Analizowany zespół kostny pochodzi z dwóch obiektów (nr 11 i 13), wyeksplorowanych na stanowi- sku wielokulturowym w Smrokowie stan. 17, gm.
Słomniki, pow. krakowski. Odkryto w nich materiały, datowane na II okres epoki brązu, związane z rozwo- jem kultury trzcinieckiej na obszarach lessowych Wyżyny Małopolskiej.
1. Metoda badań
Zwierzęce szczątki kostne ze Smrokowa pod- dane zostały analizom zoologicznym, na które złożyły się oznaczenia gatunkowe i anatomiczne, oszacowa- nia ilościowe (kości i osobników), pomiary kości oraz określenia wieku, płci i wielkości zwierząt, jak rów- nież obserwacje śladów oraz zmian patologicznych i anomalii na kościach.
Przy oszacowaniach liczb kości (NISP – Num- ber of Identified Specimens per Species) stosowano zasadę, zgodnie z którą szczątki składające się na jedną kość oraz elementy szkieletu należące do jed- nego osobnika traktowane są jako pojedynczy egzem- plarz. Obliczenia najmniejszych liczb osobników (MNI – Minimum Number of Individuals) wykony- wano w obrębie obiektów, przy uwzglęnianiu zróżni- cowania wieku, płci i wielkości zwierząt (Bökönyi 1970; Chaplin 1971, 70-75).
Pomiary kości przeprowadzano zgodnie z usta- leniami A. Driesch (1976).
Wiek zwierząt określano na podstawie stopnia skostnienia szkieletu oraz zmian, które są związane z rozwojem i zużyciem zębów. Rozróżniano cztery podstawowe klasy wieku: 1 – osobników młodych (juvenilis), 2 – prawie dorosłych (subadultus), 3 – dorosłych i dojrzałych (adultus + maturus), 4 – sta- rych (senilis; Uerpmann 1972, 15-16; Makowicz-Poli- szot 1983, 269). W odniesieniu do szkieletu konia
wiek określono dzięki ocenie kształtu i powierzchni trącej zębów siecznych (Lutnicki 1972).
Płeć zwierząt rozróżniono na podstawie kości bydła, owcy, świni oraz konia. Dla gatunków tych ele- mentami diagnostycznymi były możdżenie rogowe (bydło, owca), śródręcza (bydło) oraz kości szczę- kowe (koń) i żuchwowe (świnia, koń).
Wielkość zwierząt określano biorąc pod uwagę pomiary kości oraz obliczenia wysokości w kłębie, które wykonano dla bydła, psa oraz konia przy uwzględnieniu odpowiednich wskaźników (Matolcsi 1970; Harcourt 1974; Vitt 1952). W celu określenia wielkości bydła oraz konia zastosowano również metodę punktową. W metodzie tej uwzględniono wyniki pomiarów niektórych kości oraz obliczeń wyso- kości w kłębie, uzyskanych dla przedstawicieli tych gatunków, pochodzących z terenów Polski z okresu od neolitu po średniowiecze (Lasota-Moskalewska 1984;
1997, 206-209; Lasota-Moskalewska, Kobryń, Świe- żyński 1987; Kobryń 1989). Wartości te, wyrażone w mm (pomiary) lub cm (wysokości w kłębie), przeli- czono na punkty w skali od 0 do 100. Następnie skalę 100-punktową podzielono na trzy klasy: a) – wielkości małych od 0 do 30 punktów, b) – średnich od 31 do 70 punktów oraz c) – dużych od 71 do 100 punktów.
Przyporządkowanie wyróżnionym klasom wyników pomiarów kości oraz obliczeń wysokości w kłębie, uzy- skanych dla bydła oraz konia ze Smrokowa, umożli- wiło określenie wielkości tych zwierząt.
2. Wyniki badań
Materiał kostny ze Smrokowa składa się z 291 szczątków, wśród których fragmenty nie nadające się do oznaczenia gatunkowego stanowią około 43%.
Szczątki oznaczone pochodzą od ssaków domowych i dzikich (tab. 1).
MATERIAŁY ARCHEOLOGICZNE XXXVIII, 2010
DANUTA MAKOWICZ-POLISZOT
ANALIZY ZWIERZĘCYCH SZCZĄTKÓW KOSTNYCH Z OBIEKTÓW KULTURY TRZCINIECKIEJ, ZBADANYCH NA STAN. 17 W SMROKOWIE,
GM. SŁOMNIKI
Ssaki domowe
Kości ssaków domowych występują najliczniej w materiale ze Smrokowa (tab. 1). Ich udział w gru- pie ssaków jest bardzo wysoki i wynosi ok. 99% wg NISP oraz ok. 95% wg MNI (tab. 2). Są one repre- zentowane przez następujące gatunki: bydło Bos tau- rus L., kozy/owce Capra hircus L./Ovis aries L., świnię Sus domesticus L., psa Canis familiaris L. oraz konia Equus caballus L. Proporcje ilościowe ustalone dla tych gatunków na podstawie NISP i MNI przedsta- wiają się odmiennie. Według NISP pierwsze miejsce wśród ssaków domowych zajmuje bydło, natomiast na kolejnych pozycjach znajdują się kozy/owce, świnia oraz pies. Odsetek kości konia jest najmniejszy i odpo- wiada kilku procentom. Na podstawie obliczeń MNI na pierwszym miejscu pod względem ilościowym znajduje się również bydło, natomiast na drugim – świnia, a następnie koza z owcą, pies oraz koń. Mate- riał kostny konia składa się ze szkieletu jednego osob- nika, który opisany zostanie oddzielnie oraz trzech kości, które nie należą do tego szkieletu (tab. 3).
Strukturę wieku zwierząt domowych przedsta- wiono dla głównych gatunków hodowlanych (bydła, kóz/owiec, świni; tab. 5). Analiza zebranych danych wskazuje na wysokie odsetki osobników dorosłych i dojrzałych w przypadku bydła i kóz/owiec (równe ok. 80% i ok. 65% wg NISP) oraz znacznie mniejszy udział osobników z tej grupy wieku w odniesieniu do świni (równy ok. 29% wg NISP). Wyniki te nie są jed- nak w pełni miarodajne, ponieważ ilości kości, na podstawie których określono wiek śmierci zwierząt, nie są duże.
Płeć oznaczono biorąc pod uwagę kości bydła (możdżenie rogowe, śródręcza), owcy (możdżeń rogowy) oraz świni (kość żuchwowa). Należą one do trzech osobników żeńskich (w tym dwóch reprezen- tujących bydło oraz jednego, pochodzącego od świni), dwóch kastratów (bydło) oraz jednego samca (barana; tab. 9, 15, 26, 29).
Ogółem zmierzono 47 kości bydła, drobnych przeżuwaczy, świni oraz psa (tab. 9-35). Na podstawie śródręczy bydła (należących do samic) obliczono wysokość w kłębie, która waha się w zakresie od 116,1 do 117 cm (tab. 15). Analiza rozkładu wyników pomia- rów kości bydła i obliczeń wysokości w kłębie, uzy- skanych dla tego gatunku w skali punktowej (ryc. 1) wskazuje na obecność w większości osobników śred- niej wielkości, którym odpowiadają punkty o rozpię- tości od 40 do 61. Trzy punkty (o zakresie od 96-106) charakteryzują osobniki duże, z których jeden może pochodzić od formy przejściowej pomiędzy bydłem a turem lub od mieszańca, będącego efektem krzy- żówki formy domowej i dzikiej bydła.
