Julian Kałowski
Ocena zarzutów przeciwko legalności odnowy zakonu marianów
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 21/3-4, 71-95
1978
KS. JU L IA N K A ŁO W SK I M IC
OCENA ZARZUTÓ W PRZECIW KO L EG A LN O ŚC I ODNOW Y Z A K O N U M A RIA N Ó W
T reść: W stęp. — 1. Czy o. B e rn a rd P iela siń sk i był g en e rałe m zakonu m arian ó w ? — 2. S ta n p ra w n y o. B e rn a rd a Pielasińsikiego. — 3. P ro b le m
„dw udziestu m a ria n ó w ” rzekom o żyjących w czasie odnowy. Z akończe
nie.
Wstęp
Z ak o n m a ria n ó w zag ro żo n y c a łk o w itą zag ład ą z pow odu w y m a r
cia p ra w ie w szy stk ich c z ło n k ó w 1, został odn o w io n y w 1909—
1910 r. w sposób leg aln y , tj. w ed łu g w szelk ich fo rm aln o ści w y m a g an y c h przez p ra w o w ów czas o b o w iązu jące o ra z po u z y sk a n iu zgo
d y od o d n o śn y ch o rd y n a riu sz y m iejsca i S to licy A p o s to ls k ie j2.
W p raw d zie od tego f a k tu u p ły n ęło ju ż w iele la t, to je d n a k do dziś n ie b r a k ludzi, k tó rz y z ap rzeczają legalności d o k o n an ej odno
w y. P u b lik u ją oni oraz w y sy ła ją w te j sp ra w ie pism a do S tolicy A p o sto lsk iej, do k u rii b isk u p ic h i zakonnych, a n a w e t do poszcze
g ó lnych osób, ja k do dziekanów , proboszczów , przełożonych dom ów za k o n n y ch i in n y c h 3. W p ism ach ty c h w y su w a n e są różnego ro d z a ju z a rzu ty , k tó re m a ją p rz em a w iać za n iew ażn o ścią odn o w y p rz e p ro w ad zo n ej w la ta c h 1909— 1910.
G łów ne z a rz u ty w y m ierzo n e p rzeciw k o legalności odnow y zako
n u m a ria n ó w m ożna u ją ć w n a s tę p u ją c y sposób:
1°. O becnie istn ie ją c e zgrom adzenie «księży m a ria n ó w n ie je st p ra w n ą k o n ty n u a c ją z ak o n u m arian ó w , lecz stan o w i całkow icie n o w y tw ó r p ra w n y 4.
ł K a ł o w s i k i J., K onieczność zm ia n y s tr u k tu r y p ra w n ej za k o n u m a - rianów , P raw o K anoniczne 21 (.1978) n r 1—2, s. .113—<12|1.
2 Tam że.
3 L isty i in n e p ism a m ożna znaleźć w A rchiw um K ong reg acji dla S p ra w Z akonnych i In sty tu tó w Ś w ieckich, a ta k że w a rc h iw ach k u rii bisikiupioh i zakonnych w Polsce.
4 P i e t r z a k J. S., N iepokalana K rólow a P olski, K ra k ó w 1926, s. 37:
„Nie potrzeba dodaw ać, że Z grom adzenie XX. Ś w ieckich założone dla L itw y przez X X M atulew icza, B uczyca i T o to zajtisa pod tą sam ą n a zwą, je st now ym Z grom adzeniem i nie m a nic w spólnego, prócz nazw y z ty m naszym sta ry m , o stry m i śrwttętym Z akonem O. Papazyńsikiego, albow iem w y m ienieni księża L itw in i w innym celu sw oją k o n gregację
2°. S to lica A p o sto lsk a została w p ro w ad zo n a w b łą d i d lateg o a k t odn o w y zakonu m a ria n ó w p rz e p ro w ad zo n y przez ks. Je rzeg o M a- t u l e w i c z a i o. W incentego S ę k o w s k i e g o p o w in ien być uz
n a n y za n ie w a ż n y i n ie istn ie ją c y 5.
3°. O. W in cen ty S ę k o w s k i nie b y ł o sta tn im członkiem zako
n u m a ria n ó w an i też jego g e n erałem , gdyż w ty m czasie żył jesz
cze w G órze K a lw a rii pod W arszaw ą o. B e rn a rd P i e l a s i ń s k i o sta tn i g e n e ra ł, k tó r y w e d łu g opinii Jó zefa S ta n isła w a P i e t r z a ka b y ł o d n o w icielem tegoż zakonu. P o n a d to oprócz o. P i e l a s i ń - s k i e g o i o. S ę k o w s k i e g o żyło jeszcze około d w u d z i e s t u i n n y c h c z ł o n k ó w t e g o z a k o n u 6.
do życia pow ołali i sw ojem i, nie W. O. P apczyńskiego k ie ru ją się k o n sty tu c ja m i i d u ch e m ” ; A rchiw um P ro w in c ji P olskiej Z grom adzenia K sięży M arianów w W arszaw ie (jdalej cyt: APPM ) I Ł 2:*List o tw a rty M. K ołodziejskiego do Zgrom adzenia K sięży M arianów , 8 X II 1960.
s Z i m o r o w i c z S., P raw dziw a św iętość p ra w d y się nie lęka...
Jeszcze o a rcyb isk u p ie J e rzy m M atulew iczu, Homo Dei, 37 (1968) 236:
„O kazuje się, że O. S ę k o w s k i w cale nie był o sta tn im M arianinem O. P apczyńskiego, an i w ogóle gen erałem Z akonu. B łędnie, choć może nieśw iadom ie, poinform ow ano Stolicę św iętą, a zatem jej d okum ent z ro k u 1909 o p ie ra jąc y się na fałszyw ie p rzed staw io n y m sta n ie rzeczy — m usi być uw ażan y za niew ażny. Podobnie dalsze d o kum enty o p ie ra ją się na błędnym założeniu” ; M u n i a k J., O. B ernard od K rzyża P iela
siń ski M arianin B iały (1832—1914), K ra k ó w — C zęstochow a 1963, s. 99—
100 (m aszynopis); Tenże, A u d y c ja radia w a ty k a ń sk ie g o okraszona k ła m s tw e m i herezją, K rak ó w 1968, s. 4—7 {maszynopis); R y b a r s k i K., K onieczna potrzeba w skrze sze n ia polskiego zakonu, OO. M arianów Bia
łych, Łódź 1966, s. 6 (m aszynopis); L e s z c z y ń s k a J., C iernista droga Z a ko n u M a tki B ożej N iep o ka la n ej OO. M arianów B iałych, Częstochow a 1966, s. 9— 10 (m aszynopis); A PPM , I Ł 2: L ist o tw a rty M. K o ło d ziej
skiego do Z grom adzenia K sięży M arianów , 8 X II 1960; A rchivum G ene
ra le C ongregationis CC.RR. M a ria n o ru m R om ae (c y t dalej: AGM), L itte - r a e series 1° JA K — JA M : Ja k o w sk i ad B ucys, 22 X I 1928', L itte ra e series 1° BRO — BUB: B ro n ik o w sk i ad R ek la itis, 9 I II 1928.
6 A rch iw u m K u rii D iecezjalnej S iedleckiej czyli P odlask iej, A kta O gólne Z grom adzenia K sięży M arianów D aw nych, L it. Z. Dział III. N r por. 7. t. I (cyt. d alej: ADSP, Z. III. 7. I): L ist P ietrzaka do B isku p a P rzeżdzieckiego, 11 X 1927: „W ielebny n asz O. B e rn a rd M ary a od K rz y ża P ielasiń sk i, za spraiwą ówczesnego M etropolity W arszaw skiego na je d n ej z o statn ich już k a p itu ł zakonnych w r. 1898 o dbytej w Górze K a lw a rji u grobu Bł. O jca Naszego, w nocy, w y b ra n y został przez ż y ją
cych w ów czas O jców Zaikonnych na Z w ierzchnika Z akonu czyli G ene
r a ła i raziem M ag istra N ow icjatu ja k o n ajśw iątobliw szy i w rzeczach Bożych i Z akonnych biegły k a p ła n a p rzy te m roztropności w ielkiej i ogrom nej m iłości Z akonu p ełny [...]. To zaś, że nas za nieżyw ych ogło
szono w r. 1910 nie je st zgodne z p ra w d ą , gdyż w ted y k ilk u O jców było przy życiu i to w łaśn ie oddanych ca łą duszą sp ra w ie odrodzenia Z akonu sw ego, czego też i dokonali bo żyjem y i jesteśm y [...]” ; ^ P e r k o w s k i K., Z a ko n M arianów B ia łych O. Stan isła w a P apczyńskiego a Z grom adzenia M arianów C zarnych K s. Jerzego M atulew icza, Często
chow a 1963, s. 8 (jmaszynopis); L e s z c z y ń s k a J., dz. cyt., s. 9—ilO;
A PPM , I Ł 2: L ist B autro do K u r ii P ro w in cja łn ej Z grom adzenia K sięży M arianów , 8 V II 1960; Z u b k a J., Sp. O. B ogum ił — ks. Jan Janow icz,
4°. K siąd z J e rz y M a t u l e w i c z w celu łatw iejszeg o z realizo w an ia sw oich p la n ó w sp ecjaln ie i św iadom ie p o m in ął a rc y b isk u p a w arszaw sk ieg o W incentego T eo fila C h o ś c i a k - P o p i e l a , W iadom ości D iecezjalne P o d lask ie 37 (1968) 265: „W 1912 r. w stą p ił do
Z akonu d aw nych M arianów czyli M arianów B iałych i otrzy m ał 11 czerw ca 1913 r. h a b it z r ą k o statn ieg o g e n e ra ła zak o n u ks. B e rn a rd a od św.
