R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X IX , Z. 1, W A R S Z A W A 1968
ROM AN C ZU BA, A N T O N I ST R A H L , E LŻBIETA A N D R U SZ C Z A K
BA DA NIA NAD RO ZM IESZCZEN IEM PR ZY SW A JA LN Y C H SK ŁA D N IK Ó W W PR O FIL A C H GLEBOW YCH
CZĘŚĆ I. ZAW A RTO ŚĆ P R Z Y SW A JA L N E G O FO SFO R U , P O T A S U I M A G N EZU W PR O FILA C H GLEBO W Y CH
S ta cja C h em iczn o -R o ln icza , W rocław
W ST ĘP
Coraz w ięcej auto ró w zw raca uw agę na celowość prow adzenia bad ań n ad zaw artością składników p okarm ow ych w głębszych poziom ach gene ty czn y ch p rofilów glebow ych. W iele ro ślin bow iem może k orzystać ze składników pokarm ow ych, zn a jd u jąc y c h się w w arstw ach położonych pod w a rstw ą orną, na co m. in. w skazu ją n iek tó re prace n a d zaw artością m agnezu w glebie [1].
Rozm ieszczeniem w p rofilach glebow ych fosforu i potasu zajm ow ali się w Polsce nieliczni badacze. D ane z tego zak resu sp otykam y głów nie w klasyczn y ch p racach gleboznaw czych, p rzy opisach poszczególnych p ro filów glebow ych.
W ostatn ich lata ch opublikow ano n ato m iast liczne prace n a d zaw ar tością w glebie m agnezu. B adania te prow adzone są od k ilk u la t ze szczególnym nasileniem zarów no w odniesieniu do w a rstw y ornej, jak i p rofilów glebow ych. W yniki ty ch p rac opublikow ane zostały w Polsce przez B o r a t y ń s k i e g o i w spółpracow ników [4], M u s i e r o w i c z a i S y t k a [9], G o r a l s k i e g o [6] i innych. Za granicą w szczególnie szerokim zakresie b adan ia nad m agnezem prow adzone są w NRD. W d ru giej ro ta c ji sy stem aty czn y ch b ad ań nad zasobnością gleb NRD b adania nad m agnezem prow adzono w bardzo w ąskim zakresie [3], n ato m iast w III ro ta c ji pró b ki gleby badano system aty cznie, podobnie jak p rzy
oznaczę-136 R. Czuba, A. S trah l, E. A n d ru szczak
niach zaw artości fosforu i potasu [13]. W III ro ta c ji b adań stw ierdzono, że w NRD w y stęp u je p rzeciętnie lepsza zasobność gleb w m agnez niż w fosfor i potas. P on adto gleby pod u ży tk am i zielonym i b yły zasobniejsze w ten sk ład n ik iniż g ru n ty orne [13].
Liczni a u to rzy zw racają uw agę na zależność zaw artości m agn ezu w glebie od n ie k tó ry c h jej w łasności, szczególnie od sk ład u m echanicz nego, pH i zaw artości p ró ch n icy [1, 5, 6, 7, 11]. N iektórzy badacze pod k re śla ją jed n ak, że zależność ta może w praw dzie w ystępow ać, nie zawsze jed n a k jest udow odniona i dlatego w p e rsp ek ty w ie konieczne jest sy ste m atyczne badanie zasobności gleb w m agnez [6, 9].
Rozm ieszczenie m ag n ezu w pro filach glebow ych badan e było w P o l sce [1, 5, 6, 8, 9] i za gran icą [7, 11]. O publikow ane prace o parte są na w yn ik ach badań k ilk u do kilkudziesięciu profilów [1, 5, 6, 8, 9, 11], a uzy sk ane w y n ik i w sk azu ją na p o trzebę k o n ty n u o w an ia badań.
Stacje chem iczno-rolnicze m ają obecnie bardzo w artościow e próbki gleby, pochodzące z typ o w ych profilów , przy go tow y w anych i bad an y ch przez w ojew ódzkie b iu ra geodezji i u rządzeń rolnych w ram ach p rac zw iązanych ze sporządzaniem m ap glebow o-rolniczych.
W lata ch 1964— 1966 W rocław ska S tacja Chem iczno-R olnicza w yko nała szczegółowe badania próbek gleby z 280 profilów oznaczając w tym m ateriale n iek tó re w łasności fizyczne i chem iczne, w ty m zaw artość po szczególnych form fosforu, p o tasu i m agnezu oraz m ikroelem en tó w — boru, m iedzi, m olibdenu i m anganu. W yniki ty ch badań zestaw iono w niniejszej pracy wg typów i sk ład u m echanicznego gleby. W pierw szej części omówiono zaw artość m akroelem entów , w d rugiej — m ik ro ele m entów .
Z badane profile glebow e p rze d staw ia ją ty lko cztery ty p y gleb. P o d kreślić jed n ak należy, że ty p y te re p re z e n tu ją w iększość użytków ro ln y ch w ojew ództw a w rocław skiego. W edług d an y ch sta ty sty c z n y ch [10] po szczególne badane ty p y gleb z a jm u ją w w ojew ództw ie w rocław skim n a stę p u ją cą pow ierzchnię uży tków ro ln y ch (w procencie):
— gleby b ru n a tn e u p raw n e — 8,32, — czarne ziem ie u p raw n e — 2,96, — gleby bielicow e up raw n e — 54,24, — m ad y — 0,72,
czyli razem 66,24%.
Pow yższe zestaw ienie obliczone zostało na podstaw ie M apy G leb P o l ski w skali 1 : 300 000, w yko n an ej przez IUNG. Na podstaw ie a k tu a ln y c h szczegółow ych b a d a ń praw dopodobnie znacznie zw iększy się udział gleb b ru n a tn y c h , zm niejszy się n ato m iast udział gleb bielicow ych.
P od w zględem sk ład u m echanicznego profile glebow e podzielono na 3 g ru p y opierając się na składzie m ech an iczn ym poziom u próchnicznego.
P, К i Mg w p ro fila ch g leb o w y ch 137
Do I g ru p y sk ład u m echanicznego zaliczono te profile, w k tó ry c h próbki gleby z poziom u próchnicznego zaw ierały do 10% części o śred n icy < 0,006 m m , do II g ru p y p ró b k i o zaw artości 11— 35% części o śre d n i cy < 0,006 m m i do III g ru p y p ró b ki gleby zaw ierające pow yżej 35%-części o śred nicy < 0,006 m m .
W szystkie analizy la b o ra to ry jn e w ykonano w pracow n iach W rocław skiej S tacji C hem iczno-R olniczej. S kład m echaniczny gleby oznaczono m etodą Bouyoucosa w m o dyfikacji C assagrande i Prószyńskiego. Z a w a r tość w ęgla organicznego w glebie oznaczano m eto d ą T iu rin a, w ęglanów — m etodą Scheiblera. O dczyn gleby oznaczono m etodą po ten cjo m etry czn ą w In KC1. Z aw artość p rz y sw aja ln y c h skład nikó w pokarm ow ych w glebie oznaczono wg m etod stosow anych w sta c jac h chem iczno-rolniczych: po ta su i fosfo ru m etod ą E gnera-R iehm a, a m agnez m etodą Schachtschabela. K ry te ria w y ceny zasobności gleby w p rzy sw aja ln y fosfor i potas, tzw. liczby graniczne, są znane. P rz y w ycenie zasobności gleb w m agnez p rzy ję to za S ch achtschab elem n a stę p u jąc e liczby graniczne w mg/100 g gleby:
zasobność g leb y le k k ie g leb y śred n ie g leb y cięż k ie
L iczby te zastosow ano do w yceny w szy stk ich b ad an y ch ty pó w i po ziomów gen ety czn ych profilów glebow ych tra k tu ją c I grupę sk ład u m e chanicznego jako gleby lekkie, II gru pę jako średnie i III jako ciężkie.
