Nowe Prawo : organ Ministerstwa Sprawiedliwości i Generalnej Prokuratury R. P., 1950.12 nr 12

N i 12 (og. zb. 62) Grudzień 1950 r. Rok VI

N i e r a

^ s t r o n y

W NUMERZE

ORGAN MINISTERSTWA SPRAWIEDLIWOŚCI

I G E N E R A L N E J P R O K U R A T U R Y R. P.

! Kodyfikacja polskiego prawa cywilnego

P rof, d r Jan W a s ilk o w s k i

rektor Uniwersytetu Warszawskiego

K O M I T E T R E D A K C Y J N Y

Naczelny Redaktor prof, dr Leszek Lernell,

Członkowie Erof. Henryk Świątkowski,

Stefan Kalinowski,

Tadeusz Rek,

ceminister Sprawiedliwości,

Henryk Podlaski,

Kazimierz Bzowski,

dr Igor Andrejew,

przy Min. Sprawiedl.

Gustaw Auscaler,

kuratury,

Henryk Chmielewski,

Maurycy Grudziński,

prof. dr Jerzy Sawicki,

prof. dr Seweryn Szer,

Sekretarz Redakcji — Roman Korab

Żebryk

gjjP pOW tJTlitłl d a e . 3 * 1 1

j y G d s u s k i U ii RĄj

N O W E PR A W O

ORGAN MINISTERSTWA SPRAWIEDLIWOŚCI I G E N E R A L N E J P R O K U R A T U R Y R.P.

W l u a l c e o w z m o c n i e n i e p r a w o r z ą d n o ś c i s o c j a l i s t y c z n e j

U c h w a ły K C P Z P R o ra z R a d y P a ń s tw a i R a d y M in is tr ó w z d n ia 14 g ru d n ia 1950 r. w s p ra w ie ro z p a ­ t r y w a n ia i z a ła tw ia n ia s k a rg lu d z i p ra c y o ra z k r y t y k i P ra s o w e j, m o b iliz u ją c a ły a p a r a t p a ń s tw o w y i p a r t y j ­ n y do z a o s trze n ia w a lk i o u g ru n to w a n ie p ra w o r z ą d ­ ności s o c ja lis ty c zn e j, do w z m o ż o n e j czujności i b e z­

w z g lę d n e j w a lk i p rz e c iw p rz e ja w o m b iu ro k ra ty z m u , bezduszności, s a m o w o li, p rz e c iw k o w s z e lk im w y p a ­ c ze n io m w p ra c y o rg a n ó w p a ń s tw o w y c h o raz o rg a n i- z a c y j p o lity c z n y c h .

W ty c h u c h w a ła c h P a r t ii i R z ą d u zostało z całą s iłą p o d kre ś lo n e znaczen ie, ja k ie p osiada ścisłe p rz e ­ s trze g a n ie zasad p ra w o rz ą d n o ś c i lu d o w e j d la s p ra w y b u d o w n ic tw a socjalistyczn eg o w n a s z y m k r a ju .

U c h w a la K C P Z P R m ó w i, że b u d o w a p o d sta w s o c ja liz m u w Polsce oznacza konieczność za o s trze ­ n ia w a lk i o u s p ra w n ie n ie w s z y s tk ic h o g n iw w ła d z y lu d o w e j, o dalsze z b liż e n ie w ła d z y lu d o w e j do m as P ra c u ją c y c h , o dalsze u g ru n to w a n ie s o c ja lis ty c zn ej P ra w o rz ą d n o ś c i w toczącej się w a lc e k la s o w e j.

U c h w a la R a d y P a ń s tw a i R a d y M in is tr ó w na W stępie w s k a z u je n a konieczność w z m o c n ie n ia p r a w o ­ rząd n o ści lu d o w e j.

W u s ta w a c h i ro zp o rząd ze n ia c h , w z a rz ą d z e n ia c h i o k ó ln ik a c h o rg a n ó w n a s ze j w ła d z y lu d o w e j, z n a j­

d u je s w ó j w y r a z w o la m as lu d o w y c h , z n a jd u je s w ó j W y ra z p o lity k a P a ń s tw a L u d o w e g o , Z n a jd u ją ta m sw ój w y r a z in te re s y i p o trz e b y m as p ra c u ją c y c h . K a ż ­ de n aru s ze n ie p r a w a P o ls k i L u d o w e j s tw a rz a w y ło m , P rzez k tó ry p rze c isk a się w ró g . K a ż d e n aru s ze n ie U staw P a ń s tw a L u d o w e g o to r u je d ro gę n ad u ży c io m , sa m o w o li, b iu ro k ra ty z m o w i.

Ł a m a n ie zasad p ra w o rz ą d n o ś c i s o c ja lis ty c z n e j P r z e ja w ia się n ie ty lk o w n a d u ż y c ia c h , s z k o d n ic tw ie

* w ro g ie j d zia ła ln o ś c i. Z n a jd u je ono s w ó j w y ra z b a r ­

dzo często w p rz e ja w a c h b iu ro k ra ty z m u , w bezdusz­

n y m , b a g a te liz u ją c y m stosun ku do c od zienn ych po­

trz e b i tro s k lu d z i p ra c y , w o b o ję tn y m , k a ry g o d n ie n ie d b a ły m s to sun ku do ic h s k a rg i za ża leń , w n ie ro z u m ie n iu r o li naszego a p a ra tu p ań stw o w ego , k tó ry ca łą s w o ją d zia ła ln o ś c ią służyć w in ie n in te re s o m mas p ra c u ją c y c h . A k t y sa m o w o li, scho rzen ia b iu r o k r a ­ tyc zn e , le k c e w a ż ą c y stosunek do zasad p ra w o rzą d n o ś c i s o c ja lis ty c zn e j, m a ją często sw e k o rze n ie w obcości id e o lo g iczn e j, w spuściźnie id e o lo g iczn e j s ta ry c h k a ­ p ita lis ty c z n y c h czasów , w n a w y k a c h b u rż u a z y jn y c h .

W Z S R R b iu ro k ra ty z m , b ezd uszn y stosunek do p o trze b m as p ra c u ją c y c h z w a lc z a n e są ja k o p rz e s tę p ­ stw o , p rz e w id z ia n e w kod eksie k a rn y m . L e n in i S ta ­ lin w ie lo k ro tn ie p o d k re ś la li o grom ne zn aczen ie p r a ­ w orzą d n o ś c i r e w o lu c y jn e j w b u d o w n ic tw ie s o c ja liz m u w Z S R R , n ie je d n o k ro tn ie w s k a z y w a li na n ie b e z p ie ­ czeństw o ja k ie s tw a rz a p la g a b iu ro k ra ty z m u d la r e ­ a liz a c ji zadań , ja k ie s to ją p rzed o rg a n a m i p a ń s tw a so­

c ja lis ty c zn e g o n a jego k o le jn y c h e tap ach ro z w o jo ­ w y c h .

N a s z system n o rm p ra w n y c h s łu ży re a liz a c ji g i­

g a n ty c z n y c h z a d a ń P la n u Sześcioletniego, służy s p ra w ie b u d o w n ic tw a socjalistycznego w n a s z y m k r a ­ ju , s łu ży s p ra w ie p o d n ie s ien ia d o b ro b y tu m as. S tą d konieczność za o s trze n ia czujności n a o d c in k u p rz e ­ s trz e g a n ia zasad p ra w o rz ą d n o ś c i lu d o w e j, stąd k o ­ nieczność w z m o ż e n ia w a lk i p rz e c iw k o w s z e lk im w y ­ p ac ze n io m w p ra c y naszego a p a ra tu p ań stw o w eg o , p rz e c iw k o m itrę d z e b iu ro k ra ty c z n e j i n ie fra s o b liw e m u s to s u n k o w i do s k a rg o b y w a te li, k tó ry c h te n b iu ro ­ k r a ty z m k rz y w d z i i ro zża la .

* *

W d z ie le u m a c n ia n ia p ra w o rz ą d n o ś c i s o c ja lis ty ­ c zn ej, w d zie le w a lk i p rz e c iw k o w y p a c z e n io m b iu ro ­

Str. 2 N O W E P R A W O ' N r 12

k ra ty z m u , p rz e c iw k o m itrę d z e , r u ty n ie i skos tn ie n iu w d zia ła ln o ś c i naszego a p a ra tu p ań stw o w eg o , po ­ w a ż n a ro la p rz y p a d a o rg an o m w y m ia r u s p r a w ie d li­

w ości, a p rzed e w s z y s tk im o rg an o m P r o k u ra tu r y . Z a ró w n o u c h w a la K C P Z P R j a k i u c h w a la R a d y P a ń s tw a i R a d y M in is tr ó w w s k a z u ją n a konieczność w s p ó łd z ia ła n ia o rg a n ó w P r o k u r a tu r y w re a liz a c ji ty c h u c h w a l. U rz ą d G e n e raln e g o P r o k u ra to r a R ze c zy p o s p o lite j p o w o ła n y zo stał d la u g ru n to w a n ia p ra w o rzą d n o ś c i lu d o w e j. D o czoło w ych za d a ń n a ­ szej lu d o w e j P r o k u r a tu r y n a le ż y n a d z ó r n a d ścis­