K rzyża — P iela siń sk ieg o ” ; Ś w i ą t e k F., Św ięto ść K ościoła w Polsce w okresie ro zb io ro w ym i por ozbior o w y m , K ielce 1930, s. 16: „O statni g en e rał OO. M arjan ó w św iąto b liw y O. P iela siń sk i zm arł w 1913, pozo
sta w ia ją c po sobie k ilk u uczniów , k tó rzy u siłu ją w skrzesić n a now o dzieło bł. O. Popczyńskiego” ; Z i m o r o w i c z S., a r t. cyt., s. 236—236:
„O. P i e l a s i ń s k i — ja k o g en e rał — opiekow ał się bardzo gorliw ie sw oim i b raćm i zakonnym i i szu k ał sposobów odrodzenia zakonu [...]
0 . P ielasiń sk i, k o rz y sta ją c ze sw ych u p ra w n ie ń ja k o g en e rał zakonu [...]
Ale oto w ro k u 1909, k ie d y jeszcze żyli: g en e rał zak o n u O. P ielasiń sk i i około d w u d zie stu innych O jców w rozproszeniu, ks. Je rz y Matulerwicz po d ejm u je dzieło ra to w a n ia polskiego za k o n u M arian ó w B iałych — za zgodą O. W incentego Sękow skiego, rzekom o o statn ieg o z M arian ó w i n i
by p ia stu ją ce g o u rzą d g e n e rała od roiku 1893 — jaik też z a a p ro b a tą papieża P iu sa X [...] O k azu je się, że O. S ę k o w s k i w cale nie był o statn im M arian in em O. P apczyńskiego, a n i w ogóle gen erałem Z ako
nu [...] O. S ękow ski nie był o sta tn im M arian in em B iałym , bo w tenczas żyło ich jeszcze około d w udziestu w rozproszeniu. N ie był g enerałem zakonu, bo w łaściw y gen erał, O. P ielasiń sk i, w ro k u 1909 żył, a k a p itu ła od b y ta w M ariam p o lu w ro k u 1893 (złożona z czterech członków dom u) by ła k a p itu łą ty lk o dom ow ą, nie g en e raln ą , w ięc też nie m ia ła p ra w a w y b o ru g e n e rała i faktycznie w y b ra ła O. Sękow skiego n a przełożonego k laszto ru , po śm ierci p oprzednika, ks. Jerzeg o Czesnasa. W elenchusach, czyli d iecezjalnych spisach duch o w ień stw a — ta k O. Sękow ski, ja k jego po przednik w M ariam polu m a ją ty tu ł „ipraepositus” , k tó ra to nazw a oznacza zrwykłego przełożonego dom u, w odróżnieniu od „praepositus g en e ralis” — przełożony zak o n u ” ; W e r n e r M., O. H onorat K o źm iń sk i k a p u c yn 1829— 1916, P oznań—W arszaw a 1972, s. 388: „W chw ili p rz y bycia ks. M atulew icza do W ilna zn a jd o w ał się ta m m a ria n in o. W in
cen ty Sękow ski. Nie u trz y m y w a ł on żadnych sto su n k ó w z rozproszo
n ym i przez k a s a tę w spółbraćm i i nie w iedział, że je st ich około 20 i że m a ją k o n ta k t z o. B e rn a rd e m P ielasiń sk im , p rzeb y w ający m w ów czas w diecezji w arszaw skiej. K siądz M atulew icz, późniejszy b isk u p w ileński, sądząc, że o. S ękow ski je st o sta tn im p rzed staw icielem zakonu m a ria - nów , p o sta ra ł się u pap ieża P iu sa X o odpow iednie pełnom ocnictw a i złożył p ro fe sję zak o n n ą w d n iu 29 sie rp n ia 1909 r.” ; A PPM , I Ł 2:
L ist o tw a rty K ołodziejskiego do Z grom adzenia K sięży M arianów 8 X II 1960: „W ty m czasie tzn. w 1908 r. pozostało przy życiu jeszcze k ilk u n a s tu p ełn o p raw n y ch , b o fo rm a ln ie przez Kościół n iesekularyzow anych zakonników m a ria ń sk ic h z rozposzonej grupy. A to ich nazw iska:
1. O. B e rn a rd od K rzyża Pielasińsiki,
2. O. S zym on — T adeusz od św. M oniki Manikielun, 3. O. Błażej od N iepokalanego Poczęcia N PM K isielski, 4. O. Je rz y od N ajśw . S a k ra m e n tu K olesiński,
5. O. W a le n ty od K rzy ża Czyżewski,
6. O. Joachim od M atki B oskiej B olesnej Jan o w sk i, 7. O. J a n od N iepokalanego Poczęcia N M P S zuhajski,
8. O. E m an u el od K rólow ej K orony P olskiej D iaz de T orres, P o rtu g a l
czyk (M arianin jeszcze z p rzed m asońskiej k a s a ty w P o rtu g a lii tj.
jeszcze z p rze d 1834 r.),, 9. O. N apoleon Lubow icki.
a zw rócił się do b isk u p a K azim ierza R u s z i k i e w i c z a , w ik a riu sza g e n e ra ln e g o i su fra g a n a arch id iecezji w arszaw sk iej, k tó ry po
ch o d ził z okolic M ariam p o la i b y ł b ard z o życzliw y d la L itw in ó w 7.
P o n ie w aż o d ro zw iązan ia ty c h p ro b lem ó w uzależniona je st ocena o b ie k ty w n e j w a rto śc i opimii n e g u jąc y c h legalność odnow y zakonu m arian ó w , d la te g o obecnie zajm iem y się n a stę p u ją c y m i k w e stia m i:
1. C zy o. B e rn a rd P i e l a s i ń s k i b y ł rzeczyw iście g e n e ra łe m zako n u ?
2. J a k b y ł sta n p ra w n y o. P i e l a s i ń s k i e g o w sto su n k u do zak o n u m arian ó w ?
3. C zy w czasie p rz e p ro w a d ze n ia o d now y z ak o n u m a ria n ó w żyło jaszcze około d w u d z i e s t u c z ł o n k ó w t e g o ż z a k o n u , a jeśli ta k , to ja k i b y ł ich s ta n p raw n y ?
Z ag a d n ie n ie n a to m ia st pom inięcia a rc y b isk u p a W in cen teg o T eo
fila C h o ś c i a k - P o p i e l a p rz y p rz e p ro w a d za n iu o d n o w y zako
n u m a ria n ó w i zw rócenie się w tej sp raw ie o. S ę k o w s k i e g o i ks. M a t u ł e w i c z a do b isk u p a R u s z (k i e w i c za o ra z k w estia czy obecnie istn ie ją c e zgrom adzenie księży m a ria n ó w je st p ra w n ą k o n ty n u a c ją daw nego zak o n u m arian ó w , zostaną om ów ione w je d - nyrrab z n ajb liż szy ch n u m e ró w tegoż k w a rta ln ik a .
1. Czy o. Bernard P ielasiński był generałem zakonu m arianów?
Ju ż wfcróftce po doko n an ej odnow ie zak o n u m arian ó w , bo w 1913 r. Józef S ta n isła w P i e t r z a k 8 w y su n ął tw ierd zen ie, że o.
P oza ty m i ojcam i żyło jeszcze k ilk u b ra c i zakonnych o ślubach w ie
czystych. R ozproszeni M a ria n ie nie m ogli k o n tak to w ać się z uw ięzio
nym i w klasztorze m ariam p o lsk im ojcam i [...] Z ty c h w zględów oraz z bratou w iadom ości o tym , co się działo w M ariam polu, znaczna część rozproszonych zakonników w y b ra ła w 1898 r. za ra d ą arc y b isk u p a w a r szaw skiego W incentego P o piela generałem zak o n u m ariańskiego O. B e r
n a rd a P ielasińskiego zam ieszkałego w G órze K a lw a rii k. W arszaw y i strzegącego ta m pieczołow icie przez 35 la t k aplicę z grobem O. S ta n isław a P apczyńskiego” ; L ist B autro do K u rii P ro w in cja ln ej Z grom a
dzenia K sięży M arianów , 8 V II 1960.
7 A PPM , I Ł 2: L ist o tw a rty K ołodziejskiego do Z grom adzenia K sięży M arianów , 8 X II 1960: „W róciwszy do W arszaw y (chodzi o ks. M atu- leiwicza J. K.) om inął n a w szelki w y p ad ek zręcznie a rc y b isk u p a P opie
la [...] i w olał podzielić się radością z odniesionego w R zym ie sukcesu ze sw ym ziom kiem ks. bpem K azim ierzem R uszkiew iczem , su fra g an e m w arszaw skim . Tu też „w ciszy” p ry w a tn e j k ap licy tego b isk u p a odbyła się uroczystość przyłączenia go i jego tow arzysza do zakonu m a ria ń skiego [...]” ; P e r k o w s k i K., dz. cyt., s. 29; M u n i a k J., A u d yc ja rozgłośni radia w a tyk a ń skie g o , dz. cyt., s. 4—7.
8 Jó zef S tan isław P ie trz a k u rodził się d n ia 6 II 1882 r. Od 1908 r. był stu d e n te m U n iw ersy te tu Jagiellońskiego. K o n ta k t z zakonem m arianów ,
B e rn a rd P i e l a s i ń s k i w la ta c h 1898— 1914 lu b w la ta c h 1911—
1914 b y ł g e n e ra łe m zalkomu m a ria n ó w 9. Z a jego p o g ląd am i o p o w ie
dzieli się ks. S ta n isła w Z i m o r o w i c z 10, ks. J a n Z u b k a 11 o raz i n n i 12.