ZAW ARTO ŚĆ SK Ł A D N IK Ó W PO K AR M O W Y CH W PR O FILA C H G LEBOW YCH
B adane p ro file glebow e by ły rozm ieszczone głów nie w po w iatach L egnica i Środa Śląska, a w ięc w tzw. I rejo n ie p ro d u k cy jn y m Dolnego Śląska, stan ow iący m p o dstaw ę w p ro d u k cji ro ln ej w ojew ództw a w ro cław skiego. B adano głów nie gleby zaliczone do II i III g ru p y sk ła d u m ech a nicznego, a gleb y I g ru p y rep re z en to w a ły ty lk o 3 p ro file gleb b ru n a tn y c h .
Do rozw ażań n ad p ro d u k cją ro ln ą re jo n u n iew ielk ie znaczenie m a po jedyn czy p ro fil glebow y, bo do starcza ty lk o fra g m e n ta ry c z n y c h in fo r m acji. N atom iast do opracow ania system u postępow ania agrotechnicznego,
M ETO D Y K A B A D A Ń zła średnia dobra 0— 2,4 2,5— 5,0 p o w y żej 5,0 0— 3,4 3,5— 7,0 p ow yżej 7,0 0— 5,9 6,0— 12,8 p o w y żej 12,0
138 R. Czuba, A. S trah l, E. A n d ru szczak
w ty m p rzy p a d k u w zakresie naw ożenia, niezbędne jest system atyczn e ro zp atrzen ie obszernego m a te ria łu rzeczowego, rep rezen tu jąceg o w iększą liczbę profilów , o brazu jący ch głów ne gleby badanego tere n u . Z tych w zględów w yniki b adań obliczono w ram ach poszczególnych typów gleb w postaci średn ich a ry tm ety c zn y c h d la każdej g ru p y składu m echanicz nego oraz w ykazano w arto ści krańcow e w yników , a więc zakres ich w ahań.
G L E B Y B R U N A T N E
Na podstaw ie w yników analiz m ożna w nioskow ać, że w p ro filu ty ch gleb w raz z głębokością ty lko nieznacznie zm ienia się pH i skład m echa niczny (tab. 1). Z akw aszenie gleb jest tro ch ę m niejsze w poziom ach głębszych niż w poziom ie ak u m u la cy jn y m , szczególnie w II i III grupie sk ła d u m echanicznego. W I g ru p ie w poziom ie (В ) w y stę p u je nieznaczny spadek pH, w głębszych jed n a k poziom ach w idoczny jest jego w zrost. G leby ciężkie odznaczają się przew ażnie m niejszą zaw artością części spła- w ialn y ch i pyłow ych w poziom ie D niż w poziom ach w yżej położonych {rys. 1).
G leby b ru n a tn e są ubogie w próchnicę i w ęglany, w m iarę jed n ak w zrostu udziału części sp ław ialn y ch i py ło w y ch (części o 0 < 0,006 mm) podnosi się zaw artość ty c h składn ik ów w e w szystkich poziom ach. G leby te są w zasadzie ubogie w p rz y sw a ja ln y fosfor, potas i m agnez. O zależ ności zaw artości ty ch sk ład nik ów od części o śred nicy m niejszej niż 0,006 m m m ożna w nioskow ać ty lk o w odniesieniu do m agnezu. W m iarę w zrostu zwięzłości gleby c h a ra k te ry sty c z n a jest w iększa zaw artość p rz y sw ajalnego m agnezu. P rz y sw a ja ln e form y fo sforu i potasu w n a jw ię k szych ilościach w y stę p u ją w poziom ie a k u m u la cy jn y m gleb b ru n atn y c h . Ś re d n ia zaw artość ty ch składn ik ó w nie jest duża i w edług k ry te rió w a k tu a ln ie p rz y ję ty c h w stacjach chem iczno-rolniczych zasobność w fosfor m ożna uznać za złą we w szystkich gru p ach skład u m echanicznego gleb b ru n a tn y c h , a zasobność w potas w glebach I gru p y za złą, nato m iast II i III za śred nią. Poziom y profilów glebow ych położone poniżej poziom u ak u m ulacy jneg o odznaczają się znacznie m niejszą zaw artością p rzy sw a jaln eg o fosforu i p o tasu niż poziom ak u m u la cy jn y . D otyczy to w szystkich g ru p sk ład u m echanicznego. Oznacza to, że do ko n tro li sta n u zasobności gleb b ru n a tn y c h w y sta rc z y ograniczyć b adanie do w a rstw y ornej p rzy założeniu, że zasobność głębszych poziom ów p ro filu glebowego spełnia tylk o d ru go rzędną ro lę w zao p atrzen iu ro ślin w fosfor i potas. P odkreślić jed n a k należy, że w p o jedynczych p rzy p ad k ach zaw artość ty ch sk ła d n i ków różni się znacznie od p odanych w artości średnich, ja k widać z p rze d staw io n y ch w yników krańcow ych.