ły m p rze s trze g a n ie m p ra w a p rzez w s z y s tk ie w ła d z e i u rz ę d y o raz p rze z je d n o s tk i g ospo darki uspołecznio­

n e j p rzez in s ty tu c je społeczne i poszczególnych o b y ­ w a te li. T e z a d a n ia p o s taw io n e zo sta ły w u s ta w ie z d n ia 20 lip e a 1950 * \ U s ta w o d a w s tw o P o ls k i L u d o ­ w e j p o w ie rz a G e n e ra ln e m u P r o k u ra to r o w i ro zle g łe z a d a n ia w d zie d zin ie n ad zo ru ogólnego. P r o k u ra tu r a R ze c zy p o s p o lite j re a liz o w a ła i r e a liz u je te s w o je w ie lk ie z a d a n ia n a ta k p o d s ta w o w y m o d c in k u w a ł­

k i o p ro d u k c ję ja k im je s t so c ja lis ty c zn a d yscyp lin » p ra c y . U c h w a ły P a r t ii i R z ą d u s ta w ia ją obecnie n o w e , b o jo w e za d a n ia p rz e d P r o k u ra tu r ą , przed w s z y s tk im i j e j o rg a n a m i, m o b iliz u ją c je do czuw a*

n ia n a d z a p e w n ie n ie m tro s k liw e g o , socjalistycznego stosunku do s k a rg i za ża le ń o b y w a te li, do ic h trosk i p o trze b , do c z u w a n ia n a d ty m , b y głosy k r y t y k i, s y g n a liz u ją c e o b ra k a c h i w y p a c z e n ia c h , o n ad u ży * ciach i b iu ro k ra ty c z n y c h z a h a m o w a n ia c h w p racy samego a p a ra tu n ie b y ły tłam szon e i d ła w io n e .

S ze ro k ie p ole d z ia ła n ia o tw ie ra się d la organów' P r o k u r a tu r y w d zie d zin ie n a d z o ru ogólnego. Pełna a k ty w iz a c ja i u b o jo w ie n ie a p a ra tu P r o k u r a tu r y d la r e a liz a c ji d oniosłych u c h w a ł o s z y b k im , skute c zn y m , tro s k liw y m re a g o w a n iu na głosy mas p ra c u ją c y c h — p rz y c z y n ią się do dalszego u g ru n to w a n ia n aszej p r a ­ w orzą d n o ś c i lu d o w e j, do s k u te c z n e j w a lk i o w y k a r - c zow an ie n a w y k ó w b io ro k ra ty c z n y c h i in n y c h w y p a ­ czeń w działalności w s zy stk ic h o g n iw n as ze j w ła d z y p a ń s tw o w e j.

N r 12 N O W E P R A W O Str. S

Kodyfikacja prawa cywilnego w Polsce

P ro f. d r Jan W a s ilk o w s k i, re k to r U niw ei sytetu Wrarszawskiego

1. W czasie w y z w o le n ia P o ls k i p rze z A r m ię R a d zie cką i o b ję c ia rz ą d ó w w k r a ju p rze z w ła d z ę lu d o w ą , P o ls k a n ie m ia ła je d n o lite g o p ra w o d a w ­ s tw a c y w iln e g o . P o u p a d k u R ze c z y p o s p o lite j szla ­ c h e c k ie j, w o k re s ie ro z b io ró w (1795 — 1918), d a w ­ n e p ra w o p o ls k ie zo sta ło w y p a rte przez p ra w o p o ­ ch o d ze n ia obcego. W u tw o rz o n y m w 1807 ro k u , na m o c y tr a k ta tó w w T y lż y , K s ię s tw ie W a rs z a w s k im zo sta ł w p ro w a d z o n y — z w o li cesarza N apoleona k o d e k s c y w iln y fra n c u s k i. W k ró tc e p o ty m K s ię ; s tw o p r z y ję ło ta k ż e fra n c u s k i ko d e ks h a n d lo w y i fra n c u s k i k o d e ks p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o . Po u tw o rz e n iu z części te r y to r iu m K s ię s tw a W a rs z a w ­ s k ie g o — ha m o c y tr a k ta t u W ie d e ń skie g o (1815 r.)

— K ró le s tw a P olskie g o , k tó re b y ło połączone u n ią z C e sa rstw e m R o s y js k im , w ła d z e u sta w o d a w cze K ró le s tw a p o d ję ły pra ce zm ie rz a ją c e do zastąpie­

n ia fra n c u s k ie g o p ra w a c y w iln e g o n o w y m p ra w e m w ła s n y m . W w y n ik u ty c h p ra c u le g ła u c h y le n iu księ g a p ie rw s z a k o d e k s u N a p o le o n a o ra z t y t u ły V i X V I I I k s ię g i trz e c ie j. N a m ie jsce u c h y lo n y c h p rz e p is ó w fra n c u s k ic h w eszła księga p ie rw s z a k o ­ d e ksu c y w iln e g o K ró le s tw a P o ls k ie g o „ O osobach*' (1825 r.), z a w ie ra ją c a p ra w o osobowe, p ra w o r o ­ d z in n e i p ra w o opiekuńcze, oraz u s ta w a z 1818 r.

re g u lu ją c a n a b y c ie w ła s n o ś c i n ie ru c h o m o ś c i i k r e ­ d y t h ip o te c z n y („p ra w o o ,u s ta le n iu w ła sn o ści d ó b r n ie ru c h o m y c h , o p rz y w ile ja c h i h ip o te k a c h “'). Z n ie ­ s ie n ie — v ia fa c ti — o d rę b n y c h w ła d z u s ta w o d a w ­ czych K ró le s tw a przez rz ą d c a rs k i po u p a d k u p o w ­ s ta n ia z 1830/31 r. p o ło ż y ło k re s d a ls z y m p ra co m n a d ko d e kse m c y w iln y m p o ls k im . Późniejsze, n ie li­

czne zresztą z m ia n y o b o w ią zu ją ce g o w K ró le s tw ie p ra w a c y w iln e g o b y ły d o k o n y w a n e p rze z w ła d z e c e n tra ln e C esarstw a.

N a z ie m ia c h p o ls k ic h w łą c z o n y c h do A u s tr ii i do P ru s p a ń s tw a zaborcze w p ro w a d z iły w k ró tc e s w o je p ra w o d a w s tw o c y w iln e . W zaborze a u s tria c ­ k im o b o w ią z y w a ł cd 1812 r. k o d e ks c y w iln y z 181 i r.

(A B G B ), a w za k re s ie p ra w a h a n d lo w e g o kodeks h a n d lo w y z 1862 r. W zaborze p ru s k im b y ło w p r o ­ w a d zo ne „P o w sze ch ne p ra w o k r a jo w e “ z 1794 r.

(A L R ). O d 1900 r. o b o w ią z y w a ł k o d e ks c y w iln y n ie m ie c k i (B G B ) z 1896 r. i ko d e ks h a n d lo w y z 1897 r. (H G B ).

N a te r y to r ia d a w n e j R ze c z y p o s p o lite j szlachec­

k ie j położone na w sch ó d c d K ró le s tw a P o ls k ie g o zo sta ło ro z c ią g n ię te p ra w o C e sa rstw a R o syjskie g o .

W b u rż u a z y jp o -o b s z a rn ic z e j Polsce o kre su m ię ­ d z y w o je n n e g o b y ły p ro w a d z o n e — ze zn a czn ym N a kła d e m ś ro d k ó w p ie n ię ż n y c h — p race n a d k o d y ­ fik a c ją p ra w a c y w iln e g o , k a rn e g o i procesow ego.

Z o s ta ł n a w e t u tw o rz o n y s p e c ja ln y o rg a n , p o w o ła n y

do p rz y g o to w a n ia p ro je k tó w . P race te d o p ro w a ­ d z iły do w y d a n ia k o d e k s u p o stę p o w a n ia k a rn e g o z 1928 r., ko d e ksu p o stę p o w a n ia c y w iln e g o z 1930 r., ko d e ksu ka rn e g o z 1932 r. oraz szeregu a k tó w u sta ­ w o d a w c z y c h o m n ie js z y m za kre sie (ja k p ra w o m ię ­ d z y n a ro d o w e p ry w a tn e , p ra w o a u to rs k ie , p ra w o 0 o c h ro n ie w y n a la z k ó w etc.). N a to m ia s t w y n ik i p ra c n a d kodeksem c y w iln y m b y ły n ik łe . D o k o n a ­ no r e fo r m y p ra w a o b lig a c y jn e g o , w y d a ją c w 1 9 3 3 r.

osobny k o d e ks zobow iązań. S k o d y fik o w a n o p ra ­ w o o b ro tu h a n d lo w e g o , tr a k tu ją c je — w z o re m w ie lu p a ń s tw b u rż u a z y jn y c h — ja k o osobną gałęź p ra w a (kodeks h a n d lo w y z 1933 r .) 1. P race n a d in ­ n y m i d z ia ła m i p ra w a c y w iln e g o n ie w y s z ły poza s ta d iu m p ro je k tó w , p rz y czym n ie k tó re d z ia ły n ie d o c z e k a ły się n a w e t p ro je k tó w w s tę p n y c h (p ra ­ w o op ie kuń cze , p ra w o sp adkow e). N a jb a rd z ie j d o j­

r z a ły i p o s tę p o w y z p ro je k tó w o k re s u m ię d z y w o ­ je n n e g o — p r o je k t p ra w a m a łże ń skie g o z 1929 r.

k tó r y p rz e w id y w a ły la ic y z a c ję m a łż e ń s tw a 1 fo rm a ln e ró w n o u p ra w n ie n ie k o b ie ty w m a łż e ń ­ s tw ie , n ie zo sta ł w n ie s io n y do c ia ł u sta w o d a w c z y c h , z je d n o c z y ł b o w ie m p rz e c iw k o sobie w s z y s tk ie ele­

m e n ty re a k c y jn e , zy s k u ją c e — w m ia rę p o s tę p u ją ­ cej fa s z y z a c ji ży c ia — coraz' w ię k s z ą p rz e w a g ę w p a ń s tw ie .

