nasza
biuletyn ir.forr.-icyjny • redaguje Ki»<i"y2£ikładowa Kciir.isja Robotnicza
Kor.it et iclcki Niezależnego Sair.orządneco Zwią
Jastrzębie
Eair.orzadneno Związku Zawodowego Nr 11 2 4 .1 1 .1 9 8 0 rtPisaliśmy w nur.erze 7 z 1 1 .1 1 .1 9 8 0 r. o zarejestrowaniu "So lid a r
n o śc i" przez Sęd Najwyższy.
Ze względu na to, że decyzja ma charakter historyczny w życiu społecznym P o ls k i, zamieszczamy poniżej pełny tekst "Poętanowleńla"
Sędu Najwyższego.
Sygn.akt I PR 8 2 /8 0
P O S T A N O W I E N I E Dnia 10 listopada 1980 ,r.
Sęd Najwyższy - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - w składzie następującym:
Przewodniczący Sędzia S .N . - Witold Formański /sprawozdawca/
Sędziowie S .N . - Stanisław Rejman - Tadeusz Szymanek Prrtokólant: k i e r .s e k r . Marla Dobrzeniecka
przy udziale Prokuratora Prokuratury Generalnej PRL Tadeusza Pr.tepowicza
po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 1980 r . na posiedzeniu jawnym sprawy
z wniosku Komitetu Założycielskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego 'SOLIDARNOŚĆ* z siedzibę w Gdańsku, reprezentowa
nego przez organ uprawniony w skład którego wchodzę:
1 / Lech WAŁ|SA, 2 / Kazim ierz ŚWITO$, 3/3akub FORYSTEK, 4/Lech DYMARSKI, 5 / Vfeldemar KEMPA, 6 / Mirosław DOMIŃCZYK, 7 / Waldemar SOBORAK, 8 / Stanisław WĄDOŁOWSKI, 9 / Antoni KOPACZEWSKI, # 1 0 / Michał PIETKIEWICZ, 1 1 / Roman K i r s z t e jn , 1 2 / Tadeusz KRAŚNIK, 1 3 / Andrzej SŁOWIK, 1 4 / Patrycjusz KOSMOWSKI, 15/Zb ig n iew BUJAK, 1 6 / Ryszard ORNOCH, 1 7 / Wojciech WIŚCICK1. .'Stanisław ZAWADA, 1 9 / Adam NIEZGODA, 2 0 / Oerzy SZULC, 2 1 / Koaan NIEGORZ, 22/Zblgniew PR20ZIAŁ, 2 3 / Czesław DOBROPOLSKI, 2 4 / Rot-"-. KURNATOWSKI, 25 /Ir e n e u s z PRĘDKI, 2 6 / Ryszard KUŚ, 2 7 /K rzyszto f GOTC 28 /0 a n u s z ŚWIECA, 2 9 / Henryk GERBATOWŚKI, 30/C zesław NIEZGODA, 3 1 / Stanisław KRUPKA, 3 2 / Oerzy WEGLORZ, 3 3 / Oózef BEK, 34/Edwartf STRZYŻEWSKI, 35/Ryszard SAWICKI, 3 6 / Ryszard KALINOWSKI, 3 7 / Andrzej GWIAZDA, 38 /E lż b ie ta POTRYKUS, 3 9 / Tomasz CZARNIK, 40/0aro sław SIENKIEWICZ, 41/Bogdan L I « , 42/S tan isła w DAMEL, 43/M arian Ourczyk, 44 /K azim ie rz SKORUPSKI, 4 5 / Bernard BLDNICK1
o zarejestrowanie zwlęzku zawodowego na akutak re w izji wnlaskodawcy od postanowienia Sędu Woj ewódzkicno w Wi>rsjjdr.ic -z • ZA pa^tlzle r- nika 1900 r . sycjn.akt I.¡»9-rs—1 5 /8 0
p • • t i n a w l a ’
selenl^ib eaiu rżen e peetanewienla 1 dokonać re jes tr a cji Niezależnego Samorządnego Zwięzku Zawodawego 'SOLIDARNOŚĆ* z sied zib ę w Gdańsku, zrzeszaJącegc pracowników zatrudnionych na podstawie umowy a pracę /t a k i e spółdzielczej umowy o prac«, a w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych zatrudnionych na podstawie członkowstwa/, wyboru, powołania, mianowania. Jak również uczniów przyzakładowych szkół Zawodowych świadczących pracę na rzecz zakładu pracy lub popiera- J$cycji naukę zawodu, osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej oraz emerytów i rencistów, obejmującego terytorialnym zakresem działalności obszar Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, reprezentowanego przez organ uprawniony, w skład którego wchodzę osoby wymienione we wstępnej części postanowienia«działajęcego na podstawie statutu z dnia 22 września 1980 r. / k , 6-13 akt sprawy n i n i e j s z e j / w brzmieniu uwzględniającynzniany dokonane przez wnio
