m e n t à tou tes le s é v e n tu a lité s p o s s ib le s s u r cette fro n t iè re . E lle est à r e s s e r re r à la fr o n t iè r e c o m m e en p a rtic u lie r.

E n tout cas q u e lle d o it ê tre l ’a ttitu d e à a d o p te r p a r la P o lo g n e en p ré s e n c e de ce d o u b le a d v e r s a ir e , de cette c o a litio n donit 'l’â m e s e ra p o u r lo n g te m p s à B e r lin , e n r a is o n d e l ’é n e r g ie de la r a c e q u i s ’y t ro u v e ? L a R u s s ie est d é fe n d u e p a r son é n o rm e é te n d u e , en p lu s M o s c o u est très é lo ig n é e d e V a r s o v ie .

N a p o lé o n , v a in q u e u r à M o sc o u , a t ro u v é dan s cette c a p ita le le c o m m en ce m en t d e la d é b â c le de s a fo r m id a b le p u iss a n c e . E n ca:s d e g u e r r e a v e c la R u s s ie il est, p a r c o n s é q u e n t, d iffic ile d e c h e rc h e r u n e issu e p a r u n e m a rc h e s u r la c a p ita le ru sse.

E n fa c e d e l ’A lle m a g n e , l ’im m in e n c e d ’u n e ac tio n p u is s a n te p ro m p te m e n t g ro ss e d e c o n séq u en ce s, p a r l e ra c c o u rc is s e m e n t des distan ces, et la n a t u r e de l ’a d v e r s a ir e s e m b le d e v o ir d ic te r à la P o lo g n e , en d e h o rs du cas de la P r u s s e O r ie n t a le et de H a u t e S ilé s ie d o n t il fa u t é v e n tu e lle m e n t te n ir com pte, u n e co n d u ite p r in c ip a le : B e r li n n ’est q u ’à 180 'k ilo m ètres de P o s e n . B e r li n — o b je c t if d e l ’a r m é e p o lo n a is e et d e l ’a rm é e fr a n ç a is e p e u t être fa c ile m e n t attein t p a r ces a rm é e s . B e r lin c a p ita le et tê te d u R e ic h , s e ra a u s si v r a is e m b la b le m e n t l ’â m e d e la c o a litio n g e r m a n o -r u s s e .

P a r suite à B e r li n on fr a p p e r a it m o rt e lle m e n t l ’A lle m a g n e , g r a v e m e n t la R u ssie . E t le c o u p n e d é p a s se p a s la ca p a c ité des a rm é e s d e la F r a n c e et d e la P o lo g n e ré u n ie s , s u rt o u t si le s d e u x n a tio n s fo n t u n e ffo r t m ilit a ir e p r o p o r t io n n é à le u r p o p u la t io n . P a r suite, en cas de g u e rr e , u n e a ttitu d e et u n e g u e r r e o ffe n s iv e s co n tre l ’A lle m a g n e s e m b le n t la lig n e d e c o n d u ite à p r a t iq u e r p a r la P o lo g n e .

E n p a rt a n t de ces b a s e s , q u e lle s se ra ie n t les d isp o sitio n s m ilit a ir e s à p re n d re ? E n fa c e de l ’A lle m a g n e , l a s o lu tio n p o u r la P o lo g n e co m m e p o u r la F r a n c e est à a lle r c h e rc h e r à B e r lin p a r le c h e m in le p lu s cou rt. C ’e^t donc p o u r B e r li n q u e la P o lo g n e co m m e la F ra n c e d e v r a m e ttre son a r m é e en rou te. E t à cette a rm é e d e B e r li n e lle d o it c o n s a c re r toutes les fo rc e s s a u f ce q u i est s tric te m e n t in d is p e n ­ s a b le ■ a ille u r s p o u r a s s u r e r s a m a rc h e , et p a r l'à sa v ic to ire q u i r è g le toutes les a u t r e s m en ac es. S u r cette d ire c tio n e lle r e n c o n tr e ra v r a is e m b la b le m e n t le g ro s des fo r c e s a d v e rs e s c o u v ra n t la c a p ita le , c ’e s t - à - d i r e l ’É tat. D a n s le cas c o n ta ire e lle y r a p p e lle r a p a r la m e n a c e de la c a p ita le en m ê m e tem p s q u ’e lle d é to u rn e ra ain si le d a n g e r q u e ce g ro s a lle m a n d a u r a it p u f a i r e c o u r ir à c e rta in e p a rt ie d e la c a m p a g n e . A la r e n c o n t r e s u r cette ro u te e lle d o it a m e n e r tou tes le s fo r c e s p o ss ib le s , c a r là se r é g le r a la c a m p ag n e .

L ’a c tio n p rin c ip a le p o lo n a is e é ta n t o rie n té e et c a lc u lé e de la sorte, il s ’a g it d e la m o n te r le p lu s tôt p o ss ib le , et p o u r ce la d ’a b o u t ir en se c u rité et d a n s le m o in d r e tem p s à u n e r é u n io n des fo rc e s q u i r e p r é s e n te p o u r fin ir un d is p o s itif d ’a tta q u e s tra té g iq u e , c’e s t - à - d i r e , u n fr o n t d ’u n e ce n tain e de k ilo m è tre s e n v iro n p a r 20 d iv isio n s.