ï t* ъ e i a 1
Gleby brunatûô - Brown e a r t hfl
Poziom p r o f ilu
P r o f ile Zawartość - C ontent
Skład m echaniczny w % 0 c z ą ste k w mm M echanical co m p o sitio n - % p a r t i c l e s w ith diam eter mm
CaCO, % 3 Carbonates /CaCOj/ P r ó ch n ica Humus pH w - in In P2°5 mg/100 g g le b y s o i l к2о mg/100 g g le b y s o i l Mg mg/100 g g le b y s o i l h o riz o n • C 0 ,0 2 ^ 0 ,0 0 6 in % % KC1
I grupa skład u m echanicznego /^TlO% c z ę ś c i o 0 < с Г 0 ,0 0 6 mm/ - 3 p r o f i l e glebowe
1 s t group o f m echanical co m p o sitio n /s^ lO ÿb o f p a r t i c l e s w ith diam eter o f < 0 , 0 0 6 mm/ - 3 s o i l p r o f i l e s
À ś r e d n ia - mean 8 5 0 ,2 1 0 ,8 1 5 ,4 5 ,0 7 ,5 2 ,1 krańcowa - extreme 4—10 5 -6 0 ,1 5 - 0 ,3 1 0 ,0 8 - 1 ,3 1 4 , 1 - 6 , 1 1 , 5 - 9 , 5 5 ,0 - 1 2 ,0 1 , 7 - 2 , 9 /В / ś r e d n ia - mean 9 5 _ _ 5 ,2 4 ,2 5 ,8 2 ,5 krańcowa - extreme 8 -1 0 3 -6 - - 4 ,2 —6 ,1 1 , 1 - 7 , 5 3 , 5 - 9 , 5 1 , 2 - 4 , 5 С ś r e d n ia - mean 5 3 . _ 5 ,6 3 ,7 '2 , 8 1 ,3 krańcowa - extreme 1 -8 3 -4 - - 4 , 5 - 6 , 2 0 , 4 - 9 , 0 1 , 5 - 4 ,5 0 , 8 - 1 , 9 D śr e d n ia - mean 3 2 0 ,1 7 _ 5 ,7 2 ,8 3 ,0 1 ,5 krańcowa - extreme 1 -5 1 -4 0 , 1 - 0 , 2 - 4 , 8 - 6 , 2 0 , 3 - 6 , 0 1 , 5 - 4 ,5 1 , 1 - 2 , 0 I I grupa skład u m echanicznego /11-35% c z ę ś c i о 0 < 0 ,0 0 6 mm/ -
U n d group o f m echanical co m p o sitio n /11-35% o f p a r t i c l e s w ith diam eter o fС31 p r o filó w glebowych 0 ,0 0 6 mm/ - 31 s o i l p r o f i l e s
A ś r e d n ia - mean 25 13 0 ,2 7 1 ,4 0 5 ,4 5 ,9 1 2 ,7 5 ,3 krańcowa - extreme 11-35 7 -2 5 0 ,1 3 - 0 ,4 2 0 ,1 8 - 2 ,7 6 3 , 9 - 7 , 6 0 ,3 - 1 4 ,5 3 ,0 - 5 7 ,0 0 ,8 - 1 3 ,4 /В / ś r e d n ia - mean 26 15 0 ,2 7 _ 5 ,8 3 ,5 6 ,6 6 ,7 krańcowa - extreme 6 -5 6 3 -3 0 0 ,1 3 - 0 ,5 2 - 4 , 4 - 7 , 6 0 , 1 - 2 1 ,0 2 ,0 - 1 6 ,5 1 , 1- 1 5 ,0 С ś r e d n ia - mean 25 18 0 ,2 8 _ 5 ,8 2 ,2 5 ,9 7 ,8 krańcowa - extreme 2 -7 8 3 -6 1 0 ,1 3 - 0 ,5 9 - 4 , 0 - 7 , 2 0 , 1- 2 5 ,0 2 ,0 - 2 3 ,5 1 , 0- 1 5 ,0 D ś r e d n ia - mean 26 19 0 ,2 5 - 5 ,7 1 .2 6 ,8 8 , 4 krańcowa - extreme 5 -7 2 3 -5 8 0 ,1 3 - 0 ,4 2 - 4 , 0 - 6 , 7 0 , 1 - 4 ,7 2 ,0 - 2 3 ,5 1 ,5 - 1 5 ,0 I I I grupa skład u m echanicznego /-b*35% c z ę ś c i o 0 С 0 ,0 0 6 mm/ - 78 p r o filó w glebowych
I l l r d group o f m echanical co m p o sitio n /.> 3 5 % o f p a r t i c l e s w ith d iam eter o f < 0 , 0 0 6 mm/ - 41 s o i l p r o f i l e
A ś r e d n ia - mean 45 20 0 ,4 2 1 ,6 6 5 ,6 4 ,5 1 1 ,8 8 ,8 krańcowa - extreme 3 6 -6 0 1 3 -4 0 0 ,1 7 - 1 ,0 8 0 ,3 9 - 6 ,7 7 4 , 0 - 7 , 5 0 ,2 - 1 6 ,5 3 ,0 - 4 6 ,0 1 ,4 -1 5 /В / ś r e d n ia - mean 47 24 0 ,3 2 - 5 ,8 2 ,3 6 ,7 1 1 ,3 krańcowa - extreme 13^66 7 -5 1 0 ,1 7 - 0 ,6 7 - 4 , 0 - 7 , 4 0 ,1 - 1 2 ,0 2 ,5 - 4 2 ,5 3 ,8 - 1 5 С ś r e d n ia - mean 44 *24 0 ,4 3 _ 5 ,9 2 ,8 6 ,5 1 2 ,5 krańcowa - extreme 11 -6 6 10-51 0 ,1 6 - 4 ,4 9 - 4 , 3 - 7 , 8 0 ,1 - 1 7 ,0 2 ,0 - 4 1 ,0 2 ,8 -1 5 D ś r e d n ia - mean 26 18 0 ,3 3 _ 5 ,9 2 ,5 5 ,9 1 1 ,1 krańcowa - extreme 3 -7 1 6 -5 8 0 ,1 5 - 0 ,4 6 - 3 , 3 - 6 , 9 0 , 1- 1 5 ,0 1 ,5 - 4 8 ,0 2 ,8 -1 5 P , К i M g w p r o fi la c h g le b o w y c h
140 R. Czuba, A. S trah l, E. A n d ru szczak
% czeSci о ф <0,006mm — % ofparhc/es with diameter o f <0,006mm
Уо części с Ф <0,006mm ■ % o f port/с/es with diameter o f <0,006mm
10 20 30 - 0 ' 50
°/o czeSci о ф <0006mm ■ % o f particles with diameter o f <0,006mm
3 6 9 12 15
mg/1 0 0 g gleby - mg/100g soil
-Cz. о ф <0,006mm -Partie, with diom. (0,005mm
pH KZQ
---Mg
R ys. 1. Ś red n ia zaw a rto ść p rzy sw a ja ln y ch form m a k ro elem en tó w w m g/100 £
g leb y i n iek tó re w ła sn o śc i g leb b ru n atn ych na p o d sta w ie badań p ro filó w
g leb o w y ch
M ean co n ten t of a v a ila b le form s of m a cro elem en ts in m g/100 g of so il and so m e p rop erties of b row n earths, d eterm in ed on th e basis of soil p ro files in v e s tig a te d
Z aw artość m agnezu przysw ajaln ego w I grupie sk ła d u m echanicznego jest w p rzy bliżeniu jednakow a niezależnie od głębokości p ob ran ia pró bk i gleby, n ato m iast w glebach grup II i III w w a rstw ac h położonych poniżej poziom u ak u m u lacy jn eg o śred n ia zaw artość m agnezu przy sw ajaln eg o jest w iększa niż w w arstw ie ornej. Istn ieje rów nież zależność zaw artości m ag nezu w glebie od zaw artości części o śred n icy m niejszej niż 0,006 mm. W edług a k tu a ln ie stosow anych k ry te rió w w stacjach chem iczno-rolniczych I g ru p a gleb b ru n a tn y c h odznacza się złą zasobnością w m agnez we w szystkich poziom ach, II g ru p a sk ład u m echanicznego — zasobnością śred n ią w poziom ie A i (В ) oraz dob rą w poziom ie С i D, a gleby III g ru