Wysokość w kłębie obliczono również na pod- stawie pomiarów kości ramiennej, promieniowej i łok- ciowej psa (tab. 32-34). Wynosi ona 49,5 cm i odpo-
wiada osobnikowi średniej wielkości (Makowicz-Poli- szot, Szmoniewski 2004, s. 524).
W zespole kości bydła (liczącym 110 szczątków) występują prawie wszystkie elementy szkieletu łącznie z członami palcowymi. Materiały kostne kóz/owiec, świni oraz psa złożone są z kilkudziesięciu szczątków.
W przypadku drobnych przeżuwaczy brakuje członów palcowych, natomiast zidentyfikowane fragmenty kości reprezentują różne partie szkieletu. Wśród szczątków psa brakuje większości kręgów oraz nie- których kości kończyn tylnych. Kości konia (poza ele- mentami należącymi do szkieletu jednego osobnika), występujące w ilości kilku sztuk pochodzą z dalszych odcinków kończyn (tab. 6).
Materiał kostny bydła rozdzielono ze względu na przynależność do wartościowych i małowartościowych części tuszy (tab. 8). Analiza uzyskanych danych świadczy o przewadze ostatnio wymienionych, wśród których zaznacza się najwyższy udział kości głowy, równy ok. 35%. Odsetki elementów z wartościowych części tuszy odpowiadają kilkunastu procentom i są najwyższe w przypadku tułowia (16,4%).
Szkielet konia
W jamie nr 13 odkryto prawie kompletny szkielet konia w wieku ponad 20 lat, a więc bardzo starego (senilis), o wysokości w kłębie zamykającej się w gra- nicach od 132,4 do 138,4 cm, płci męskiej, na co wska- zuje obecność kłów w szczękach i żuchwach (tab. 3, 41-42, 45, 47, 49, 54). W szkielecie brakowało tylko pojedynczych elementów (tab. 6): kości pośrodkowej z nadgarstka lewego, dwóch kości stępu I+II (prawej i lewej) oraz jednej kości stępu IV (lewej), kości śród- stopia II (prawej) i IV (lewej) oraz trzeszczek członów palcowych I i III (pęcinowych i kopytowych) w ilości kilku sztuk. Czaszka konia po wyeksplorowaniu roz- padła się na ok. 100 fragmentów. Ponadto łopatka prawa zachowała się w połowie wielkości, natomiast z kości strzałkowych pozostały tylko końce bliższe.
Pozostałe kości szkieletu były dobrze zachowane.
Wyniki pomiarów kości konia oraz obliczeń wyso-
kości w kłębie przeliczono na punkty, których wartości
zamknęły się w granicach od 37 do 95 (ryc. 2). Stwier-
dzono, że wymiary większe (od 45 do 95 punktów) ma
odcinek zeugopodialny (kości promieniowe i piszcze-
lowe), wymiary mniejsze (od 40 do 75 punktów) odno-
szą się do odcinka metapodialnego (śródręcza, śród-
stopia), natomiast wymiary najmniejsze (od 35 do 57
punktów) cechują odcinek akropodialny (człony pal-
cowe). Biorąc pod uwagę uzyskane obliczenia wysoko-
ści w kłębie można przyjąć, że omawiany szkielet
pochodzi od konia niskiego, typu tarpana. Na podsta-
wie wskaźników szerokości trzonów śródręczy, które
odpowiadają wartościom równym 15,8 oraz 17,0
można go zaliczyć do konia średnio grubonogiego oraz
grubonogiego (Lasota-Moskalewska 1997, 162).
Ssaki dzikie
Ssaki dzikie reprezentowane są tylko przez 2 gatunki: jelenia Cervus elaphus L. oraz sarnę Capreolus capreolus L. Udział kości tych zwierząt wśród wszyst- kich szczątków ze Smrokowa jest bardzo mały i nie przekracza 1%, natomiast w grupie ssaków wynosi 1,6% wg NISP oraz 6,5% wg MNI (tab. 1, 2, 4, 7).
3. Ocena śladów na kościach oraz zmian patologicznych i anomalii
W zespole szczątków ssaków domowych znaj- duje się jedna kość ze śladami wskazującymi na kon- sumpcję mięsa. Jest to fragment kości czołowej bydła z nacięciami, które mogły powstać w czasie skórowa- nia, czyli ściągania skóry ze zwierzęcia (ryc. 3).
W badanym materiale zidentyfikowano również kości ze zmianami patologicznymi. Należą do nich:
człon palcowy I bydła ze zmianami wytwórczymi i zwyrodnieniowymi tzw. nakostniakami (ryc. 4; tab.
23) oraz dwa człony palcowe (I i II) konia ze zmia- nami rozrostowymi i zapalnymi (szpat; ryc. 5).
Na kościach ssaków domowych zaobserwowano również anomalie. Jedna z nich wystąpiła na kości żuchwowej bydła, w której trzeci trzonowiec M3 jest dwupłatowy (ryc. 6 a-c; tab. 10), w związku z czym ma kształt zbliżony do drugiego trzonowca (M2).
Inny rodzaj anomalii odnosi się do żuchwy konia (należącej do szkieletu), w której wystąpiły w postaci szczątkowej dwa dodatkowe czwarte siekacze (prawy i lewy I4, ryc. 7; tab. 37). Jest to tzw. polyodontia, która przejawia się zwielokrotnieniem liczby zębów.
4. Podsumowanie
Zespół kostny ze Smrokowa składa się z kilkuset szczątków, nie jest więc zbyt liczny. Dominują w nim kości ssaków domowych, co wskazuje na główną
rolę hodowli w dostarczaniu pożywienia mięsnego (tab.1, 2). Wśród szczątków tych zwierząt najliczniej występują elementy szkieletu bydła, natomiast mniej- szą liczebność mają kości pozostałych gatunków (tab. 3). Można przypuszczać, że bydło oraz drobne przeżuwacze hodowane były nie tylko na mięso, lecz również dla wartości przyżyciowych, takich, jak mleko, wełna, nawóz, siła robocza, natomiast chów świń był typowo ukierunkowany na mięso. Wskazują na to wyniki badań nad strukturą wieku wymienionych gatunków (tab. 5) oraz obecność w materiale kostnym możdżeni rogowych wołów (tab. 9), które mogły być wykorzystywane do pracy w zaprzęgu. Rozdzielenie elementów tułowia bydła na części tuszy mniej i bar- dziej wartościowe (tab. 8) może świadczyć o uzupeł- nianiu diety mięsnej głowizną (wysoki odsetek kości głowy) oraz o preferowaniu (spośród części warto- ściowych) elementów, odpowiadających takim czę- ściom tuszy (wyróżnianym obecnie), jak szyja, kar- kówka, antrykot, mostek, szponder, rozbratel i rostbef.
Wyniki pomiarów kości oraz obliczeń wysokości w kłębie, uzyskanych dla bydła ze Smrokowa wska- zują na hodowlę zwierząt średniorosłych (o wysoko- ści w kłębie równej 116 do 117 cm) i dużych, wśród których mogły występować osobniki z zakresu przej- ściowego pomiędzy bydłem a turem lub będące efek- tem krzyżówek tych gatunków (tab. 9-25; ryc. 1). Obli- czenia wysokości w kłębie, uzyskane na podstawie pomiarów kości psa (tab. 32-34) odpowiadają warto- ści 49,5 cm i odnoszą się do psów średniej wielkości.
Rezultaty analizy osteometrycznej, przeprowa- dzonej dla kości szkieletu konia ze Smrokowa (tab.
36-57; ryc. 2) mogą świadczyć o utrzymywaniu koni typu tarpana, o wysokości w kłębie równej ok. 132- 138 cm, które mogły należeć do tzw. koni średnio gru- bonogich oraz grubonogich.
Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Oddział w Krakowie
Bökönyi S.