L a sécu rité ré s u lt e r a d e l ’u tilis a tio n p a r la c o u v e r tu re de lig n e s de d e fe n c e n a t u r e lle s p r o té g e a n t l e t e rr a in de la c o n c e n tra tio n o u de lig n e s a r t ific ie lle s à c r é e r d a n s ce b u t, ou b ie n d ’a c tio n lo c a le p r é a la b le , q u i n e r e t a r d e r a it p a s l ’a ctio n p r i n ­ cip a le.

a— a W egz. A2 pop ra w ion o rę c z n ie : ca 50 D I du ty p e à 3 R gts et pkts de 10 D.O.

b—b W egz. A2 zdanie to skreślono i zastąpiono rę c zn ie : L ’im m inence de ce dan ger était c o n fir m é pair la con centration executée p a r le com m andem en t russe pen d an t la con férence

L a r a p id it é de l ’o p é ra tio n r é s u lt e r a d ’a b o r d d ’u n e m o b ilis a t io n p r é p a r é e e t v é r ifié e d a n s ses d étails, c o m m e a u s si d ’u n e c o m b in a is o n ju d ic ie u s e et au ssi p o u s s é e q u e p o s s ib le des tra n s p o rts p a r v o ie f e r r é e et p a r v o ie de te rre .

S i d a n s cet o rd re d ’id ée s on e n v is a g e u n e c o n c e n tra tio n d a n s la r é g io n de P o s e n , i l y a u r a it en m ê m e 'tem ps lie u d ’en p r o té g e r le fla n c n o r d p a r u n é lé m e n t d e 3 à 4 d iv isio n s a u x e n v iro n s de B r o m b e r g , l e f la n c s u d p a r u n d é ta ch em en t d e 3— 4 d ivisio n s.

D e s d isp o sitio n s s o ig n e u s e m e n t é tu d ié e s et p r é p a r é e s d o iv e n t p e rm e t tre , s e m b le -t - i l, de r é u n ir ce d is p o s itif du côté a lle m a n d , q u i s e ra it assez é la s tiq u e p o u r p e rm e ttre le r e g ro u p e m e n t des fo rc e s s u ffis a n t p o u r p a r e r a u x d a n g e r s d ’u n e e v e n tu e lle a g re s s io n ru sse.

I l y a à p r é v o ir q u ’à m e s u re dé so n a c h è v e m e n t la co n c e n tra tio n s ’a v a n c e r a v e r s la c o u v e rtu re , e t q u e la b a r r i è r e u tilis é e p a r c e lle -c i e lle f e r a la b a s e d e d é p a r t d e son o ffe n s iv e . P lu s on v e u t a tta q u e r, p lu s il fa u t être en état de se d é fe n d r e d ’a b o r d , d e s e r e p r e n d r e en su ite, e n cas de beso in , a u to ta l p lu s il f a u t u n e b a s e s o lid e m e n t o rg a n is é e .

a T e l le est, s e m b le -t -il, l e sens de l ’actio n à la q u e lle d o iv e n t dan s l a situ a tio n a c tu e lle te n d re le s fo rc e s p o lo n a is e s d u côté a lle m a n d .

D a n s ce c a d re , il s e ra p lu s a is é d ’é t u d ie r les p r o b lè m e s d e d é ta il e n v is a g é s p a r l ’É te t M a j o r p o lo n a is : ac tio n o ffe n s iv e en P r u s s e O r ie n t a le , d é fe n s e d u C o u lo ir d e D a n t z ig , d é fe n se de la P o s n a n ie , d é fe n s e d u b a s s in h a u t -s ilé s ie n et des c e n tre s in d u s trie ls du s u d -o u e s t d e la P o lo g n e .

I l y a lie u d ’o b s e r v e r à ce s u je t q u e si la fo r m e e n v e lo p p a n t e d e la fr o n t iè r e g e r m a n o -p o lo n a is e fo u r n it à l ’A lle m a g n e le s d irec tio n s c o n v e rg e n te s d ’a tta q u e q u e d ’a ille u r s e lle s e ra it h o rs d ’état d ’e x é c u te r s im u lta n é m e n t dès le d é b u t, e lle p e rm e t d ’a u tre p a r t a u x fo rc e s p o lo n a is e s d ’o c c u p e r u n e p o sitio n c e n tr a le à p o rté e d e tçiutes les te n ta tiv e s e n n e m ie s et d o n n a n t le s d irec tio n s d ’a t ta q u e le s p lu s fa v o r a b le s .

A u s s i, d a n s cet o rd re d ’idées, il y a lie u de co n stater, q u e le g r o u p e m e n t id é a l des fo rc e s, q u i r é p o n d ra it p o u r le m ie u x a u x nécessités de la situ atio n , s e ra it u n g r o u p e m e n t r e n d a n t p o s s ib le d ’u n côté u n e ffo r t m a x im u m d ’o ffe n s iv e c o n tre l ’A lle m a g n e , et q u i p e rm e ttra it, g râ c e à so n éla stic ité , de p a r e r a u x d a n g e r s é v e n ­ tu e ls d u côté ru sse.

L a ré a lis a tio n d e ce p la n d é p e n d n é a n m o in s de ce rta in es c o n d itio n s b ie n d é fin ies.

E lle s c o n c e rn e n t a v a n t to u t le d é v e lo p p e m e n t d ’u n e a r m é e o u t illé e en c o n s é q u ­ en ce et c o n fo rm é m e n t a u x e x ig e n c e s m o d e rn e s, de m ê m e q u e l ’état d u r é s e a u f e r r o ­ v i a i r e et des c o m m u n ic a tio n s en gé n é ra l.

I l fa u t co n stater q u e le C o m m a n d e m e n t p o lo n a is n e p o u r r a it p a s r é a lis e r ce p la n d a n s les c o n d itio n s ac tue lle s.

C o n s id é r a n t n é a n m o in s q u e la ré a lis a tio n de ce p la n co n stitu e le b u t p r in c ip a l à a tte in d re , les au to rité s p o lo n a is e s s ’a p p liq u e n t à c ré e r les c o n d itio n s n é c e ss a ire s à sa 'réalisatio n .