2. D z ię k i h is to ry c z n e m u z w y c ię s tw u Z S R R n a d fa szyzm e m n ie m ie c k im i je g o s o ju s z n ik a m i, p o ls k ie m a sy lu d o w e z k la są ro b o tn ic z ą na czele o b a liły p a n o w a n ie k a p ita lis tó w i o b s z a rn ik ó w i o b ję ły w P olsce rz ą d y . W ła d z a lu d o w a u zn a ła w p ro w a d z e n ie "je d n o lite g o p ra w a c y w iln e g o , o p a r­

tego na zasadach p ra w d z iw ie d e m o k ra ty c z n y c h , za je d n o z p iln ie js z y c h zadań. Prace, p o d ję te n ie z w ło ­ cznie pó za ko ń cze n iu d z ia ła ń w o je n n y c h i u s ta le ­ n iu g ra n ic p a ń s tw a , z o s ta ły zakończone je s ie n ią 1946 r. M im o szczególnie tru d n y c h w a ru n k ó w , będ ą cych n a s tę p s tw e m o lb rz y m ic h zniszczeń w o ­ je n n y c h i s tr a t w lu d z ia c h , k tó r e d o tk n ę ły w w y ­ s o k im s to p n iu ta k ż e k a d ry p ra w n ic z e , w ła d z a lu d o ­ w a w y k o n a ła w cią g u k ilk u n a s tu m ie s ię c y zadanie, k tó re m u rz ą d y b u rż u a z y jn e n ie m o g ły podołać w ciągu la t d w u d z ie s tu .

R e fo rm a z la t 1945/46 b y ła d o k o n y w a n a e ta ­ p a m i, przez w y d a n ie szeregu a k tó w u s ta w o d a w ­ czych. G łó w n e z ty c h a k tó w są n a s tę p u ją ce (w e d ­ łu g k o le jn o ś c i c h ro n o lo g ic z n e j): 1, p ra w o osobowe z dn. 29 s ie rp n ia 1945 r.; 2. p ra w o m a łż e ń s k ie z dn. 1 * * * *

1 Oba te kodeksy —- zobowiązań i h a n d lo w y — b y ły nacechowane eklektyzm em i kosm opolityzmem.

Dotyczy to zwłaszcza kodeksu handlowego, k tó ry znaj­

dow ał się pod przem ożnym w p ły w e m w zorów nie­

m ieckich.

S ir. 4 1 T O W E P R A W O Tir 12

25 w rz e ś n ia 1945 r.; 3. p ra w o o a k ia c h s ta n u c y w il­

nego z dn. 25 w rz e ś n ia 1945 r.; 4. p ra w o ro d z in n e z d n ia 22 s ty c z n ia 1946 r.; 5. p ra w o o p ie ku ń cze z dn. 14 m a ja 1946 r.; 6. p ra w o m a łż e ń s k ie m a ją t­

k o w e z dn. 29 m a ja 1946 r.; 7. p ra w o s p a d ko w e z dn. 8 p a ź d z ie rn ik a 1946 r.; 8. p ra w o rzeczow e z dn. 11 p a ź d z ie rn ik a 1946 r.; 9. p rz e p is y o gólne p ra ­ w a c y w iln e g o z dn. 12 lis to p a d a 1946 r.

K o d e k s z o b o w ią z a ń z 1933 r. i ko d e ks h a n d lo ­ w y z 1934 r. p o z o s ta ły w m ocy.

W y lic z o n e w y ż e j a k ty u sta w o d a w cze re g u lu ­ ją p ra w ie w s z y s tk ie m a te rie należące do d z ie d z in y p ra w a c y w iln e g o . Jed n a kże — ja k to b y ło w ie lo ­ k r o tn ie p o d k re ś la n e w to k u p ra c u s ta w o d a w ­ czych — re fo rm a z la t 1945/46 n ie m ia ła c h a ra k te ­ r u k o d y fik a c ji w e w ła ś c iw y m tego s ło w a znacze­

n iu . N ie ro z s trz y g a ły tu o c zyw iście w z g lę d y f o r ­ m a ln e — b ra k je d n o lite j n u m e ra c ji a rty k u łó w , ro z d z ia łó w , d z ia łó w i ty t u łó w (w z g lę d o m ty m b y ło b y ła tw o u c z y n ić zadość p rze z ogłoszenie je d ­ n o lite g o te k s tu ). D e c y d u ją c y b y ł w z g lą d na to , że p rz e p is y no w e go p ra w a c y w iln e g o n ie s ta n o w iły jeszcze w e w n ę trz n ie s h a rm o n iz o w a n e j całości, a n i z p u n k tu w id z e n ia założeń id e o lo g ic z n y c h , a n i z p u n k tu w id z e n ia m e to d y le g is la c y jn e j. W y s ta r­

c zy Wskazać na fa k t, że część p rz e p is ó w je d n o lite ­ go p ra w a (przede w s z y s tk im ko d e ks zo b o w ią za ń i ko d e ks h a n d lo w y ) p o c h o d z iła z o k re s u m ię d z y ­ w o je n n e g o , a w ię c z in n e j fo r m a c ji społeczno-gospo­

d a rc z e j. R e a liz a c ja g łó w n e g o ce lu r e fo r m y — osiąg­

n ię c ia w m o ż liw ie k r ó t k im czasie je d n o ś c i i d e m o ­ k r a ty z a c ji p ra w a c y w iln e g o w p a ń s tw ie p rz y je d ­ nocze sn ym u s u n ię c iu z zie m p o ls k ic h re a k c y jn e g o p ra w a n a rzu co n e g o w o k re s ie z a b o ró w — p o z w a ­ la ła u s p ra w ie d liw ić n ie w ą tp liw ą n ie doskonałość

■nowego p ra w o d a w s tw a , n ie d osko n a ło ść n ie u n ik n io ­ ną p rz y pospiesznych p ra ca ch p ro w a d z o n y c h

w n ie z w y k le tru d n y c h w a ru n k a c h .

3. M a ją c na w z g lę d z ie b r a k i i n ie d o c ią g n ię c ia r e fo r m y z la t. 1945/46, M in is te rs tw o S p ra w ie d liw o ­ ści p rz y s tą p iło ju ż z p o c z ą tk ie m 1947 r. do p ra c n a d r e w iz ją i k o d y fik a c ją c a ło k s z ta łtu p ra w a c y w iln e ­ go. C el ty c h p ra c zo sta ł o k re ś lo n y z w ie lk ą o s tro ż ­ nością: c h o d z iło p rze d e w s z y s tk im o u d o sko n a le n ie o b o w ią z u ją c e g o p ra w a p rze z w ła ś c iw y u k ła d m a ­ t e r ii, p rze z u su n ię cie u s te re k i sprzeczności oraz p rze z zastosow anie p r a w id ło w e j i je d n o lite j te c h ­ n i k i re d a k c y jn e j. Z m ia n y o zn a cze n i^ za sa d n iczym b y ły p ro je k to w a n e g łó w n ie w o d n ie s ie n iu do p rz e ­ p is ó w pochodzących z o kre su m ię d z y w o je n n e g o , k tó r y c h za ło że nia id e o lo g ic z n e s ta ły w sprzeczności z zasadam i u s tr o ju d e m o k ra c ji lu d o w e j. Sądzono n a to m ia s t w o w y m czasie, że ra d y k a ln a p rz e b u d o ­ w a p ra w o d a w s tw a pochodzącego z la t 1945,46 b y ła ­ b y jeszcze p rzedw czesna, ja k k o lw ie k zd a w a no so­

b ie sp ra w ę , że w ie le p rz e p is ó w te g o p ra w o d a w ­ s tw a m u s i n a su w ać is to tn e za strze że n ia o c h a ra k ­ te rz e id e o lo g ic z n y m (d o ty c z y ło to zw łaszcza p rz e ­ p is ó w o p ra w ie w ła sn o ści). G w a łto w n e p rz e o b ra ż e ­ n ia w k r a ju w p ie rw s z y c h la ta c h po z a ko ń cze n iu d z ia ła ń w o je n n y c h , p rz e o b ra ż e n ia w y n ik a ją c e p rze d e w s z y s tk im z r e w o lu c y jn y c h p rz e m ia n spo­

łe c zn o -g o sp o d a rczych (re fo rm a ro ln a ,, p rz e ję c ie na w ła s n o ś ć P a ń s tw a p o d s ta w o w y c h g a łę z i g o s p o d a rk i n a ro d o w e j), z o lb rz y m ie g o ru c h u lu d n o ś c i (z a lu d ­

n ie n ie zie m za ch o d n ich , m asow a re p a tria c ja z Z S R R i z zachodu) oraz z g o rą czko w e g o te m p a o d b u d o w y k r a ju — z d a w a ła się n a k a z y w a ć w ie lk ą ostrożność w z a m ie rz e n ia c h k o d y fik a c y jn y c h . Je d n a kże — ja k to ła tw o dziś ocenić z p e rs p e k ty w y p rz e b y te j d ro ­ g i — n a jw a ż n ie js z ą p rz y c z y n ą p o ło w ic z n e g o cha­

r a k te r u p ro je k to w a n e j r e fo r m y b y ła n ie w ą tp liw ie oko liczn o ść, że w o m a w ia n y m o k re s ie (ro k 1947) n ie b y ł jeszcze n a le ż y c ie s k ry s ta liz o w a n y w ś ró d o g ó łu p r a w n ik ó w w ła ś c iw y p o g lą d na u s tr ó j d e m o ­ k r a c ji lu d o w e j, ja k o na u s tr ó j s p e łn ia ją c y p o d sta ­ w o w e zadania d y k ta t u r y p ro le ta r ia tu . P rz e ło m w ty m w z g lę d z ie n a s tą p ił w d ru g ie j p o ło w ie 1948 r.

d z ię k i s ie rp n io w e m u P le n u m K o m ite tu C e n tra l­

nego P o ls k ie j P a r t ii R o b o tn ic z e j, na k tó r y m zosta­

ło zd em askow ane i ro z g ro m io n e o d c h y le n ie p r a w i- c o w o -n a c jo n a lis ty c z n e , oraz d z ię k i K o n g re s o w i Z je d n o c z e n io w e m u P a r t ii R o b o tn ic z y c h , k t ó r y w y tk n ą ł z c a łk o w itą jasnością k ie ru n e k ro zw o ju . P o ls k i S o c ja lis ty c z n e j.

