1
SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI
l./l. Relacja
l/2.Dokumenty(sensu stricte) dotyczące osoby relatora 1/3.Inne materiały dokumentacyjne dotyczące delatora II. Materiały uzupełniające relację
III/1 .Materiały dotyczące rodziny relatora — - III/2.Materiały dotyczące ogóln ie okresu sprzed 1939 r.
III/3.Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) III/4.Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r.
III/5.Inne , . . . v r .
IV . Korespondencja — -
V . Nazw iskow e karty inform acyjne : V I. Fotografie
2
3
/
D Y L E W S K I E D M U N D ps. "Jastrząb, "E d yl", instruktor do specjalnych poruczeń ko-
"Szm aragdow y R ó j" w Gdyni.
Ur. 21.08.1912 r. w Bergkamen (N iem cy). W 1920 r. przyjechał z rodzicam i do T o runia. T u w latach 1920-1926 uczył się w szkole powszechnej nr 4 przy ul. Sienkiew i
cza, a następnie w Szkole Handlowej. W 1929 r. podjął pracę zarobkow ą u adwokata i notariusza Stefana Michałka. Później pracował w Sądzie G rodzkim w Toruniu. W 1933 r. zamieszkał z rodzicam i w Skórczu, gd zie przez rok był bez pracy. B y ł członkiem Z H P od 1923 r. W Toruniu wstąpił do 10 D H im. Henryka Dąbrowskiego, prowadzonej przez znanego instruktora harcerskiego Kuchtę. Przyrzeczenie harcerskie składał podczas I Zlotu Chorągwi Pomorskiej Harcerzy razem z B. M yśliw kiem na ręce ów czesnego ko
mendanta chorągwi pomorskiej harcerzy hm. Romana Truszczyńskiego. N ależał do 1 Pom orskiej Drużyny H arcerzy im. Tadeusza Kościuszki, a później starszoharcerskiej 3 Pom orskiej Drużyny H arcerzy im. Jana z Kolna, której drużynowym był B. M yśliw ek.
Jednocześnie prowadził drużynę harcerzy ze szkoły podstawowej nr 1 w Toruniu, a w 1933 r. w Skórczu.
W 1934 r. został pow ołany do wojska. P o odbyciu służby zasadniczej pozostał w wojsku jak o podoficer zaw od ow y w 64 pp w Grudziądzu. Brał udział w kampanii w rze
śniowej jak o dowódca plutonu łączności w 2 baonie 64 pp. W a lczy ł p od M ełnem i Ła si
nem, a następnie nad B zurą w rejonie Ł ow icza. P o rozbiciu sw ojej jednostki przedostał się do W arszawy. Brał udział w obronie Cytadeli jak o dow ódca plutonu w 15 kompanii zapasowej. Ranny w nogę i rękę leżał w szpitalu w Chodakowie. Został zw oln ion y z n iew oli w październiku 1939 r.
U dał się w ówczas do Torunia. Tam na dworcu spotkał przypadkow o hm. B. M y - śliwka, który poinform ował go o przejściu harcerstwa do konspiracji. W Toruniu został aresztowany za chodzenie w polskim mundurze wojskow ym , m im o posiadanego za
świadczenia o zwolnieniu z niewoli. Przetrzym ywany był przez dwa tygodnie w areszcie w forcie na Rudaku, po czym otrzymał policyjn y nakaz opuszczenia Torunia. W końcu 1939 r. wyjechał w ięc do Gdyni, gd zie znajdowała się je g o matka. Zam ieszkał w dziel- mendanta chorągwi pomorskiej Szarych S zeregów i komendant hufca Szarych Szeregów
4
nicy G rabówek na tzw . Leszczynkach. Początkow o pracował w firm ie budowlanej H il- debrahdta, a następnie w magazynie farb i lakierów w stoczni Deutsche W erke K ie l w Gdyni. Z polecenia M yśliw k a w listopadzie i grudniu 1939 r. bezskutecznie usiłował nawiązać kontakt z instruktorami gdyńskimi. N a przełom ie 1939/1940 r. D. został w prowadzony do organizacji konspiracyjnej działającej na terenie Gdyni i okolic.
, Szczęśliw ie uniknął aresztowania, kiedy na skutek zdrady gestapo rozbiło organizację.
W maju 1940 r. został przez hm. Benedykta Porożyńskiego zaprzysiężony w ramach Szarych S zeregów i Z W Z . Podporządkowano go bezpośrednio komendantowi chorągw i pomorskiej Szarych S zeregów hm. B. M yśliw kow i. W latach 1940— 1941 pełnił funkcję instruktora do specjalnych zleceń komendanta chorągwi pomorskiej Szarych Szeregów. Podporządkowana mu była też północna część Pomorza. B ył w tym okresie łącznikiem B. M yśliw k a i prowadził kontrwywiad, głów nie na terenie Gdyni. Z p olece
nia M yśliw ka zbierał w ów czas informacje o wskazanych osobach oraz prow adzonej przez nich działalności konspiracyjnej. Później przekazał zadania kontrw yw iadow cze L.