L a c o lla b o ra tio n des o rg a n e s co m p é te n ts est a s s u ré e d a n s la m e s u r e des m o y e n s d is p o n ib le s .

L a n a tio n est p r ê t e à f a ir e le s p lu s g r a n d s s a c rific e s d a n s ce d o m ain e .

b P o u r a v a n c e r l ’é tu d e des d e u x côtés il s e ra it d é s ir a b le p o u r le s d e u x p a rt is q u ’u n e c o m m u n ic a tio n d é ta illé e r é c ip ro q u e soit fa ite d e la c o n v e n tio n p o lo n o -r o u - m a in e et fra n c o -ib e lg e b a.

a— a Tekst opuszczony lu b sk rócon y ги ostatecznej re d a k c ji „R é su m é ” .

b —Ь w egzem plarzu A t ustąp skreślony oraz uwaga odręczna: „ skreślone w tekście de/i- n ity w n y m ” .

T e l est le p r o g r a m m e d ’ensem ible d o n t il im p o rt e d e v is e r la r é a lis a tio n tant, a u p o in t de v u e d e l ’o rg a n is a tio n q u e des o p ératio n s. C ’est s e u le m e n t lo r s q u e ces. r é s u lta ts se ro n t o bten u s, q u e l ’a c c o rd m ilit a ir e fr a n c o -p o lo n a is a u r a tou t son re n d e m e n t.

II

O n a en su ite e x a m in é l ’a p p lic a tio n de ce .p ro g ra m m e à la s itu a tio n a c tu e lle e n ce q u i co n c ern e :

a ) les ftorces, b ) le s d é la is de le u r p ré p a r a t io n , c) le u r p la n d ’e m p lo i et en. p a rt ic u lie r le u r c o n c e n tra tio n in itia le .

P o u r l ’A r m é e F ra n ç a is e :

a ) le s p la n s d é jà é t a b lis p ré v o ie n t la m o b ilis a tio n (de tou tes le s fo rc e s d u pays, p o u r co n stitu ter des a rm é e s d e la v a l e u r d ’u n e ce n tain e de d iv isio n s.

b ) le s A r m é e s fra n ç a is e s se ro n t p rê te s à u n e a c tio n d ’e n s e m b le au b o u t de- tre n te jo u rs .

D a n s le cas où l ’A lle m a g n e te n te ra it to u t 'd’a b o r d co n tre la P o lo g n e u n e ffo rt, q u i p o u rr a it la m e t t r e en d a n g e r, le s fo rc e s fra n ç a is e s se ra ie n t en état d ’e n tre r p a rt ie ­ lle m e n t en o p é ra tio n p o u r u n e a c tio n d e d é g a g e m e n t a v a n t ce d é lai.

c) l a c o n c e n tra tio n des a rm é e s fr a n ç a is e s se f e r a dan s le s t e r rito ir e s R h é n a n s o ccupés, à l ’a b r i de la c o u v e rtu re co n stitu ée p a r l ’A r m é e fr a n ç a is e du R h in (p a r les. a rm é e s a llié e s d ’o ccu p a tio n ? ) en b o n n e situ atio n o ffe n s iv e en d ir e c tio n g é n é r a le de B e r li n g r â c e à la p o ss e s s io n d e s têtes de p o n t d e M a y e n c e , C o b le n c e , C o lo g n e .

P o u r l ’A r m é e P o lo n a is e :

a ) D a n s le p la n a c tu e lle m e n t en é la b o ra t io n la P o lo g n e m e t s u r p ie d 32 D i v i ­ sio n s (30 D iv is io n s a c tiv e s et 2 D iv is io n s de fo r m a t io n , en su ite la t e r r ito r ia le et l ’a r r iè r e -b a n ).

L e c h iffr e de la p o p u la tio n d u t e rrito ire p o lo n a is p e rm e t tr a it aisém e n t, e n ne c o n s id é ra n t q u e la q u e stio n des e ffe c tifs , de m e ttre s u r p ie d u n e fo r c e d ’en viron: 60 D iv is io n s .

C ’est v e r s ce b u t q u e te n d e n t les e ffo r ts d e l ’É t a t -M a j o r p o lo n a is . L e p la n ac tu e l n ’est en e f fe t q u e p r o v is o ir e , il s e ra a m é lio r é ©t d é v e lo p p é p r o g r e s s iv e m e n t co m m e l ’a d é jà été le p la n d e 19211— 19:22, q u i n e p r é v o y a it q u e la m o b ilis a t io n des 30 D i ­ v isio n s a c tiv e s ; d ’a u tre p a rt le re c e n s e m e n t des ré s e r v e s v ie n t d ’ê tre t e r m in é et v a f o u r n i r la b a s e de t r a v a il n é ce ssaire.

L a m is e en o e u v re de ce p r o g r a m m e d ’e n s e m b le d é p e n d en g r a n d e p a rt ie d e la s o lu tio n q u i s e ra d o n n ée à la q u e s tio n d u m a t é r ie l d e g u e rr e . A u f u r et à m esu re· q u e le m a t é rie l n e u f s e ra liv r é , le v ie u x s e ra p a ss é a u x d iv isio n s.

I l a p a r u im p o s s ib le d ’é v a lu e r dès m a in te n a n t le d é la i d a n s le q u e l le p r o g r a m ­ m e m a x im u m des d iv is io n s m o b ilis é e s p o u r r a it être ré a lis é ; p o u r y a r r i v e r u n e é tu d e a p p r o fo n d ie est en co re n é ce ssaire. M a is on a été d ’a c c o rd .pour re c o n n a îtr e tout l ’in té rê t d ’u n e ré a lis a tio n a u s si r a p id e q u e p o s s ib le d e ce p r o g r a m m e .