P ra ce n a d p ro je k te m k o d e k s u c y w iln e g o , ro z ­ poczęte w 1947 r., n ie d a ły p o z y ty w n y c h w y n ik ó w i z o s ta ły p rz e rw a n e . P r o je k t (o p ra c o w a n y t y lk o w p ie rw s z y m c z y ta n iu ) s ta ł bezsprzecznie na w y ­ s o k im p o z io m ie te c h n ik i p ra w n ic z e j (w s ty lu .n o w o ­ czesnych k o d y fik a c ji b u rż u a z y jn y c h )1. Je d n a kże — w obec p o s tę p u ją c e j w g w a łto w n y m te m p ie re w o ­ lu c y jn e j, p rz e b u d o w y sp ołecznej w k ie r u n k u so cja ­ liz m u — okazało się w k ró tc e , że cel p ra c k o d y fi"

k a c y jn y c h został o k re ś lo n y n ie w ła ś c iw ie i że w s k u te k tego ko d e ks o p ra c o w a n y w e d łu g ' p la n u z 1947 r. b y łb y a n a c h ro n iz m e m ju ż w c h w ili ogło­

szenia3.

S ta ło się o c z y w is ty m , że p ra w o c y w iln e p o l­

s kie — je ż e li m a b y ć c z y n n ik ie m p ra w d z iw e g o po­

stępu, c z y n n ik ie m u ła tw ia ją c y m i p rz y s p ie s z a ją c y m b u d o w ę u s tr o ju s o c ja lis ty c z n e g o — w y m a g a p rzede w s z y s tk im zasadniczej r e w iz ji s w y c h założeń ideo­

lo g ic z n y c h . D o ty c z y to ta k ż e p rz e p is ó w w y d a n y c h w la ta c h 1945 — 46, a lb o w ie m p rz e p ’s y te D y ły w z n a czn ym s to p n iu w y ra z e m s to s u n k ó w społecz­

n o -g o sp o d a rczych is tn ie ją c y c h w ty c h la ta c h , a ich u ję c ie — noszące o d b ic ie ro z p o w s z e c h n io n y c h w ty m czasie częściowo b łę d n y c h z a p a try w a ń na is to tę p a ń s tw a lu d o w e g o — n ie d a w a ło n a le ż y te j p e rs p e k ty w y ro z w o jo w e j. W s p a n ia ły p o stę p so cja ­ lis ty c z n e g o syste m u p r o d u k c ji i to w a rz y s z ą c y n iu proces szy b k ie g o w y p ie ra n ia fo r m g o s p o d a rk i k a ­ p ita lis ty c z n e j w o k re s ie p la n u trz y le tn ie g o (la ta 1947 — 1949) s p ra w iły , że o m a w ia n e p rz e p is y od­

b ie g a ły coraz b a rd z ie j od re a ln y c h p o trz e b życia- 4. W 1949 r. z o s ta ły w szczęte — w s p ó ln ie z p ra w n ik a m i c z e c h o s ło w a c k im i — p ra c e n a d re ­ fo rm ą p ra w a ro d z in n e g o . W y d a n e w la ta c h 1945 i 1946 d e k re ty o p ra w ie m a łż e ń s k im , o sto su n ka ch m ię d z y ro d z ic a m i a d z ie ć m i i o opiece b y ły n ie ” w ą tp liw ie w ie lk im postępem w p o ró w n a n iu z Pra ' * 8

1 C zte ry księ g i p ro je k tu : część ogólna, p ra w o ro -*

dzinne, p ra w o rzeczowe, zobowiązania zostały ogłoszo­

ne w „D em okratycznym Przeglądzie P raw niczym >

n r 12/47, 4, 6, 8 — 12/48, 1 — 3/49.

8 A u to r niniejszej n o ta tk i uważa za swój obowią­

zek stw ierdzić sam okrytycznie, że ze w zględu na udział w pracach nad p ro je k te m kodeksu ponosi częścioW

odpowiedzialność za nie w ła ściw y k ie ru n e k tych prac.

N r 12 N O W E P R A W O S t r . 5

w e m p o p rz e d n io w Polsce o b o w ią z u ją c y m , je d n a k ­ że n o s iły jeszcze w y ra ź n e ś la d y w p ły w ó w id e o lo g ii b u rż u a z y jn e j. P rz e ja w ia ło się to zw łaszcza w n a d ­ m ie rn e j ilo ś c i prze szkó d do m a łż e ń s tw a , w w a d li­

w y m — z p u n k tu w id z e n ia rz e c z y w is te g o ró w n o ­ u p ra w n ie n ia k o b ie t — u re g u lo w a n iu s to s u n k ó w m a ją tk o w y c h m ię d z y m a łż o n k a m i (ro zd zie ln o ść m a ją tk o w a s k o m b in o w a n a z zasadą p o d z ia łu d o ­ r o b k u — z a m ia s t w s p ó ln o ś c i m ie n ia d o ro b ko w e g o ), w dopuszczeniu — w s z e ro k im za kre sie — b u rź u - a z y jn e j in s ty tu c ji u k ła d ó w m a ją tk o w y c h m a łż e ń ­ s k ic h , w za c h o w a n iu is to tn y c h ró ż n ic m ię d z y s y tu a c ją p ra w n ą dzieci z m a łż e ń s tw a a s y tu a c ją p ra w n ą d z ie c i p o za m a łże ń skich , w w a d liw y c h i z b y t lib e r a ln y c h p rze p isa ch o a d o p c ji (ja k np. dopuszcze­

n ie a d o p c ji osób p e łn o le tn ic h ). P ra ce n a d re fo rm ą do­

p ro w a d z iły do w y d a n ia osobnego k o d e k s u ro d z in ­ nego (u s ta w a z dn. 27 czerw ca 1950 r.). K o d e k s te n je s t z b liż o n y co do tre ś c i do p ra w a ra d zie ckie g o , ja k k o lw ie k pod w z g lę d e m fo r m y ró ż n i się znacznie o d k o d e k s ó w ra d z ie c k ic h . Z te o re ty c z n e g o p u n k tu w id z e n ia w y d a n ie k o d e k s u u c z y n iło w Polsce a k tu a l­

n y m p ro b le m w y o d rę b n ie n ia p ra w a ro d z in n e g o w osobną gałęź p ra w a '.

5. D ru g ą z k o le i re fo rm ą je d n o lite g o p ra w a c y w iln e g o b y ła u s ta w a z dn. 18 lip c a 1950 r. z a ty ­ tu ło w a n a „P rz e p is y o gólne p ra w a c y w iln e g o “ . Z a w ie ra ona: 1. p rz e p is y w s tę p n e (w y k ła d n ia p ra w a , za g a d n ie n ie m o c y w s te c z n e j u s ta w , g ra n ic e w y k o n y w a n ia p ra w p o d m io to w y c h , k w e s tia cięża­

r u d o w o du , d o m n ie m a n ie d o b re j w ia r y ) ; 2. p ra w o osobow e (w łą c z n ie z p rz e p is a m i o o c h ro n ie d ó b r o s o b is ty c h i z p rz e p is a m i o opiece n a d u b e z w ła s n o ­ w o ln io n y m i i k u ra te li); 3. p rz e p is y o czynnościach p ra w n y c h ; 4. p rz e p is y o te rm in a c h ; 5. o g ó ln e p rz e ­ p is y o p rz e d a w n ie n iu roszczeń m a ją tk o w y c h . U s ta ­ w a ta w eszła na m ie js c e d e k re tu z dn. 12 lis to p a d a 1946 r. o ta k ie j sam ej n a z w ie i d e k re tu z d n ia 29 s ie rp n ia 1945r . o p r a w ie o s o b o w y m oraz na m ie jsce szeregu p rz e p is ó w k o d e k s ó w z o b o w ią z a ń z 1933 r.

