Czyny niedozwolone (delikty)
• Obciążenie szkodą innej osoby niż sam poszkodowany
• Pojęcie deliktu – czynu niedozwolonego
• Rodzaje czynów niedozwolonych
Odpowiedzialność za własne czyny
Art. 415.
Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia
• Kto? (por. art. 416 k.c.; teoria organu, działania i zaniechania osób innych niż piastun organu; zagadnienie tzw. winy anonimowej)
• Kto wyrządził szkodę swoim czynem; bezprawnym i zawinionym czynem (pojęcie czynu człowieka)
• Ciężar dowodu (art. 6 k.c.); por. 471 k.c.
Bezprawność czynu
• Szerokie ujęcie bezprawności, obiektywny charakter bezprawności (normy powszechne)
• Okoliczności wyłączające bezprawność:
1. Obrona konieczna (art. 423 k.c.); problem tzw. „ekscesów”
2. Stan wyższej konieczności (art. 424, 142 k.c.)
3. Zgoda poszkodowanego – charakter prawny i cechy zgody 4. Dozwolona samopomoc (art. 343, 432 k.c.)
5. Wykonywanie własnych praw podmiotowych
Wina
• Pojęcie winy – teorie winy
• Współczesne rozumienie pojęcia winy w cywilistyce: tzw. teoria normatywna
• Okoliczności wyłączające zawinienie (wyłączające ocenę):
1. Niepoczytalność (art. 425 k.c.)
Osoba niepoczytalna „nie jest odpowiedzialna za szkodę w tym stanie wyrządzoną.”
2. Wiek (art. 426 k.c.); problem >13; problem „ podeszłego wieku”
uwaga!!
Ocena zawinienia (tzw. mierniki winy)
Przyczyny postawienia zarzutu zawinienia:
• Umyślność i nieumyślność
• Dolus i jego rodzaje (zamiar bezpośredni i ewentualny)
• Postaci nieumyślności (niedbalstwo): art. 355 k.c.
• Wina w art. 415 k.c. a wina np. w art. 422
Współsprawstwo i współodpowiedzialność
• Kilku sprawców: odpowiedzialność solidarna (art. 441) i in solidum
• Podżeganie i pomocnictwo: 422
• „Paserstwo” (jako czyn własny): 422
Odpowiedzialność za cudze czyny
• Odpowiedzialność za podopiecznego – 427 k.c.
• Odpowiedzialność „zwierzchnika” za „podwładnego”: art.
430 k.c.
• Odpowiedzialność osoby powierzającej wykonanie czynności samodzielnemu wykonawcy: art. 429 k.c.
• Relacja: art. 430 jako lex specialis wobec art. 429?
Odpowiedzialność zobowiązanych do nadzoru (art. 427 k.c.)
• Wina w nadzorze a odpowiedzialność bezpośredniego sprawcy:
art. 415 jako podstawa odpowiedzialności (441 k.c.)
• Szczególna reguła odpowiedzialności z art. 427 k.c. (tylko względem osób trzecich!):
1. Źródło zobowiązania do nadzoru/nadzór faktyczny 2. Status podopiecznego
3. Dalsze przesłanki – zakres i charakter domniemań dotyczących tych przesłanek; nieprawidłowość zachowania podopiecznego
4. Wyjątek: odpowiedzialność samego sprawcy
Jaki przepis stosuję/co muszę udowodnić?
(różnice pomiędzy 429 i 430 k.c.)
• Wina ponoszącego odpowiedzialność: zasada ryzyka („ryzyko cudzej winy”)/zasada (domniemanej) winy w wyborze
• Wina bezpośredniego sprawcy jako przesłanka odpowiedzialności
• Bezprawność zachowania bezpośredniego sprawcy
• Wyrządzenie szkody „przy wykonywaniu czynności”
• Odpowiedzialność solidarna
• Problem art. 119 i 120 KP