I l y a lie u d ’a u tre p a r t d ’a jo u t e r a u x g r a n d e s u n ité s p r é v u e s c i-d e s s u s u n c e rta in n o m b r e de fo rc e s n o n -e n d iv is io n n é e s i(te rrito rria u x , g a r d e -fr o n t iè r e s , b a t a illo n s des. c h a s se u rs et a u tre s ), d o n t l ’o rg a n is a tio n est d é jà ré a lis é e , ou est en co u rs, et q u ’il est p a r su ite d iffic ile de c h i ffr e r p o u r le m o m e n t. C es fo rc e s fo u r n ir o n t u n a p p o in t trè s p r é c ie u x en p a rt ic u lie r à la c o u v e rtu re .

b ) L ’A r m é e p o lo n a is e m o b ilis é e a u c h iffr e d e 32 D iv . et 10 B r ig a d e s de C a v . à 3 R e g t, s e ra co n c en tré e et p rê te à e n tre r en o p é ra t io n a c t iv e le 25e jo u r. L a co u ­ v e r t u r e r e n fo rc é e , c a p a b le d ’e n t re p r e n d r e des o p é ra tio n s lo ca les, sera en p la c e le IS!™6 jo u r.

u n ité s e n tre les d e u x fro n t s à r a is o n de 18 D iv . p o u r le fr o n t a lle m a n d et 14 D iv . p o u r le fr o n t r u s s o -lit h u a n ie n en e x é c u tio n d e l ’a c c o rd p o lo n o -r o u m a in .

I l est re c o n n u q u ’il y a u r a it in té rê t à d o n n e r p lu s de s o u p le ss e à ce p la n de fa ç o n à ne p a s im m o b ilis e r des fo rc e s im p o rta n te s en p ré s e n c e d ’u n e s im p le m e ­

nace.

E n cas d e g u e rr e av e c l ’A lle m a g n e u n e m e n a c e d u fr o n t est à p r é v o ir d u côté de l a R u s sie , p r e n a n t co m m e c e rtitu d e la -n e u tralité de la T s c h é c o s lo v a q u ie et des états b a lt e s , la n e u tr a lité , to u t a u m o in e a u d é b u t des ho stilités, d e l a L it h u a n ie . L a R o u ­

m a n ie est p r ê t e à a g ir en cas d ’a g g r e s s io n d u côté -de la R u ssie .

L e d is p o s itif g é n é r a l de ces fo rc e s d o it ré p o n d re à l ’id é e d ire c tric e : o ffe n s iv e co n tre l ’A lle m a g n e , d é fe n s iv e v i s - à - v i s de la R u s sie , et c o m p re n d r e p a r suite à l ’E st l e m in im u m * de fo rc e s in d is p e n s a b le s , à l ’O u e s t le m a x im u m des fo rc e s p o ss ib le s , co m m e a u s si a v o ir assez d e so u p le ss e p o u r q u e , en cas d ’a g r e s s io n ru ss e , on p u iss e ra p id e m e n t re t o u r n e r fa c e à la R u s s ie le c h if f r e de fo rc e s c o n v e n u p a r l ’a c co rd po lo n o -tro u m a in .

O n p e u t c o n c e v o ir la r é p a r t it io n g é n é r a le s u iv a n t e des 32 d iv isio n s q u e la P o ­ lo g n e p e u t m o b ilis e r a c tu e lle m e n t:

1° à l ’E st u n e c o u v e r tu re d e 7 ou 8 D iv is io n s et 4 B r ig a d e s de c a v a le r ie c. à d. à p e u p rè s les fo rc e s co n c en tré es dan s la r é g io n d e la fr o n t iè r e Est.

2 ° à l ’O u e s t la c o n c en tra tio n d ’u n e m a s s e d e 18 D iv is io n s .

3 ° en 'R é s e rv e g é n é ra le : 6 à 7 D iv is io n s , ré p a r tie s s u iv a n t les p o s s ib ilité s f e r ­ ro v ia ir e s d u p a y s.

1°. D is p o s itifs à l ’E st.

L e s 8 D iv . fr o n t iè r e s et 4 B r. d e cav. ré u n ie s à p r o x im it é de le u r e m p la c e m e n t de p a ix .

I l s e ra it d é s ir a b le de d é v e lo p p e r la c a v a le r ie et les b a t a illo n s de c h a s se u rs de m ê m e q u e les fo r m a tio n s a u x ilia ir e s ir r é g u liè r e s ; ces fo rc e s fo r m a n t d é ta ch em en t de c o u v e rt u re p e rm e t tr o n t d ’u tilis e r ces 8 D iv . c o m m e r é s e r v e des c o u v e r t u re s o u tro u p e s d e m a n e u v r e s ; i l fa u d r a a tta c h e r une a tte n tio n p a rt ic u liè r e à c ré e r u n e c o u ­ v e r t u r e s u ffis a n t e c o n tre l ’a t ta q u e p r in c ip a le ru sse, d e m ê m e q u e d ’a s s u r e r l a ' s é ­ c u r it é des c o m m u n ic a tio n s a v e c la R o u m a n ie .

11°. D is p o s itifs à l ’O u e s t.

C e d is p o s it if r e n fo r c é d e tout ou p a r t ie de la R é s e rv e g é n é ra le p e rm e t l ’o ffe n ­ s iv e en d ire c tio n d e l ’O u e s t; il p e rm e t é g a le m e n t de r é p o n d re à tou te a tta q u e a l l e ­ m a n d e v e n a n t de P r u s s e O r ie n t a le , v is a n t le C o u lo ir ou le s a illa n t de P o s n a n ie , ou la H a u t e S ilé s ie p o lo n a is e ; i l se p r ê t e é g a le m e n t à u n e a tta q u e p a r t ie lle e v e n tu e lle d e la P o lo g n e co n tre la IP russe O rie n ta le .