Z a d a n ie m o m a w ia n e j u s ta w y b y ło n ie t y lk o u s y s te m a ty z o w a n ie i p ra w id ło w e u ję c ie szeregu za g a d n ie ń , k tó r e m a ją znaczenie d la c a ło k s z ta łtu p ra w a c y w iln e g o i ro d z in n e g o , lecz je dnocześnie — a n a w e t p rze d e w s z y s tk im — w y ty c z e n ie w ła ś c iw e ­ go, p ostępow ego k ie r u n k u p rz y s to s o w a n iu p rz e p i­

s ó w o b o w ią z u ją c e g o p ra w a c y w iln e g o , p rz e p is ó w n ie d o s ta te c z n ie s h a rm o n iz o w a n y c h i częściow o p rz e s ta rz a ły c h (zob. w y ż e j sub 3). Z te g o p u n k tu w id z e n ia z a s łu g u je na p o d k re ś le n ie a rt. 1 u s ta w y , W e d łu g k tó re g o „p rz e p is y p ra w a w in n y b y ć tłu m a ­ czone i stosow ane zg o d n ie z zasadam i u s tr o ju i ce­

la m i P a ń s tw a L u d o w e g o “ , o ra z a rt. 3, w e d łu g k tó ­ re g o n ie m ożna c z y n ić ze sw ego p ra w a u ż y tk u , k t ó r y b y n a ru s z a ł zasady w s p ó łż y c ia społecznego

w P a ń s tw ie L u d o w y m .

1 i- eks zaw iera przepisy o m ałżeństwie, o sto­

sunkach m iędzy rodzicam i a dziećmi, o przysposobie­

n iu oraz o opiece nad m a ło le tn im i. Przepisy o opiece nad u b e z w ła s n o w o ln io n y m i i p rze p isy o k u ra te li mieszczą się w in n e j ustaw ie (zob. niżej sub 5). Z tego w zględu nazwa „kodeks ro d z in y “ w ydaw ała się w ła ­

ściwą.

P ie rw s z y z c y to w a n y c h p rz e p is ó w m ożna uznać za te o re ty c z n ie , z b ę d n y 1 2 3 4. Jed n a kże z u w a g i na je ­ szcze n ie dość w y s o k i p o zio m id e o lo g iczn e g o w y ­ k s z ta łc e n ia p e w n e j części p ra w n ik ó w w Polsce i z w ią za n ą z ty m sta n e m rze czy te n d e n c ją do f o r - m a lis ty c z n e j w y k ła d n i, w y ra ź n a w s k a z ó w k a u s ta ­ w o w a w y d a w a ła się w o becnym o k re s ie p o trze b n ą . Co do d ru g ie g o z p rz y to c z o n y c h p rz e p is ó w — to je g o znaczenie polega p rzede w s z y s tk im na zastą­

p ie n iu p rz y ję ty c h dotychczas w p ra w ie p o ls k im m g lis ty c h k r y t e r ió w „d o b re j w ia r y “ (w sensie o b ie k ty w n y m ) „d o b r y c h o b y c z a jó w “ p rze z k r y ­ te r iu m „zasad w s p ó łż y c ia społecznego w P a ń s tw ie L u d o w y m “ , a w ię c p rze z k r y te r iu m , k tó re g o isto ta k la s o w a je s t c a łk o w ic ie jasna.

6. p r e z y d iu m R ządu R z e c z y p o s p o lite j u c h w a ­ łą z d n ia 27 w rz e ś n ia 1950 r. u z n a ło o p ra c o w a n ie ko d e ksu c y w iln e g o za s p ra w ę p iln ą i ko nieczną.

W n a jo g ó ln ie js z y m z a ry s ie p ro b le m a ty k a p ra c k o ­ d y fik a c y jn y c h p rz e d s ta w ia się, ja k n a s tę p u je ;

d z ię k i o b ję c iu w ła d z y p rze z m asy lu d o w e z k la s ą ro b o tn ic z ą na czele oraz d z ię k i p o m o cy Z w ią z k u R adzieckiego, s ta ła się m o ż liw a o d b u d o w a k r a ju w b a rd z o k r ó t k im czasie m im o w y ją tk o w y c h zniszczeń w o je n n y c h , k tó re d o p ro w a d z iły do zm n ie js z e n ia m a ją tk u n a ro d o w e g o o b lis k o 3 8 % , oraz m im o s tr a t w lu d z ia c h , k tó r e s ię g a ły do sześciu m ilio n ó w . P o p rz e z w y c ię ż e n iu p ie rw s z y c h tr u d n o ­ ści p o w o je n n y c h i u tr w a le n iu z rę b ó w g o s p o d a rk i p la n o w e j, w ła d z a lu d o w a u s ta liła t r z y le t n i p la n o d b u d o w y gospodarczej. P la n te n o b e jm u ją c y la ta 1947 — 1949 zo sta ł z re a liz o w a n y p rz e d te rm in o w o . W w y n ik u re a liz a c ji p la n u trz y le tn ie g o został o s ią g n ię ty p o w a ż n y ro z w ó j s ił w y tw ó rc z y c h z a ró w ­ n o w p o ró w n a n iu z ro k ie m 1946, ja k i w p o ró w n a ­ n iu z p o zio m e m p rz e d w o je n n y m . P rz e m y s ł i h a n d e l r o z w ija ły się w o k re s ie p la n u trz y le tn ie g o w f o r ­ m ie g o s p o d a rk i s o c ja lis ty c z n e j. J a k zostało s tw ie r ­ dzone na V P le n u m k o m ite t u C e n tra ln e g o P Z P R d n ia 15 lip c a 1950 r., u d z ia ł s e k to ra s o c ja lis ty c z n e ­ go w c a ło k s z ta łc ie p r o d u k c ji p rz e m y s łu i rz e m io ­ sła w y n o s ił w 1949 r. o k o ło 89% . P odo b n ie p rz e d ­ s ta w ia ła się s p ra w a w b u d o w n ic tw ie . S o c ja lis ty c z n y h a n d e l osiąga w 1950 r. 1 00% o b ro tó w w h u rc ie , a o k o ło 7 0 % o b ro tó w w d e ta lu 4.

W d z ie d z in ie ro ln ic tw a s to s u n k i są o d m ie n n e . D o m in u je g o sp o d a rka d ro b n o -to w a ro w a , a pozo­

s ta ło ści g o s p o d a rk i k a p ita lis ty c z n e j są jeszcze s to ­ s u n k o w o znaczne (w 1949 r. z o g ó ln e j p r o d u k c ji r o ln e j p rz y p a d ło n a p ro d u k c ję w g o s p o d a rs tw a c h k a p ita lis ty c z n y c h o k o ło 2 6 % 4.

S z e ścio le tn i p la n ro z w o ju gospodarczego i o u - d o w y p o d s ta w s o c ja liz m u (u sta w a z d n ia 21 lip c a

2 S fo rm u ło w a n a w n im zasada ro zu m ie się sama przez się. P raw o Państwa Ludowego, jako szczególnej fo rm y d y k ta tu ry p ro le ta ria tu , w y ra ż a — bez w zg lę d u na czas pow stania poszczególnych przepisów — w o lę klasy robotniczej i innych lu d zi pracy, służąc celom b u dow nictw a socjalistycznego przez w y p ie ra n ie po­

zostałości k a p ita liz m u vv gospodarce na ro d o w e j, w w a ­ run ka ch życia i w świadomości obyw ateli. Okoliczność, że część przepisów tego praw a zachowała przestarzałą fo rm ę n ie może m ieć w p ły w u na jego stosowanie.

3 „N o w e D ro g i“ , n r 4/1950, s. 35, 36.

4 „N o w e D ro g i“ n r 4/1950, s. 36.

Str. 6 N O W E P R A W O N r 12

1950 r.) p rz y n ie s ie — o b o k o lb rz y m ie g o w z ro s tu p r o d u k c ji1 — c a łk o w ite p rz e s ta w ie n ie p rz e m y s łu , rz e m io s ła i b u d o w n ic tw a na to r y g o s p o d a rk i socja­

lis ty c z n e j (w 1955 r. u d z ia ł p r o d u k c ji s o c ja lis ty c z ­ n e j w p rz e m y ś le i rz e m io ś le w y n ie s ie 99°/o, a w b u d o w n ic tw ie 99,6% *.

W r o ln ic tw ie w y k o n a n ie p la n u sześcioletniego s tw o rz y o b ie k ty w n e w a r u n k i d la s o c ja lis ty c z n e j p rz e b u d o w y w s i p rzez p o p ie ra n ie ro z w o ju s p ó ł­

d z ie ln i p ro d u k c y jn y c h , p rze z o g ro m n e zw ię k s z e n ie ilo ś c i P a ń s tw o w y c h O ś ro d k ó w M a s z y n o w y c h (do 850 w obec 30 w 1941 r. p rz y lic z b ie tr a k to r ó w 35.890- w obec 200 w 1949 r.) o ra z p rzez o g ra n ic z e ­ n ie i w y p ie ra n ie e le m e n tó w k a p ita lis ty c z n y c h na w s i, a n a stę p n ie przez ic h lik w id a c ję ja k o k la s y (u s ta w a o p ia n ;e sz e ś c io le tn im )1 * 3.

W z w ią z k u ze z m ia n a m i s t r u k t u r y społeczno- gospodarczej z m ie n iła się ra d y k a ln ie i ule g a d a l­

szym r a d y k a ln y m z m ia n o m s tr u k tu r a kla s o w a lu d ­ ności. L ic z b a osób u trz y m u ją c y c h się z p ra c y n a ­ je m n e j (poza ro ln ic tw e m ) w z ro s ła z 18 ,2 % w o k re ­ sie p rz e d w o je n n y m do 3 5 ,9 % w 1919 r., a w o k re ­ sie p la n u sześcioletniego p o w in n a w zro sn ą ć o 6 0 % w p o ró w n a n iu z 1949 r. U d z ia ł k o b ie t w o g ó ln e j lic z b ie osób z a tru d n io n y c h w gospodarce s o c ja lis ty ­ cznej p o w in ie n b y ć z w ię k s z o n y do 3 3 ,5 % (ustaw a o p la n ie sześcioletnim ).

