Jerzy Woronczak
Uzupełnienia do ostatniego wydania
"Bogurodzicy"
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 53/4, 683-684
V. K O R E S P O N D E N C J A
UZUPEŁNIENIA DO OSTATNIEGO WYDANIA „BOGURODZICY”
W ielce Szanowny Panie Redaktorze!
Pow ołując się na apel K om itetu R edakcyjnego „B iblioteki Pisarzów P olsk ich ” IBL PA N w sprawie publikacji na łam ach „Pamiętnika Literackiego” korektur i uzupełnień do poszczególnych tom ów tej serii w y d a w n icz ej*, uprzejmie proszę o zam ieszczenie następujących uzupełnień i w yjaśnień do opublikowanej w b ie żącym roku edycji B o g u r o d z ic y 2, której jestem w spółwydaw cą.
Na w stępie chciałbym uzupełnić pew ne luki w Bibliografii i Przeglądzie badań. Na niektóre z nich zwrócono m i uw agę, za co jestem bardzo wdzięczny inform a torom, niektóre zauw ażyłem sam, n iestety za późno.
We W stępie filolo gicznym (s. 25) zreferow ałem tezę prof. R. Jakobsona o cer-kiew nosłow iańskiej genezie Bogurodzicy, na podstawie jedynej znanej mi w ów czas jego pracy na ten tem at, którą cytuję w Bibliografii na s. 50 pod rokiem 1940. Obec nie w iem , że prof. Jakobson postaw ił tę tezę już 11 lat wcześniej w pracy N ej-
starëî ceské pîsnê duchovni (Praha 1929), dokum entow ał w r. 1935 w artykule
К ca s o v y m otâ zkam п ай ку о ceském verëi („Slovo a slovesn ost”, 1935, s. 52—53), a powtórzył nie tylk o w cytow anej przeze m nie pracy z r. 1940, lecz także w roz prawie The Slavic Response to B yzan tin e P oetry (XII Congrès International des Études B yzantines, Belgrade—Ochride, 1961).
Teza prof. Jakobsona przyjęła się w nauce c z e sk ie j3, w yparłszy z niej hipo tezę postaw ioną w r. 1907 przez Z. N ejedlego, według której Bogurodzica pow stała w Polsce w końcu X IV lub na początku XV w. jako pieśń oryginalna, choć im pu l sem do jej stworzenia b yły pieśni śpiew ane przez najem nych żołnierzy czeskich, służących w polskim wojsku 4.
Przegląd badań należałoby jeszcze uzupełnić hipotezą J. W idajewicza z r. 19475, że Bogurodzica m ogła powstać z in icjatyw y B olesław a Chrobrego i że św. W ojciech może być brany pod uw agę jako jej autor, gdyż z racji przynależności do diecezji praskiej Śląska i ziem i Wiślan m ógł znać dobrze język polski jeszcze przed przy byciem na dwór Chrobrego.
Do Bibliografii trzeba dodać prócz w yżej cytow anych jeszcze następujące pozycje:
1 „Pam iętnik L iteracki”, 1954, z. 2, s. 539.
2 Bogurodzica. Opracował J. W o r o n e ż a k . W stęp językoznaw czy
E. O s t r o w s k a . Opracowanie m uzykologiczne H. F e i c h t . W rocław 1962. „B i blioteka Pisarzów P olsk ich ”. Seria A, nr 1.
3 Por. D ëjin y ceské literatury. [T.] 1: Starëî ceskà literatura. Praha 1959, s. 57. 4 Z. N e j e d l ÿ , P o câ tk y husitského zpëvu. Praha 1907. Przedruk w: D ëjin y
husitského zpëvu. T. 2: Predchûdci. Praha 1954, s. 196— 199.
5 J. W i d a j e w i c z , P ań stw o Wiślan. K raków 1947, s. 127— 131. Praca cyto w ana w Bibliografii.
684*
K O R E S P O N D E N C J AJ a k o b s o n R., Ceské prvky v polské literature, „Slovo a slovesn ost”, R. 1: 1935, s. 132 (rec. artykułu J. Birkenm ajera, Wzory greckie „Bogurodzicy”, „Pam. L it.”, 1934).
F u r m a n i k S., Z zagadnień w ersyfikacji polskiej, W arszawa 1956, s. 175—182 (głównie analiza m elodii).
Na s. 10 do przypisu 11, podającego literaturę o początkach czeskiego pieś- niarstw a religijnego, należy dodać następujące pozycje:
J a k o b s o n R., N ejstarśi ceské p isn ë duchovni. Praha 1929.
t e n ż e , О стихотворных реликтах ранного средневековья в чешской литературной традиции. „Slavisticna R evija”. III, 3/4, L jubljana 1950, s. 267—273.
L istę przekazów Bogurodzicy-^rpogę obecnie uzupełnić jeszcze jednym tekstem rękopiśm iennym pochodzącym z początku XVI w. i będącym kopią drukowanego w r. 1506 przekazu Ł askiego (przekaz B a ) 6. Tekst ten został w pisany na czyste strony klocka obejm ującego łacińskie druki z lat 1501—1502 7, należącego w XVI w. do biblioteki dom inikanów krakow skich, a nabytego w bieżącym roku przez B i bliotekę Narodową w W arszawie. W iadomość o nim, choć uprzedzająca fak t zakupu klocka przez Bibliotekę Narodową, dotarła do m nie n iestety już podczas druku
Bogurodzicy.
Chciałbym jeszcze w y ja śn ‘ć, że edycja tek stów Bogurodzicy nie była pomyślana jako m onografia pieśni, zarówno z u w agi na charakter „B iblioteki Pisarzów P o l sk ich ”, jrk i ze względu na to, iż m onografię taką przygotow uje prof. S. W ier- czyński. Stąd też Wstąp filolo giczny m a charakter w stępu edytorskiego i zawiera tylko dane, które uważałem za najkonieczniejsze, dotyczące głów n ie genezy posz czególnych części pieśni, pomija n atom iast zew nętrzne dzieje Bogurodzicy (koleje jej popularności jako p ieśn i kościelnej i bojow ej, historię tradycji przypisującej jej autorstwo św. W ojciechowi). Nie przedstaw ia on też dokładnie stanu badań; w yczerpujące om ów ienie w szystk ich stanow isk i przedstaw ienie w szystkich dys- kucji zajęłoby chyba ponad 50 stron.
J erzy Woronczak
6 Kopia ta w ykazuje w stosunku do przekazu Ł a s k i e g o następujące róż nice tekstow e:
w ers Łaski kopia
25 donyef n aff fw e dzyeczy dom yefcz fw e dzyeczy
34 krew fzw ian th a fzw a fboku krew fzwätha fly a fbokv
7 Zawartość klocka: 1) S tellariu m coronae benedictae Mariae virginis. H age nau, H enricus Grau, 1501, 4°. 2) Johannes H e n 1 i n, T ractatus su per Salve regina. Nürnberg, [b. dr.], 1502, 4°. 3). Georgius M o r g e n s t e r n , Serm on es disertissimi