L e m ê m e in té rê t q u e p o u r le fr o n t E st s ’attach e -à s a v o ir de q u e lle fo r c e s u p ­ p lé m e n t a ir e ou i r r é g u liè r e on p o u r r a d is p o s e r à l ’O uest.

- U n e fo is r é a lis é ou en b o n n e v o ie d e ré a lis a tio n , le d is p o s itif p o u r r a selo n les c irc o n s ta n c e s et les dé cisio n s être p o rté p lu s en a v a n t.

111° R é s e r v e g é n é ra le d e stin ée en p rin c ip e à r e n fo rc e r l ’ac tio n o ffe n s iv e à l ’O u est, e lle doit p o u v o ir être to ta le m e n t ou p a r t ie lle m e n t tra n s p o rté e en cas de n écessité s u r le fr o n t Est,

I l n ’est do n c p a s n é c e ss a ire q u ’e lle soit g r o u p é e c o m m e u n e a r m é e p rê te à la b a t a ille . I l fa u t a u c o n tr a ir e q u e les g r a n d e s unités q u i la co m p o se n t so ie n t sta ­ tio n n é e s de fa ç o n à ê tre a u s si m o b ile s q u e p o ss ib le , -c’est à d ir e la rg e m e n t a r t i ­ c u lé e s à p r o x im it é des d iffé re n te s zon es d ’e m b a rq u e m e n t .

L a r é g io n V a r s o v ie , B re s t, L u b l i n p o u r r a it r é p o n d r e à ces cond itions.

I l est in d is p e n s a b le d e c a lc u le r très e x a c te m e n t la d u r é e d u tra n s p o rt, d e tout

* [ P rz y p is tu tekście w egzem plarzach A i і A2; ] au moins indispensable pour assurer la

o u p a rt ie de cette R é s e r v e g é n é ra le , de la ré g io n c e n tra le in d iq u é e c i-d e s s u s v e rs le fr o n t O u e s t ou le fr o n t E st, c a r le s dé cisio n s d u C o m m a n d e m e n t son t à p r e n ­ d r e d ’au ta n t p lu s tôt q u e le m o u v e m e n t s e ra p lu s lent.

I I I

L a q u e stio n des c o m m u n ic a tio n s d e la P o lo g n e av e c la F r a n c e en cas de c o n ­ f l i t a été é g a le m e n t l ’o b je t d ’u n s é r ie u x e x a m e n .

c I I r é s u lt e d ’une é tu d e a p p r o fo n d ie fa ite p a r la C o m m iss io n d ’É tu d e s du C o n ­ s e il F r a n ç a is de la D é fe n s e N a tio n a le , q u ’en cas d ’h o stilité s les co m m u n ic a tio n s p a r la B a lt iq u e et D a n t z ig n e p e u v e n t ê tre g a ra n t ie s .

II ne s e ra it p a s in d iq u é d ’a b a n d o n n e r à p r io r i cette v o ie de co m m u n ic a tio n , q u i e st la p lu s f a v o r a b le a u p o in t de v u e te c h n iq u e et la p lu s courte.

L a P o lo g n e d o it s ’e f fo r c e r de c o n s o lid e r le p lu s p o s s ib le la situ atio n s u r le li t ­ t o r a l b a lt iq u e p a r le c ré a tio n d ’in s ta lla tio n s s u r la côte et p a r le d é v e lo p p e m e n t d e s a m a rin e , en q u o i l ’a id e d e la F r a n c e lu i s e r v ir a d e g r a n d a p p u i. C e c i p o u r r a it à l ’a v e n ir et d a n s la m e s u r e du p o s s ib le c h a n g e r les c o n jo n c tu re s p ré s e n t e m e n t e x a ­ m in é e s en cas d e g u e r r e a v e c l ’A lle m a g n e .

E n cas de g u e r r e p o lo n o -r u s s e , la F ra n c e , c o n fo rm é m e n t a u x o b lig a tio n s s tip u ­ lé e s p a r la c o n v e n tio n d u 9 [sic/]. I I . 1921 J e ra 'tout p o u r a s s u r e r la co m m u n ic a tio n a v e c la P o lo g n e p a r la B a lt iq u e , et c o u v r ir a e ffe c t iv e m e n t les c o m m u n ic a tio n s e x t é ­ r ie u r e s de la P o lo g n e p a r G d a ń s k .

C e s b u ts c o m m u n s d a n s la 'B a lt iq u e s o u lig n e n t la n é ce ssité d ’u n e actio n c o m ­ m u n e d e la F r a n c e et de la P o lo g n e en te m p s de p a ix et c o n c e rn e n t la q u e stio n de la B a lt iq u e en g é n é ra l, et e n p a r t ic u lie r la p é n é tr a t io n de l ’in flu e n c e p o lo n a is e à G d a ń s k , d e m ê m e q u e les c o n séq u en ce s d e cette ac tio n (le m a n d a t de la P o lo g n e p o u r la d é fe n se d e G d a ń s k p o r t d ’a ttac h e ). C e s q u e stio n s p o u rr a ie n t fa ire l ’o b je t d ’u n é c h a n g e de v u e s d é ta illé a v e c le c h e f d ’Ë t a t -M a jo r G é n é r a l de la M a r in e F r a n ­ ç a ise cd.

T e k s t r e d a k c ji B . [S ta n o w i on da lszy ciąg u s tę p u części I I I p o z d a n iu : L a q u e ­

s tio n de c o m m u n ic a tio n d e la P o l o g n e a v e c la F r a n c e en cas d e c o n flit a été é g a le ­ m e n t l ’o b je t d ’u n s é r i e u x e x a m e n .]