T e n r z u t oka na n a jo g ó ln ie js z e dane, o b ra z u ­ ją c e k ie ru n e k i te m p o ro z w o ju s to s u n k ó w społecz­

n o -g o sp o d a rczych w P olsce L u d o w e j4, p o z w a la oce­

nie, ja k g łę b o k ie j p rz e b u d o w y w y m a g a o b o w ią z u ­ ją c e p ra w o c y w iln e , tw o rz o n e w la ta c h 1945/46, a w ię c w czasie, k ie d y syste m g o s p o d a rk i s o c ja li­

s ty c z n e j z n a jd o w a ł się d o p ie ro w fa z ie p o c z ą tk o ­ w e j. Jeszcze b a rd z ie j ra d y k a ln e z m ia n y są p o trz e b ­ ne w o d n ie s ie n iu do p rz e p is ó w , k tó r e pochodzą z o k re s u m ię d z y w o je n n e g o (p ra w o o b lig a c y jn e , k o d e k s h a n d lo w y , p ra w o a u to rs k ie , p ra w o o o c h ro ­ n ie w y n a la z k ó w etc.).

P rz y s z ła k o d y fik a c ja p ra w a c y w iln e g o p o w in n a b y c o p a rta na założeniu, że w P olsce is tn ie ć będą jeszcze o b o k s ie b ie przez d łu ż s z y czas d w a sy s te m y g o s p o d a rk i.

1. S yste m g o s p o d a rk i,s o c ja lis ty c z n e j, o b e jm u ­ ją c y c a ły p rz e m y s ł’, b u d o w n ic tw o 0, tr a n s p o rt k o le ­ jo w y , w o d n y , p o w ie trz n y , ś ro d k i łączności, b a n k i, h a n d e l h u rto w y , n a tu ra ln e ź ró d ła e n e rg ii, k o p a ln ie , la s y (z w y ją tk ie m d ro b n y c h o b sza ró w le śn ych c h io o s k ic h ), p a ń s tw o w e g o sp o d a rs tw a ro ln e ;

2. S yste m g o s p o d a rk i d ro b n o -to w a ro w e j m a ­ ły c h i ś re d n ic h g o s p o d a rs tw c h ło p s k ic h , o p a rty c h na in d y w id u a ln e j w ła s n o ś c i z ie m i i n a rz ę d z i p ro -

1 W 1955 r. w artość p ro d u k c ji całego p rze m ysłu socjalistycznego pow inna wzrosnąć o 158% w p o ró w ­ nan iu z 1949 r . ; w b u d o w n ictw ie rzeczowy zakres in - w e s ty c y j p o w in ie n w 1955 r. wzrosnąć 3,5-krotm e w porów naniu z 1949 r.; wartość p ro d u k c ji rolniczej p o w in n a w 19o5 r. wzrosnąć — w p orów naniu z 1949 r o 5(P/n (ustawa o pianie 6-le tn im j.

..Nowe D ro g i“ , n r 4/1950, s. 35, 36.

3 P o ró w n a j „N o w e D ro g i“ , n r 4/1950, s. 141— 148.

4 W yczerpujące dane mieszczą się w u sta w ie Z c' n *a ,?,} dpca 1950 r. o planie sześcioletnim.

99% w 1955 r.; w ycze rp u ją ce dane mieszczą się w ustawie z dnia 21 lip ca 1950 r. o p la n ie sześcioletnim.

« 99,6% v/ 1955 r., zob. w yże j.

d u k c ji. P rz e s ta w ie n ie r o ln ic tw a na to r y go­

s p o d a rk i s o c ja lis ty c z n e j o d b y w a się b o w ie m sto­

s u n k o w o w o ln o , d ro g ą d o b ro w o ln e g o p rz e k s z ta łc e ­ n ia g o s p o d a rs tw m a ło ro ln y c h i ś re d n io ro ln y c h w g o sp o d a rstw a zespołow e i d ro g ą o g ra n icze n ia i s to p n io w e g o w y p ie ra n ia k la s y b o g a ty c h ch ło p ó w .

S yste m g o s p o d a rk i k a p ita lis ty c z n e j, k tó re g o pozostałości w h a n d lu i p rz e m y ś le są w obecnej c h w ili n ie w ie lk ie , w ro ln ic tw ie n a to m ia s t jeszcze dość s iln e , może m ie ć d la p rzy s z łe g o k o d e k s u t y lk o b a rd z o o g ra n iczo n e znaczenie, p o n ie w a ż z n a jd u je się w s ta d iu m s z yb kie g o z a n ik a n ia .

S pośród n a jw a ż n ie js z y c h zagadnień, k tó r e po­

w in n y b y ć ro z w ią z a n e p rz y k o d y fik a c ji, m ożna w y m ie n ić p rz y k ła d o w o z a g a d n ie n ia nastę p u ją ce .

A . W łasność i in n e p ra w a rzeczow e.

a. P o ję cie w ła s n o ś c i zostało u k s z ta łto w a n e w p ra w ie o b o w ią z u ją c y m ja k o p o ję c ie je d n o lite . B y ło to m o ż liw e t y lk o w s k u te k ściśle fo rm a ln e g o U jęcia is to ty i tre ś c i p ra w a w ła sn o ści. N o w e p ra w o p o w in n o p rz e p ro w a d z ić i ro z w in ą ć ro z ró ż n ie n ie m ię d z y s o c ja lis ty c z n ą w ła sn o ścią p o d s ta w o w y c h ś ro d k ó w p ro d u k c ji, k tó re łą c z n ie z s o c ja lis ty c z ­ n y m syste m e m g o sp o d a rczym s ta n o w i p o d sta w ę e ko n o m iczn ą ro z w o ju R z e c z y p o s p o lite j, a in d y w i­

d u a ln ą w ła sn o ścią ś ro d k ó w p r o d u k c ji o p a rtą na p ra c y osobistej oraz w ła sn o ścią k a p ita lis ty c z n ą m a ­ ją c ą w Polsce c h a ra k te r in s ty tu c ji p rz e jś c io w e j.

K o n ie c z n e je s t ró w n ie ż o d rę b n e tr a k to w a n ie in d y ­ w id u a ln e j w ła s n o ś c i ś ro d k ó w spożycia i p rz e d m io ­ tó w u ż y tk u osobistego i dom ow ego.

W y c z e rp u ją c e n o rm o w a n ie w ła s n o ś c i s o c ja li­

s ty c z n e j w ko d e ksie c y w iln y m n ie b y ło b y w s k a ­ zane ze w z g lę d u na częste z m ia n y o rg a n iz a c y jn e , w y n ik a ją c e z te m p a p rz e b u d o w y społeczno-gospo­

d a rcze j. K o d e k s p o w in ie n ra cze j o g ra n ic z y ć się do s fo rm u ło w a n ia zasad o g ó ln y c h , p o z o s ta w ia ją c ic h r o z w :n ię c ie o so b n ym u s ta w o m (p rze p iso m o o rg a ­ n iz a c ji p rz e d s ię b io rs tw , p rz e p is o m o s p ó łd z ie ln ia c h etc.).

b. P o lska L u d o w a n ie p rz e p ro w a d z iła n a c jo ­ n a liz a c ji z ie m i, lik w id u ją c ty lk o w ię k s z ą w łasność ziem ską. Is tn ie n ie in d y w id u a ln e j w ła s n o ś c i g ru n ­ to w e j pociąga za sobą konieczność u k s z ta łto w a n ia p e w n y c h fo r m sp o łe czn ych k o rz y s ta n ia z n ie ru c h o ­ m ości ja k o tz w . p ra w rz e c z o w y c h o g ra n iczo n ych - T a k w ię c np. służebności g ru n to w e są n ie u n ik n io ­ n y m k o re la te m d ro b n e j w ła s n o ś c i c h ło p s k ie j, w ią ­ żą się b o w ie m z w a d liw ą k o n fig u ra c ją m a ły c h go­

s p o d a rs tw (p ra w o p rz e c h o d u lu b p rz e ja z d u , p ra w o cze rp a n ia w o d y etc.). P ra w o d a w s tw o o b o w ią z u ją c e p rz e w id u je szereg p ra w rz e c z o w y c h o g ra n ic z o n y c h (u ż y tk o w a n ie , s łu że b no ści g ru n to w e , słu że b no ści osobiste, h ip o te k a , c ię ż a r re a ln y ). R e g la m e n ta c ja ty c h p ra w je s t częściow o dostosow ana do p o trz e b g o s p o d a rk i k a p ita lis ty c z n e j. W y d a je się n ie w ą tp R "

w y m , że w te j d z ie d z in ie r e w iz ja p rz e p is ó w o b o ­ w ią z u ją c y c h p o w in n a b y ć b a rd z o ra d y k a ln a .

c. Jeszcze w X I X s tu le c iu ro z w in ę ła się n a z ie m ia c h p o ls k ic h in s ty tu c ja tz w . k s ią g w ie c z y s ty c h (h ip o te c z n y c h , g ru n to w y c h ). W p ro w a d z iło tę in s ty tu c ję p ra w o d a w s tw o a u s tria c k ie i p ru s k ie , a na te r y to r iu m b. K ró le s tw a P o ls k ie g o p olska u s ta w a z 1818 ro k u . P rz y r e fo r m ie z la t 1945/4®

N r 12 N O W E P R A W O Str. 7

k s ię g i w ie c z y s te z o s ta ły zachow ane. J e d n o lito ś ć ic h o rg a n iz a c ji z re a liz o w a ł d e k re t z d n ia 11 p a ź d z ie r­

n ik a 1946 r. Zasadniczą fu n k c ją k s ią g je s t zapew ­ n ie n ie b e zp iecze ń stw a tz w . o b ro tu n ie ru c h o m o ś c ia ­ m i (przede w s z y s tk im , p rz e n ie s ie n ia w ła sn o ści) i k r e d y tu re a ln e g o (u s ta n o w ie n ie h ip o te k i i ro z ­ p o rz ą d z a n ie w ie rz y te ln o ś c ia m i h ip o te c z n y m i). Tę fu n k c ję s p e łn ia ją k s ię g i d z ię k i s k o m p lik o w a n y m zasadom p ra w a m a te ria ln e g o i k o s z to w n y m u rz ą ­ d z e n io m fo rm a ln y m , k tó r e u m o ż liw ia ją n a d a n ie k s ię g o m tz w . w ia ro g o d n o ś c i (p u b lic a fid e s ). Je st o c z y w is te , że cel in s ty tu c ji k s ią g w ie c z y s ty c h odpo­

w ia d a p o trz e b o m g o s p o d a rk i k a p ita lis ty c z n e j.