-Т а Ъ e 1 au 2 C zarn a z i e m ia - B la c k e a r t h s Poz io m p r o f i l u P r o f i l e Z aw a rto ść - C o n ten t S k ła d m ech a n ic zn y w % 0 c z ą s t e k w mm M e c h a n ic a l c o m p o s it io n % p a r t i c l e s w it h d ia m e te r mm CaCO, % 3 C a r b o n a te s /C a C O y P r ó c h n ic a Humus % pH w - i n I n KC1 P2 ° 5 m g/100 g g le b y к 2о m g /1 0 0 g g l e b y Mg m g/100 g g le b y h o r iz o n ° » 02 ^ 0 ,0 0 6 i n % 7° s o i l s o i l s o i l I I g ru p a s k ła d u m e ch a n ic zn eg o /1 1 -3 5 % c z ę ś c i o 0 0 ,0 0 6 mm/ - 8 p r o f i l ó w g le b o w y c h U n d group o f m e c h a n ic a l c o m p o s it io n /11 -3 5 % o f p a r t i c l e s w it h d ia m e te r o f < C [ 0 .0 0 6 m m /'- 8 s o i l p r o f i l e s Ar ś r e d n ia - mean 27 16 0 , 4 4 2 ,0 7 5 , 9 7 , 9 9 , 2 5 , 1 krańcow a - ex trem e 2 2 - 3 4 1 1 - 2 0 0 , 2 5 - 0 , 6 3 1 , 2 8 - 2 , 8 5 4 , 5 - 7 1 0 , 8- 2 5 ,0 1 , 5 - 2 9 , 0 2 , 7 - 8 , 5 AXC ś r e d n ia - mean 25 1 4 0 ,2 6 _ 6 , 2 3 , 0 4 , 2 4 , 0 k rańcow a - extrem e 1 5 - 1 8 7 - 1 9 0 , 1 8 - 0 , 3 6 - 4 , 3 - 7 , 1 0 , 5 - 1 2 , 3 1 , 0 ^ 1 3 ,5 2 , 4 - 6 , 6 С ś r e d n ia - mean 31 20 0 , 2 6 _ 5 , 9 1 ,7 4 , 9 6 , 7
krań cow a - ex trem e 2 2 - 4 6 8 - 2 4 0 , 1 7 - 0 , 4 2 - 4 , 2 - 6 , 8 0 ,1 - 1 0 ,6 . 2 , 5 - 1 4 , 5 1 , 9 - 1 0 , 5
D ś r e d n i a - mean 32 26 0 ,2 8 _ 5 , 8 1 , 0 5 , 5 8 , 8 k rańcow a - ex trem e 1 0 -6 6 5 - 6 4 0 , 1 7 - 0 , 4 2 — 3 , 8 - 6 , 9 0 , 1 - 5 , 7 2 , 0 - 1 4 , 0 3 , 2- 1 5 ,0 I I I g ru p a s k ła d u m e ch a n ic z n eg o /J > 3 5 % c z ę ś c i о 0<С"О,ОО6 mm/ - 41 p r o l i l i g le b o w y ch I l l r d group o f m e c h a n ic a l c o m p o s it io n /^ > 3 5 % o f p a r t i c l e s w it h d ia m e te r o f 0 .0 0 6 mm/ - 41 s o i l p r o f i l e A1 ś r e d n ia - mean 51 28 1 ,9 9 2 ,4 3 6 , 3 5 , 5 1 0 , 7 1 3 ,3 k rańcow a - ex trem e 3 7 - 7 4 1 9 - 4 4 0 , 2 1 - 1 1 , 8 0 , 7 1 - 3 , 7 0 5 , 1 - 7 , 6 0 , 2- 2 5 ,0 3 , 0 - 3 1 , 0 7 , 6- 1 5 , 0 AXC ś r e d n i a - mean 52 29 3 , 4 6 - 6 , 5 1 , 8 5 , 5 1 2 , 9
k rań cow a - extrem e 1 1 - 6 9 6 - 4 0 0 , 1 3 - 2 8 , 5 - 4 , 4 - 7 , 9 0 , 1 - 2 3 , 5 à , 5 - 1 2 , 5 1 , 7 - 1 5 , 0
С ś r e d n i a - mean 4 9 26 4 , 7 9 _ 6 , 7 1 , 2 4 , 8 1 2 , 2
k rań cow a - extrem e 8 - 7 3 5 - 5 0 0 , 1 3 - 2 1 , 4 - 5 , 8 - 7 , 9 0 , 1- 1 3 , 0 • 1 , 5 - 1 0 , 5 2 , 8- 1 5 , 0
D ś r e d n i a - mean 4 8 3 2 4 , 6 8 _ 6 , 9 0 , 8 4 , 6 1 2 , 1
k rań cow a - ex trem e 1 5 -8 5 1 3 -6 5 0 , 1 7 - 2 4 , 8 - 5 , 2 - 8 , 0 0 , 1 - 7 , 6 Ч к 1 , 5 - 1 3 , 0 6 , 1 - 1 5 , 0 P , К i M g w p r o fi la c h g le b o w y c h
R. Czuba, A. Strah l, E. A n d ru szczak
py — śred n ią zasobnością w całym p ro filu glebow ym . Podobnie jak w p rzy p a d k u fo sforu i potasu, rów nież w p rzy p ad k u m agnezu w artości e k strem aln e ró żn ią się znacznie od średnich.
C Z A R N E Z I E M IE W R O C Ł A W S K IE
W badan iach uw zględniono ty lk o II i III g rupę składu m echanicznego, czarnych ziem lekkich jest bow iem bardzo m ało. G leby te odznaczają się dość dużą zaw artością próchnicy, z ty m że gleby cięższe zaw ierają jej więcej niż lżejsze (tab. 2).
P o do b n y u k ład w y stęp u je rów nież w odniesieniu do zaw artości w gle bie w ęglanów . M niej zaw ierają ich gleby II niż III gru p y sk ładu m ech a nicznego. W glebach III g rup y ilość w ęglanów w zrasta z głębokością p o b rania próbki. i 5i 'I 60 'k § 90 i
I
12,0I
55 150R ys. 2. Ś red n ia zaw artość p rzy sw a ja ln y ch form m a k r o e le m e n tó w w m g/100 g g le
by i n iek tó re w ła sn o śc i czarnych ziem w ro cła w sk ich na p o d sta w ie badań
p r o filó w g leb o w y ch
M ean co n ten t of a v a ila b le form s of m a cro elem en ts in m g/100 g of so il and so m e p rop erties of W rocław b lack earths, d eterm in ed on th e b asis of so il p r o file s
in v e stig a te d
O dczyn czarny ch ziem jest m niej k w aśny niż gleb b ru n a tn y c h . W w iększości przy padk ó w w poziom ach głębszych w y stę p u je w yższe pH niż w poziom ie A \. P rzeciętn a zaw artość p rzy sw aja ln y c h form fosforu, p otasu i m agnezu w p rofilach czarnych ziem różni się tylko nieznacznie od zaw artości ty ch składników w glebach b ru n a tn y c h . Z uw agi jedn ak na wyższe pH czarnych ziem, k tó re uw zględniane jest przy w ycenie za
P, К i Mg w p ro fila ch g leb o w y ch 143
sobności, w yniki w yceny są w p rzy p a d k u czarn ych ziem nieco inne niż gleb b ru n atn y c h . Zasobność czarn y ch ziem w p rzy sw aja ln y fosfor jest śred n ia w poziom ie A lt n ato m ia st w głębszych jest zła w p rzy p ad k u obu grup sk ład u m echanicznego. W ycena sta n u zasobności w potas jest id en tyczna, a więc poziom ak u m u la cy jn y odznacza się śred n ią zasobnością w p rzy sw aja ln ą form ę tego sk ład nik a, głębsze poziom y złą zasobnością. Zasobność czarnych ziem w m agnez n a ogół nie jest zła. W d ru g ie j grupie składu m echanicznego poziom y A±, A \C i С odznaczają się śred n ią zasob nością w ten składnik, a poziom D w dobrą. W III g rupie ty ch gleb w szystkie poziom y w y k azu ją dobrą zasobność w p rzy sw aja ln y m agnez. W ram ach b ad an y ch składn ikó w w y stę p u ją jed n ak w artości ekstrem aln e, znacznie różniące się od w yliczonych w artości średnich. W idać rów nież dużą zależność zaw artości p rzy sw ajalneg o m agnezu od zaw artości części o średnicy m niejszej niż 0,006 m m w glebie (rys. 2).