E lle p o se le s p r o b lè m e s c i-d e s s o u s exp osés. 1 ° C o m m u n ic a tio n s p a r v o ie de terre.

L e s c o m m u n ic a tio n s a v e c la P o lo g n e en u tilis a n t p a r t ie lle m e n t la vo ie de te rre p o u r r o n t ê tre a s s u r é e s de fa ç o n n o r m a le p a r C o n s ta n z a et la R o u m a n ie é v e n t u e lle ­

m e n t et da n s toute l a m e s u r e p o s s ib le p a r (Salo n iqu e.

E n ce q u i co n c ern e les c o m m u n ic a tio n s p a r C o n s ta n z a , il s e ra it in te re ss a n t q u e l e C o m m a n d e m e n t fr a n ç a is fû t m is au c o u ra n t d u to n n a g e q u o t id ie n q u i, en e x é c u ­ tio n des a c c o rd s ré c e m m e n t co n c lu s e n tre les Go.uv. d e V a r s o v ie et de B u c a re s t, p o u r r a it être, s u r le s ch em in s de f e r ro u m a in s , r e n d u d is p o n ib le p o u r le r a v i t a i lle ­ m e n t d e la P o lo g n e .

2 ° C o m m u n ic a tio n s m a ritim e s .

C e t im p o rta n t p r o b lè m e est lié à c e lu i de la c o lla b o r a tio n n a v a le fr a n c o -p o lo ­ n a ise . I l f a it l ’o b je t d u c h a p itre s p é c ia l c i-d e ss o u s , q u i ré s u lt e d ’u n e é t u d e fa ite en c o m m u n a v e c M . le v ic e -a d m i r a l G ra ss e t, C h e f d ’Ê t a t ^ M a jo r G é n é r a l de la M a r in e F ra n ç a is e .

c— c T ek st opuszczony w osta teczn ej re d a k c ji ,,R ésum é” .

d w egzem plarzu A2 n astępuje p o te m część I V „ L e M a té rie l” . P u b lik u je m y ją w k o le j­

I V

L a c o lla b o r a tio n n a v a le fr a n c o -p o lo n a is e a u ra à s ’e x e r c e r d a n s le s d e u x cas- s u iv a n ts:

A . D è s le tem p s de p a ix , la c o m m u n a u té des in térê ts de la F ra n c e et de la P o ­ lo g n e d a n s la B a lt iq u e e m p o rte r a l a n écessité de c o n ju g u e r le u r s e ffo r ts d a n s t o u s le s o rd re s d ’id ée s p o u r m a in te n ir le u r co m m u n ic a tio n s, d é v e lo p p e r le u r in flu e n c e d a n s les ré g io n s b a lte s , et en p a rt ic u lie r, a m é lio r e r l a situ atio n f a it e à l a P o lo g n e d a n s l ’É ta t li b r e d e G d a ń s k . L e s É t a t s - M a jo r s d e l ’u n et l ’au'tre payis n e m a n q u e r o n t p a s de f a ir e r e s s o r t ir ces co n d itio n s a u p rè s d e le u r s G o u v e r n e m e n ts re s p e c tifs.

B . E n tem p s de g u e r r e d e u x cas p e u v e n t se p ré s e n te r: 1 ° C a s: c o n flit p o lo n o -ru s s e .

D a n s cette h y p o th è s e a u c u n e m e n a c e sé rie u se n ’est à c r a in d r e p o u r le s c o m m u ­ n ic atio n s m a r t im e s fr a n c o -p o lo n a is e s p a r la B a lt iq u e et p a r la M e r N o ire . L a R u s ­ sie, d o n t le p e rs o n n e l et le m a té rie l n a v a l son t m o m e n ta n é m e n t d é so rg a n isé s, ne- p o u r r a f a ir e e n tre r en je u q u e q u e lq u e s s o u s -m a r in s .

D a n s ces c o n d itio n s on p e u t c o m p te r q u e le s c o m m u n ic a tio n s p a r v o ie de m e r s e ro n t e n tiè re m e n t a s s u ré e s p a r la F ra n c e , a in si que; le p r é v o it l ’A c c o r d du 21 f é v ­ r ie r 1921.

2 ° C a s : c o n flit en tre la P o lo g n e et l ’A lle m a g n e , a v e c ou sans l ’in te r v e n tio n d e la R u ssie.

L e p r o b lè m e est s e n s ib le m e n t le m ê m e , a u p o in t de v u e des c o m m u n ic a tio n s m a ­ ritim e s, q u e q u e soit l ’a ttitu d e de la R u ssie .

L a tâc h e des fo rc e s a lle m a n d e s c h a rg é e s d ’in t e r d ir e la lia is o n en tre la F ra n c e et la P o lo g n e s e ra fa c ilité e p a r les circo n stan ces g é o g r a p h iq u e s et le s m o y e n s s p é c ia u x d o n t c e lle s -c i p e rm e ttro n t l ’e m p lo i (m in e s a u x a b o r d s du S u n d , etc.)

L a m a r in e de g u e r r e p o lo n a is e p o u r r a jo u e r le r ô le d ’u n e a v a n t g a r d e de la flo t t e fra n ç a is e , p r é p a r a n t l ’in te rv e n tio n d e cette d e rn iè r e en c h e rc h a n t à m a in te n ir ses d é b o u c h é s s u r la B a lt iq u e . M a is il fa u t a u s si f a ir e e n tre r en lig n e de c o m p te q u e la P o lo g n e , n o n re p ré s e n té e à la C o n fé re n c e d e W a s h in g to n , doit, p o u r le m o m en t, s e lim it e r à la co n stru c tio n de n a v ire s de fa ib le ton n a ge.

