Hieronim E. Wyczawski
"Św. Bonawentura : życie i myśl",
red. S.C. Napiórkowski, E.I. Zieliński,
Niepokalanów-Warszawa 1976 :
[recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 17/2, 312-314
3 1 2 F R A N C I S Z E K S T O P N I A K
w ydaw cy zresztą dokładnie zaznaczyli. Przy tym we w stępach history cznych do poszczególnych diecezji, niekiedy czerpano dane z literatury, a nie z przytoczonych źródeł.
P ew ne zastrzeżenia budzi sam tytuł dzieła, który jest adekwatny tylko w stosunku do I tomu (relacje z diecezji w ileńskiej i żmudzkiej). W ydawca tłum aczy w e w stępie, że tom II stanowi uzupełnienie i kon tynuację historii Kościoła w W ielkim K sięstw ie Litewskim . Dlatego znalazły się w nim relacje z archidiecezji m ohylew skiej oraz z diecezji m ińskiej, w igierskiej i sejneńskiej, które pow stały już po zaniku K sięs twa na jego dawnym terenie (s. XXII). M ateriały zaś z diecezji inflan ckiej mają charakter jedynie apendyksu (s. XXIV). W takim razie na leżało także w graficznym układzie tego tomu zaznaczyć trzy rodzaje powiązań om ówionych diecezji z W ielkim K sięstw em Litewskim . Po dobnie nie przekonuje argum entacja w ydaw cy, który broni przyjętego przez siebie sposobu podawania nazw geograficznych i im ion w łasnych w brzm ieniu litewskim . Pow ołanie się na polski zwyczaj pisania „Bra niew o” zamiast „Braunsberg” nie uwzględnia okoliczności, że ośrodek życia kościelnego w Braniew ie został stworzony przez Polaków przed zajęciem tych terenów przez Prusy (s. X X IV n.). Tego rodzaju uwa gi krytyczne nie podw ażają jednak w ielkiej w artości obu tomów dzieła, które jest przykładem rzetelnej, niezwykle starannej pracy edytorskiej.
Franciszek Stopniak
Sw. Bonawentura. Życie i m yśl (red. S. C. N a p i ó r k o w
s k i — E. I. Z i e l i ń s k i ) , Niepokalanów-W arszawa 1976, OO.
Franciszkanie, ss. 619, fot. 45.
Prezentow ane dzieło stanow i kom pendium w spółczesnej w iedzy o św. Bonaw enturze (ok. 1217— 1274) i jest rezultatem zjazdu naukowego, urzą dzonego w K rakow ie w dniach 18—24 XI 1974 r. w 700-lecie jego śm ier ci, przez zakony św. Franciszka w Polsce. Złożyły się nań wygłoszone odczyty i w ypow iedzi dyskusyjne — niekiedy równie cenne jak sam e referaty — kilkudziesięciu prelegentów. Poza S ło w e m w s tę p n y m ks. kard. K. W o j t y ł y,, Listem pap. P a w ł a VI Scientia et virtu te praecla-
rissimus (w poi. przekładzie) do generałów zakonów franciszkańskich
z 15 VII 1974 r., przem ówieniem papieża na kongresie bonawenturiań- skirn w Rzymie w dniu 24 IX 1974 r., L iste m okóln ym generałów zako nów franciszkańskich z 6 I 1974 r. do podległych zakonników, opisem
B. B r z u s z k a obchodów jubileuszow ych św. Bonaw entury w św iecie i programem uroczystości jubileuszow ych w K rakowie, co w sum ie zajęło zaledwie 47 stron (25—28, 527—570), całe obszerne dzieło zostało pośw ięcone — jak słusznie podkreślono w podtytule — życiu i m yśli św. Bonawentury.
Referaty zaplanowano w edług trzech grup tem atycznych: 1) Życie i działalność św. Bonaw entury, 2) jego filozofia i teologia, 3) historia jego doktryny w K ościele powszechnym i w Polsce. W grupie 1-szej
E. Z i e l i ń s k i przedstaw ił K alendariu m życia św. Bonawentury
(s. 31—38), Z. P i ę t a studium Sw. Bonawentura a Sobór Lyoński II (s. 39—47), A. Ż y n e 1 art. Sw. Bonawentura — „drugi założyciel” za
konu franciszkańskiego (s. 49—69), po którym przytoczono głosy z dy
[ 2 3 ] R E C E N Z J E 3 1 3
skiego i odpowiedź na nie autora. Do tej grupy należy też art. J. K i o - c z o w s k i e g o Bonawentura jako general zakonu (1257— 1274) a czesko-
polska prow incja franciszkanów (s. 442—451). Dziwi nieco, że urniesz^
czono go nie wśród artykułów historycznych, lecz między pracami, po św ięconym i dziejom doktryny św. Bonawentury. Należy stwierdzić, że w szystkie w ym ienione prace dobrze rejestrują obecny stan badań nad życiem Doktora Serafickiego.