1970 A new method for determination of the number of individuals in animal bone material, Ameri- can Journal of Archaeology 74, 291-292.
Chaplin R. E.
1971 The Study of Animal Bones from Archaeological Sites, London-New York.
Driesch A.
1976 A guide to the measurement of animal bones from archaeological sites, Peabody Museum Bulletins 1, I-IX, 1-137.
Harcourt R. A.
1974 The Dog in Prehistoric and Early Historic Britain, Journal of Archaeological Science 1, 151-175.
Kobryń H.
1989 Zastosowanie metody punktowej w badaniach wykopaliskowych szczątków kostnych konia, Archeologia Polski 34/1, 7-12.
Lasota-Moskalewska A.
1984 Morphotic changes of domestic cattle skeleton from the Neolithic Age to the beginning of the Iron Age, Wiadomości Archeologiczne 45/2, 119-163.
1997 Podstawy archeozoologii. Szczątki ssaków, Warszawa.
Lasota-Moskalewska A., Kobryń H., Świeżyński K.
1987 Changes in the size of the domestic and wild pig from the Neolithic to the Middle Age, Acta The- riologica 32, 51-81.
Lutnicki W.
1972 Uzębienie zwierząt domowych, Warszawa-Kraków.
Makowicz-Poliszot D.
1983 Hodowla zwierząt u społeczności ludzkich dorze- cza górnej Wisły w eneolicie i we wczesnej epoce brązu. (Uwagi o programie badań), Sprawozda - nia Archeologiczne 35, 263-274.
Makowicz-Poliszot D., Szmoniewski B., Sz.
2004 Archeozoological analysis of an early medieval animal-human burial in Stradów, site III, Spra- wozdania Archeologiczne 56, 505-526.
Matolcsi J.
1970 Historische Erforschung der Kőrpergrősse des Rindes auf Grund von ungarischem Knochen- material, Zeitschrift für Tierzüchtung und Züchtungsbiologie 87/2, 89-137.
Uerpmann H. P.
1972 Tierknochenfunde und Wirtschaftsarchäologie.
Eine kritische Studie der Methoden der Osteo- Archäologie, Abhandlungen und Berichte, Archäologische Informationen 1.
Vitt V. O.
1952 Lošadi Pazyrykskich Kurganov, Sovetskaja Archeologia 16, 163-205.
L I T E R AT U R A
Grupa zwierząt n %
Ssaki domowe 164 56,4
Ssaki dzikie 2 0,7
Nie określone 125 42,9
Razem 291 100
Tabela 1. Smroków, stan. 17.
Zestawienie szczątków zwierząt Table 1. Smroków, site 17.
List of animal remains
Tabela 2. Smroków, stan. 17. Udział ssaków domowych i dzikich w materiale kostnym
Table 2. Smroków, site 17. Proportion of domestic and wild mammals in bone material
Grupa zwierząt
NISP MNI
n % n %
Ssaki domowe 164 98,8 35 94,6
Ssaki dzikie 2 1,2 2 5,4
Razem 166 100 37 100
Gatunek
NISP MNI
n % n %
Bos taurus L. 99 60,4 11 31,5
Capra hircus L.
Ovis aries L. 27 16,5 7 20
Sus domesticus L. 19 11,6 9 25,7 Canis familiaris L. 15 9,1 6 17,1
Equus caballus L. 4* 2,4 2 5,7
Razem 164 100 35 100
Tabela 3. Smroków, stan. 17. Udział poszczególnych gatunków ssaków domowych w materiale kostnym
(* – w tym szkielet 1 osobnika)
Table 3. Smroków, site 17. Proportion of particular species of domestic mammals in bone material
(* – including a skeleton of 1 specimen)
Tabela 5. Smroków, stan. 17. Struktura wieku bydła, kóz/owiec oraz świni w materiale kostnym Table 5. Smroków, site 17. Age structure of cattle, goats / sheep and pigs in bone material
Tabela 4. Smroków, stan. 17. Udział poszczególnych gatunków ssaków dzikich w materiale kostnym Table 4. Smroków, site 17. Proportion of particular
species of wild mammals in bone material
Gatunek
NISP MNI
n % n %
Cervus elaphus L. 1 50 1 50
Capreolus capreolus L. 1 50 1 50
Razem 2 100 2 100
Klasa wieku
Bos taurus L. Capra hircus L.
Ovis aries L. Sus domesticus L.
NISP MNI NISP MNI NISP MNI
n % n % n % n % n % n %
juvenilis 4 8,2 2 18,2 1 5,9 1 20 6 35,3 3 33,3
subadultus 6 12,2 2 18,2 5 29,4 2 40 5 29,4 3 33,3
adultus + maturus 39 79,6 7 63,6 11 64,7 2 40 5 29,4 2 22,3
senilis – – – – – – – – 1 5,9 1 11,1
Razem 49 100 11 100 17 100 5 100 17 100 9 100
Elementy szkieletu Bos taurus L.
Capra hircus L.
Ovis aries L.
Ovis aries L.
Sus domesticus L.
Canis familiaris L.
Equus caballus L.
Processus cornualis 9 – 1 – – – –
Cranium 9 1 – 1 5 – 100*
Mandibula 15 7 – 7 2 – 1
Dentes 6 7 – 3 – – –
Os hyoideum – – – – – – 1
Vertebrae cervicales 3 – – 2 1 – 7
Vertebrae thoracales 5 – – – – – 18
Vertebrae lumbales – 1 – – – – 6
Vertebrae caudales – – – – – – 16
Sacrum 1 – – – – – 1
Costae 9 1 – – 1 – 155
Sternum – – – – – – 6
Scapula 2 2 – 1 3 – 2
Humerus 4 1 1 1 2 – 2
Radius 3 1 – – 2 – 2
Ulna 4 – – – 2 – 2
Carpalia 3 – – – – – 13
Metacarpus 3 2 – 1 4 – 6
Pelvis 6 2 1 1 – – 2
Femur 2 – – 1 2 – 2
Patella – – – – – – 2
Tibia 6 – – 1 – – 2
Fibula – – – – – – 2
Os malleolare 1 – – – – – –
Tarsalia 6 – – – – 1 9
Metatarsus 4 4 – – – – 4
Metapodium – – – – – 3 –
Phalanx I 5 – – 1 1 – 4
Phalanx II 2 – – – 1 – 4
Phalanx III 2 – – – – – 4
Ossa sesamoidea – – – – – 1 5
Razem 110 29 3 20 26 5 378
Tabela 6. Smroków, stan. 17. Elementy szkieletu ssaków domowych w materiale kostnym (* – szkielet konia liczony wg NISP jako jedna jednostka osteologiczna) Table 6. Smroków, site 17. Elements of domestic mammal skeletons in bone material
(* – horse skeleton counted acc. to NISP as one osteological unit)
Elementy szkieletu
Cervus elaphus L.
Capreolus capreolus L.
Mandibula – 1
Dentes 1 –
Razem 1 1
Tabela 7. Smroków, stan. 17. Elementy szkieletu ssaków dzikich w materiale kostnym
Table 7. Smroków, site 17. Elements of wild mammal skeletons in bone material
Tabela 8. Smroków, stan. 17. Rozdział elementów szkieletu bydła na wartościowe i małowartościowe części tuszy na
podstawie materiału kostnego
Table 8. Smroków, site 17. Division of cattle skeleton elements into more and less valuable cuts of meat
on the basis of bone material
Część anatomiczna Bos taurus L.
n %
W a rt ościo w e części tuszy
Tułów (szyja, karkówka, antrykot, mostek, szponder, rozbratel, rostbef)
18 16,4
Bliższe odcinki kończyny piersiowej (łopatka, goleń przednia)
13 11,8
Bliższe odcinki kończyny miednicznej (udziec, goleń tylna)
15 13,7
Mało w a rt ościo w e części tuszy
Głowa (głowizna) 39 35,4
Dalsze odcinki kończyny
piersiowej (nogi, stopki) 14 12,7 Dalsze odcinki kończyny
miednicznej (nogi, stopki) 11 10,0
Razem 110 100
Obiekt Nr inw.