J u ż n a w stę p ie n ale ż y je d n a k zaznaczyć, że w ypow iedzi P i e t r z a k a do ty czące sp ra w o w a n ia fu n k c ji g e n e ra ła zak o n u m a ria n ó w przez o. P i e l a s i ń s k i e i g o są niezg o d n e, n ie d o k ła d n e , a naiwet sprzeczne. W sw ej książce p t. V e n e ra b ilis S e r v u s D ei O. S ta n isła w P a p c zy ń sk i a J e su M aria In s ty tu to r Z a k o n u OO. M a rya n ó w , P i e t r z a k um ieszcza o. P i e l a s i ń s k i e g o w sp isie g e n e ra łó w za
k o n u m a ria n ó w i w y m ien ia jego n azw isk o n a d w u d z iesty m dzie
w ią ty m m iejscu , a ja k o d a tę rozpoczęcia je g o rząd ó w p o d aje ro k 1911 13. W liście n a to m ia s t do b is k u p a ipodlaäkiego H e n ry k a P r z e ź- d z i e c k i e g o d a to w a n y m 11 X 1927 r . ten że sam P i e t r z a k w yznacza p o czątek rzą d ó w o. Pielasińslkiego n a ro k 1898 14. N ie
ścisłość in fo rm a c ji je s t w ięc oczyw ista.
P o n a d to w e w sp o m n ian y m w y k azie g e n e ra łó w z ak o n u m a ria n ó w n azw isk o o. P i e l a s i ń s k i e g o umiesizcza P i e t r z a k po n az-
jaik sam zeznaje, naw iązał za p o śred n ictw em k a rd y n a ła P uzyny, a rc y b isk u p a B ilczew skiego i o. P odlew skiego. P onadto, ja k w y n ik a z ró ż
nych doku m en tó w odnośnie osoby Józefa S tan isław a P ie trz a k a , pośw ię
cił on całe życie idei odrodzenia daw nego zakonu marianóiw. Po n ie u d a n ej p ró b ie odro d zen ia zakonu m a rian ó w w d aw n e j fo rm ie w stą p ił do sto w arzy szen ia diecezjalnego stan isław itó w , któ reg o b y ł inicjatorem . W stow arzyszeniu sta n isła w itó w pozostaw ał do ro k u 1935, tj. do chw ili w y d ale n ia go z niego. Z ajm o w ał się ta k ż e p rac ą p isa rsk ą. W czasie okupacji n iem ieckiej dostał się do N iem iec i przeb y w ał ta m do ro k u 1946. Po pow rocie do k ra ju zam ieszkał w T o ru n iu gdzie u m a rł w 1954.;
P or. ADSP, Z. III. 7 I: L ist P ietrza ka do b iskupa P rzeździeckiego, 11 X 1927; ADSP, A k ta ogólne Z grom adzenia S tan isław itó w w Janow ie. Lit.
Z. D ział III. N r iporz. 11. t. I, k. 17—,19 (cyt. d a le j: A D SP, Z. III. 11. I):
W y k a z S ta n isła w itó w z 18 X I 1928; D ekret K u rii D iecezjalnej w S ie d l
cach w y d a la ją c y P ietrza ka ze S to w a rzyszen ia S ta n isła w itó w 5 II 1935, k. 298; L ist K u rii B isk u p ie j dla P olaków w N iem czech do K u rii B i
s k u p ie j w P elplinie, 22 II 1955, k. 409 (odpis dokonany przez ks. Ceip- tow skiego); A rchiw um M etro p o litarn eg o S ąd u D uchow nego w P o zn a
n iu, n r 5/56D i 48/57P: P ism o K u rii C h e łm iń sk ie j do S ą d u B iskupiego w P oznaniu, 26 III 1957; A P P M , I K 1: L ist o. P odlew skiego do o. P ie
lasińskiego, 4 I 1912; Por. K a ł o w s k i J., K o n tro w e rsy jn e p ro b lem y odnow y, W: M a ria n ie 1673—(1‘973, Rzym 1OT5, s. Ii21— 122.
9 P i e t r z a k J. S., V en era b ilis S e r v u s Dei O. S ta n isla w P a p czy ń sk i a Je su M aria I n s ty tu to r Z a ko n u OO. M aryanów , K raków , 1913, s. 187;
ADSP, Z. III. 7. I: L ist P ietrza ka do b iskupa P rzeździeckiego, 11 X 1927;
ADSP, Z. III. 11, I, k. 91—912: L ist P ietrzaka do K u rii B isk u p ie j w S ie d l
cach, sty c ze ń (nie m a daty) 1930; L ist P ie trza k a do K u rii B isk u p ie j w Siedlcach, lu ty (nie m a daty) 1931, k. 200—201.
10 Z i m o r o w i c z S., a rt. cyt., s. 235.
11 Z u b k a J ., a rt. c y t , s. 265.
a P or. odnośnik 6.
13 s. 187.
14 ADSP, Z. III. 7. I.
w isk u o. S ę k o w s k i e g o 1*. N ie u le g a w ięc w ątpliw ości, że w e
d łu g P i e t r z a k a o. S ę k o w s k i b y ł g e n e ra łe m zak o n u m a ria - nów . F a k t te n z n a jd u je jeszcze b a rd z ie j w y ra ź n e p o tw ie rd z e n ie w in n e j w ypow iedzi P i e t r z a k a zam ieszczonej w te j sam ej książce 16. P isząc m ian o w icie o k la sz to rz e m a ria n ó w w M ariam p o - lu stw ie rd z a on: „T u mieszlkał i u m a rł o s ta tn i g e n e ra ł OO. M a- ry a n ó w O. W in cen ty S ękow ski w sie rp n iu 1911 r .” 17
Z zesta w ien ia obydw óch pow yższych in fo rm a c ji P i e t r z a k a w y n ik a jasn o , że o. S ę k o w s k i b y ł g e n e ra łe m m arian ó w . M niej p e w n y m n a to m ia s t je st fa k t, czy b y ł on o sta tn im g e n e ra łe m . We w sp o m n ian y m bo w iem sp isie g e n e ra łó w n azw isk o o. P i e l a s i ń - skiego w y stę p u je po n a z w isk u o. S ę k o w s k i e g o 18, z czego w y n ik a ło b y , że o sta tn im g e n e ra łe m b y ł n ie o. S ę k o w s k i lecz o.
P i e l a s i ń s k i . T em u zaś przeczy w y raźn ie sfo rm u ło w an e, p rzy toczone w yżej stw ie rd z e n ie P i e t r z a k a , że o s ta tn im g e n e ra łe m b y ł o. S ę k o w s k i 19.
W obec teg o p o w sta je p y tan ie, k tó rą z p o d an y ch dw óch sprzecz
n y c h in fo rm a c ji m ożna uznać za w iary g o d n ą. Je żeli się założy, że sprzeczność pom iędzy ty m i in fo rm a c ja m i p o w sta ła n a s k u te k p o m yłki, n a le ż y ra c z e j p rzy jąć, iż b łą d ła tw ie j było popełnić w w ykazie, niż w in fo rm a c ji opisow ej o śm ierci o statn ieg o g e n e ra ła o. S ę k o w s k i e g o .
K o n se k w e n tn ie w ięc n ie in fo rm a c ja p o d an a w fo rm ie w y k azu , ale in fo rm a c ja p o d an a w fo rm ie opisu je s t b ard zie j w iary g o d n a.
M ożnaby w ięc p rzy jąć , że w ed łu g P i e t r z a k a o sta tn im gen e
ra łe m zak o n u m a ria n ó w b y ł o. S ę k o w s k i . W k a ż d y m bądź r a zie sprzeczność pow yższa n ie dotyczy fa k tu , czy o. S ę k o w s k i b y ł g en era łem , czy nie, ale je d y n ie fa k tu , czy o. S ę k o w s k i b y ł o sta tn im czy też p rz e d o sta tn im g e n e ra łe m zakonu.
W iary g o d n o ść o m aw ian eg o p rz e k a z u opisow ego o śm ierci o. S ę- k o w s k i e g o ja k o o statn ieg o g e n e ra ła m a ria n ó w w 1911 r. z n a j
d u je p o tw ierd zen ie w fak cie p o d p isan ia przez niego próśb o po
zw olenie n a odnow ę zak o n u w y sto so w an y ch do S tolicy A p o sto l
sk iej w 1909 i 1910 r. W la ta c h ty c h o. S ę k o w s k i m ian o w ał sw oim pełn o m o cn ik iem w obec S to licy A postolskiej ks. Je rz e g o M a- t .u l e w i c z a 20, któiry p ełn o m o cn ictw o to p rz y ją ł, a K o n g re g a c ja n a
15 P i e t r z a k J . S., V enerabilis S erv u s Dei, dz. cyt., s. 187.
16 Tam że, s. 182—<187.
17 T am że, s. 182.
18 Tam że, s. 187.
19 T am że, s. 182.
20 A rohivum S acrae C ongregationis p ro Religiosis et In stitu tis S aecu- la rib u s, S. 26 (cyt. d alej: A CR IS, S. 26): P. S ę k o w sk i, P raepositi, G ene
ralis C ongregationis CC. R R . M arianorum supplices preces [...] u t de ulteriore su b stiste n tia C ongregationis p rovidere dig n etu r, 20 V II 1909 e t 7 V III 1910.
s k ie ro w a n e do n ie j pism o z a re a g o w ała p o zy ty w n ie 21, czyli w spo
sób p o śre d n i u z n ała fa k t, że g e n e ra łe m z ak o n u b y ł w te d y o. S ę- k o w s k i .
P o n a d to d e k re t K o n g re g a c ji w p ro w a d z ił w życie b isk u p K azi
m ie rz R u s z k i e w i c z 22. J e s t w ięc rzeczą w p ro st n ie do p rz y ję cia, b y w y k o n a w ca d e k re tu K o n g reg ac ji, p ra k ty c z n ie z w ierzch n ik d iecezji 23 n ie w ied ział, czy o. P i e l a s i ń s k i p rz e b y w a ją c y w ów czas n a te re n ie tejż e diecezji je s t g e n e ra łe m zakonu, czy też nie.
N ależy ró w n ież zaznaczyć, że w 1909 r. n a te re n ie arch id iecez ji w arsz a w sk ie j p rz e b y w a ło ty lk o d w u d zie stu czte re ch zak o n n ik ó w 24.