skodawcę na rozprawie przed Sądem Wojewódzkim w Warszawie w dniu 2 4 paźrtriat-nlka 19 80 r. oraz zmianę wprowadzone przez wnioskodawcę w dniu 9 listopada 1980 r . naposiedzeniu Komitetu Założycielskiego NSZZ "So lid arn o ść * do § 1 statutu przez dodanie w zdaniu drugim § 1 pow yrazaoh “ z Komisją Rzędów? w Gdańeku" zwrotu "/p a t r z z a ł ą c z n ik /’ ; o d r z u c a re w izję Oakuba Foryatek.
USaąędjUenic
Komitat zało życielski Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego 'S o lid a r n o ś ć *, działając przez organ uprawniony do reprezentowania związku, z g ł o s ił w dniu 2 4 września 1980 r. do Sądu Wojewódzkiego w Warszawie wniosek o dokonanie re je s tr a c ji zw iązku, powołując się . na § 2 uchwały Rady Państwa z dnia 13 września 1980 r . w sprawie
re jestra cji nowo powstających związków zawodowych / M .P .n r 22 z 1 9 8 0 r . , po z. 1 0 4 / . Wnioćek zawierał dane wymagane § 3 wspomnianej uchwały, a. więc nazwę związku zawodowego, j e g o 's ie d z i b ę , podmiotowy i teryto
rialn y zakres Jego d zia ła ln o ś c i, a także Imiona 1 nazwiska oraz miej- ace zamieszkania osób wchodzących w skład organu uprawnionego do reprezentowania związku zawodowego. Ponadto do wniosku dołączono uchwałę Komitatu założycielskiego o powołaniu nowego związku oraz oroanu uprawnionego do Jego reprezentowania, l i8 t ę członków Komitetu zalo&yclelsklego i statut w dwóch egzemplarzach.
£*d Wojewódzki d ziałają c na podstswle a r t .5 1 4 § 1 k . p . c . przed roz
strzygnięciem sprawy przekazał wnioskocawcy do wiadomości szereg u Mig do przedłożonego statutu / k . 20- 23/ w celu umożliwienia zajęc ia
•tanowteką, Wnioskodawca ustosunkował się na piśmie do tych uwag w załączniku do pisma procesowego z dnia 6 października 1980 r. /k .3 6 - 4 2 /* Na rozprawie przed Sądem Wojewódzkim w dniu 24 października 1980r.
wnioskodawca dokonał następujących zalań w s t a tu c ie :
7
a> S 1 * miejsce skreślonego wyrazu "punkcie’ wprowadzono wyrazy*w części 1 pkt 1- 7 ", .
- w § 5 po wyrazach "rolniczych spółdzielniach produkcyjnych" doda
no wyraz "zatrud n io n ych ", a po wyrazach "uczniów przyzakładowych szkół zawodowych" dodano wyrazy "świadczących pracę na rzecz zakła
du p r a c y ",
*• w § 11 skreślono wyrazy " z zastrzożanlem wynikającym Z § 9 pkt 6 " ,
• • - 2 -
- w § 14 po wyrazach “/nyLędzyzakładoweJ lub w y działow ej/* w miejsce przecinka wstawiono śred nik, po który» dopisano zdani«« “ Od uchwa
ły odmawiającej przyjęcia do związku służy zainteresowanemu prawo odwołań la do walnego zebrania o rg an izacji zakłado w e**,
- w § 24 p k t .3 w miejsce cyfry "2 9 " .którą skreślono, wprowadzano cyfrę " 3 3 " 1 w ten sposób zwrot w nawiasie brzmi " / § 33 u a t . 2 / * , - w tytule rozdział, V I II » następującego po § 3 6 , skreślono wyrazy .