13 290/03
13 316/03
1.
2.
3.
4.
5.
6.
247,0 90,5 65,0 – 71,8
k.
– (86,0)
– – – k.
Obiekt Nr inw.
13 315/03
– 252/03
1.
2. a) b) c)
– 28,0*
14,5 ++
137,0 36,5 15,5 +/++
Tabela 9. Wyniki pomiarów możdżeni rogowych bydła Bos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – obwód u podstawy, 2 – największa średnica podstawy, 3 – najmniejsza średnica podstawy, 4 – dł.
po największej krzywiźnie, 5 – wskaźnik, 6 – płeć (k. – kastrat)
Table 9. Measurement results for horncores of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – circumference at the base, 2 – maximum diameter of the base, 3 – minimum diameter of the base, 4 – length of the largest curvature,
5 – index, 6 – gender (c. – castrate)
Tabela 10. Wyniki pomiarów kości żuchwowych bydła Bos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – dł. P2-M3, 2 a) – dł. M3, 2 b) – szer. M3,
2 c) – stopień starcia M3 (* – anomalia M3 [dwupłatowy])
Table 10. Measurement results for mandibular bones of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – length P2-M3, 2 a) – length M3, 2 b) – width M3,
2 c) – abrasion degree of M3 (* – anomaly M3 [biplane])
Obiekt Nr inw.
13 287/03
13 315/03 1.
2.
3.
4.
50,5 74,0 63,0 54,0
(63,0) 83,5 71,0 55,0
Tabela 11. Wyniki pomiarów łopatek bydłaBos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – najmniejsza dł. szyjki, 2 – największa dł.
wyrostka stawowego, 3 – dł. panewki, 4 – szer. panewki
Table 11. Measurement results for scopulae of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – minimum length of neck, 2 – maximum length of articular process, 3 – length
of glenoid cavity, 4 – width of glenoid cavity
Obiekt Nr inw.
13 287/03
13 316/03
1.
2.
75,0 51,0
72,5 54,0
Obiekt Nr inw.
13 314/03
13 316/03
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
194,0*
58,0 33,0 59,0 36,0 21,5 31,5 17,0 ż.
117,0
192,5 56,0 30,5 58,0 35,5 21,0 31,5 15,8 ż.
116,1
Tabela 14. Wyniki pomiarów kości łokciowych bydłaBos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – głęb. od wyrostka haczykowatego, 2 – największa szer. powierzchni stawowej bliższej
Table 14. Measurement results for ulnae of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – depth from unicate process, 2 – maximum width of nearer articular surface
Tabela 15. Wyniki pomiarów śródręczy bydła Bos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – największa szer. końca bliższego, 3 – najmniejsza szer. trzonu,
4 – największa szer. końca dalszego, 5 – głęb. końca bliższego, 6 – najmniejsza głęb. trzonu,
7 – głęb. końca dalszego, 8 – wskaźnik szer. trzonu, 9 – płeć (ż.– osobnik żeński),
10 – wys. w kłębie (w cm) (* – osobnik prawie dorosły)
Table 15. Measurement results for metacarpi of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – maximum width of the nearer end, 3 – minimum width of the shaft,
4 – maximum width of the farther end, 5 – depth of the nearer end, 6 – minimum depth of the shaft, 7 – depth of the farther end, 8 – indicator of width
of the shaft, 9 – gender (ż.– female), 10 – withers height (in cm) (* – almost mature specimen)
Obiekt
Nr inw.
13 287/03
1.
2.
3.
79,0 70,0 71,0
Tabela 12. Wyniki pomiarów kości ramiennejbydła Bos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa szer. końca dalszego, 2 – największa szer. bloczka,
3 – głęb. końca dalszego
Table 12. Measurement results for humerus of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum width of the farther end, 2 – maximum width of trochlea,
3 – depth of the farther end
Obiekt Nr inw.
13 285/03
1.
2.
3.
82,5 80,0 54,0
Tabela 13. Wyniki pomiarów kości promieniowej bydła Bos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa szer. końca dalszego, 2 – największa szer. powierzchni stawowej dalszej,
3 – głęb. końca dalszego
Table 13. Measurement results for radius of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum width of the farther end, 2 – maximum width of farther articular surface,
3 – depth of the farther end
Obiekt Nr inw.
– 252/03
1. (66,0)
Tabela 16. Wyniki pomiarów kości miednicznej bydła Bos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – dł. panewki
Table 16. Measurement results for pelvis of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – length of acetabulum
Obiekt Nr inw.
13 290/03
1. 35,5
Obiekt Nr inw.
13 290/03
1.
2.
3.
4.
5.
66,5 59,5 39,0 39,5 49,0
Tabela 18. Wyniki pomiarów strzałeczki bydłaBos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa głęb.
Table 18. Measurement results for osmalleolare of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum depth
Tabela 20. Wyniki pomiarów kości piętowej bydła Bos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa szer., 2 – największa głęb.
Table 20. Measurement results for calcaneus of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum width, 2 – maximum depth
Tabela 19. Wyniki pomiarów kości skokowej bydła Bos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł. bocznej połowy, 2 – najwięk- sza dł. przyśrodkowej połowy, 3 – głęb. bocznej połowy, 4 – głęb. przyśrodkowej połowy, 5 – największa szer.
końca dalszego
Table 19. Measurement results for talus of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length of side half, 2 – maximum length of medial half, 3 – depth of side half,
4 – depth of medial half, 5 – maximum width of the farther end
Obiekt Nr inw.
13 –
13 290/03
1.
2.
67,0 48,5
68,0 50,5
Obiekt Nr inw.
13 290/03
1.
2.
48,0 57,5
Tabela 21. Wyniki pomiarów kości stępu ośrodkowej +IV bydła Bos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa szer.
Table 21. Measurement results for centrotarsal bone +IV of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum width
Obiekt Nr inw.
13 315/03
1. 54,5
Tabela 17. Wyniki pomiarów kości piszczelowych bydła Bos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa szer. końca dalszego, 2 – głęb.
końca dalszego
Table 17. Measurement results for tibiae of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum width of the farther end, 2 – depth of the farther end
Obiekt Nr inw.
13 –
13 –
1.
2.
3.
4.
38,0 30,0 23,0 24,0 prz.
40,0 28,5 22,5 24,0 prz.
Obiekt Nr inw.
13 279/03
13 297/03
13 316/03
1.
2.
3.
4.
– 49,0
– –
44,5 – 43,0
–
– 52,5
– 29,5
Obiekt Nr inw.
13 314/03
13 –
1.
2.
3.
4.
67,5*
51,5 21,0 prz.
65,5 52,0 21,0 prz.
Tabela 22. Wyniki pomiarów śródstopi bydła Bos taurus L.
ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa szer. końca bliższego, 2 – największa szer. końca dalszego, 3 – głęb. końca
bliższego, 4 – głęb. końca dalszego
Table 22. Measurement results for metatarsi of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum width of nearer end, 2 –maximum width of farther end, 3 – depth of nearer
end, 4 – depth of farther end
Tabela 24. Wyniki pomiarów członów palcowych II bydła Bos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – największa szer. końca bliższego, 3 – najmniejsza szer. trzonu, 4 – największa
szer. końca dalszego, 5 – przedni (prz.), tylny (t.) Table 24. Measurement results for phalanges II of cattle
Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – maximum width of the nearer end, 3 – minimum width of the shaft, 4 – maximum width of the farther end, 5 – front (prz.),
back (t.)