D e son côté, la M a r in e fra n ç a is e , a v e c le s c h a rg e s q u i lu i in c o m b r o n t s u r le s a u tre s th é â tre s d ’o p é ra tio n s m a ritim e s , en fa c e des n o m b r e u x c r o is e u rs a u x ilia ir e s q u e l ’A lle m a g n e n e m a n q u e r a p a s d ’a r m e r, n e poumra f o u r n ir à l a P o lo g n e q u ’u n c o m p lé m e n t d e fo rc e s. C e c o m p lé m e n t d e v r a être c a lc u lé dès le tem p s d e p a i x d ’a p ­ rè s le p r o g r a m m e n a v a l de la P o lo g n e ; la s é c u r it é des c o m m u n ic a tio n s ne p o u r ­ r a ê tre a s s u ré e c o m p lè te m e n t q u e lo r s q u e ce p r o g r a m m e a u r a été r é a lis é .

E n outre, et san s in s is te r s u r les d iffic u lt é s e x trê m e s d e la n a v ig a t io n s u r le s côtes a lle m a n d e s , le p a s s e r d e g ro s b a t e a u x p a r le G r a n d B e lt e n e p o u r r a être e f fe c ­ tu é q u ’a v a n t le d é c le n c h e m e n e t des h o s tilité s , et d e v ie n d r a im p o s s ib le à p a r t ir du. m o m e n t où ce p a s s a g e a u r a été m in é ou le s côtes a lle m a n d e s a u r o n t re ç u de l ’a r t il­ le rie .

I l en ré s u lte q ue , u n e fo is les o p e n ra tio n s co m m en cées:

a ) L e s g ro s b a t e a u x q u i se ro n t p a ssés en B a lt iq u e , n e p o u rr o n t r e v e n i r d a n s le s e a u x fra n ç a is e s . I l le u r fa u d r a donc t r o u v e r urne b a s e s u r p la c e : G d y n ia et G d a ń s k d e v ra ie n t p a r s u ite p o u v o ir r e m p lir cet o ffic e .

b ) S e u ls , de p e tits b a t e a u x firançais (d e s tro y e rs , s o u s -m a r in s , etc.) et des t ra n s ­ p o rts de r a v it a ille m e n t p o u rr o n t p a s s e r en B a lt iq u e . E n c o re le n o m b r e des b â t i ­ m e n ts m ilita ire s s e r a - t - i l lim it é en r a is o n d e la n écessité d e c o u v r ir et p r o t é g e r le s lig n e s de co m m u n ic a tio n s v ita le s p o u r la F ra n c e .

C e t e n s e m b le des c o n d itio n s a p p e lle le s co n c lu sio n s s u iv a n te s : A . — A u p o in t d e v u e p o litiq u e .

D a n g e r de la fo r m u le p ré c o n isé e p a r le s A lle m a n d s et le s R u s se s, d ’a p rè s l a ­ q u e l l e la B a lt iq u e d e v ra it être u n e in te rd ite a u x m a rin e s de g u e r r e des p a y s n o n -

-r iv e r a i n s . D e s c o n s id é ra tio n s b u d g é t a ir e s ou p o litiq u e s s’o p p o se n t à ce q u e le p o rt d e G d y n ia so it s u ffis a m m e n t d é v e lo p p é — e n s u p p o s a n t q u e c e la soit p o s s ib le — p o u r s e r v ir de b a s e à d e u x flo tte s (p o lo n a is e et fr a n ç a is e ) o p é ra n t en B a ltiq u e .

L e s c o n s id é ra tio n s b u d g é t a ir e s n ’ont p a s b e s o in d e d é v e lo p p e m e n t.

L e s co n s id é ra tio n s p o litiq u e s tie n n e n t à ce q u e G d a ń s k e x is te a v e c d e n o m ­ b r e u s e s o rg a n is a tio n s p o u r u n e m a r in e de g u e rr e et q u e , si G d y n ia p r e n a it u n trop g r a n d d é v e lo p p e m e n t m ilit a ire , l a S o c ié té des N a tio n s p o u rr a it y t r o u v e r u n a r g u ­ m e n t en f a v e u r de la sp é c ia lisa tio n d e G d a ń s k co m m e p o rt e x c lu s iv e m e n t c o m ­ m e rc ia l.

B . — A u p o in t de v u e m ilita ire .

U r g e n c e de l ’é ta b lis s e m e n t de p r o je t s v isa n t:

1. L e d é v e lo p p e m e n t d e la M a r in e d e g u e r r e p o lo n a is e (b a s e des m o d ific a tio n s

à in t r o d u ir e d a n s le p la n d ’e m p lo i des u n ités n a v a le s fr a n ç a is e s en v u e d ’a p p o r te r

à la P o lo g n e , en cas de g u e rr e , le c o m p lé m e n t de fo rc e s d é fin ie s c i-d e s s u s ). 2. L a c o lla b o ra tio n à a c c o rd e r p a r la F r a n c e p o u r a id e r à ce d é v e lo p p e m e n t. C e tte c o lla b o r a tio n d e v ra it être e n v is a g é e dès le tem ps de p a ix sous les d e u x f o r m e s s u iv a n te s :

C e ss io n d e m a t é rie l d e s tin é à l ’a rm e m e n t d é fe n s if de la côte p o lo n a ise .

S ta g e s d ’o ffic ie r s p o l. da n s l a M a r i n e £r. et d é ta c h e m e n t e n P o lo g n e d ’o ffic ie rs d e M .F . c o m m e in s tru c te u rs .

D e s b â tim e n ts d e g u e r r e frainç. p o u r r a ie n t ê tre cédés à la P o l. p o u r l ’in stru c tio n d e la M . pol. sous le s r é s e r v e s s tip u lé e s à l ’a rtic le 18 d u T r a it é n a v a l de W a s h in g to n , s i ce T r a it é est ra tifié .