N ajw ięcej i to obszerniejszych przeważnie rozpraw znalazło się w gru pie 2-giej. E. I. Z i e l i ń s k i w art. In terpreta cje filozofii św. Bona
w e n tu ry (s. 77—96) zastanawia się, czy filozofia Doktora Serafickiego
jest autonom iczna czy heteronom iczna oraz czy bazuje na augustynizm ie czy na arystotelizm ie neoplatonizującym i om awia spór o m iejsce św. B onaw entury w filozofii XIII w. Ten sam problem rozwija również F. V a n S t е е n b e r g h e n z Lowanduim w art. A rysto telizm i a u gusty-
nizm w filozofii św. B onawentury (s. 97—108), pisząc o klasycznej i no
w ej interpretacji filozofii Bonawentury ze szczególnym uwzględnieniem stanow iska O. Quinna. T. C. N i e z g o d a zajął się Poznaniem i jego
drogą do Boga w e dłu g św. Bon aw entury (s. 109— 131), mówiąc o różnych
drogach poznania Boga i osobno o naturalnym poznaniu Jego istnienia. Tenże autor w art. C zło wie k w edłu g nauki św. Bon awentury (s. 278—295) zbadał pojęcie człow ieka, duszy ludzkiej oraz człowieka jako obrazu Boga w doktrynie bonaw enturiańskiej. S. K o w a l c z y k dotknął Pro
blemu filozoficznych uzasadnień istnienia Boga u św. Bonawentury (s.
132— 153), a m ianow icie przedstaw ił dotychczasow e ujęcie problemu, analizę dowodów na istnienie Boga i w agę argum entacji św. B onaw en tury.
Sumienie i syndereza w e d łu g św. B o n aw entury (s. 154— 168) stanow i
tem at art. P. M. L i s o w s k i e g o , w którym autor analizuje istotę, ge nezę i autorytet sum ienia oraz problem synderezy czyli w oli dążącej ku dobru — w rozumieniu bonawenturiańskim . A. M. S z o j d a w art. Wol
ność w y b o r u w e dłu g św. Bon aw entury (s. 169— 183) m ówi o władzach
duchowych człowieka, o zależności w olnego wyboru od współdziałania tych władz, następnie o spraw ności w olności w yboru, w reszcie o w o l ności w yboru, gdy zachodzi gw ałt i niewiedza. E. W o l i c k a przedsta w iła zw ięźle Herm eneutykę „imago” w tekstach św. Bon aw entury (s. 184—194), pojęcia w ystępującego często w pismach Doktora S erafic kiego.
S. C. N a p i ó r k o w s k i zam ieścił 2 referaty. W 1-szym pt. Św. B o
n aw en tu ry teoria teologii (s. 195—223) pisze o koncepcji teologii przed
św. Bonawenturą, o stosunku teologii św. Bonaw entury do Pism a św. i do filozofii, dając w końcu praktyczne w skazów ki dla tych, którzy stu diują teologię. Art. 2-gi dotyczy C h ry stoce n tryzm u w edłu g św. Bona
w e n tu ry (s. 240—246) w dziele stworzenia, w poznaniu naturalnym
i nadprzyrodzonym oraz w dziele naprawy. H. L. R a w a l s k i w roz prawce Mądrość według, św. Bon aw entury (s. 224—239) zajął się źródła mi bonaw enturiańskiej koncepcji mądrości, jej naturą i określeniam i oraz jej rodzajami. C. B é r u b é z Rzymu om ówił Redukcję nauk do
teologii w edłu g Rogera Bacona i św. B onawentury ,.Collationes in He- xa'émeron” (s. 247—263), a J. G u y B o u g e r o l z Grottaferrata w art.
pt. (Św. Bonawentura — w ied za i wiara) s. 264—277) stosunek w iedzy do w iary w doktrynie św. Bonawentury.