Z ty c h d ziesięciu p rz e b y w a ło w k laszto rze 25. P oza k la sz to re m p rz e b y w ało p ię c iu 26, dziew ięciu sp ra w o w a ło fu n k c je d u sz p a ste rsk ie w różnych kościołach p a ra fia ln y c h i filia ln y c h . P ra k ty c z n ie w ięc m o
że w chodzić w ra c h u b ę ty lk o k la sz to r oo. k ap u cy n ó w w N ow ym M ieście n a d P ilic ą 27.
T ru d n o ta k ż e zgodzić się z p rzypuszczeniem , b y ów cześni rz ą d cy diecezji se jn eń sk iej, m o h y lew sk iej i w sp o m n ian y ju ż b isk u p R u s z k i e w i c z w ik a riu sz g e n e ra ln y a rc h id ie cezji w a rsz aw sk iej, w y sta w ia ją c y ks. M a t u l e w i c z o w i ja k o p ełnom ocnikow i o. S ę- k o w s k i e g o listy p o lecające do S tolicy A p o sto lsk iej, n ie b y li p rz e k o n a n i o ty m , że o. S ę k o w s k i je s t g e n e ra łe m z ak o n u m a- rian ó w .
N ie m ożna bo w iem p rzy ją ć, by w sp o m n ian i rz ą d c y diecezji za życia aiktulnego g e n e ra ła zak o n u m a ria n ó w w y sta w ia li lis ty pole
c a ją c e in n em u , z w y k łem u z ak o n n ik o w i i p o p ie ra li jego p ro śb ę w ta k w ażn e j d la całego zak o n u sp ra w ie . J e s t to ty m b a rd z ie j n ie do p rz y jęcia, że P e n ite n c ja ria A p o sto lsk a n a sk iero w an e do n ie j za
p y ta n ie , czy o rd y n a riu s z m iejsca bez p o ra d z e n ia się przełożonego
21 AGM, D ocum enta re n o v a tionis: P raevia ordinatio C ongregationis de R eligiosis in causa renovationis C ongregationis CC. R R . M ariano- r u m , 2 V III 1909: „ A tten ta com m endation« R m i O rd in a rii V arsaviensis, Eidern co m m ititu r fac u lta s ag g reg an d i C ongregationi CC. RR. M a ria n o ru m O ratores, de quibus a g itu r: accede nte a u th e n tic a a tte s t a t io ne S u p erio r is G en e ra lis siuiperstitis. E t p o st sa lte m trè s m enses ab hac ag- gregafcione, O ra to res ite ru m r e c u rr a n t com m endati a Rrnis O rd in ariis M ohiloviensi, V arsav ien si e t de S eyna” ; P or. A rchivo — B iblioteca S acra C ongregazione p e r i Religiosi e gli I s titu ti Secolari, P roto- collurn an. 1909. № 3544.
22 AGM, D ocum enta re n o v a tio n is: A c tu s aggregationis n o vo ru m so- d a ü u m C ongregationi CC. R R . M arianorum ad n o rm a m dispositionis, S.
Congr. de R eligiosis, 29 V II I 1909.
23 Por. K a ł o w s l k i J., K onieczność zm ia n y s tr u k tu r y p ra w n ej za k o n u m arianów . P ra w o K anoniczne, 21 (1978) n r 1—2, s. 113—1211.
24 E lenchus cleri saecularis e t regularis A rchidioecesis V arsa vien sis pro anno D om ini 1909, s. 111 (cyt. d alej: E lenchus V arsaviensis).
25 Tam że.
28 Tam że.
27 T am że, s. 91.
m oże p e rtra k to w a ć z za k o n n ik a m i p rz e b y w a ją cy m i w rozprosze
n iu w sp ra w a c h odnoszących się do zakonu, d a ła d n ia 12 IX 1872 r . o d pow iedź n e g a ty w n ą 28. A le n a w e t g d y b y n ie by ło tak ieg o orze
czenia, to i w te d y n ale ż a ło b y się porozum ieć z w łaściw ym p rz e ło żonym , g dyż w e d łu g ów czesnej p ra k ty k i S to lic y A p o sto lsk iej, za
k o n n icy z n a jd u ją c y się p rzy m u so w o poza domamii zak o n n y m i pod
leg ali w łaściw ej w ład zy zaikonnej, je śli w cześniej nie u zy sk ali d e
k r e tu sek u la ry z a cy jn e g o , lu b S to lica A p o sto lsk a nie uzależn iła ic h o d w ład z y o rd y n a riu sz a m ie jsc a 29.
Z in n y c h n a to m ia s t w ypow iedzi P i e t r z a k a w y n ik a, że o. S ę- k o w s k i nie b y ł g e n e ra łe m m aria n ó w , lecz ty lk o zwyikłym zak o n n ik ie m 30, co je s t w y ra ź n ie sprzeczne ze w sp o m n ian y m i w yżej jeg o in f o r m a c ja m i31. N a te sprzeczności in fo rm a c y jn e rzu ca p ew n e św ia
tło fa k t, że w y ra ź n e stw ie rd z e n ie o śm ie rci o. S ę k o w s k i e g o ja k o o sta tn ie g o g e n e ra ła i zam ieszczenie jego n azw isk a, w w y k azie g e n e ra łó w zak o n u p rzez P i e t r z a k a pochodzi z o k resu , w k tó ry m te n ż e n ie n a le ż a ł jeszcze ido s t o w a r z y s z e n i a d i e - c e z j a 1 n e g o s t a n i s ł a w i t ó w 32.
W o k re sie n a to m ia s t p ó źn iejszy m o p a n o w a n y id e ą k o n ty n u o w a n ia p ierw o tn eg o zak o n u m a ria n ó w i o rg a n izo w an ia w ty m celu s t o w a r z y s z e n i a s t a n i a ł a w i t t ó w n ie u z n ał ju ż o. S ę k o w s k i e g o za g e n e ra ła , lecz ty lk o za zw ykłego zak o n n ik a 33.
S tą d n a su w a się p rzy puszczenie, że in fo rm a c je P i e t r z a k a o ty m , iż o. S ę k o w s i k i n ie b y ł g e n e ra łe m za k o n u p o w sta ły n a j
p ra w d o p o d o b n ie j z p o b u d e k osobistych.
W in fo rm a c ja c h P i e t r z a k a n ie b r a k i d alszy ch sprzeczności.
P o d a je o n m ian o w icie n ic zy m n ie u d o k u m e n to w a n ą w iadom ość o r e 28 AAS, vod, 7, s. 149—150.
29 P o r. C ollectio in stru c tio n u m et declarationum pro Italiae R eg u la ri- bus suppressis, ed. P i u s a L a n g o g n e, R om ae 189(2; S. Cong. E pi- scoporum e t R eg u lariu m , In stru ctio n es e t fa cilitates 24 m a rtii 1903 m i- ssae ad Religiosas G alliarum C ongregationes, W: V e r m e e r s c h A., De religiosis in stitu tis et personis, t. II, ed. 4, B ruges, s. 300—301; M a- d i g a n J. M., T h e iuridical position o f R eligious dispersed b y civil g o ve rm en ts, an historico-iuridical discussion o f ecclesiastical legislation concerning th e R eligious (1750— 1939), R om ae 1055, s. 11 n.
30 A D SP, Z. III. 11. I, k. 195: L is t P ie trza k a do b iskupa P rzeźd ziec- kiego, 8 IX 1030: „ J a z O. S ękow skim n ie p o trak to w a łem w spraiwie m a ry a ń sk ie j ale z N ajdostojniejszym O. B e rn a rd em M a ry ą od K rzyża akitiualnym G en e ra łem Z ak o n u w r. 1909 gdym został p rz y ję ty m do Z a
konu i w szedłem doń w ielk im i d rzw iam i a nie p o dstępnie [...] W ie
d ział też X. M atulew icz, że popełnił w ielk i b łą d nie zwtracatjąc się do ak tu aln e g o O. G en e ra ła Z akonu ale do zw yczajnego O jca ja k im był w ów czas X. S ękow ski” ; L ist P ietrza ka do K u rii B isk u p ie j w Siedlcach, styczeń (nie m a daty) 1930, k. 91—02.
31 P i e t r z a k J. S., V enera lib is S erv u s Dei, dz. cyt., s. 187.
32 T am że, a 182.
M A DSP, Z. III. 11. I, k. 91: L ist P ietrza ka do K u rii B isk u p ie j w S ie
dlcach, sty cze ń (nde m a daty) 1930.
zy g n acji o. S ę k o w s k i e g o z u rz ę d u g e n e r a ła 34, m im o iż ja k ju ż pow iedziano, w y raźn ie stw ie rd z ił poprzednio, że o. S ę k o w s k i u m a rł w M a ria m p o lu w r. 1911 ja k o o s ta tn i g e n e ra ł zak o n u m a - ria n ó w 3S.
T y m czasem z różn y ch p rzekazów źró d ło w y ch w y n ik a, że o. S ę
kow ski p e łn ił u rz ą d g e n e ra ła o d chw ili w y b o ru , tj. o d 1893 r. aż do śm ierci, k tó ra n a stą p iło w 1911 r .36
N ie u d o k u m en to w an e , n ie d o k ła d n e i sprzeczne ze sobą w iadom ości p o d aw an e przez P i e t r z a k a nie m ogą w ięc stan o w ić p o d sta w y do ro zw iązan ia p rzed staw io n eg o .przez n a s w yżej p ro b le m u , czy o. P i e l a s i ń s k i b y ł o sta tn im g e n e ra łe m z ak o n u m aria n ó w , czy też nie. D latego ro z w ią z a n ia te j k w estii n a le ży szukać n a in n ej d rodze.