"Osobowość Prawna",
- skreślono całą treść § 3 7 , co spowodowało zmianę kolejnej nume
ra c ji następnych paragrafów w ten sposób, że dotychczasowe para
grafy od 38 do 44 stały się paragrafami od 37 do 4 3 .
Pełnomocnicy wnioskodawcy zło ży li na rozprawie w yjaśnienia uzasad
niające dokonane w statucie zmiany, nie wyrażając Jednocześnie zgody na propozycję wprowadzenia dalszych zmian do statutu.
Złożył również oświadczenie w tym przedmiocie przewodniczący Komisji Porozumiewawczej,
Sąd Wojewódzki po rozpoznaniu w dniu 24 października 1980 r , przed
miotowego wniosku ogłosił postanowienie następującej tr e ś c i:
I . Dokonać re le str acji Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego
"SOLIDARNOŚĆ", mającego siedzibę w Gdańsku, działającego na podstawie statutu złożonego w dniu 2 4 września 1980 r . , zrzesza
n e g o pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę /t a k że spółdzielczej umowy o p racę , a w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych zatrudnionych na podstawie członkowstwa/,wybóru, powołania, mianowania. Jak również uczniów przyzakładowych szkół zawodowych świadczących pracę na rzecz zakładu pracy lub pobiera
jących naukę zawodu, osoby wykonujące pracę nakładczą oraz osoby wykonujące pracę nakładczą oraz osoby wykonujące pracę na pod
stawie umo.wy agencyjnej oraz emerytów i rencistów, obejmującego terytorialnym zakresem d zia ła ln o ści obszar Polskiej Rzeczypospo
l it e j Ludowej, reprezentowanego przez organ uprawniony w skład którego wchodzą:
Lech Wałęsa, Kazim ierz Switoń, Jakub Forystek, Lech Dymarski, Waldemar Kempa, Mirosław Oomlńczyk, Waldemar SobJrak, Stanisław Wądołowski, Antoni Kopaczewskl, Michał P ie t k ie w ic z , Roman
K ir s z t e jn , Tadeusz K raśnik , Andrzej S ło w ik, Patrycjusz Kosmowski, Zbigniew B ujak, Ryązard Ornoch, Wójciech W lś n ie c k i, Stanisław Zawada, Adam Niezgoda, Jerzy S z u lc , Roman Nlegorz, Zblegniew P rz y d zia ł, Gzesław Dobropolski, Roman Kurnatowski, Ireneusz P rę d k i, Ryszard Kuś, Krzysztof Gotowski, Janusz Świeca, Henryk Gerbatowski, Czesław N iezgoda, Stanisław Krupka, Jerzy W ęglorz, Józef Bek, Edward Strzyżewski, Ryszard S a w ic k i, Ryszard Kalinow
sk i, Andrzej Gw iazda, Elżbieta Potrykus, Tomasz Czarnik z tym, ż e : .
2 / o / - uzupełnia' treść O 1 Statutu w ten sposób, żo po słowie
“kulturalnych" dodaj o słowa 'Związek nlo zamierza pełnić roli p a r t ii p o lit y c z n e j, st o i na gruncie zasady społecz
nej własności środków produkcji stanowiącej podstawę istnlejąoogo w Polsce ustroju uocjal/iatycznego, uznaje lż PZPR iprnwujn kierowniczy rolę w cwlfl, nio podwa
ża uotnlooogo »ys^twiiu noj»*. ón międzynarodowych« djtiy do zapewniani.« iuds*U>« *>< ,łcy. adpottiednich środków k»ntro- li.w yr»¿«A ty o>>i«t£d s. m e+fybt+yęi) interesów*
- 3 -
b / - a kraś la m 3tatucio prZopiay § 32 i § 33 i w ta miejsce wprowadza przepisy w brutŁeAiu:
*§ 32 - 3 e ie ll a t ^ M * w obrania żywotnych Interesów pra
cowników wyczerpie wszystkie Inne Sostępne śro d kl,*o że podjęć decyzję a f t r s j k u .