Tabela 25. Wyniki pomiarów członu palcowego III bydła Bos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa (przekątna) dł. podeszwy, 2 – dł. powierzchni grzbietowej, 3 – szer. w środku pode-
szwy, 4 – przedni (prz.), tylny (t.) (* - osobnik prawie dorosły)
Table 25. Measurement results for phalange III of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum (diagonal) length of sole, 2 – length of dorsal surface, 3 – width in centre of sole,
4 – front (prz.), back (t.) (* – almost mature specimen)
Obiekt
Nr inw.
13 276/03
13 286/03
13 314/03
1.
2.
3.
4.
5.
- 28,5
- - -
61,0*
38,5 31,0 41,0 prz.
58,0**
30,0 24,5 27,5 prz.
Tabela 23. Wyniki pomiarów członów palcowych I bydła Bos taurus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł. bocznej połowy, 2 – największa szer. końca bliższego, 3 – najmniejsza szer.
trzonu, 4 – największa szer. końca dalszego, 5 – przedni (prz.), tylny (t.)
(* – kość nieforemna [narośla kostne tzw. nakostniaki],
** – osobnik prawie dorosły)
Table 23. Measurement results for phalanges I of cattle Bos taurus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length of lateral half, 2 – maximum width of nearer end, 3 – minimum width of
the shaft, 4 – maximum width of farther end, 5 – front (prz.), back (t.)
(* – deformed bone [bony excrescence known as ringbone], ** – almost mature specimen)
Obiekt Nr inw.
13 299/03
1.
2.
3.
4.
150,0 52,5 41,5 m.
Obiekt Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
27,0 25,5 23,0
Tabela 26. Wyniki pomiarów możdżenia rogowego owcy Ovis aries L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – obwód u podstawy, 2 – największa średnica podstawy, 3 – najmniejsza średnica podstawy,
4 – płeć (m. – osobnik męski)
Table 26. Measurement results for horncore of sheep Ovis aries L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – perimeter at base, 2 – maximum diameter of base, 3 – minimum diameter of base,
4 – gender (m. – male)
Tabela 27. Wyniki pomiarów kości ramiennej owcy Ovis aries L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa szer. końca dalszego, 2 – największa szer. bloczka, 3 – głęb. końca dalszego
Table 27. Measurement results for humerus of sheep Ovis aries L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum width of farther end, 2 – maximum width of trochlea, 3 – depth of farther end
Obiekt Nr inw.
13 315/03
1. 29,0
Tabela 28. Wyniki pomiarów kości miednicznej owcy Ovis aries L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – dł. panewki Table 28. Measurement results for pelvis of sheep Ovis aries L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – length of acetabulum
Tabela 29. Wyniki pomiarów kości żuchwowych świni Sus domesticus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – dł. M3–Id, 2 – dł. M3–C, 3 – dł. M3–P1, 3 a) – dł. M3–P2, 4 – dł. M1–M3, 5 – dł. P1–P4,
5 a) – dł. P2–P4, 6 a) – dł. M3, 6 b) – szer. M3, 6 c) – stopień starcia M3, 7 – dł. P2–I3, 8 – dł. spojenia,
9 a) – wys. z tyłu M3, 9 b) – wys. przed M1, 9 c) – wys.
przed P2, 10 – największa średnica zębodołu C, 11 – płeć (ż. – osobnik żeński, m. – osobnik męski) Table 29. Measurement results for mandibular bones
of pig Sus domesticus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – length M3–Id, 2 – length M3–C, 3 – length M3–P1, 3 a) – length M3–P2, 4 – length M1–M3, 5 – length P1–P4, 5 a) – length P2–P4,
6 a) – length M3, 6 b) – width M3, 6 c) – abrasion degree of M3, 7 – length P2–I3, 8 – length of symphysis,
9 a) – height at back of M3, 9 b) – height before M1, 9 c) – height before P2, 10 – maximum diameter of tooth
socket C, 11 – gender (ż. – female, m. – male)
Obiekt Nr inw.
13 274
13 –
13 –
1.
2.
3.
3. a) 4.
5.
5. a) 6. a) b) c) 7.
8.
9. a) b) c) 10.
11.
– – – – – – – 38,0 16,0 ++/+++
– – – – – – –
186,0 140,0 135,0 107,5 72,0 62,5 36,0 38,0 17,0 +++
56,0 76,0 52,5 46,5 49,5 13,0 ż.
– – – – – – – 31,0 (15,0)
++
–
–
–
–
–
–
–
Tabela 30. Wyniki pomiarów czaszki psa Canis familiaris L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – dł. A-P, 2 – dł. tylny brzeg kłykcia potylicz- nego-P, 3 – dł. B-P, 4 – dł. B-S, 5 – dł. S-P, 6 – dł. B-N, 7 – dł. A-środek czoła, 8 – dł. N-P, 9 a – dł. O-F, 9 b – dł.
F-P, 9 c – w.p.c.=(F-P):(O-F)x100, 10 – dł. N-Rh, 11 – dł.
jamy czaszkowej, 12 - dł. przedni brzeg oczodołu-P, 13 – dł. St-P, 13 a – dł. podniebienia, 14 – dł. St-Po, 14 a – dł. horyzontalnej części kości podniebiennej, 15 – dł. szeregu zębów policzkowych (dł. M3-C), 16 – dł. M1-M2, 17 – dł. P1-P4, 18 – dł. P4, 18 a – najwięk-
sza szer. P4, 19 – dł. zębodołu P4, 20 – dł./szer. M1, 21 – dł./szer. M2, 22 – największa średnica puszki kości
skroniowej, 23 – szer. Ot-Ot, 24 – szer. pomiędzy otworami słuchowymi, 25 – największa szer. pomiędzy
kłykciami stawowymi, 26 - największa szer. pomiędzy podstawami wyrostków jarzmowych, 27 – największa szer.
otworu potylicznego wielkiego, 28 – wys. B-O, 29 – szer. Eu-Eu, 30 – szer. Zy-Zy, 31 - wąskość czaszki, 32 – szer. Ect-Ect, 33 - szer. Ent-Ent, 34 – największa szer.
podniebienia, 35 – najmniejsza szer. podniebienia, 36 – szer. pomiędzy zębodołami zębów narożnych, 37 – największa wewnętrzna wys. oczodołu, 38 – wys.
czaszki, 39 – wys. czaszki bez grzebienia strzałkowego, 40 – wys. A-B, 41 – wys. C
Table 30. Measurement results for skull of dog Canis familiaris L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – length A-P, 2 – length of back edge of occipital condyle-P, 3 – length B-P, 4 – length B-S, 5 – length S-P, 6 – length B-N, 7 – length A-forehead centre, 8 – length N-P, 9 a – length O-F, 9 b – length F-P,
9 c – w.p.c.=(F-P):(O-F)x100, 10 – length N-Rh, 11 – length of skull cavity, 12 - front length of eye socket
edge-P, 13 – length St-P, 13 a – length of palate, 14 – length St-Po, 14 a – length of horizontal section
of palate bone, 15 – length of a row of buccal teeth (length M3-C), 16 – length M1-M2, 17 – length P1-P4, 18 – length P4, 18 a – maximum width P4, 19 – length
of tooth socket P4, 20 – length/width M1, 21 – length/width M2, 22 – maximum diameter of tempo-
ral bone, 23 – width Ot-Ot, 24 – width between ear ope- nings, 25 – maximum width between articular condyles, 26 – maximum width between bases of zygomatic proces-
ses, 27 – maximum width of great occipital foramen, 28 – height B-O, 29 – width Eu-Eu, 30 – width Zy-Zy, 31 – narrowness of skull, 32 – width Ect-Ect, 33 – width Ent-Ent, 34 – maximum width of palate, 35 – minimum width of palate, 36 – width between tooth sockets of cor- ner teeth, 37 – maximum internal height of eye socket, 38 – height of skull, 39 – height of skull without crista
sagitalis, 40 – height A-B, 41 – height C
Obiekt Nr inw.