G L E B Y B IE L IC O W E
W b ad an iach profilów gleb bielicow ych uw zględniono ty lk o II i III grup ę sk ład u m echanicznego, gdyż rejo n y , w k tó ry c h pobierano próbki gleby, praw ie nie m ają gleb lekkich. B adane gleby bielicow e odznaczają się dość m ałą zaw artością próch n icy i w ęglanów (tab. 3). Rów nież ich pH jest ty lk o nieznacznie zróżnicow ane w p ro filu glebow ym (rys. 3). Z aw
ar-m g/100 g g te b y -ar-m g /1 0 0 g so il
Rys. 3. Ś red n ia zaw artość p rzy sw a ja ln y ch form m a k r o e le m e n tó w w m g/100 g
g leb y i n iek tó re w ła sn o ści gleb b ie lic o w y c h na p o d sta w ie badań p ro filó w
gleb o w y ch
M ean co n ten t of a v a ila b le form s of m a cro elem en ts in m g/100 g of so il and som e p rop erties of p od zolic so ils, d eterm in ed on th e b asis of soil p ro files in v e s tig a te d
G leby b ie lic o w e - P o d z o lic s o i l s Poziom p r o f i l u P r o f i l e h o r iz o n Zawartość - C ontent S kład m echaniczny w % 0 c z ą s t e k w mm M echanical co m p o s itio n - % p a r t i c l e s w ith d ia m e te r mm CaCOj % C arbonates /CaCO^/ P r ó c h n ica Humus % pH w - in In KC1 P2°5 mg/100 g g le b y к 2о m g/100 g g le b y Me mg/100 g g le b y < C 0 ,0 2 о ,о о б i n % s o i l s o i l s o i l I I grupa sk ła d u m echanicznego /11-35% c z ę ś c i o 0 < C 0 ,0 0 6 mm/ - 30 p r o f i l i glebow ych
U n d group o f m ech an ical com position! /11-35% o f p a r t i c l e s w ith d ia m ete r of<C! 0 .0 0 6 mm/ - 30 s o i l p r o f i l e s
Ai ś r e d n ia - mean 23 12 0 ,3 7 1 ,4 0 5 , 4 5 ,9 1 2 ,8 4 ,8 krańcowa - extrem e 1 1 -3 5 5 -1 9 0 ,2 5 - 0 ,6 7 0 ,2 4 - 2 ,3 5 4 , 3 - 7 , 1 0 ,4 - 2 5 1 ,5 - 3 7 , 5 1 ,7 - 1 5 , 0 A2 ś r e d n ia - mean 23 14 0 ,2 5 - 5 ,7 1 ,7 7 , 4 4 ,8 krańcowa - extrem e 2 -6 5 4 -5 1 0 ,1 7 - 0 ,3 3 - 4 , 5 - 6 , 7 0 , 1 - 1 2 , 7 1 , 5 - 4 3 , 0 0 ,9 - 1 5 , 0 В ś r e d n ia - mean 27 20 0 ,2 3 - 5 ,7 1 ,6 6 , 4 7 ,9 krańcowa - extrem e 6 -8 2 5 -6 3 0 ,1 7 - 0 ,3 3 - 4 , 5 - 6 , 6 0 , 1 - 1 4 , 4 1 , 5- 3 2 ,0 1 , 0- 1 5 ,0 С ś r e d n ia - mean 28 22 0 ,2 4 _ 5 , 4 1 ,0 5 ,3 8 ,8 krańcowa - extrem e 4 -8 6 3 -6 6 0 , 1 7 - 0 ,3 3 - 4 , 0 - 6 , 5 0 , 1 - 6 , 2 1 , 0 - 1 0 , 0 1 , 4 - 1 5 , 0 D ś r e d n ia - mean 19 14 0 ,1 5 - 5 ,9 1 ,8 3 ,7 5 ,1 krańcowa - extrem e 5 -4 0 4 -3 2 0 ,1 3 - 0 ,1 7 - 4 , 9 - 6 , 6 0 , 2 - 6 , 8 1 , 5 - 7 , 5 1 ,1 - 1 5 , 0
I I I grupa sk ła d u m echanicznego /Z > 35% c z ę ś c i o 0 - < 1 0 , 0 0 6 mm/ - 21 p r o f i l i glebow ych
I l l r d group o f m ech an ical co m p o s itio n /1 > 3 5 % o f p a r t i c l e s w ith d ia m ete r o f < C 0 .0 0 6 пнп/ - 21 s o i l p r o f i l e s
A1 śr e d n ia - mean 44 20 0 ,3 7 2 ,0 7 5 ,9 7 ,7 1 3 ,9 9 ,5 krańcowa - extrem e 3 7 -5 0 1 5 -2 8 0 ,1 7 - 0 ,4 6 1 ,6 8 - 3 ,7 6 5 , 0 - 6 , 7 1 , 0 - 2 5 ,0 4 , 0 - 4 5 , 5 5 , 6 - 1 5 , 0 A2 śr e d n ia - mean 47 23 0 ,5 1 _ 6 ,0 2 ,4 1 0 ,0 1 0 ,1 krańcowa - extrem e 3 9 -5 7 1 6 -3 3 0 , 1 6 - 2 ,2 9 - 4 , 1 - 7 , 4 0 , 1 - 7 , 0 2 , 5 - 4 7 , 5 5 , 3 - 1 5 , 0 В ś r e d n ia - mean 49 .28 0 ,3 9 - 5 ,8 3 ,7 6 ,7 1 3 ,9 krańcowa - extrem e 2 8 -5 9 1 8 -4 3 0 , 1 6 - 0 ,4 6 - 4 , 1 - 6 , 8 0 , 1 - 8 , 8 4 , 0 - 1 1 , 0 9 ,9 - 1 5 , 0 С ś r e d n ia - mean 49 29 0 ,3 4 - 5 ,7 3 ,5 1 8 ,2 1 4 ,6 krańcowa - extrem e 3 9 -7 2 2 0 -5 9 0 ,1 6 - 0 ,5 0 - 3 , 9 - 6 , 6 0 , 1 - 8 , 7 5 , 0 - 8 5 , 0 1 1 , 8- 1 5 ,0 D ś r e d n ia - mean 21 17 0 ,3 1 - 5 ,9 2 ,7 5 ,7 9 , 6 krańcowa - extrem e 3 -5 7 3 -4 6 0 ,1 7 -0 ,3 8 - 4 , 7 - 6 , 9 0 ,1 -6 6 1 ,5 -2 1 ,5 2 , 6- 1 5 ,0 14 4 R . C z u b a , A . S tr a h l, E . A n d r u s z c z a k
P, К i Mg w p ro fila ch g leb o w y ch 145
tość części o 0 < 0,006 m m w aha się w p ro filu dość w y raźnie, najw ięcej ty ch części zaw iera poziom В i C, n ato m iast m niej poziom D. B adane gle by bielicow e są dość ubogie w p rzy sw ajaln e sk ład n ik i pokarm ow e. Z aw ar tość fosfo ru zm niejsza się w raz z głębokością p o b ran ia próbek, zaw artość potasu w glebach II g ru p y zm niejsza się w raz z głębokością, a w III g ru pie w y stę p u je nagrom adzenie tego sk ład n ik a w poziom ie C. Z aw artość p rzy sw ajalneg o m agnezu jest n ajm n iejsza w poziom ie A \, co św iadczy o w y m y w an iu tego sk ład n ik a z w ierzch n iej w a rstw y gleby i nag ro m ad ze niu w głębszych poziom ach. Podobnie jak w glebach inn ych ty pó w rów nież w ty m p rzy p a d k u zaw artość m agnezu jest w znacznym sto p n iu sko relo w an a z zaw artością w glebie części o śred n icy m niejszej niż 0,006 m m . W edług d an y ch p rze c ię tn y c h zasobność ty c h gleb w p rzy sw aja ln y fosfor w II g rupie sk ład u m echanicznego jest śred n ia w poziom ie a k u m u lac y jn y m i zła w po zostałych poziom ach genetycznych, n atom iast w III gru p ie sk ła d u m echanicznego jest dobra w poziom ie A \ i śred n ia na po graniczu złej w pozostałych poziom ach p ro filu glebowego. Zasobność w potas w glebach bielicow ych II g ru p y jest śred n ia w poziom ie A \ i zła w pozostałych, a w glebach bielicow ych III g ru p y jest średn ia w poziom ie