.W łaśnie d la te g o ro z w ó j te j in s ty tu c ji, w y w o d z ą c e j się z p ra w a fe u d a ln e g o , p rz y p a d a na o kre s k a p ita ­

liz m u . W 'u s tr o ju d e m o k ra c ji lu d o w e j k s ię g i są p rz e ż y tk ie m . Z a g a d n ie n ie ic h lik w id a c ji a lb o z u ­ ż y tk o w a n ie n a in n e cele (e w id e n c ja g ru n tó w ) w y ­ m a g a ro z w ią z a n ia , p o n ie w a ż p ro w a d z e n ie k s ią g w d o tych cza so w e j p o sta ci obciąża n ie p ro d u k ty w n ie a p a ra t w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i.

B. P ra w o obligacyjne i handlow e.

J a k ju ż b y ło zaznaczone w y ż e j, trz o n o b o w ią ­ z u ją c y c h p rz e p is ó w p ra w a o b lig a c y jn e g o p o ch o d zi z o k re s u m ię d z y w o je n n e g o . U s ta w o d a w s tw o ów czesne p rz y ję ło zasadę o d rę b n e j re g la m e n ­ t a c ji tz w . „ o b r o tu c y w iln e g o “ i tz w . „ o b r o ­ t u h a n d lo w e g o “ . K o n s e k w e n c ją b y ło w y d a n ie d w ó c h o d rę b n y c h k o d e k s ó w : k o d e k s u zo b o w ią za ń i k o d e k s u h a n d lo w e g o . K o d e k s h a n d lo w y o p a rty n a tz w . sy s te m ie p o d m io to w y m 1 je s t u s ta w ą ty p o ­ w ą d la o k re s u k a p ita liz m u m o n o p o listyczn e g o . Z n a ­ czna w ię kszo ść jego p rz e p is ó w u tr a c iła w p a ń s tw ie lu d o w y m re a ln e znaczenie. G łó w n y m zada n ie m p ra c k o d y fik a c y jn y c h n a d d z ia łe m zo b o w ią za ń b ę d zie zatem z n ie sie n ie dotychczasow ego d u a liz m u re g la m e n ta c ji i dosto so w a n ie p rz e p is ó w o zobo­

w ią z a n ia c h do p o trz e b o b ro tu so cja listyczn e g o . N a ­ s tą p i to p rze z u su n ięcie z o b o w ią z u ją c e g o p ra c o - d a w s tw a p rz e p is ó w o c h a ra k te rz e a n a c h ro n ic z n y m , p rz e z w łą c z e n ie do ko d e ksu c y w iln e g o szeregu in - s ty tu c y j w ła ś c iw y c h gospodarce s o c ja lis ty c z n e j ( ja k w szczególności u m o w a o dostaw ę, u m o w y p la n o w e , k o n tra k ta c je , u m o w y ty p o w e etc.) oraz p rze z r e w iz ję w ie lu p rz e p is ó w obecnego p ra w a o b lig a c y jn e g o (np. o g ó ln y c h p rz e p is ó w o o d p o w ie ­

1 „P ra w o kupców “ w przeciw staw ieniu do „p ra ­ w a czynności han d lo w ych “ . K upcem w znaczeniu ko ­ deksu handlowego jest ten, k to we w łasnym im ie n iu prow adzi przedsiębiorstw o zarobkowe.

d z ia ln o ś c i za n ie w y k o n a n ie zo b o w ią za n ia , p rz e p i­

só w o d e iik ta c h etc.).

C. P ra w o spadkowe.

O b o w ią z u ją c e p ra w o s p a d ko w e w y k a z u je z n a ­ czne w p ły w y id e o lo g ii b u rż u a z y jn e j. K r ą g osób po­

w o ła n y c h do d zie d zicze n ia z u s ta w y je s t z b y t sze­

ro k i, o b e jm u je b o w ie m op ró cz zstępnych, m a łż o n ­ ka, ro d z ic ó w i ro d z e ń s tw a sp a d k o d a w c y ta kże (i to bez o g ra n ic z e n ia s to p n ia ) zstę p n ych ro d z e ń s tw a . S w oboda ro z p o rz ą d z a n ia p rzez te s ta m e n t o g ra n ic z o ­

ną je s t t y lk o w p rz y p a d k u , g d y te s ta to r p o z o s ta w ił zstę p n ych , m a łż o n k a lu b ro d z ic ó w . O ch ro n a w y ­ m ie n io n y c h s p a d k o b ie rc ó w u s ta w o w y c h p olega na ty m , że p ra w o p rz y z n a je im roszczenie o sum ę p ie n ię ż n ą w ynoszącą p o ło w ę w a rto ś c i należnego im u d z ia łu (ab in -te s ta to ). Z p o w y ż s z y m zastrze że n ie m te s ta to r m oże ro z p o rz ą d z ić c a ły m m a ją tk ie m na rzecz d o w o ln ie w y b ra n e j osoby fiz y c z n e j lu b p r a w ­

n e j. T a n ie o g ra n ic z o n a n ie m a l sw oboda ro z p o rz ą ­ d za n ia p rze z te s ta m e n t n a su w a w ą tp liw o ś c i, z w ła ­ szcza w o k re s ie p rz e jś c io w y m , k ie d y e le m e n ty k a ­ p ita lis ty c z n e n ie u le g ły jeszcze c a łk o w ite j l i k w i ­ d a c ji. W k a ż d y m zaś ra z ie o ch ro n a n a jb liż s z e j r o ­ d z in y s p a d k o d a w c y m u s i b y ć uznana za n ie d o s ta te ­ czną., K o n s tru k c ja te j o c h ro n y (roszczenie p ie n ię ż ­ ne z a m ia s t części s p a d k u w n a tu rz e ) je s t w z o ro w a ­ ne na p ra w ie g e rm a ń s k im . W y n ik a ono z te n d e n c ji do za ch o w an ia w całości g o sp o d a rstw ro ln y c h (w p ra k ty c e w ię k s z y c h ) i p rz e d s ię b io rs tw z a ro b k o ­ w y c h . N a le ż y n a to m ia s t ro zw a żyć, czy W o d n ie s ie ­ n iu do osób n a le ż ą c y c h w e d łu g obecnego p ra w a do g ru p y s p a d k o b ie rc ó w k o n ie czn ych , n ie b y ło b y w ska za n e p e w n e z ró ż n ic z k o w a n ie o c h ro n y (k w e s tia m a ło le tn o ś c i lu b n ie z d o ln o ś c i do p ra cy).

R e w iz ji w y m a g a ją p rz e p is y o p ra w ie d z ie d z i­

czenia m a łż o n k a . W e d łu g o b o w ią zu ją ce g o p ra w a m a łż o n e k d z ie d z ic z y z u s ta w y w zbiegu ze zstęp­

n y m i m a łż o n k a z m a rłe g o je d n ą cz w a rtą , w zb ie g u z je g o ro d z ic a m i i ro d z e ń s tw e m lu b z s tę p n y m i ro ­ d ze ń stw a — p o ło w ę spadku, a w b ra k u ta k ic h k re w n y c h — c a ły spadek. Z w ię k s z e n ie u d z ia łu m a łż o n k a w y d a je się p o żą d a n ym w celu w z m o c n ie ­ n ia ro d z in y .

W re szcie je d n ą z is to tn y c h w a d liw o ś c i o b o w ią ­ zującego p ra w a spa d ko w e g o je s t jego z a w iły sy­

ste m i p rze cią że n ie p rz e p is a m i, d o ty c z ą c y m i k w e s tii, k tó r e m o g ły m ie ć is to tn e znaczenie w u s tr o ju k a p ita lis ty c z n y m , lecz k tó re w P a ń s tw ie L u d o w y m k o m p lik u ją ty lk o n ie p o trz e b n ie s p ra w y sp a d ko w e .

S ir. 8 N O W E P*H A W O

N r 12

S p u w n r e f o r m y n o t a r i a t u

Tadeusz Rek, w ic e m in is te r s p ra w ie d liw o ś c i.