13 316/03
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8 . 9. a) b) c) 10.
11.
12.
13.
13 a) 14.
14 a) 15.
16.
17.
18.
18. a) 19.
20 21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
165,0 156,0 149,0 42,5 106,0
90,0 85,0 81,0 84,0 92,5 110 – – (66,0)
106,0 – – – – – 40,0 17,5 8,5 17,0
– – 22,0 52,0 57,5 33,0 42,5 17,0 15,0 50,0 – 32,5
– 31,0
– – – – 49,0 45,5 41,5 35,0
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 16,0
9,0 – 12,0/14,0
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
35,5
Obiekt Nr inw.
13 286/03
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
– 32,0 33,0 27,5 25,5 14,5 24,0
Obiekt Nr inw.
13 314/03
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
152,0 148,0 26,5 12,0 32,0 37,5 13,0 25,0 49,5
– – – – 31,5
– – 25,0
–
Obiekt Nr inw.
13 314/03
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
– – – 23,5
– – 13,0
–
149,5 17,5 12,5 23,5 12,0 6,0 13,5 49,5
Obiekt Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
176,0 24,0 20,0 16,5 49,5
Tabela 31. Wyniki pomiarów kręgu szyjnego I psaCanis familiaris L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa szer. pomiędzy skrzydłami, 2 – największa dł., 3 – największa szer. powierzchni stawowej przedniej, 4 – największa szer. powierzchni
stawowej tylnej, 5 – największa dł. od powierzchni stawowej przedniej do tylnej, 6 – dł. łuku grzbietowego,
7 – wys.
Table 31. Measurement results for cervical vertebra I of dog Canis familiaris L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum width between wings, 2 – maximum length, 3 – maximum width of front articu- lar surface, 4 – maximum width of back articular surface, 5 – maximum length from front to back articular surface,
6 – length of dorsal arch, 7 – height
Tabela 32. Wyniki pomiarów kości ramiennej psa Canis familiaris L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – największa dł. od głowy, 3 – największa szer. końca bliższego, 4 – najmniejsza szer.
trzonu, 5 – największa szer. końca dalszego, 6 – głęb.
końca bliższego, 7 – najmniejsza głęb. trzonu, 8 – głęb.
końca dalszego, 9 – wys. w kłębie (w cm) Table 32. Measurement results for humerus of dog Canis familiaris L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – maximum length from head, 3 – maximum width of the nearer end, 4 – minimum width of the shaft, 5 – maximum width of the farther end, 6 – depth of the nearer end, 7 – minimum
depth of the shaft, 8 – depth of the farther end, 9 – withers height (in cm)
Tabela 33. Wyniki pomiarów kości promieniowej psa Canis familiaris L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – największa szer. końca bliż- szego, 3 – najmniejsza szer. trzonu, 4 – największa szer. końca
dalszego, 5 – głęb. końca bliższego, 6 – najmniejsza głęb.
trzonu, 7 – głęb. końca dalszego, 8 – wys. w kłębie (w cm) Table 33. Measurement results for radius of dog
Canis familiaris L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – maximum width of the nearer end, 3 – minimum width of the shaft, 4 – maximum width of the farther end, 5 – depth of the nearer end, 6 – minimum depth of the shaft, 7 – depth of
the farther end, 8 – withers height (in cm)
Tabela 34.Wyniki pomiarów kości łokciowej psa Canis familiaris L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – głęb. od wyrostka haczykowatego, 3 – najmniejsza głęb. wyrostka łokciowego,
4 – największa szer. powierzchni stawowej bliższej, 5 – wys. w kłębie Table 34. Measurement results for ulna of dog
Canis familiaris L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – depth from uncinate process, 3 – minimum depth of olecranon,
4 – maximum width of nearer articular surface, 5 – withers height
Obiekt Nr inw.
13 –
1.
1 a).
2.
2 a).
3.
3 a).
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
181,0 178,0 82,0 80,0 102,0 100,0 42,0/25,0 32,0/28,5 30,0/30,0 26,0/27,0 26,0/26,0 30,0/25,0
+++
(82,0) (102,5)
(33,0) 78,0 79,0 69,0 (118,0) Obiekt
Nr inw.
13 290/93
13 314/03
13 314/03
13 314/03
1.
2.
3.
51,5 9,0
V
54,0 9,0
II
60,5 8,5 III
59,5 8,0
IV
Tabela 35. Wyniki pomiarów kości śródręczy psaCanis familiaris L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – szer. końca dalszego, 3 – nr kości
Table 35. Measurement results for metacarpi of dog Canis familiaris L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – width of the farther end, 3 – no. bone
Tabela 36. Wyniki pomiarów czaszki konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – dł. P2-M3 (miara zębodołów), 1 a – dł. P2-M3 (dł. powierzchni grzbietowej), 2 – dł. M1-M3 (miara zębodołów), 2 a – dł. M1-M3 (dł. powierzchni grzbietowej), 3 – dł. P2-P4 (miara zębo-
dołów), 3 a – dł. P2-P4 (dł. powierzchni grzbietowej), 4 – dł./szer. P2, 5 – dł./szer. P3, 6 – dł./szer. P4, 7 – dł./szer. M1, 8 – dł./szer. M2, 9 – dł./szer. M3, 10 – stopień starcia zębów, 11 – największa szer. pomię- dzy kłykciami stawowymi, 12 – największa szer. pomiędzy
wyrostkami jarzmowymi, 13 – największa szer. otworu potylicznego wielkiego, 14 – największa szer. pyska,
15 – największa szer. pomiędzy łukami siekaczy, 16 – najmniejsza szer. w obrębie krawędzi bezzębnej,
17 – największa szer. podniebienia Table 36. Measurement results for skull of horse
Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – length P2-M3 (size of tooth sockets), 1 a – length P2-M3 (length of dorsal surface), 2 – length M1-M3 (size of tooth sockets), 2 a – length M1-M3 (length of dorsal surface), 3 – length P2-P4 (size of tooth sockets),
3 a – length P2-P4 (length of dorsal surface), 4 – length/width P2, 5 – length/width P3, 6 – length/width P4, 7 – length/width M1, 8 – length/width M2, 9 – length/width M3, 10 – abrasion degree of tooth, 11 – maximum width between articular condyles, 12 – maximum width between
zygomatic processes, 13 – maximum width of great occipital foramen, 14 – maximum width of mouth,
15 – maximum width between incisor arches, 16 – minimum width within toothless edge,
17 – maximum width of the palate
Obiekt Nr inw.
13 – 1.
2.
3.
4.
5.
6.
6 a).
7.
7 a).
8.
8 a).
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23. a) b) c) 24.
25.