A i i A2, dobra w poziom ie С {nagrom adzenie potasu), a w pozostałych
poziom ach zła. Pod w zględem zasobności w p rzy sw aja ln y m agnez gleby bielicow e II g ru p y odznaczają się dobrą zasobnością w poziom ach В i C, a w pozostałych średnią, n ato m iast gleby bielicow e III g ru p y w y k azu ją dobrą zasobność w ten sk ład n ik w e w szystkich poziom ach. E k stre m aln e w artości różnią się jed n a k znacznie od w artości średn ich (tab. 3).
M A D Y
G leby te odznaczają się w iększą zaw artością próchn icy niż gleby b r u n a tn e i bielicow e, zaw artość w ęglanów jest n ato m iast m ała, w p rzy b liże niu ta k a jak w glebach bielicow ych. Rów nież dość niskie jest pH ty c h gleb, u trz y m u ją c e się w p rzyb liżen iu na jedn ak ow y m poziom ie w całym p ro filu glebow ym . Z aw artość p rzy sw aja ln y c h form fosforu i potasu w głębszych w a rstw ac h jest w yraźnie m niejsza niż w w arstw ie w ierzch niej (tab. 4, rys. 4). Z aw artość p rzy sw ajaln eg o m agnezu jest w przy b liże niu jednakow a w całym p ro filu glebow ym . W edług k ry te riu m w yceny sta n u zasobności poziom pierw szy w II grupie sk ład u m echanicznego od znacza się śred n ią zasobnością w fosfor, głębsze zaś poziom y złą zasobno ścią; w szystkie poziom y m ad III g ru p y odznaczają się złą zasobnością w te n składnik. Zarów no m ady II, jak III g ru p y w y k azu ją w poziom ie p róchniczn y m śred n ią zasobność w potas, w pozostałych poziom ach złą. Zasobność w p rzy sw aja ln y m agnez jest n ato m iast dobra w p rzy p a d k u w szystkich w yliczonych śred n ich w arto ści d la m ad.
Mady - A l l u v i a l s o i l s Poziom p r o f i l u P r o f i l e Z a w a rto ść - C o n te n t S k ła d m e ch a n ic z n y w % 0 c z ą s t e k w mm M e c h a n ic a l c o m p o s it io n - % p a r t i c l e s w it h d ia m e te r mm CaCO^ % C a r b o n a te s /C aC O j/ P r ó c h n ic a Humus pH w - i n I n KC1 p 2 ° 3 m g/1 0 0 g g le b y k2° m g /1 0 0 g g le b y Mg m g /1 0 0 g g le b y h o r iz o n i n % % s o i l s o i l s o i l < T 0 , 0 2 < C f 0 , 0 0 6 I I g ru p a s k ła d u m ech a n ic z n e g o /11-35% c z ę ś c i o 0 < C jD ,006 mm/ - 33 p r o f i l e g le b o w e U n d grou p o f m e c h a n ic a l c o m p o s it io n /11-35% o f p a r t i c l e s w it h d ia m e t e r o f < C 0 . 0 0 6 mm/ - 33 s o i l p r o f i l e s A1 ś r e d n ia - mean 23 15 0 , 6 1 1 ,5 8 5 , 4 5 , 0 9 , 5 8 , 5
k rań cow a - ex tre m e 1 2 - 3 5 7 - 2 2 0 , 2 1 - 1 , 1 0 0 , 4 4 - 3 , 5 1 4 , 0 - 7 , 8 0 , 1- 2 5 ,0 1 , 5 - 2 7 , 5 2 , 0 - 1 5 , 0
C1 ś r e d n i a - mean 20 14 0 , 2 5 - 5 , 5 2 , 1 5 , 8 7 , 6
k rańcov/a - ex tre m e 4 - 4 5 3 - 3 5 0 , 0 9 - 0 , 3 8 - 4 , 1 - 7 , 2 0‘, 1- 2 5 ,0 1 , 0 - 3 3 , 5 1 , 0 - 1 5 , 0
C2 ś r e d n ia - mean 21 18 0 , 2 3 - 5 , 7 1 , 6 3 , 9 8 , 1
k rań cow a - e x tre m e 1 - 8 8 2 - 7 2 0 , 0 8 - 0 , 4 2 - 4 , 1 - 6 , 8 0 , 1 - 2 1 , 0 1 , 0 - 1 9 ,0 0 , 6 - 1 5 , 0
ś r e d n ia - mean 20 19 0 , 2 5 - 5 , 7 1 , 2 4 , 7 8 , 7
k rań cow a - ex trem e 1 - 8 3 5 - 7 4 0 , 1 7 - 0 , 3 0 3 , 8 - 6 , 6 0 , 1 - 1 4 , 0 0 , 5 - 1 6 , 0 1 , 0 - 1 5 ,0
I I I gru p a s k ła d u m e c h a n ic z n e g o /-1^35% c z ę ś c i о 0 < C 0 , 0 0 6 mm/ - 35 p r o f i l i g le b o w y c h
I l l r d grou p o f m e c h a n ic a l c o m p o s it io n / ^ 3 5 % o f p a r t i c l e s w it h d ia m e te r o f < c ; 0 . 0 0 6 mm/ - . 3 5 s o i l p r o f i l e s
A1 ś r e d n i a - mean 53 38 0 , 2 7 2 ,4 0 5 , 4 3 , 1 9 , 8 1 3 , 7
k rań cow a - ex tre m e 3 6 - 8 2 1 6 -6 7 0 , 2 1 - 0 , 3 3 0 , 4 6 - 5 , 6 3 4 , 0 - 6 , 8 0 , 1 - 1 2 , 3 3 , 0 - 2 3 , 0 6 , 9 - 1 5 , 0
C1 ś r e d n i a - mean 5 4 3 9 0 , 3 6 - 5 , 3 1 , 0 6 , 9 1 3 , *
k rań cow a - e x tre m e 2 - 8 3 1 0 -7 7 0 , 1 3 - 0 , 9 4 - 3 , 7 - 7 , 1 0 , 1 - 8 8 1 , 5 - 1 7 , 5 4 , 0 - 1 5 , 0
C2 ś r e d n i a - mean 5 1 37 0 , 3 4 - 5 , 3 0 , 5 6 , 4 1 4 , 2
k rań cow a - e x trem e 7 - 9 4 5 - 8 5 0 , 1 3 - 0 , 6 0 - 3 , 7 - 7 , 0 0 , 1 - 4 , 3 2 , 5 - 2 0 , 0 6 , 5 - 1 5 , 0
° 3 ś r e d n i a - mean 4 1 30 0 , 3 4
- 5 , 4 0 , 8 6 , 7 1 3 , 2
k rań cow a - e x tre m e 2 - 7 8 4 - 5 8 0 , 1 7 - 0 , 4 2 - 3 , 7 - 6 , 6 0 , 1 - 4 , 3 1 , 0 - 2 1 , 5 2 , 4 - 1 5 , 0
14 6 R . C z u b a , A . S tr a h l, E . A n d r u s z c z a k
P, К i Mg w p ro fila ch g leb o w y ch 147
% cz&ci О Ф <0,006/77/77 - °/o o f particles with diameter o f <0,006m m
% części о ф <0,006mm - % o f particles with diam eter o f <0,006mm
'mg/1 0 0 g gteby-m g/IO O g so it mg/1 0 0 g g leb g -m g /1 0 0 g soi!