1. Z a g a d n ie n ia a k t u a ln e .

P ie rw s z y r o k re a liz a c ji P la n u S ze ścio le tn ie g o w z m a g a ją c y ro z w ó j g o sp o d a rczy i b u d u ją c y p o d ­ s ta w y s o c ja liz m u w n a szym k r a ju , p rz y n o s i z n a ­ t u r y rz e c z y ró w n ie ż g r u n t o w n ą p r z e b u d o w ę w za­

k re s ie p ra w a c y w iln e g o i ka rn e g o , p ra w a proceso­

w ego, o rg a n iz a c ji a p a ra tu w y m ia r u s p ra w ie d li­

w o ści, o ra z w s z e lk ic h in s ty tu c ji p ra w n y c h . D o s p ra w , k tó r e n ie m ogą b y ć p o m in ię te p r z y re fo rm ie , n a le ż y o c z yw iście ta k ż e n o t a r i a t , is tn ie ją c y d o ty c h ­ czas w s y tu a c ji n ie z u p e łn ie ja s n o o k re ś lo n e j, u re ­ g u lo w a n e j p o ło w ic z n ie , i p o z o s ta ją c y tro c h ę ja k b y na uboczu d o k o n y w a j ących się w o k ó ł p rz e m ia n . Z m ia n y , ja k ie n a o d c in k u te j in s ty tu c ji z o s ta ły p rz e p ro w a d z o n e po w y z w o le n iu , n ie m ogą b y ć u w a ­ żane ja k o w y c z e rp u ją c e ; b y ły to je d y n ie p ó łś ro d k i.

O w a d liw y m dotychczas u s ta w ie n iu n o ta r ia tu m o g li się p rz e k o n a ć b e zp o śre d n io s a m i n o ta riu s z e w czasie re a liz a c ji r e fo r m y w a lu ty , w z w ią z k u z czym w y n ik ły p e w n e k ło p o ty na tle p rz e lic z e n ia is tn ie ją c y c h z o b o w ią z a ń w p o s ta c i w y p ła t y w y ­ n a g ro d z e n ia za p ra c ę p e rs o n e lu k a n c e la ry jn e g o o ra z uiszczania z a lic z e k p o d a tk o w y c h i s k ła d e k u b e zp ie c z e n io w y c h . K ło p o ty te w y n ik ły stą d , iż n o ta riu s z e m im o p u b lic z n e g o c h a ra k te ru w y k o n y ­ w a n y c h czynności, są dotychczas osobam i p ro w a ­ d z ą c y m i w o ln e za ję c ie zaw odow e, i p o d ty m też k ą ­ te m — co je s t z u p e łn ie z ro z u m ia łe — z o s ta li p o ­ tr a k to w a n i p rze z p ra w o o z m ia n ie sy s te m u p ie n ię ż ­ n e g o i p rz e lic z e n iu n ie k tó ry c h z o b o w ią z a ń 1.

A n a liz u ją c to z a g a d n ie n ie n a le ż y dojść do je ­ d y n ie p ra w id ło w e g o w n io s k u , a m ia n o w ic ie , że n o t a r i a t w y m a g a c a łk o w ic ie n o w e g o i s z y b k ie g o u s t a w ie n ia , k tó r e b y o d p o w ia d a ło zach o d zą cym w naszej gospodarce n a ro d o w e j p rz e m ia n o m u s tro ­ jo w y m i s tw o rz y ło z te j in s ty tu c ji o rg a n p a ń s tw a lu d o w e g o w za kre sie le g a ln o ś c i o b ro tu p ra w n e g o .

P o d o b n ie ja k p rz y o m a w ia n iu c h a ra k te ru w s z e lk ic h in s ty tu c ji sp o łe cznych , p u b lic z n y c h , ta k też p rz y z a g a d n ie n iu r e fo r m y n o ta r ia tu p u n k te m w y jś c ia są re w o lu c y jn e p rz e o b ra ż e n ia społeczne i gospodarcze, ja k ie za szły i n a d a l zachodzą w n a ­ szym k r a ju . K ie r u n e k naszej d ro g i o k re ś la ją p rz e ­ m ia n y o rg a n iz a c y jn o -g o s p o d a rc z e i k u ltu r a ln o - w y - cho w a w cze , z n a jd u ją c e s w ó j w y ra z w r e fo rm ie r o l ­ n e j o ra z p rz e ję c iu na w łasność p a ń s tw a całego

1 p . a t r z u s t a w a z d n ia 2 8 .X 1950 r o z rr.k s y s te m u p ie n ię ż n e g o , o ra z r o z p o r z ą d z e n ie R a d y M s t r o w w s p ra w ie o k re ś le n ia s to s u n k u p rz e lic z e n ia i 4 5 9 ? 461Z° bOWiąZań (DZ' U - E ' P' Z 1950 n N r S0’ I

w ie lk ie g o i śre d n ie g o p rz e m y s łu , a n a s tę p n ie osią­

g a ją ce w y ż s z y s to p ie ń w p o s ta c i d o b ro w o ln e g o i w te j c h w ili ju ż dość s z e ro k ie g o p rze ch o d ze n ia c h ło p ó w m a ło -i ś re d n io ro ln y c h n a g o s p o d a rk ę s p ó ł­

dzielczą, zespołow ą, oraz coraz głębszego i p o w ­ szechniejszego z ro z u m ie n ia s o c ja lis ty c z n e j d y s c y p ­ l in y p ra c y s ta n o w ią c e j p o tę żn ą d ź w ig n ię p o stę p u . Są to s p ra w y zasadnicze, p o d s ta w o w e , k tó r e k s z ta ł­

tu ją n o w y s o c ja lis ty c z n y u k ła d s to s u n k ó w p ro d u k ­ c ji i p o d z ia łu d o ch o d ó w , a n a b a z ie u s tr o ju gospo­

darczego k ie ru n e k i tre ś ć n o w e g o p ra w a , ja k o ele­

m e n tu n a d b u d o w y id e o lo g ic z n e j.

M o ż e m y i p o w in n iś m y s tw ie rd z ić , iż k r a j naąz w y z w o liw s z y się w sposób z d e c y d o w a n y i t r w a ł y z zależności od k a p ita łu z a g ra n iczn e g o o ra z z ła ­ m a w s z y w e w n ę trz n e k a p ita lis ty c z n e o k o w y k r ę ­ p u ją c e ro z w ó j s ił w y tw ó rc z y c h , w s z e d ł n a d ro g ę b u ­ d o w n ic tw a s o c ja lis ty c z n e g o . T o d e c y d u je o ro z w o ju n o rm i in s ty tu c ji p ra w n y c h , to o k re ś la k ie ru n e k re ­ fo r m y ró w n ie ż w z a k re s ie n o ta ria tu , s p e łn ia ją c e - go czyn n o ści p ra w n e o d o n io s ły m z n a cze n iu d la p o ­ szczególnych o b y w a te li, a w k o n s e k w e n c ji d la po­

rz ą d k u p ra w n e g o .

K o d y f i k a c j a p r a w a k a r n e g o i c y w iln e g o s ta ­ n o w i w te j c h w ili n a jw a ż n ie js z e z a g a d n ie n ie w za­

k re s ie r e fo r m y w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i. Są ju ż na ty m p o lu osiągnięcia. O p ra c o w a n y z o s ta ł n o w y K o ­ deks R o d z in n y w ra z z p rz e p is a m i w p ro w a d z a ją c y ­ m i2. M a m y P rz e p is y O g ó ln e P ra w a C y w iln e g o 3 4. W re szcie u c h w a ła P re z y d iu m R zą d u z d n ia 27 w rz e ś n ia 1950 r. z o b o w ią z u je M in is tr a S p ra w ie ­ d liw o ś c i do o p ra c o w a n ia p r o je k tó w n o w e g o K o d e k ­ su K a rn e g o i K o d e k s u C y w iln e g o (z z a k re s u p ra w a rzeczow ego, sp a d k o w e g o i zo b o w ią za n io w e g o ) w te r m in ie do 1 w rz e ś n ia 1951 r A W e w s p o m n ia n e j u c h w a le P re z y d iu m R ządu u z n a ło o p ra c o w a n ie n o ­ w y c h k o d e k s ó w P o ls k i L u d o w e j, k a rn e g o i c y w il­

nego, za s p ra w ę p iln ą i ko n ie czną , p r z y cz y m z w ró ­ cona została s p e c ja ln a u w a g a na konieczność u d z ia ­ łu w p ra c a c h k o d y fik a c y jn y c h p ra c o w n ik ó w w y ­ m ia ru s p ra w ie d liw o ś c i i n a u k i. C h o d zi b o w ie m o ra c jo n a ln e w y k o rz y s ta n ie d o św ia d cze ń p r a k t y ­ k ó w są d o w y c h o ra z te o re ty c z n y c h zd o b y c z y n a u k i w z a k re s ie p ra w a .

W za k re s ie r e fo r m y a p a ra tu ścig a n ia p rz e ­ s tę p s tw i w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i — P r o k u r a tu ­ r y , są d ó w p o w sze chn ych , K o m is ji S p e c ja ln e j —‘

s o ra w a p o s u n ię ta zo sta ła d a le k o n a p rz ó d . U k a z a ło się w ty m p rz e d m io c ie 5 u s ta w u c h w a lo n y c h p rze z

2 D z. U . R . P. z 1950 r . N r 34 p oz. 308 ł 309.

8 D z. U . R. P. z 1950 r. N r 34, p oz. 311.

4 M o n it o r P o ls k i z d n . 7 .X 1950 r N r A-106, poz. 1339.