Cylkowskiemu. B y ł jednym z najbliższych współpracowników B. M yśliw ka. Z je g o polecenia utworzył w Gdyni-Chylonii drużynę złożon ą z młodszych harcerzy. P o prze
kształceniu je j w hufiec o kryptonimie "R ó j Szm aragdowy" został je g o komendantem.
Szczególnie aktywną działalność prowadził w 1942 r. Poza kierowaniem pracą sw ego hufca uczestniczył w zbieraniu danych w yw iadow czych z bazy Kriegsm arine w Gdyni.
Przygotow yw ał się też do podjęcia sabotażu. Z polecenia B. M yśliw ka, ja k o specjalista z zakresu łączności, przygotow ał schemat połączeń telefonicznych z portem gdyńskim.
Brał udział w akcji scaleniowej A rm ii K rajow ej. Latem 1942 r. uczestniczył m.in. w spotkaniu działaczy konspiracyjnych z Pomorza, zorganizowanym w leśniczów ce D łu
gie w Borach Tucholskich. Zdołał szczęśliw ie uniknąć zatrzymania przez gestapo po dekonspiracji struktur Z W Z - A K w końcu czerw ca 1942 r. Z polecenia B. M yśliw k a w leśniczówce na terenie pow. świeckiego przygotow ał sobie kwaterę na w ypadek ko
nieczności ukrycia się. Latem 1942 r. nawiązał z nim kontakt por. Adam F eigel oraz Hubert Werner. Podjął w ów czas współpracę także z kom órką Delegatury Rządu w Gdyni. W sierpniu 1942 r., podczas spotkania z M yśliw kiem w rejonie Świecia, został poinform owany o dużej dekonspiracji i konieczności przejściow ego zaw ieszenia dzia
łalności. P o aresztowaniu B. M yśliw ka i L. C ylkow skiego utracił kontakt z Szarym i S ze
regami. W obawie przed aresztowaniem opuścił Gdynię i na krótko ukrył się w leśni
czów ce na terenie pow. świeckiego. Po pow rocie do Gdyni został aresztowany w dniu 22 października 1942 r. Przeszedł następnie ciężkie śledztwo w gestapo gdańskim, w czasie którego zdołano mu udowodnić jedyn ie współpracę z A K w Gdyni. N ie została ujawniona je g o działalność w Szarych Szeregach. Po zakończeniu śledztwa został w dniu grudnia 1942 r. osadzony w obozie koncentracyjnym Stutthof jak o w ięzień p o li
cyjny nr 17453. Zatrudniony był początkowo w karnej W aldkolone. W ob ozie w ię zio n y był do 1945 r. Ewakuowany został razem z blokiem 15 trasą przez Pruszcz, N iestępow o, Żukowo, Pom ieczyno, Luzino, Rybno. Tam w obozie przejściow ym hm. B. Porożyński udzielił mu wskazów ek o prowadzeniu działalności bezpośrednio po zajęciu terenu P o m orza przez Rosjan. Zgodnie z tymi w ytycznym i miał w ejść do aparatu w ład zy i o c z e kiwać na dalsze rozkazy. O sw obodzony został przez Rosjan 13 marca 1945 r. W r ó c ił do Gdyni, gd zie brał udział w tworzeniu M ilic ji Obywatelskiej. Pracował w komisariatach w Chylonii i na Grabówku. W e wrześniu 1945 r. zw oln ił się z M O i w yjechał do L ęb or
ka. Tam do 1947 r. był komendantem hufca Związku Harcerstwa Polskiego. W Lęborku początkow o pracował jak o kierownik W ydziału Pow iatow ego w Starostwie Pow iato
wym , a następnie do 1949 r. jak o kierownik zasobów w Państwowej Rektyfikacji Spiry
tusu. Później był kierownikiem biura pow iatow ego Tow arzystw a P rzyjaciół D zieci, a od jesien i 1953 r. do 1956 r. zastępcą dyrektora Państwowych Zakładów T o rfo w ych w L ę
borku. Od stycznia 1957 do października 1962 r. był przewodniczącym Prezydium M iejskiej Rady N arodow ej w Lęborku. Następnie do 1971 r. był dyrektorem Zakładów T orfow ych w Lęborku. Obecnie na emeryturze nadal mieszka w Lęborku.
A M S, księga ewidencyjna więźniów sygn, I-II-7, rei. E. Dylewskiego, Z. Raczkiewicza; A. Gąsiorowski, Sza
re Szeregi w Gdyni..., s. 110-112, 114, 122-124, i n.; tenże, Krwawy terror.... s. 131-132.
5
6
7
8
9
10
11
5 w i £ u ' c r
Z W Z
f /-> / Szare Szei
. -2 (* o i^ U y >
W maju 1940r., tworząc z al ą ż k i Szarych Szeregów, Spotkał sie z nim por. B« Porożyński0
A.Gasiorowskii "Geneza s t r - 108 /Cty
i
K. Wojt/VI.94.