L e gé n . S ik o r s k i f e r a é t a b lir des p ro je ts s u r ces b a s e s et se t ie n d ra en co ntact a v e c le s A u t o r it é s fra n ç ., p o u r a p p r o fo n d ir ces q u e stio n s et e n tre r dan s toute la m e s u r e d u p o s s ib le d a n s la v o ie des ré a lisa tio n s .

A u t r e s v o ie s m a ritim e s e v e n tu e lle s .

I l est re c o n n u n é c e s s a ire d ’é tu d ie r la p o s s ib ilité u lté r ie u re d ’e m p lo y e r é v e n t u ­ e lle m e n t L i b a u c o m m e b a s e de r a v it a ille m e n t du t e rrito ire p o lo n a is , ce p o rt r é u n is ­ s a n t toutes les co n d itio n s n é c e ss a ire s p o u r s e r v ir de b a s e à u n e flo tte . I l y a u ra it l i e u to u tefo is d e r e li e r L i b a u a u r é s e a u fe r r é p o lo n a is p a r u n e v o ie d ire c te é v ita n t to u t p a s s a g e à t r a v e r s le -territoire lith u a n ie n .

À d é fa u t de L i b a u on p o u r r a it e n v is a g e r l ’e m p lo i -du p o r t de R ig a , m a is de g r a n d s t r a v a u x s e ra ie n t à e ffe c t u e r dan s ce p o r t q u i se p rê te m a l à son u tilis a tio n c o m m e b a s e n a v a le .

V

L e M a té r ie l.

I l ré s u lt e des c o n fé re n c e s q u e la g a r a n t ie d e l ’in d é p e n d a n c e d e l ’A r m é e po l. en ca s d e g u e rr e , a u p o in t de v u e m a t é rie l, d é p e n d n on s e u le m e n t des a p p r o v is io n n e ­ m e n ts s tra té g iq u e s (d e la m o b ilis a tio n ), m a is a u s si du r a v it a ille m e n t co n tin u en m a t é rie l de g u e r r e p o u r re m p la c e m e n t d u m a té rie l d é p e n s é a u c o u rs des o p ératio n s.

I l est do n c in d is p e n s a b le d e d é v e lo p p e r fo r t e m e n t l ’in d u s trie n a tio n a le , en l ’a d a p ta n t, a u ta n t q u e p o ss ib le , p o u r les b e s o in s d e l a g u e rr e .

L ’a rtic le V . de la C o n v e n tio n m ilita ire p r é v o it l ’a id e d e la F r a n c e à cette i n ­ d u s trie , u n e fo is l e p r o g r a m m e ispécial de ce d é v e lo p p e m e n t a r r ê t é d é fin itiv e m e n t. d e p r o g r a m m e , b a s é s u r la p o lit iq u e é c o n o m iq u e ra t io n n e lle -du G o u v e r n e m e n t p o lo n a is , est a c t u e lle m e n t en p r é p a r a t io n et le C h e f d ’É t a t - M a j o r G é n é ra l de l ’A r m é e p o lo n a is e s ’e n g a g e à le so u m e ttre d a n s le p lu s b r e f d é lai. L e s r e t a r d s q u i

se son t p ro d u its en ce q u i co n c ern e la r é a lis a tio n d u c ré d it p r é v u p a r la C o n v e n tio n m ilita ire , ont r e n d u la q u e s tio n du d é v e lo p p e m e n t de l ’in d u s t rie n a tio n a le e n c o re p lu s u rgen te.

É ta n t d o n n é l ’e x p o s é c i-d e s s u s il est d e l ’in té rê t a u s s i b ie n d e la P o lo g n e q u e de la F r a n c e d e r é a lis e r le p lu s r a p id e m e n t p o s s ib le le d é v e lo p p e m e n t n é ce ssaire de cette in d u s trie .

C e d é v e lo p p e m e n t d e m a n d e p o u rt a n t des d é p en se s c o n s id é r a b le s . I l est d o n c in d is p e n s a b le d e p r é l e v e r s u r le s tra n c h e s s u iv a n te s d u c ré d it, p r é v u p a r la C o n v . m ilita ire , u n e s o m m e d é te rm in é e p o u r le d é v e lo p p e m e n t d e l ’in d u s trie p o lo n a is e a v e c l ’a id e d e l a F ra n c e .

L e p r o g r a m m e d u d é v e lo p p e m e n t de l ’in d u s t rie p o lo n a is e p r é v o it , c o n fo r m é ­ m e n t a u x b e so in s d e l ’A r m é e , les d e u x c a té g o rie s d e m a t é rie l de g u e r r e : le m a t é rie l p a rt ic u liè re m e n t soign é, te l q u e les canons, q u e s e u le u n e in d u s t r ie b ie n in s ta llé e et c a p a b le de le fa b r iq u e r , et le m a t é rie l d e fa b r ic a t io n p lu s fa c ile , m a is q u i d o it ê tre d é p e n sé en a b o n d a n c e , tel q u e les m u n itio n s. C ’est cette d e u x iè m e c a té g o rie de m a t é rie l q u e l ’in d u s t rie p o lo n a is e d o it se m e tt re en m e s u re d e f a b r iq u e r le p lu s r a p id e m e n t p o s s ib le p o u r a r r i v e r e n su ite à des fa b r ic a t io n s p lu s d élicates.

L ’im p o rta n c e d u m a t é r ie l dan s l a g u e r r e m o d e r n e f a it d e l ’in d u s trie n a tio n a le un é lé m e n t in d is p e n s a b le d e l a sécu rité d ’u n p a y s *.

i Z a u p rze jm ą pom oc w o dszukan iu p u b lik o w a n e g o dok u m en tu wim ienem wdzięczność ppufck.. L u c ja n o w i T e te ro w i.