Z d e k re tó w S to licy A postolskiej w iadom o, że o sta te c z n a o dnow a zakonu m a ria n ó w m ia ła m iejsce w 1910 r . 37 P o le g a ła o n a n a za
m ia n ie ślubów u ro cz y sty ch n a p ro ste 38. W m iejsce d a w n y c h k o n s ty tu c ji w p ro w ad zo n o now e' k tó re zo stały ułożone zgodnie z zale
c e n iam i w y d an y m i p rz e z K o n g re g ację Bisikupów i Z ak o n n ik ó w 28 V I 1901 r .39 Z m ienione k o n sty tu c je zg ro m ad zen ia k sięży m a ria
34 T am że: „W iadom o boiwiem, że zostałem p rz y ję ty do Z ak o n u i o p ro- fesow any przez N a jipr ze w ieleb n ie jszego O. B e rn a rd a M arye od K rzyża P ielasińskiego św iętobliw ego G en e ra ła OO. M ary an ó w n a o n c z a s a k t u a l n e g o p o u stą p ie n iu O. W incentego M aryi od św. Jó z efa S ę
kow skiego w M aryam polu
35 P i e t r z a k J. S., V enera b ilis S e r v u s Dei, dz. cyt., s. 182.
36 A lb u m m o rto u ru m CMarianomum), R om ae 1961., s. 25: „10. IV. 1911.
D ies o b itu s Re v e re n d iss im i P a tris V i n c e n t i i Senkow aki (Senkus), P ra e p o siti G en eralis C ongregationis n o strae , q u i [...]. P o st m o rtem R eve- ren d issim i P a tris G en eralis Czesnas ab u ltim is et paucis P a trib u s in P ra ep o situ m G en e ra lem anno 1893 electus in hoc m u n e re u sq u e ad m o rte m p e rm a n s it” ; P er. E lenehus alphabetieus M arianorum ab in itio C ongregationis u sq u e ad ren o va tio n em , R om ae 1961, s. 48; R om ana seu K aunen., Positio super causae in tro d u ctio n e B eatificationis e t C anoni- zationis S e r v i Dei G eorgii M a tu le w ic z — M a tu leviciu s seu M atulaitis, Rom a 1965, s. 5, 21, 91; S y d r y S. M., C zcigodny Sługa B oży O. S ta n i
sław od Jezu sa M aryi P a p czy ń sk i i Jego dzieło w św ietle d o k u m e n tó w , W arszaw a 193)7, s. 284; T o t o r a i t i s J., Z a k o n M arianów 1864—1909, S to ck b rid g e 1962, s. 48.
37 D ek ret za tw ierd za ją cy o dnow iony za k o n m aria n ó w i jego zre fo r
m o w a n e k o n s ty tu c je , 28 X I 1910, W: Oanstiltiultiones C ongregationis C le- rio aru m Regiulariium M a ria n o ru m sufo tiitulo Im m a c u la ta e C onceptionis B eatissim ae V irg in is M ariae, R om ae 1930, s. 366—1367; ADSP, Z. III. 7.
I: R e k s k r y p t K ongregacji dla S p ra w Z a ko n n yc h , 25 IV 1928.
38 Tam że.
39 N orm ae (28 iu n ii 190:1) secu n d u m quas S. Congr. E piscoporum et R eg u la riu m procedere solet in appróbandis n o vis In s titu tis v o to ru m s im p lid u m , W: S c h a e f e r Т., De religiosis ad n o rm a m Codicis Iu ris C anonici, ed. IV, R om a 1947, s. 1103—lil35.
n ó w zo stały o state czn ie zatw ierd zo n e w 1930 r .40 Z re s k r y p tu K on
g re g a c ji p rze słan eg o b isk u p o w i P r z e ź d z i e c k i e m u 41, dow ia
d u je m y się, że zakon m a ria n ó w od 28 X I 1910 r. p rz e sta ł istn ieć w d a w n e j form ie, tj. ja k o O r d o o ślu b a c h u ro c z y s ty c h 42.
S k o ro w ięc o. P i e l a s i ń s k i n ie w łączył się w n u r t odnow y zak o n u i skoro p rz y tej odnow ie pom in ięto go zu pełnie m ilcze
niem , a d a w n y zakon p rz e sta ł istn ieć od r. 1910 43, to w b re w tw ie r
dzeniom P i e t r z a k a oraiz jego zw olenników , ja k rów nież in n y c h p rzeciw n ik ó w odnow y zak o n u m a ria n ó w w y n ik a, że w cza
sie od 1910 do 1914 r. o. P i e l a s i ń s k i n ie m ógł być g e n e ra łe m zak o n u m arian ó w .
Z a b ezp o d staw n e n ależ y ró w n ież uznać tw ie rd zen ie, że o. P i e- l a s i ń s k i b y ł g e n e ra łe m zak o n u m a ria n ó w w czasie od 1898 do 1911 r. A ito z tego w zg lęd u że o. P i e 1 a s i ń s!k i an i bezpośrednio p rz e d o dnow ą zakonu, an i po n iej n ie m ógł b yć g e n erałem , gdyż ja k ju ż w yżej pow iedziano, o sta tn im g e n e ra łe m p rzed odnow ą b y ł o. S ę k o w s k i , k tó ry p e łn ił sw ój u rz ą d tak że i po odnow ie za
k o n u do 1911 r. tj. aż do sw ej ś m ie r c i44. B ezpośrednio zaś po nim u rz ą d te n o b ją ł ks. M a t u l e w i c z, k tó ry ja k o g e n e ra ł rząd ził o d n o w io n y m zakonem do ro k u 1927. F u n k c ję tę sp ra w o w a ł n a w e t ja k o b isk u p w ileń sk i i w iz y ta to r ap o sto lsk i n a L itw ie 45.
R ów nież i S tolica A p o sto lsk a po p rz e p ro w a d ze n iu d o k ład n y ch i w n ik liw y c h b a d a ń n ie u z n ała o. P i e l a s i ń s k i e g o za ge
40 AGM, D ocum enta ren o v atio n is: D ecretum approbationis C o n stitu - tio n u m , 27 I 1930.
41 A DSP, Z. III. 7. I: R e s k r y p t K ongregacji dla Sp ra w Z a ko n n yc h , 25 IV 1928.
42 T am że: „1) C um D ecreto huius S. C ongregationis sub N. 3544/09, u t ex euisdem te n o re p a te t, v êtu s C ongregatio CC. RR. M a ria n o ru m in In s titu tu m v o to ru m siimplicdium sit tra n sfo rm a ta , n u llu m esse potest dulbiuim q uin ilia, suib antiqiua fo rm a O rdinis v o torum sollem nium cum su a R eguła C onstitu tio n ib u sq u e, d esiv erit esse a die, quo d ictum D ecre
tu m f u it p ram u lg atu m , i. e. a die 28 N ovem bris 1910.
2) T ra n sfo rm a tio ta m e n p ra e d ic ta O rdinis M a ria n o ru m non ita est concipienda ac si novum aiiq u o d d istin ctu m om nio In stitu tu m in eius locum a S an cta S ede esset fundatium , u t in litte ris Amplitiudinis T uae Viidetur in sin u ari. P ra e fa tu m enim D ecretum no n de nova Congre gatio- n e c re an d a agit, sed de p rovidendo u lte rio ri su b sisten tiae ac c o n tin u a tion! eiusdem M a ria n o ru m Instiituti, quod, ob iniquas tem p o ru m condi- tiones, tu n c fe re p e n itu s fra c tu m e ra t. H unc in finem , resp e etu habito ad te m p o ru m locorum que c irc u m sta n tia s, haec S acra C ongregatio p e r idem D ecretum p ro Instiibuito M a ria n o ru m v o ta sollem nia co m m u tav it in sim plicia a tq u e a n tiq u a s eius C o nstitutiones oppo rtu n e accom odavit.
T ra n sfo rm a tu m ig itu r In s titu tu m M a ria n o ru m est lég itim a co n tin u a- tio , in n o v a quidem fo rm a, eiusdem jurid ice v e te ris O rdinis M ariano
ru m , saeculo X V II fu n d a ti”.
43 Tam że.
44 Por. odnośnik 36.
45 A lb u m m o rtu o ru m , dz. c y t, s. 5—6; R om ana seu K aunen, dz. cyt., s. 5, 8, 92: S y d r y S. M., dz. cyt., s. 23*7; AAS 59 (1967) 812.
n e ra ła , lecz p o tra k to w a ła go ja k o zak o n n ik a pozbaw ionego w szel
kich p ra w zak o n n y ch 46. S tą d też w szy stk ie a k ty p ra w n e d okonane przez o. P i e l a s i ń s k i e g o z o stały przez S tolicę A postolską u z n an e za n iew aż n e i n ie istn ie ją c e 47.
Z resztą poza in fo rm a c ja m i P i e t r z a k a n ie zn am y innego źró d ła k tó re m ogłoby stan o w ić p o d sta w ę do p rz y ję c ia tw ie rd z e n ia , że o. P i e l a s i ń s k i b y ł k ie d y k o lw iek g e n e ra łe m za k o n u m a- rianów .
P i e t r z a k nie ty lk o u trz y m u je , że o. P i e l a s i ń s k i b y ł o sta tn im g e n e ra łe m zak o n u m a rian ó w , ale rów nież n a zy w a go o d n o w icielem tegoż z a k o n u 48. I to tw ie rd z e n ie , podobnie ja k w iele in n y ch , n ie o p iera się n a ż a d n y m p rzek a zie źródłow ym .