R ys. 4. Ś red n ia za w a rto ść p rzy sw a ja ln y ch form m a k ro elem en tó w w m g/100 g g leb y i n iek tó re w ła sn o ś c i m ad na p o d sta w ie badań p ro filó w g leb o w y ch
M ean c o n ten t of a v a ila b le form s of m a cro elem en ts in m g/100 g of so il and som e p rop erties of a llu v ia l soils, d eterm in ed on th e b asis of so il p ro files in v e s tig a te d
PO D SU M O W A N IE W Y N IK Ó W
Na podstaw ie analizy chem icznej 1171 próbek gleb z 280 profilów , re p re z e n tu ją c y c h 4 ty p y gleb w ojew ództw a w rocław skiego, m ożna w nio skować, że badane gleby nie posiadają tak ich n a tu ra ln y c h zasobów p rzy sw a jaln y c h form fosforu i potasu, k tó re pozw oliłyby na ograniczanie n a w ożenia m ineralnego. Śred n ie w arto ści w yników analiz w yk azały, że w bad an y ch ty p a c h gleb stosunkow o n ajlep szą zasobność w p rz y sw a ja l ne form y fosforu i potasu w y k azu je poziom a k u m u lacy jn y , n ato m iast głębsze poziom y odznaczają się przew ażnie znacznie m niejszą zaw artością ty ch składników . W y jątek stanow ią nieliczne p rzy p ad k i nagrom adzania się w głębszych w arstw ach potasu, w ym yw anego z w a rstw położonych w yżej. Oznacza to, że w p ersp ek ty w ie należy planow ać dla zbadanego rejo n u pełn e naw ożenie fosforow e i potasow e, gdyż naw et ro śliny głębo ko korzeniące się nie będą m ogły w w y starczający m sto p n iu p okryć zapotrzebow ania na te sk ład n ik i z ubogich poziom ów genety czny ch poło żonych poniżej poziom u akum ulacyjnego.
Z agadnienie m agnezu p rzysw ajaln eg o p rzed staw ia się nato m iast in a czej. Z w y ją tk ie m profilów I gru p y sk ład u m echanicznego gleb b r u n a t n y c h i III g ru p y czarn y ch ziem zaw artość tego skład n ik a jest w głębszych poziom ach przew ażnie w iększa niż w poziom ie ak u m u lacy jn y m . W licz nych p rzy p adkao h widoczne jest nagrom adzenie m agnezu w poziom ie w ym yw an ia, a znacznie m niejsza jego zaw artość w podłożu. Zależność
148 R. Czuba, A. S trah l, E. A n d ru szczak
m iędzy pH gleby a zaw artością m agnezu w glebie jest przew ażnie nie znaczna, w y stęp u je n ato m iast w y raźn a zależność m iędzy zaw artością m agnezu w glebie i ilością części o śred nicy m niejszej niż 0,006 mm. Zasobność b a d a n y ch gleb w m agnez jest w edług obow iązujących k r y te riów znacznie lepsza niż zasobność w fosfor i potas, zarów no jedn ak w w artościach średnich, jak i e k stre m a ln y c h widoczne są liczne p rz y padki niedoboru tego składnika. N ajb ard ziej zasobne w p rzy sw aja ln y m agnez są m ady i należałoby spraw dzić dośw iadczalnie, czy m agnezow a- nie ty ch gleb jest w ogóle potrzebne.
W N IO SK I
P rzeprow adzone badania pozw alają na sform ułow anie n astęp u jący ch w niosków :
1. W b ad an y ch ty p ac h gleb nie znaleziono w pro filach glebow ych r e zerw przy sw ajaln ego fosforu i potasu. G łębsze poziom y genetyczne p ro filów zaw ierają przew ażnie znacznie m niej ty ch składników niż poziom a k u m u la cy jn y . K o n tro ln e b ad ania n ad zasobnością ty c h gleb w fosfor i potas m ożna zatem ograniczyć do w a rstw y ornej.
2. Zasobność b ad an y ch gleb w m agnez jest przew ażnie lepsza niż w fosfor i potas.
3. Z w y ją tk ie m I g ru p y sk ład u m echanicznego gleb b ru n a tn y c h i III g ru p y czarn ych ziem w e w szystkich pozostałych p rzy p ad k ach poziom ak u m u la cy jn y zaw iera średnio znacznie m niej przysw ajalneg o m agnezu niż głębiej położone poziom y genetyczne profilów glebow ych.
4. Z aw artość p rzy sw ajaln eg o m agnezu w p ro filu glebow ym w zrasta przew ażnie p ro p orcjo nalnie do zaw artości części o średnicy m niejszej niż 0,006 mm.
5. Spośród zbadanych typów gleb n ajb ard ziej zasobne w m agnez są m ady i n ależałob y spraw dzić celowość m agnezow ania ty ch gleb.
L IT E R A T U R A
[1] A d a m u s M. , B o r a t y ń s k i K. , S z e r s z e ń L.: B ad an ia nad za w a rto ścią m agn ezu w gleb ie. Cz. IV. R o zm ieszczen ie m agn ezu p rzy sw a ja ln eg o w pro
fila c h lek k ich gleb Z akładu D o św ia d cza ln eg o L a sk o w ice O ław sk ie. Roczn.
G lebozn., 1964, t. 14, z. 1.