401,0 424,0 116,0 284,0 300,0 186,0 179,0 88,0 87,0 96,5 93,0 34,0/18,5 31,5/20,0 29,0/19,5 26,5/18,5 26,5/16,0 36,0/16,0
+++
76,0*
(75,0) (65,0) 41,0 215,0 192,0 – 108,0
77,5 55,0 124,0 201,0
Tabela 37. Wyniki pomiarów żuchwy koniaEquus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – dł. Goc-Id, 2 – wyrostek stawowy-Id, 3 – dł. Goc-M3, 4 – dł. M3-Id, 5 – dł. Goc-P2, 6 – dł. P2-M3 (miara zębodołów), 6 a – dł. P2-M3 (dł. powierzchni grzbietowej), 7 – dł. M1-M3 (miara zębo-
dołów), 7 a – dł. M1-M3 (dł. powierzchni grzbietowej), 8 – dł. P2-P4 (miara zębodołów), 8 a – dł. P2-P4
(dł. powierzchni grzbietowej), 9 – dł./szer. P2, 10 – dł./szer. P3, 11 – dł./szer. P4, 12 – dł./szer. M1, 13 – dł./szer. M2, 14 – dł./szer. M3, 15 – stopień starcia zębów, 16 – dł. diastemy, 17 – największa szer. łuku siecz- nego (miara zębodołów), 18 – największa szer. łuku siecz- nego (miara pow. grzbietowej), 19 – najmniejsza szer. łuku siecznego w obrębie diastemy, 20 – wys. Gov-wyrostek sta- wowy, 21 – wys. Gov-wcięcie żuchwy, 22 – wys. Gov-Cr, 23 a – wys. z tyłu M3, 23 b – wys. przed M1, 23 c – wys.
przed P2, 24 – szer. Gol-Gol, 25 – szer. trzonów żuchwy pomiędzy wyrostkami stawowymi
(* – dł. P2-I4 [anomalia – dodatkowy ząb I4]) Table 37. Measurement results for mandible of horse
Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – length Goc-Id, 2 – articular process-Id, 3 – length Goc-M3, 4 – length M3-Id, 5 – length Goc-P2,
6 – length P2-M3 (size of tooth sockets), 6 a – length P2-M3 (length of dorsal surface), 7 – length M1-M3 (size
of tooth sockets), 7 a – length M1-M3 (length of dorsal surface), 8 – length P2-P4 (size of tooth sockets),
8 a – length P2-P4 (length of dorsal surface), 9 – length/width P2, 10 – length/width P3, 11 – length/width P4, 12 – length/width M1, 13 – length/width M2, 14 – length/width M3, 15 – abrasion degree of tooth, 16 – length of diastema, 17 – maximum width of incisor arch (measure of tooth sockets), 18 – maximum width of incisor arch (measure of dorsal surface), 19 – minimum width of incisor arch within diastema, 20 – height Gov-articular process, 21 – height Gov-incision of mandible, 22 – height Gov-Cr,
23 a – height at back of M3, 23 b – height before M1, 23 c – height before P2, 24 – width Gol-Gol, 25 – width of mandible shafts between articular processes
(* – length P2-I4 [anomaly – additional tooth I4])
Tabela 38. Wyniki pomiarów kręgu szyjnego I konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa szer. skrzydeł, 2 – największa dł., 3 – największa szer. powierzchni stawowej przedniej, 4 – naj- większa szer. powierzchni stawowej tylnej, 5 – największa dł.
od powierzchni stawowej przedniej do tylnej, 6 – wys.
Table 38. Measurement results for cervical vertebra I of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum width of wings, 2 – maxi- mum length, 3 – maximum width of front articular surface,
4 – maximum width of back articular surface, 5 – maxi- mum length from front to back surface, 6 – height
Obiekt Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
140,5
(91,5)
(80,0)
83,5
88,0
76,5
Tabela 39. Wyniki pomiarów kręgu szyjnego II konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł. trzonu wraz z zębem, 2 – naj- większa dł. łuku wraz z wyrostkiem stawowym tylnym, 3 – szer. powierzchni stawowej przedniej, 4 – szer. pomię-
dzy wyrostkami stawowymi tylnymi, 5 – szer. pomiędzy wyrostkami poprzecznymi, 6 – najmniejsza szer. kręgu, 7 – szer. powierzchni stawowej tylnej, 8 – największa wys.
Table 39. Measurement results for cervical vertebra II of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length of the shaft with tooth, 2 – maximum length of arch with back articular process, 3 – width of front articular surface, 4 – width between back articular processes, 5 – width between trans-
verse processes, 6 – minimum width of vertebra, 7 - width of back articular surface, 8 – maximum height
Tabela 40. Wyniki pomiarów łopatki konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – dł. grzbietowa, 2 – najmniejsza dł. szyjki, 3 – największa dł. wyrostka stawowego, 4 – dł. panewki,
5 – szer. panewki
Table 40. Measurement results for scapulae of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – dorsal length, 2 – minimum length of neck, 3 – maximum length of articular process, 4 – length of glenoid cavity, 5 – width of glenoid cavity
Tabela 41. Wyniki pomiarów kości ramiennej konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – największa dł. boczna, 3 – dł. główkowa, 4 – największa szer. końca bliższego, 5 – najmniejsza szer. trzonu, 6 – największa szer. końca dalszego, 7 – największa szer. bloczka, 8 – głęb. końca bliższego, 9 - najmniejsza głęb. trzonu, 10 – głęb. końca
dalszego, 11 – wys. w kłębie (w cm) Table 41. Measurement results for humerus of horse
Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – maximum lateral length, 3 – head length, 4 – maximum width of the nearer end, 5 – minimum width of the shaft, 6 – maximum width
of the farther end, 7 – maximum width of trochlea, 8 – depth of the nearer end, 9 – minimum depth
of the shaft, 10 – depth of the farther end, 11 – withers height (in cm)
Obiekt
Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
146,0 105,0 81,0 38,0 – 42,5 38,5 103,0
Obiekt Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
281,0 275,0 260,0 92,0 33,0 83,0 71,0 95,0 41,0 80,0 132,4 Obiekt
Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
171,0
64,0
87,0
54,0
47,5
Tabela 42. Wyniki pomiarów kości promieniowej konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – fizjologiczna dł., 3 – dł.
boczna, 4 – największa szer. końca bliższego, 5 – największa szer. powierzchni stawowej
bliższej, 6 – najmniejsza szer. trzonu, 7 – najmniejszy obwód trzonu, 8 – największa szer. końca dalszego, 9 – największa szer. powierzchni stawowej dalszej,
10– głęb. końca bliższego, 11 – najmniejsza głęb. trzonu, 12 – głęb. końca dalszego, 13 – wys. w kłębie (w cm)
Table 42. Measurement results for radius of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – physiological length, 3 – lateral length, 4 – maximum width of nearer end, 5 – maximum width of nearer articular surface, 6 – minimum width of the shaft, 7 – minimum perimeter
of the shaft, 8 – maximum width of the farther end, 9 – maximum width of farther articular surface, 10 – depth of the nearer end, 11 – minimum depth
of the shaft, 12 – depth of the farther end, 13 – withers height (in cm)
Tabela 45. Wyniki pomiarów kości śródręcza konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – największa dł. boczna, 3 – zewnętrzna dł. boczna, 4 – największa szer. końca bliż-
szego, 5 – najmniejsza szer. trzonu, 6 – najmniejszy obwód trzonu 7 – największa szer. końca dalszego, 8 – głęb. końca bliższego, 9 – najmniejsza głęb. trzonu
10 – głęb. końca dalszego, 11 – wys. w kłębie (w cm) Table 45. Measurement results for metacarpus of horse
Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – maximum lateral length, 3 – exterior lateral length, 4 – maximum width of the nearer end, 5 – minimum width of the shaft, 6 – mini-
mum perimeter of the shaft 7 – maximum width of the farther end, 8 – depth of the nearer end, 9 – minimum
depth of the shaft 10 – depth of the farther end, 11 – withers height (in cm)
Tabela 43. Wyniki pomiarów kości łokciowej konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – głęb. od wyrostka haczykowatego, 2 – najmniejsza głęb. wyrostka łokciowego, 3 – największa szer. powierzchni stawowej bliższej
Table 43. Measurement results for ulna of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – depth from unicate process, 2 – minimum depth of olecranon, 3 – maximum width
of nearer articular surface
Tabela 44. Wyniki pomiarów kości nadgarstka II+III konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa szer.