P i e t r z a k , a za n im in n i tw ie rd z ą też, że o. P i e l a s i ń s k i nie ty lk o b y ł g e n e ra łe m , ale u z y sk a ł n a w e t od a rc y b isk u p a P o- p i e l ą sp e c jaln e u p ra w n ie n ia z a k o n n e 49. R ów nież i te m u tw ie r
d ze n iu n ie m ożna dać w ia ry , gdyż ja k w y k aza liśm y w yżej rela c je P i e t r z a k a są nieścisłe, a w w ie lu m iejscach n a w e t ze sobą sprzeczne. N ależy zaznaczyć, że g d y b y o. P i e l a s i ń s k i p o sia
d a ł teg o ro d z a ju u p ra w n ie n ia i b y ł g e n e ra łe m zak o n u m aria n ó w , to b isk u p R u s z k i e w i c z , po lecając S to licy A postolskiej odnow ę za k o n u oraz re la c jo n u ją c jeg o sta n fa k ty c z n y i p ra w n y , p ra w d o p o dobnie n ie om ieszkałby w spom nieć i o o. P i e l a s i ń s k i m .
N a koniec w y d a je się w ręcz n iep ra w d o p o d o b n e , by zw olennicy d aw nego zak o n u m a ria n ó w p o siad ali d o k u m e n ty stw ie rd z a ją ce tego ro d z a ju u p ra w n ie n ia p rz y p isy w a n e o. P i e l a s i ń s k i e m u . G d y by bow iem ta k o w e d o k u m e n ty istn ia ły to zap ew n e w y k o rz y sta - noby je w celu w y k a z a n ia p rz y n a jm n ie j p e w n y ch p o d sta w dla p o p arc ia za rzu tó w w y su w a n y c h p rze ciw k o p rzep ro w ad zo n e j odno
w ie zak o n u m a ria n ó w .
B iorąc pod u w a g ę pow yższe a rg u m e n ty trz e b a stw ierd zić, że w b re w niczym n ie p o p a rte j o p in ii o. P i e l a s i ń s k i n ie był ani g e n e ra łe m zakonu, an i też n ie p o siad a ł żad n y c h sp e c ja ln y c h u p r a w nień. Ż ad n e bow iem zn an e dotychczas p rzek a zy źródłow e ani słow em nie w sp o m in ają o ty m , że o. P i e l a s i ń s k i b y ł k ie d y k o lw iek g e n e ra łe m i od n o w icielem zak o n u m aria n ó w .
48 ACRIS, S. 26.
47 ADSP. Z. III. 7. I: R e s k r y p t K ongregacji dla S p ra w Z a ko n n yc h , 25 IV 1928.
48 P i e t r z a k J. S., V enerabilis S erv u s Dei, dz. cyt., s. 187.
49 ADPS, Z. III. 7. I: L ist P ie trza k a do b isku p a P rzeżdzieckiego, 11 X 1927; Z i m o r o w i c z S., art. cyt., s. 235; M u n i a k J., O. B e r
nard od K rzy ża P ielasiński, dz. cyt., s. 88—89.
f — P ra w o K a n o n ic z n e
2. Stan praw ny o. Bernarda P ielasińskiego
P rzeciw n icy odnow ionego z ak o n u m arian ó w , ja k już w spom nie
liśm y w yżej, u trz y m u ją iż w czasie odnow y zakonu o raz w okresie z a ła tw ia n ia w szelkich fo rm aln o ści zarów no z e S tolicą A postolską, ja k i z b isk u p a m i w Polsce, oprócz o. P i e l a s i ń s k i e g o , żyło jeszcze w K ró le stw ie P o lsk im i po za je g o g ra n ic a m i o k o ł o d w u d z i e s t u i n n y c h b i a ł y c h m a r i a n ó w , czyli członków za
k o n u sp rzed 1909— 1910 r. R zekom o cieszyli się o n i w szelkim i u p r a w n ie n ia m i zak o n n y m i, g dyż n ie zostali se k u lary zo w an i.
Z tego w zględu, że n a jw ię c e j tru d n o śc i w ro zw iąz an iu pow yż
szego p ro b le m u w iąże się z osobą o. P i e l a s i ń s k i e g o , z a j
m iem y się n a jp ie rw o m ów ieniem je g o s ta n u p raw n eg o w sto su n k u do z a k o n u m arian ó w .
W ed łu g w y k a z u d u c h o w ień stw a d iecezjaln eg o i zakonnego a rc h i
diecezji w arsz a w sk ie j o. P i e l a s i ń s k i żył jeszcze w ro k u 1909, a w ięc w ty m o kresie, w k tó ry m do k o n y w ało się o d ro d zen ie i p rz e k sz ta łc e n ie zakonu m a r ia n ó w 50. O. P i e l a s i ń s k i u m a rł w Gó
rze K a lw a rii 19 IV 1914 r.51.* C zy tam y o ty m w W iadom ościach A rc h id ie c e zja ln y ch W a rsza w sk ic h z tego ro k u : „D nia 19 k w ie tn ia 1914 r. zm a rł w G órze K a lw a ry i pod W arszaw ą śp. iks. B e rn a rd P i e l a s i ń s k i , z zak o n u X X . M a ry a n ó w ” 52.
N asu w a się w ięc p y ta n ie , czy o. S ę k o w s k i i ks. M a t u l e - w i c z, k tó rz y z ab ieg ali o o d n o w ę i o u trz y m a n ie zakonu oraz bi
sk u p i, k tó rz y do tej odnow y się p rzyczynili, m ogli pom inąć, o. P i e l a s i ń s k i e g o , g d y b y te n b y ł p e łn o p ra w n y m członkiem zakonu, a d o tego i g en e rałe m ? Czy to m ożliw e, by ta k w iele osób n ic o ty m n ie w iedziało, m im o że z ra c ji sw ego u rz ę d u i pełn io n y c h fu n k c ji było do tego w p ew ien, choćby ogólny sposób zobo
w iązanych?
P ro b le m te n zasłu g u je n a u w ag ę ró w n ież i z tego w zględu, że od jego w y św ie tle n ia i ro zw iąz an ia zależy u w o ln ie n ie od w ielu n iesłu szn y ch zarz u tó w sk ie ro w a n y c h przeciw ko a rc y b isk u p o w i J e rz e m u M atulew iczow i, o. W in cen tem u S ę k o w s k i e m u oraz in n y m członkom zg ro m ad z en ia m aria n ó w .
O. B e rn a rd P i e l a s i ń s k i u ro d ził się w C h yżynach n ied alek o M ińska M azow ieckiego d n ia 28 V 1832 r . Do zak o n u m a ria n ó w w&tąpił w r. 1852 iw S k ó rcu 'koło S iedlec, gdzie też w 1858 x. 'Otrzy
m a ł św ięcen ia k ap ła ń sk ie . W cz te ry la ta później, tj. w ro k u 1862 w y b ra n o go na zastęp cę m a g istra n o w ic ja tu 53. P odczas k a s a ty za
k o n u w 1864 r. razem z in n y m i czło n k am i d o m u skórzeckiego, 50 P or. E lenchus V arsaviensis 1909, s. 51.
51 W iadom ości A rchidiecezjalne W arszaw skie (cyt. d a le j: WAW), 4 (1914) 145— 147; E lenchus V arsaviensis 1914, s. 87.
52 WAW 4 (1914) 145.
'3 Tamże, s. 145.
w k tó ry m o. P i e l a s i ń s k i p rz e b y w a ł i s p e łn ia ł obow iązek k az
n o d ziei 54, z o stał p rzez rz ą d c a rs k i p rz ew iez io n y do k la s z to ru w M a ria m p o lu 55. K la sz to r te n o puścił po k ilk u le tn im w n im po
bycie 56. N ie w iem y d o k ła d n ie co go skłoniło do opuszczenia w spo
m n ia n e g o k la sz to ru , w y co fa n ia się z życia zak o n n eg o i p rz e n ie sien ia się do G óry K a lw a r ii57.
W ed łu g u stn e j r e la c ji s. A n to n in y ze zg ro m a d z e n ia sió str m iło sie rd z ia św . W in cen teg o a P a u lo , k tó ra p ra c o w a ła w G órze K a l
w a rii w p rz y tu łk u d la starcó w , gdzie w ty m czasie o. P i e l a s i ń s k i był k a p e la n e m , je g o k u z y n ks. B r a u l i ń s k i ta m te j
szy proboszcz n a m ó w ił go do o sied len ia się w te j m iejscow ości.
O. P i e l a s i ń s k i w y c o fał się ró w n ież z życia w spólnego ze w zg lęd u n a sła b e zdrow ie. W czasie p o b y tu w G órze K a lw a rii po
m a g a ł sw em u k u z y n o w i ks. B r a u l i ń s k i e m u w p ra c y d u szp a
ste rsk ie j w p a ra fii, a będąc poza dom em z a k o n n y m n ie u trz y m y w ał ża d n y c h k o n ta k tó w z p rzeło żo n y m i 58.
W ed łu g zaś ów czesnego p ra w a kościelnego i p ra k ty k i S to licy A p o sto lsk iej sto so w a n ej w obec ro zp ro szo n y ch zak o n n ik ó w , o. P i e l a s i ń s k i p o w in ien b y ł się k o n ta k to w a ć ze sw oim i p rzełożony
m i 59. M ożna n a to m ia s t p rz y ją ć za pew ne, że o. P i e l a s i ń s k i op u szczając k la sz to r w M ariam p o lu , u czy n ił to w p o ro zu m ie n iu ze sw o im i p rzeło żo n y m i i o d n o śn y m i b isk u p a m i. P rzy czy n y opuszcze
n ia k la sz to ru m a ria m p o lsk ie g o n a le ż y się doszukiw ać w tru d n y c h w a ru n k a c h m ieszk an io w y c h tam że p a n u ją c y c h . Z m u szały one w ie
lu do w y co fan ia się ze w sp ó ln o ty zak o n n ej 60.
A le n a w e t tru d n e w a ru n k i m ieszk an io w e i m a te ria ln e w ż a d e n sposób n ie u p ra w n ia ły do zre zy g n o w an ia z życia zak o n n eg o i o p u -
54 E lenchus a lp h a b eticu s M arianorum , dz. cyt., s. 43.
“ T o t o r a i t i s J., dz. cyt., s. 7.