[2] B e r g m a n n W. , B ü c h e l L., E b e l i n g R., W i t t e r B.: Ein B eitra g zur E rm ittlu n g der M a g n esiu m - und N ä h rsto ffv erso rg u n g der B öden T h ü rin gen s. Z eitsch rift für la n d w ir tsc h a ftlic h e s V ersu ch s- und U n tersu ch u n g sw esen , t. 8, 1962, z. 1/2.
[3] B e r g m a n n W. , W i t t e r B.: D ie A u sw ertu n g des II. T urnus der sy s te m a ti sch en B o d en u n tersu ch u n g der D DR 1956— 1960. Z eitsch rift für la n d w ir tsc h a ftli ch es V ersu ch s- und U n te r su c h u n g sw e se n , t. 7, 1961, z. 6.
P, К i Mg w p ro fila ch g leb o w y ch 149
[4] B o r a t y ń s k i K. , R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k а M. , T y s z k i e w i c z M.: B ad an ia nad zaw artością m agn ezu w g leb ie. Cz. V. Z aw artość m agn ezu w gleb a ch n iek tórych rejo n ó w w o je w ó d z tw a w ro cła w sk ieg o . R oczn. G lebozn.,
t. 15, z. 1.
[5] G a ł a j E., E i s В.: Z aw artość m agn ezu p rzy sw a ja ln eg o dla ro ślin w n ie k tó ry ch rodzajach gleb w o je w ó d z tw a b y d gosk iego. R oczn. G lebozn., t. 15, z. 2. [6] G ó r a l s k i J.: Z aw artość p rzy sw a ja ln eg o m agnezu w gleb ach w o je w ó d z tw a
w a rsza w sk ieg o ze szczeg ó ln y m u w zg lęd n ien iem gleb lek k ich . Roczn. G lebozn., t. 12, 1962.
[7] K l e m m K. H.: U n tersu ch u n g en an B öden der B ezirk H a lle und M agdeburg au f ihren M a g n esiu m geh alt. Z eitsch rift für la n d w ir tsc h a ftlic h e s V ersu ch s und U n te r su c h u n g sw e se n , t. 9, 1963, z. 1.
[8] K o n e c k a - B e t l e y K.: R o zm ieszczen ie w ap n ia i m agn ezu w p ro filu g leb w y tw o r z o n y c h z g lin y zw a ło w ej jako jed en ze w sk a źn ik ó w ty p o lo g iczn y ch . Roczn. G lebozn., t. 12.
[9] M u s i e r o w i c z A. , S y t e k J.: Z aw artość m agn ezu „ d o stęp n eg o ” dla roślin i w y m ien n eg o w gleb ach b ie lic o w y c h p ia sk o w y ch RZD SG G W W olica. Z eszyty P ro b lem o w e P o st. N auk R oln., z. 40a.
[10] R o ln iczy R oczn ik S ta ty sty c z n y 1915— 1965.
[11] S c h r o e d e r D., Z a h i r o l e s l a m S.: D ie M a g n esiu m -V erra te sc h le s w ig h o lste in isc h e r B öden. Z eitsch rift für P fla n zen er n ., D üng, und B o d en k u n d e, t. 100, 1963, z. 3.
[12] S c h r o e d e r D. , Z a h i r o l e s l a m S., H o f f m a n W. E.: U n te r su c h u n gen über die V erfü g b a rk eit der M a g n esiu m v o rrä te des B odens. Z e itsc h r ift fü r P fla n zen er n ., D üng, und B od en k u n d e, t. 100, 1963, z. 3.
[13] W i t t e r B., B e r g m a n n W. i w sp.: E rg eb n isse und A u sw ertu n g des III. T u rn u s der sy ste m a tisc h e n B o d en u n tersu ch u n g der DDR 1961— 1965. B erlin 1966.
P . Ч У Б А , A . С Т Р Л Л Ь , E. А Н Д Р У Ш А К И СС Л ЕД О ВАН И Я ПО РА С ПРЕДЕЛ ЕН И Ю УСВО Я ЕМ Ы Х ЭЛЕМ ЕН ТО В В ПОЧВЕННОМ П РО Ф И Л Е Ч А С Т Ь I. С О Д Е Р Ж А Н И Е У С В О Я Е М О Г О Ф О С Ф О Р А , К А Л И Я И М А Г Н И Я В П О Ч В Е Н Н Ы Х П Р О Ф И Л Я Х А г р о х и м и ч е с к а я с т а н ц и я в г. В р о ц л а в Р е з ю м е О бследовали 1171 п очвенны х образцов в зяты х из 280 п р оф и л и р еп р езен ти р у ю щ и х четы ре типа почв, которы е на территории В роцлавского воеводства за н и мают свы ш е 66°/о общ ей площ ади п ахотн ы х зем ель. В о бр азц ах оп редели ли со д ер ж а н и е усвоя ем ы х ф орм ф о сф о р а , калия и магния. Р езул ьтаты оп редел ен и й поданы в ви де ср ед н и х и экстрем альны х величин в таб. 2— 5 и на г р а ф и к а х 1— 4.
150 R. C zuba, A. S trah l, E. A n d ru szczak У становили, что в п р о ф и л е и ссл едов ан н ы х типов почв резер в ы усвояем ого ф о с ф о р а и калия отсутствую т. Б о л ее глубок ие генети ческие горизонты п р оф и л я по больш ей части бед н ее этими элем ентам и, чем аккум уляционны й горизонт. О беспеченность почв магнием зам етно л учш е чем ф о сф о р о м и калием. Н аи боль ш ее со д ер ж а н и е усвояем ого магния показы вали мады, затем черны е (темноцвет н о е ) почвы, а наим ен ьш ее — подзол и сты е и буры е почвы. R . C Z U B A , A . S T R A H L , E. A N D R U S Z C Z A K
S T U D Y ON D IS T R IB U T IO N OF A V A IL A B L E ELEM ENTS IN SO IL PR O FILE S
P A R T I. A V A IL A B L E P H O S P H O R U S , P O T A S S IU M A N D M A G N E S IU M C O N T E N T I N S O IL P R O F I L E S
A g r o c h e m i c a l S t a t i o n i n W r o c ł a w
S u m m a r y
1171 so il sa m p les from 280 so il p r o file s h a v e b een in v e stig a te d , r e p r e se n ta tiv e for fou r so il ty p es in th e W rocław p r o v in c e and, occu p yin g over 66% of a g ricu ltu ra l area. In th e sa m p les th e co n ten t of a v a ila b le p h osp h oru s, p o ta ssiu m and m ag n esiu m has been d eterm in ed . T h e r e su lts are p resen ted in term s of m ean and e x trem e v a lu es in T ab les 2— 5 and in F ig u res 1— 4.
It has been sta ted th a t th e p ro files of th e so ils -in vestigated did not con tain any a v a ila b le p h osp h oru s and p o ta ssiu m reserv es. In deeper g e n e tic h orizon s of th e p ro files, as a rule, le ss am ou n ts of th e a b o v e e le m e n ts h a v e b een found than in accu m u lation horizon. On th e other hand, th e m a g n esiu m co n ten t has been m uch higher th an th e p h osp h oru s and p o ta ssiu m con ten t. T he h ig h est a v a ila b le m a g n e sium c o n ten t sh ow ed a llu v ia l so ils and b lack earths, th e lo w e s t one — p odzolic so ils and brow n earths.