Table 44. Measurement results for wrist bones II+III of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum width
Obiekt
Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
336,0 328,0 316,0 80,0 71,0 38,5 110,0
76,0 64,0 45,0 46,0 27,0 138,4
Obiekt Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
218,0 215,5 208,5 50,5 34,0 102,0
50,0 34,0 24,0 35,0 134,9 Obiekt
Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
60,0 42,5 43,0
Obiekt Nr inw.
13 –
1. 45,0
Obiekt Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
348,0 316,0 94,5 40,0 115,0
71,5 86,0 28,5 45,5 137,2 Obiekt
Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
66,0 65,5 38,0
Tabela 46. Wyniki pomiarów kości miednicznej koniaEquus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – dł. panewki
Table 46. Measurement results for pelvis of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – length of acetabulum
Tabela 49. Wyniki pomiarów kości piszczelowej konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – dł. boczna, 3 – najwięk- sza szer. końca bliższego, 4 – najmniejsza szer. trzonu, 5 – najmniejszy obwód trzonu, 6 – największa szer. końca dal- szego, 7 – głęb. końca bliższego, 8 – najmniejsza głęb.
trzonu, 9 – głęb. końca dalszego, 10 – wys. w kłębie (w cm)
Table 49. Measurement results for tibia of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – side length, 3 – maximum width of nearer end, 4 – minimum width
of the shaft, 5 – minimum perimeter of the shaft, 6 – maximum width of farther end, 7 – depth of nearer end, 8 – minimum depth of the shaft, 9 – depth of farther
end, 10 – withers height (in cm)
Obiekt Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
375,0 335,5 112,5 36,0 139,0
87,5 54,0 45,0 111,0 130,0
Tabela 47. Wyniki pomiarów kości udowej koniaEquus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – dł. główkowa, 3 – największa szer. końca bliższego, 4 – najmniejsza
szer. trzonu, 5 – najmniejszy obwód trzonu, 6 – największa szer. końca dalszego, 7 – głęb. głowy, 8 – najmniejsza głęb. trzonu, 9 – głęb. końca dalszego,
10 – wys. w kłębie (w cm)
Table 47. Measurement results for femur of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – head length, 3 – maximum width of the nearer end, 4 – minimum width of the shaft, 5 – minimum perimeter of the shaft, 6 – maximum width of the farther end, 7 – depth of head, 8 – minimum depth of the shaft, 9 – depth of the farther
end, 10 – withers height (in cm)
Tabela 48. Wyniki pomiarów rzepki konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – największa szer., 3 – największa głęb.
Table 48. Measurement results for patella of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – maximum width, 3 – maximum depth
Obiekt Nr inw.
13 –
1. 45,0
Obiekt Nr inw.
13 –
13 315/03
1.
2.
3.
– 65,0 51,0
59,0 60,0 50,0
Tabela 50. Wyniki pomiarów kości skokowych koniaEquus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa wys., 2 – największa szer., 3 – szer. powierzchni stawowej dalszej Tabel 50. Measurement results for talus of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum height, 2 – maximum width, 3 – width of farther articular surface
Obiekt Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
108,0 53,0 58,0
Tabela 51. Wyniki pomiarów kości piętowej koniaEquus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – największa szer., 3 – największa głęb.
Table 51. Measurement results for calcaneus of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – maximum width, 3 – maximum depth
Obiekt Nr inw.
13 –
1. 56,0
Tabela 52. Wyniki pomiarów kości stępu ośrodkowej konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa szer.
Table 52. Measurement results for centrotarsal bone of the horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum width
Obiekt Nr inw.
13 –
1. (50,5)
Tabela 53. Wyniki pomiarów kości stępu III konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa szer.
Table 53. Measurement results for tarsus bone III of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum width
Tabela 54. Wyniki pomiarów śródstopia konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – największa dł. boczna, 3 – zewnętrzna dł. boczna, 4 – największa szer. końca bliż-
szego, 5 – najmniejsza szer. trzonu, 6 – najmniejszy obwód trzonu 7 – największa szer. końca dalszego, 8 – głęb. końca bliższego, 9 – najmniejsza głęb. trzonu
10 – głęb. końca dalszego, 11 – wys. w kłębie (w cm) Table 54. Measurement results for metatarsus of horse
Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – maximum side length, 3 – exterior side length, 4 – maximum width
of the nearer end, 5 – minimum width of the shaft, 6 – minimum perimeter of the shaft 7 – maximum width of farther end, 8 – depth of the nearer end, 9 – minimum
depth of the shaft 10 – depth of farther end, 11 – withers height (in cm)
Obiekt Nr inw.
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
261,0
259,0
251,0
52,0
30,0
97,0
53,0
44,0
27,5
37,0
136,5
Obiekt Nr inw.
13 –
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
84,5 55,5 51,0 34,0 46,0 42,0 39,0 prz.
87,0 56,5 50,0 35,0 48,5 44,0 37,0 t.
Obiekt Nr inw.
13 –
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
45,0 53,0 44,5 46,5 48,0 31,0 prz.
46,0 52,5 42,5 43,5 45,5 33,5 t.
Tabela 55. Wyniki pomiarów członów palcowych I konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – największa szer. końca bliższego, 3 – szer. powierzchni stawowej bliższej, 4 – najmniejsza szer. trzonu, 5 – największa szer. końca dalszego, 6 – szer. powierzchni stawowej dalszej, 7 – głęb.
końca bliższego, 8 – przedni (prz.), tylny (t.) Table 55. Measurement results for phalanges I of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – maximum width of nearer end, 3 – width of nearer articular surface, 4 – minimum width of the shaft, 5 – maximum width
of farther end, 6 –width of farther articular surface, 7 – depth of the nearer end, 8 – front (prz.), back (t.)
Tabela 56. Wyniki pomiarów członów palcowych II konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – największa szer. końca bliższego, 3 – szer. powierzchni stawowej bliższej,
4 – najmniejsza szer. trzonu, 5 – największa szer.
końca dalszego, 6 – głęb. końca bliższego, 7 – przedni (prz.), tylny (t.)
Table 56. Measurement results for phalanges II of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – maximum width of the nearer end, 3 – width of nearer articular surface,
4 – minimum width of the shaft, 5 – maximum width of farther end, 6 – depth of the nearer end,
7 – front (prz.), back (t.)
Obiekt Nr inw.
13 –
13 –
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
(60,0) (70,0) 19,5 46,0 (50,0)
45,0 prz.
(70,0) (67,0) 25,5 42,0 54,0 45,0 t.
Tabela 57. Wyniki pomiarów członów palcowych III konia Equus caballus L. ze Smrokowa, stan. 17.
Pomiary: 1 – największa dł., 2 – największa szer., 3 – dł.
powierzchni stawowej, 4 – szer. powierzchni stawowej, 5 – dł. grzbietowa, 6 – wys., 7 - przedni (prz.), tylny (t.)
Table 57. Measurement results for phalanges III of horse Equus caballus L. from Smrokow, site 17.
Measurements: 1 – maximum length, 2 – maximum width, 3 – length of articular surface, 4 – width of articular sur- face, 5 – dorsal length, 6 – height, 7 – front (prz.), back (t.)