56 T am że, s. 32.
57 T o t o r a i t i s J., dz. cyt., s. 32; C lerus D ioecesis S ejn en sis seu- A u g u sto v ien sis pro anno D om ini 1876, s. 34; O. B ielasińskiego nie m a ju ż w w ykazie duch o w ień stw a diecezjalnego i zakonnego diecezji s e j
n e ń sk ie j w 1877 r., P or. C lerus Diocesis S ejn en sis seu A u g u sto v ien sis 1877.
58 AGM , L itte ra e se rie s 1° BRO—B U B : B ro n ik o w sk i ad R ek la itis, 6 I I 1928; „Z re la c ji te j sio stry w yn io słem ja k n ajlep sze p ojęcie o s ta ru sz k u P ielasiń sk im , że je śli w ycofał się z życia w spólnego w M a rja m - p o lu (± 1869) to p o d w pływ em słabego zd ro w ia i naimowy sw ego k u zy n a proboszcza w G órze K a lw a rji ks. B raulińskiego, k tó ry m ia ł z niego w ielk ą w ygodę w p ra c y p a ra fia ln e j B ro n ik o w sk i ad R ek la itis, 30 IV 1830; A C R IS, S. 26; T o t o r a i t i s J.,, dz. cyt. s. 43.
59 P o r. Collectio in stru c tio n u m et d eclarationum pro Italiae R egula- rib u s suppressis, dz. c y t , s. 7—8; M a d i g a n J. M., dz. c y t , s. 16—tl7, 38—53; B a r J., Z a k o n n ik poza kla szto re m , P olo n ia S a c ra 10 (1958) n r 2, s. 119— 121.
M K a ł o w s k i J., S k u tk i k a s a ty z 1864 r. dla za k o n u m arianów , P ra w o K anoniczne 20 (1977) n r 3—4, s. 131— 138.
szczenią m u ró w k la s z to r n y c h 61. C hodzi tu oczyw iście o sam ow olne w y stą p ie n ie , czy sz u k a n ie p ra c y poza o b rę b em k la sz to ru .62. Za sa
m ow olne bow iem opuszczenie k la sz to ru n a w e t w o k resie szcze
gólnie ciężkim dla zakonników , ja k im b y ł w iek X IX , z a k o n n ik za
c iąg ał k a ry kościelne 63. W y jątk o w o je d n a k tru d n e w a ru n k i m ogły stan o w ić przy czy n ę łatw iejszeg o u z y sk a n ia se k u la ry z a cji w ieczy
stej.
P rz e b y w a ją c y poza k la sz to re m o. P i e l a s i ń s k i nie b ra ł też u d z ia łu w w yborze o. S ę k o w s k i e g o n a przełożonego d om u za
konnego i jed n o cześn ie n a g e n e ra ła zakonu, gdyż cały zakon m a - ria n ó w sk u p ia ł się w ów czas w M a ria m p o lu 64.
Z listu , sk iero w an eg o do b isk u p a W ierzbow skiego po w yborze o. S ę k o w s k i e g o n a przełożonego dom u zakonnego, w y n ik a w y raźn ie , że w y b o rcy u w aża li się za je d y n y c h p rz ed staw icieli zako
n u 65. C zyżby w ięc o ta k w ażn y m w y d a rz e n iu zak o n n y m nie po
w iadom iono o. P i e l a s i ń s k i e g o , lu b nic o n im nie w iedziano, alb o nie chciano go pow iadom ić?
W y d aje się, że ta k ie tłu m aczen ie fa k tu n ie w zięcia przez o. P i e- l a s i ń s k i e g o u d ziału w w y b o rac h g e n e ra ła b y ło b y zb y t u p ro szczone, gdyż nie ro zw iązy w ało b y w ątp liw o ści co do s ta n u p ra w
61 Por. C ollectio in stru c tio n u m e t d eclarationum pro Italiae regularibus suppressis, dz. cyt., s. 2—8; Ba r . J., art. cyt., s, 119—121.
62 Tamże.
63 Archivo Segreto Vaticano (cyt. dalej: ASV), Congregazione dei Vescovi e Regolari, Sezione R egolari (cyt. dalej: Sez. Reg.) 1868, busta:
Gennaio — Aprile; Sez. Reg., 1871, busta: Marżo — Giugno; Sez Reg., 1873, busta: Gennaio— Marżo i A prile— Luglio; ASV, R egestra R eg u - la riu m (cyt. dalej: Reg. Reg.), voL 273 (brak paginacji); Reg. Reg., vol.
291 (brak paginacji); Reg. Reg., vol. 298 (brak paginacji); ASV. R egestra E piscoporum (cyt. dalej: Reg. Episc.), vol. 301, k. 120; A n g e l u s a SS.
C o r d e , M anuale iu ris co m m u n is reg u la riu m et specialis C a rm elitarum D iscalceatorum , t. I., Gandae 1899, s. 204—211; P h i l i p p u s de A n g e l i s, P raelectiones Iu ris C anonici ad m e th o d u m D ecretalium Gregorii I X exactae, t. I, pars II, Pardsiis 1877, s. 125—126; M o e c c h e g i a n i R. P., lu risp ru d e n tia ecclesiastica, t. I, Quaracchi 1904, s. 3—132; V e r- m e e r s c h A., dz. cyt., 285-—287; Z i t e l l i - S o l i e r i , A paratus seu c o m p e n d iu m iu ris ecclesiastici in u su m episcoporum et sacerdotum , pars I, Romae 1909, s. 447; S m d t h M. T., T h e penal law fo r Religious, Washington 1935, s. 21—84; R e e s n e r A. J., A postates and fu g itiv e s fr o m religious In stitu te s, Washington 1942; B o u i x D., T ra cta tu s de iure regularium , t. II, ed. 2, Parisiis 1867, s. 478—480; G u r z o A., De apostasia a R eligione e t de fuga, Claudipoli 1943, s. 53—66.
M AGM, Historia Congregationis, W yp is z A k ta K la szto ru etatow ego w M aryam polu X X M aryanów , L itt. X 5~° N = 4 , P etitio u t eppus elec- tio n e s sac. S ę k o w s k i V inc. ad m u n u s P raepositi C ongregationis M aria- n o ru m co n firm et, 22 XI 1892; ACRIS, S. 26; A G M , Litterae series 1°
BRO — BUB: B ro n ik o w sk i ad R ek la itis, 30 IV 1928.
65 Por. AGM, Historia Congregationis. W yp is z A k ta kla szto ru eta to w ego w M aryam polu X X M aryanów . L itt. X 5~° N = 4.
nego o. P i e l a s i ń s k i e g o . A m oże o. P i e l a s i ń s k i po opuszczeniu k la sz to ru w M a ria m p o lu u tra c ił sw e u p ra w n ie n ia za
konne.
W szystko w sk a z u je n a to że, o. B e rn a rd P i e l a s i ń s k i b y ł se k u lary zo w a n y . P rz e m a w ia ją za ty m d o k u m e n ty pochodzące z czasu, zarów no p rzed , ja k i po odnow ie zak o n u 66. Z a se k u la ry - zow anego o raz pozbaw ionego g łosu czynnego i b ie rn eg o u w aża go p rz y n a jm n ie j p o śre d n io o. S ę k o w s k i , k tó ry w e w sp o m n ian ej pro śb ie do S to licy A p o sto lsk iej z 20 V II 1909 r. pisze o sobie, że z całego zak o n u po zo stał ty lk o on s a m 67. S tw ie rd z e n ia tego nie n e g u je a n i b isk u p se jn e ń sk i 68, an i b isk u p m o h y lew sk i 69, a n i w ik a riu sz g e n e ra ln y i su fra g a n a rc h id ie cezji 'v a rsz a w sk ie j, b isk u p R u s z k i e w i c z 70.
N ie d a się w ięc p rz y ją ć , b y w szyscy w yżej w y m ien ien i rząd cy diecezji, p o p ie ra ją c p ro śb y sk ie ro w an e do S tolicy A postolskiej w sp ra w ie o d now y zak o n u , nic n ie w iedzieli lu b n ie chcieli w ie
dzieć o o. P i e l a s i ń s k i m , p rz e b y w a ją cy m w m iejscow ości poło
żonej zaledw ie 40 ,km od W arszaw y .
Ze w zględu zarów no n a w ag ę sp raw y , ja k i ze w zg lęd u n a a d re sa ta , w y d a je się rzeczą ab so lu tn ie n iem o żliw ą, by św iadom ie nie zaliczono o. P ielasiń sk ieg o w poczet p e łn o p ra w n y c h z akonników , g d y b y ten u p ra w n ie n ia zak o n n e rzeczyw iście p osiadał. T ru d n o te ż posądzać z a in te re so w an y c h o dnow ą bisk u p ó w , iż przez sy m p a tię d la ks. M a t u l e w i c z a i z e w zg lęd u n a jeg o lite w sk ie pochodzenie, b łę d n ie in fo rm o w a li S tolicę A postolską, ry z y k u ją c n a ra ż e n ie a k tu
M ACRIS, S. 26: P. S ę k o w sk i, P raepositi G eneralis C ongregationis CC.RR. M iarianorum supplices preces [...], u t de uterio re su b sisten tia C ongregationis p ro v id ere d ig n etu r, 20 VII 1909 et 7 VIII 1910; R ecursus ad S a n cta m S ed e m , Sacerd. Georgii M a tu le w ic z in causa renovationis C ongregationis CC .RR. M arianorum , 30 VII 1909; L ittera e co m m en d a - titia e O rdinarii V a rsa vien sis, 16 VII 1009 et 15 I 1910; L itte ra e co m m en - datitia e O rdinarii de S eyn a , 22 X 1909 et 10 I 1910; L itte ra e co m m en d a - titia e O rdinarii M ohiloviensis, 16 IV 1910; M a t u l e w i c z G., B rev is In fo rm a tio de origine et sta tu In s titu ti M ariani sub titu lo Im m a c u la ta e C onceptionis B eatissim ae V irg in is Mariae. (1910); AGM, Documenta re
novationis: A c tu s aggregationis n o vo ru m sodalium CC.RR. M arianorum ad no rm a m dispositionis, S. Congr. de Religiosis, 29 VIII 19<09; ADSP, Z. III. 7. I: R e s k r y p t K ongregacji dla S p ra w Z a ko n n yc h , 25 IV 1928.
