Scenariusz lekcji: Argumentum: IN L. CATILINAM ORATIO I
1. Cele lekcji
a) Wiadomości (cel dydaktyczny): uczeń wie, jak należy tłumaczyć literacki tekst łaciński (Cyceron); uczeń wie, jaka atmosfera panowała w czasach Cycerona i jak groźnym dla dobra republiki był Katylina;
b) Umiejętności (cel kształcący): uczeń sam potrafi tłumaczyć tekst łaciński, sam dostrzega problemy, jakie panowały w starożytnym Rzymie; potrafi wynajdować w tekście środki stylistyczne, a także podawać własne przykłady;
c) Cel wychowawczy: poszanowanie dla osoby Cycerona; a także dostrzeganie ideałów republikańskich oraz dbanie o piękno języka;
2. Typ lekcji
lekcja tłumaczeniowo-ćwiczeniowa
3. Metoda i forma pracy
bezpośrednie: powitanie i pożegnanie uczniów; zapisanie numeru i tematu lekcji na tablicy;
pośrednie: czytanie i tłumaczenie tekstu, wykonywanie ćwiczeń;
4. Środki dydaktyczne
Anna Osipowicz, Lingua latina lingua nostra, Warszawa 2002, słownik łacińsko-polski Kazimierza Kumanieckiego;
5. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
► Czynności wstępne (2min.): Witam uczniów po łacinie: Salvete! Sedete! Sprawdzam listę obecności, zapisuję numer (który podają mi uczniowie po łacinie) i temat lekcji na tablicy.
► Sprawdzenie pracy domowej (5min. ): Jako pracę domową uczniowie mieli za zadanie przetłumaczyć kilka sentencji łac. Cycerona. Sprawdzam, pytając kolejne osoby- „wybrańców losu”.
MARCUS TULLIUS CICERO:
Cum tacent, clamant.
Rem tene, verba sequentur.
Secundum naturam vivere.
Ignoratio futurorum malorum utilior est quam scientia.
Omnia mea mecum porto.
Amicus tamquam alter ego.
Non omnis error stultitia dicenda est.
Ubi tyrannus est, ibi nulla est res publica.
Res publica carior mihi est vita mea.
Vivite laeti!
b) Faza realizacyjna
► Wprowadzenie nowego materiału +
► Ćwiczenie sprawności i nawyków (30min.):
Krok I:
Rozdaję kartki z wypisem środków stylistycznych i omawiam przykłady razem z uczniami.
Mówię, że środki te będą występowały w mowie Cycerona. (środki przygotowałam na podstawie gramatyk łacińskich a także Retoryki Lausberga:
środek stylistyczny: exemplum:
metafora – przenośnia Fabius scutum Romanorum fuit, Marcellus gladius. (Flor. I 22) Fabiusz był tarczą Rzymian, Marcellus mieczem.
Cato allatrare Scipionis magnitudinem solitus erat. (Quint. VIII 6, 9) Kato miał zwyczaj obszczekiwać wielkość Scypiona.
metonimia *lego Homerum = lego Homeri carmina
Bacchus = vinum; Ceres = frumentum; Mars = bellum
Cedant arma togae. (Cic. Off. I 77) Oręż niech ustąpi todze. (= wojna niech ustąpi pokojowi)
hiperbola niveus candor = śnieżny blask
Luce sunt clariora nobis tua consilia omnia. (Cic. Cat. 6) Wszystkie twoje plany są dla nas jaśniejsze od światła.
peryfraza fulvus Iovis ales = aquila płowy ptak Jowisza = orzeł
Disertissime Romuli nepotum (...) (Cat. Carm. XLIX 1) Najwymowniejszy spośród potomków Romulusa (=Cicero)
antyteza –
przeciwstawienie Ars longa, vita brevis. (Hippocrates) oxymoron –
zestawienie sprzeczności
mortalis deus
Cum tacent, clamant. (Cic. I Cat. 21) apostrofa Maecenas atavis edite regibus,
o et praesidium et dulce decus meum (...) (Hor. Carm. I 1)
Mecenasie, zrodzony z przodków królewskich, ochrono I słodka ozdobo moja (...)
epitet pius Aeneas — pobożny Eneasz
obscenique canes, importunaeque volucres (...) (Verg. G. I 470) plugawe psy i złowrogie ptaki
eksklamacja –
wykrzyknienie O tempora! O mores! ( Cic. Catil. I 2)
pytanie retoryczne Quid igitur faciam? (Ter. Eun. 46) Cóż zatem zrobię?
anafora Verres calumniatorem apponebat, Verres de causa cognoscebat, Verres pronuntiabat. (Cic. Ver. II26) Werres powoływał fałszywego oskarżyciela, Werres rozpatrywał sprawę, Werres wydawał orzeczenie.
(...) passer mortuus est meae puellae,
passer, deliciae meae puellae (…) (Cat. Carm. III 3-4) wróbelek mojej dziewczyny umarł, wróbelek, cudeńko mojej dziewczyny
epifora passer mortuus est meae puellae, passer, deliciae meae puellae geminatio –
dwukrotność (powtórzenie)
Fuit, fuit ista quondam in hac re publica virtus. ( Cic. I Cat. 3)
Vale, mi Tiro, vale, vale et salve (Cic. Fam. XVI 4,4) aliteracja Namque pudor prohibebat plura profari.
Bowiem wstyd wzbraniał mówić więcej.
hendiadys Arma virumque cano (...) (Verg. Aen. I 1) enumeratio –
wyliczenie Veni, vidi, vici. (Cezar)
Następnie przechodzimy do tłumaczenia tekstu I „katylinarki”. Uczniowie pracują ze słowniczkami. Trudniejsze słówka wypisuję na tablicy.
Tekst: Quousque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? Quam diu etiam furor iste tuus nos eludet? Quem ad finem sese effrenata iactabit audacia?
Verba in tabula: quo/usque- jak długo
Ab/utor, ab/uti, ab/usus sum (3)- nadużywać + abl.
Furor, oris- szał, szaleństwo Iste, ista, istud- ów, ten właśnie
E/ludo, e/ludere, e/lusi, e/lusum- wyszydzać, drwić Effrenatus, a, um- nieokiełznany
Iacto1- rzucać, miotać
Abutēre- 2 os. Sing. ind. Fut. I pass=> abuteris Se/se- się reduplikowane
Iactabit- 3 os. Sing. ind. Fut. Act.
c) Faza podsumowująca
► Podsumowanie i utrwalenie nowego materiału (5 min. ): Pytam uczniów, czy wszystko jasne? Wszelkie wątpliwości wyjaśniam;
► Zadanie i objaśnienie pracy domowej (2 min. ): Jako pracę domową uczniowie mają przyswoić materiał przerobiony na lekcji.
► Pożegnanie (1 min.): Żegnam uczniów po łacinie: Valete!
6. Bibliografia
Anna Osipowicz, Lingua latina lingua nostra, Warszawa 2002, słownik łacińsko-polski Kazimierza Kumanieckiego;
7. Załącznik
tekst łaciński I katylinarki (fragment)