Sw. B o n aw entury zary s nauki o Kościele (s. 296—318) opracował
S. K a f e l , m ówiąc o m isterium K ościoła, o jego powstaniu, hierarchicz nej strukturze i jednoczącej więzi. A. P o m p e i z Rzymu w art. K
o-314
H I E R O N I M W Y C Z A W S K I[24]
ściól a sakram en ty w edłu g św. B onawentury (s. 319—336) przedstaw ił
sakram entalny w ym iar całej ekonomii zbawienia oraz rolę sakram en tów w form owaniu, kształtow aniu d posłannictw ie Kościoła w teologii św. Bonaw entury. B. U r b a n w pracy S iew ca Sło wa Bożego (s. 337— —347) pisze o kaznodziejstwie św. Bonawentury. A scetyki oraz m istyki w pismach św. Bonaw entury dotyczą prace A. Ż y n e l a Droga ku Bogu
poprzez ascezę w edłu g św. B onawentury (s. 348—365) i M. G o g a c z a A p o fa ty k a jako sposób opisu doświadczenia mis tycznego w tekstach św. Bon aw entury (s. 366—392). Pierw szy autor poddał analizie pojęcie
i w olę ascezy, ascezę poznania, w oli i zm ysłów, ćwiczenia ascetyczne oraz korzyści z połączenia ascezy z m istyką w edług nauki Doktora Sera fickiego. Drugi autor podkreślił aktualność problemu doświadczenia m i stycznego, następnie dał przegląd opisów doświadczeń m istycznych w tekstach św. Bonawentury i szerzej — poznania per raptu m jako do świadczenia m istycznego.
Z głosów dyskusyjnych w okół referatów przytoczono: C. Bérubé’a, G. Błocha, M. Gogacza, S. K afla, R. Kosteckiego, A. Lubika, C. Napiór kowskiego, C. Niezgody, W. Słomki, S. Święcickiego, J. Wawry, E. I. Zie lińskiego i A. Żynela (s. 393—408), jak też odpowiedzi referentów: I. Guy Bougerola, M. Gogacza, S. K ow alczyka, C. Napiórkowskiego, A. Pompei, N. Szojdy i E. I. Zielińskiego (s. 409—416).
W 3-ciej grupie prac S. F. P i ę t k a pisze w art. Z historii bona-
wenturianizm u (s. 419—433) o prawo daw stw ie zakonnym w spraw ie n au
czania filozofii i teologii św. Bonawentury w zakonach św. Franciszka, 0 papieskich aprobatach doktryny św. Bonawentury, o pierwszej gen e racji uczniów św. B onaw entury (do 1300 г., o bonaw enturianizm ie w w iekach następnych, o Kolegium św. Bonaw entury w Quarracchi pod Florencją, powołanym głów nie do krytycznego w ydania dzieł św. Bonawentury, i o w spółczesnych badaniach nauki Doktora Serafickiego. S. Ś w i e ż a w s к i ukazał W p ły w św. Bon aw entury na m y śl X V w. (s. 434—44,1). B. Br z u s z e к zajął się Recepcją pism św. B onawentury
w Polsce (s. 452—474), mówiąc o penetracji wspom nianych pism
w XIII—X IV w. (rękopisy, inkunabuły), następnie o polskich w ydaniach dziel św. Bonaw entury w XVI—X X w. oraz o w ydaniach zagranicznych, istniejących w polskich bibliotekach. K. W ó j c i k om ówił specjalnie rękopisy dzieł św. Bonawentury w B ibliotece Jagiellońskiej (Recepcja
pism św. Bon aw entury w Polsce w św ietle m a n u sk r y p tó w Biblioteki
U. J. (s. 475;—4®0>. H. В ł a ż к i. e w ‘ii с z przedstaw ił Bonawenturianizm
w franciszkańskich studiach teologicznych w Polsce (s. 48:1—492), J. К ο
ρ θ ό Z w ią z k i m y śli bonawentu riańskiej z m ode lem pasyjnej religij
ności polskiej (is·. 493'—502), E. O z o r o w s k i Myśl bonawenturiańską w eklezjologii Piotra z Poznania (s. 503—506), któremu to artykułow i
dano przez om yłkę w spisie treści (s. 1 2) całkiem inny i niezrozum iały
tytuł, H. W e g n e r Ikonografię św. Bonawentury . Zagadnienia w y b ra n e
(s. 507—522).
Dzieło zamyka dokładna bibliografia, dotycząca św. Bonawentury 1 jego doktryny (s. 577—603), zestawiona przez C. Napiórkowskiego i S. Małaszuka, oraz indeks osobowy (s. 607—619). Ks. kard. Wojtyła w Sło wie w s tę p n y m na zjeździe bonaw enturiańskim w yraził życzenie, aby sym pozjum zbliżyło św. B onaw enturę polskim teologom . Sądzę, że przedstawiony w postaci książkow ej rezultat zjazdu czyni to w sposób zadowalający.