67 ACRIS, S. 26.
68 ACRIS, S. 26: L itte ra e co m m en d a titia e O rdinarii de S ey n a , 22X 1909 et 10 I 1910.
69 ACRIS, S. 26: L itte ra e co m m en d a titia e O rdinarii M ohiloviensis, 16 IV 1910.
70 ACRIS, S. 26: L itte ra e co m m en d a titia e O rdinarii V arsaviensis, 16 VII 1909 et 15 I 1910; AGM, Documenta renovationis: A ctu s aggrega
tionis n o vo ru m sodalium CC. R R. M arianorum ad no rm a m dispositionis.
S. Congr. de R eligiosis, 29 VIII 1909.
p raw n eg o n a n ie w a ż n o ś ć 71, a ty m sam ym w y sta w ia ją c się na zaciągnięcie b ard zo su ro w y c h k a r k ościelnych 72.
S k o ro w ięc a u to ry ta ty w n e osoby z a in te re so w an e o d n o w ą zak o n u p o m in ęły o. P i e l a s i ń s i k i e g o , to m u siały m ieć k u te m u ja k ie ś p o d sta w y p raw n e.
S ta n p ra w n y o. P ielasiń sk ieg o , jego sto su n ek do zak o n u m a ria n ó w o ra z k o n tro w e rs y jn ą dotychczas sp ra w ę pom inięcia go przy p rz e p ro w a d ze n iu odnow y, n a jle p ie j n a św ie tla i ro zw iązu je upo w aż
n ien ie, k tó re K o n g re g a c ja dla N ad zw y czajn y ch S p ra w K ościoła o raz K o n g re g a c ja B isk u p ó w i Z ak o n n ik ó w n a d a ły w 1879 r. a d m in is tra to ro w i ap o sto lsk iem u arc h id ie c ez ji w a rszaw sk iej — ks. A n to n iem u S o t k i e w i c z o w i 73. N a m ocy tego u p o w ażn ien ia w szyscy z ak o n n icy p rz e b y w a ją c y n a te r e n ie a rch id iecezji w arszaw sk iej (b y ło ich 106), zostali zw olnieni od ślu b u u b ó stw a i p o słu sze ń stw a w zględem p rzełożonych zak o n n y ch . P o słu szeń stw o przeło żo n y m zak o n n y m m iało za stąp ić posłu szeń stw o b isk u p o w i n a m ocy złożonego d aw n eg o ślu b u . Pozw olono im tak że zm ienić h a b it zak o n n y n a su
ta n n ę . Z godnie zaś z ty m ro zp o rząd zen iem i p ra k ty k ą S tolicy A po
sto lsk ie j p o tw ie rd z o n ą p rz ez sp e c ja ln ie w y d a n ą in s tru k c ję d la P o l
ski, zw o ln ien ie zak o n n ik ó w od ślu b u u b ó stw a i p o słu szeń stw a oraz uzależn ien ie ich od w ład zy o rd y n a riu sz a m iejsca, było ró w noznacz
n e z o trz y m a n ie m przez n ic h d e k re tu se k u la ry z a cji w ie c z y s te j74.
3. P roblem „dw udziestu m arianów ” rzekom o żyjących w czasie odnow y
J a k w y ja śn iliśm y w yżej o. P i e l a s i ń s k i n ie b y ł g e n e ra łe m za k o n u m arian ó w , an i p e łn o p ra w n y m jego członkiem . P ozostaje n a m te ra z zająć się op in ią tych, k tó rz y u trz y m u ją , że w r. 1909 oprócz o. P i e l a s i ń s k i e g o żyło jeszcze o k o ł o d w u d z i e s t u m a r i a n ó w . P isa ł o ty m n ie d a w n o ks. S ta n isła w Z i m o r o - w i c z 75 a ta k ż e M a ria W e r n e r w m o n o g rafii o o. H onoracie K o źm iń sk im 76.
Z a g ad n ie n ie obecnie ro z p a try w a n e da się sprow adzić głów nie do dw óch p y ta ń , m ian o w icie czy rzeczyw iście w czasie p rz e p ro
71 C. 20, 28, X , I, 3; c. 6, X , II, 30; S a n t i F., P raelectiones iuris ca
nonici, t. I. R a tisb o n a e 1886, s. 28; A ich n er S., C om p en d iu m iuris ecclesiastici, ed. 11, B rix in a e 191'1, s. 25—26.
72 C. 3, 15, 20, 28, X , I, 3; c. 6, X , II, 30.
73 P or. K a ł o w s k i J., U praw nienia nad za k o n a m i udzielone b isk u p om p rze z S tolicę A p o sto lską po 1864 r., Praiwo K anoniczne 20 C1977) n r 1—2, s. 137—148.
•* Tam że.
75 Z i m o r o w i c z S., ant. cyit., s. 235 n.
71 W e r n e r M., dz. c y t , s. 388.
w ad zan ia odn o w y zak o n u żyło jeszcze o w y ch „d w u d ziestu m a ria - n ó w ”, a jeśli ta k , to ja k i b y ł ich sta n p ra w n y ?
N iek tó rz y zw olennicy p ie rw o tn e g o z a k o n u m arian ó w , k r y ty k u jący jego odnow ę, w y m ie n ia ją n a z w isk a d a w n y c h ojców , k tó rzy m ieli być p e łn o p ra w n y m i zak o n n ik am i, a k tó ry c h n ie p o w iad o m iono o m a ją c y m się dokonać akcie o d now y i zm ian y s tr u k tu r y p ra w n e j z a k o n u 77. N a p o p arcie te j o p in ii p rz y ta c z a się n a w e t fa k t, że żad en z w y m ien io n y ch ojców n ie s ta ra ł się o e k sk la u stra c ję , ani o se k u la ry z a c ję 78.
P rz e d e w szy stk im , co się tyczy liczby m a ria n ó w ży jący ch w cza
sie odnow y zakonu, trz e b a stw ierd zić, że ci sam i au to rz y , k tó rzy m ów ią o „d w u d ziestu m a ria n a c h ” ży jący ch jeszcze w ty m czasie, w y m ie n ia ją im ie n n ie ty lk o dziew ięciu lu b dziesięciu. N igdzie n a to m iast nie zaznaczają, sk ą d czerpią sw e w iadom ości o dziesięciu lub je d e n a s tu pozostałych.
N a stę p n ie n ie je s t p ra w d ą , że żad en z d a w n y c h m a ria n ó w nie z w ra c a ł się do S to licy A p o sto lsk iej z p ro śb ą o se k u la ry z a cję . Do
w odów bo w iem p o tw ie rd z a ją cy c h fa k t, że n ie k tó rz y z d a w n y ch m a ria n ó w zw raca li się za p o śred n ictw em o d nośnych o rd y n a riu sz y do S to licy A p o sto lsk iej o se k u la ry z a cję , d o sta rc z a ją n a m d o k u m e n ty zn alezione w A rc h iw u m W a ty k a ń s k im 79, a ta k ż e k a ta lo g i d u ch o w ie ń stw a d iecezjaln eg o i zakonnego ró żn y ch diecezji 80.
Z p ro śb ą o se k u la ry z a cję z w racali się w ła śn ie ci m a ria n ie , k tó rzy żyli jeszcze po ro k u 1909 i d lateg o n ie u w zg lęd n io n o ich przy o dnow ie, gdyż o d przeszło trz y d z ie stu la t b y li se k u la ry z o w a n i i p rz e b y w a li poza zak o n em 81. Nic ic h z zak o n em n ie w iązało, gdyż u tra c ili w szelkie u p ra w n ie n ia zak o n n e i zo stali in k a rd y n o w a n i do różnych d ie c e z ji82.
Z go d n ie z p a n u ją c y m i w ów czas z a sad am i zw o ln ien ia od obow iąz
k u życia zakonnego, m o g ły n a z ak o n n ik a c h se k u la ry z o w a n y ch cią
żyć je d y n ie n ie k tó re obow iązki w y n ik a ją c e ze złożonej d aw n ie j p ro fesji zak o n n ej 83.
77 Por. odnośnik 6.
78 Z i m o r o w i c z S., a rt. cyt., s. 236—238; P or. odnośnik 6.
79 ASV. S a c ra C ongregazione dei V escovi e R egolari, Sezione V escovi (cyt. d alej: Sez. Vesc.) 1878, b u sta : L uglio (L ublino-M arianisti); Sez. Reg.
1877, b u sta : Giiiugno—D icem bre (M arianisti—Polonia).
80 E lenchus Varsaviensis 1881, s. 29; Catalogus ecclesiarum et u tr iu s - que cleri ta m saecularis q uam regtdaris Dioecesis L u b lin en sis (cyt. dalej:
C atalogus L ublm iensis) p ro anno D om ini 1907, s. 88; E lenchus o m n iu m ecclesiarum et u n iv e rsi cleri Dioecesis V iln e n sis (cyt. d alej: E lenchus V ilnensis) pro anno D om ini 1909, s. 143.
81 Por. odnośnik 79, 80.
82 Tam że.
83 P i o n t e k C., De indulto exclaustrationis nec non saecularizationis, W ashington 1925, s. 7; W e r n z F., Ius Decretalium, t. III, p a rs II.
ed. 2, R om ae 1908, s. 380—381; A i c h n e r S., dz. cyt., s. 496— 497;
B o u i x D., dz. cyt., s. 489—411; M a d i g a n J. M., dz. cyt., s. 15;
