Scenariusz lekcji –
Argumentum: De hominum sensibus communibus cum beluis. Genetivus Partitivus.
Cele lekcji
a. Wiadomości:
* Uczeń wie, jak należy wyrażać „część z całości” w języku łacińskim; jak wygląda genetivus partitivus oraz kiedy się go stosuje.
b. Umiejętności
* Uczeń umie utworzyć genetivus partitivus; umie przetłumaczyć tekst, a także określić wskazane formy gramatyczne.
2. Metoda i forma pracy
Bezpośrednie - zapisanie numeru i tematu lekcji na tablicy; powitanie uczniów.
Pośrednie - wykonywanie ćwiczeń, tłumaczenie tekstu.
Pogadanka – za pomocą pytań uczniowie sami poznają niektóre zagadnienia.
3. Środki dydaktyczne
Środoń J. D., Latine legimus et dicimus. Podręcznik do języka łacińskiego dla klasy drugiej o profilu biologiczno-chemicznym, wyd. Poligrafia Wyższego Seminarium Duchownego, Rzeszów 2005
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1) Czynności wstępne - Witam uczniów po łacinie: Salvete! Sedete! Zapisuję numer, temat lekcji na tablicy, sprawdzam listę obecności.
2) Sprawdzenie pracy domowej.
Pracą domową było utworzenie genetivus sing. i plur. od poniższych rzeczowników: homo, lex, vir, nomen, hortus, puella, genu, exercitus, res.
b. Faza realizacyjna
1) Wprowadzenie nowego materiału oraz sprawdzenie i utrwalenie wiadomości z poprzednich zajęć:
Krok I:
Zapisuję na tablicy zdanie:
Cicero optimus oratorum fuit.
Proszę o przetłumaczenie zdania.
Pytam uczniów, w jakim przypadku zapisane jest oratorum? Odpowiedź: genetivus plur.
Pytam uczniów, w jakim stopniu znajduje się przymiotnik optimus? Odpowiedź: gradus superlativus - stopień najwyższy.
Mówię, iż taki genetivus, który stosujemy, aby wyróżnić jedną osobę spośród wielu, jedną rzecz spośród wielu, jakąś część z całości, nazywamy genetivus partitivus. Formę tę umieszczamy (przeważnie) w liczbie mnogiej (pluralis) przy stopniu najwyższym przymiotnika. Ale nie tylko.
Dla przykładu zapisuję: nihil novi, a następnie proszę uczniów o przetłumaczenie zdania - nic nowego
= nic z nowego; novi = genetivus partitivus.
Pytam uczniów, co to takiego było „nihil novi”?
Odpowiedź - konstytucja sejmu radomskiego z 1505 roku. Dokument ten gwarantował szlachcie, że król bez zgody sejmu (szlachty) nie mógł uchwalić "nic nowego".
Mówię zatem, iż genetivus partitivus umieszczamy przede wszystkim po stopniu najwyższym przymiotnika, ale może również stać przy liczebnikach, zaimkach, stopniu wyższym przymiotnika.
Następnie proszę o napisanie po łacinie:
In tabula:
Najpiękniejsza z dziewcząt pulcherrima puellarum = pulcherrima puella;
Najpiękniejszy z chłopców pulcherrimus puerorum = pulcherrimus puer;
Najpiękniejsze z imion pulcherrimum nominum = pulcherrimum nomen.
Podkreślam fakt, iż trzeba zastosować odpowiedni rodzaj przymiotnika (a także należy zwracać uwagę na rodzaj rzeczownika).
Mówię, iż takie „wyróżnienie” można wyrazić w łacinie również w inny sposób.
Używając de/ex + abl., np. pulcherrima de puellis.
Krok II:
Następnie przechodzimy do tłumaczenia tekstu:
De hominum sensibus communibus cum beluis
Quinque sunt hominum sensus, per quos voluptas animo aut corpori quaeri videtur: gustus, tactus, odoratus, visus, auditus.
Ex his omnibus quae immodice voluptas capitur, ea turpis atque improba existimatur. Sed enim quae nimia ex gustu atque tactu est, ea voluptas, sicuti sapientes viri censuerunt, omnium rerum foedissima
est, eosque maxime, qui duabus istis beluinis voluptatibus sese dediderunt, nos vel “incontinentes”
dicimus vel “intemperantes”.
Istae autem voluptates duae: gustus atque tactus, id est libidines in cibos atque in Venerem prodigae, solae sunt hominibus communes cum beluis. Idcirco in pecudum ferorumque animalium numero habetur, quisquis est his ferinis voluptatibus praevinctus; ceterae ex tribus aliis sensibus proficiscentes hominum esse tantum propriae videntur.
Proszę o odnalezienie w tekście Genetivus Partitivus.
c. Faza podsumowująca 1) Utrwalenie wiadomości:
Zapisuję na tablicy zdanie:
Ex linguis omnibus Latina difficillima est.
Proszę uczniów, aby przekształcili zdanie z użyciem gen. partitivus.
Zadanie pracy domowej: Jako pracę domową zadaję ćwiczenie 2 / 65.
2) Bibliografia
Środoń J. D., Latine legimus et dicimus. Podręcznik do języka łacińskiego dla klasy drugiej o profilu biologiczno-chemicznym, wyd. Poligrafia Wyższego Seminarium Duchownego, Rzeszów 2005
5. Załączniki Zadanie domowe:
Ćw. 2 / 65:
Przetłumacz na język łaciński podane niżej zdania:
Mózg człowieka jest najznakomitszym ze wszystkich organów wewnętrznych.
Ze wszystkich starożytnych lekarzy najsławniejsi byli: Hipokrates, Celsus i Galenus.
Ze wszystkich zębów najsilniejsze są zęby trzonowe.