§ 33 - OrgenizowaRie etrajku nie »o t* być sprzeczne z Obo
wi ęzuj ęoymi przapisami prawa*.
Wydajęc taj trsścl orzeczenia Sęd Wojewódzki, Jak »twierdza w uza- padni.-iniu, miał na w zg lfd zia , Za nałożony na Sęd oteowięzeW konTo- l ł , czy uchwalony atatut m e fsat aprzeczny z Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludawaj 1 innymi przeplaani p r a w a .« ., nie może ograniczać a l f wyłęcznia do badania formalnych przosłanak rejestra
c j i , ale susi wkraczać w treś* atatutu Jako podstawy określającej cjfaarokt«r powatajscago związku. Naatępnie Sąd Wojewódzki po zacyto
waniu niektoryoh fragmentów przspleów a r t .8 4 u s t .2 1 3 Konstytucji W L , według których a . I n . związki zawodowego ekuplaję obywateli dle czynnego udziału w Z y c m połityoznym.apołecznyt» .gospodarczym i kul
turalny«, a tworzenia zrzoezań i udział w zrzeaxeniach,których cal lut) działalność godzę w ustrój polityczny 1 apołeoeny albo w porzę- dafc prawny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jeet zakazane, a także p rzepie u a r t .1 9 § 2 Kodek 8u pracy atanowięcego m .ln , że zr/iązki za
wodowe współuczeetni-czę w kształtowaniu, i r e a l iz a c j i zadań w d zia d zin ie społeczno-gospodarczego rozwoju kra ju, poprawy warunków pracy 1 poziomu życia załóg pracowników oraz oddziaływania na stan świadomości społecznej 1 socjalistycznych stosunków m iędzyludzkich, wyraża poględ, ża uprawnienia te nakładaję Jednocześnie na zwięzak zawodowy'obowiązek Jednoznacznego 1 wyraźnego określenia w statucie etoeunku zwlęzku do ustroju politycznego i społecznego. Zdaniem S#du Wojewódzkiego zasady interpretacyjne przytoczonych przepisów a r t ,8 4 Konstytucji PRL i a r t .1 9 Kodeksu pracy, w o dniesieniu do nowo powstających zwięzków zawodowych, zawarte s? w Protokole Poro
zumienia podpisanego przez Komisję Rzędowę i Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w dniu 3 1 .0 8 .1 9 8 0 r . w Gdańsku.
Bstychczae obowlęzujęca ustawa z 1 .0 7 .1 9 4 9 r. o zwlęzkach zawodo
wych 1 wydane na je j podstawie przepisy zwlęzkowe przewiduję, is t n ie nie związków zawodowych branżowych zrzeezajęcych pracowników, zakła
dów pracy zatrudnionych w Jednym resorcie oraz jedno zrzeszenie zwięzków zawodowych w sk ali o gólnopolskiej. Powstanie nowych,nie
zależnych t aaraorzędnych zwięzków zawodowych poza zrzeszen i er atało się możliwe w oparciu o wyżej wymienione Porozumienie. W tych wa
runkach, zdaniem Sędu Wojewódzkiego, do czasu.wydania nowej ustawy o zwlęzkach zawodowych nie Jest możliwe pominięcie w statucie po
szczególnych reguł Porozumienia, spełniającego rolę prawotwórczej interpretacji dotychczasowych, przepisów . Te właśnie reguły Porozu
mienia stworzyły podstawę i możliwoćć d ziałan ia tych zwięzków.
Nowa uatawa o związkach zawodowych umożliwi dokonanie ewentualnych zmian w statutach dostosowujęc jo do wymagań ustrojowych nowego ruchu zwlęzkowego. Obecnie zatem uznając, że uchybienia statutu nie daję się pogodzić z Konstytucję PRL oraz interpretowanymi przoz Po-, rozumienie obowlęzujęeymi przopleemi prawa i dotyczę tylko afery prawnej. &jd wojewódzki doszedł do wniosku, że zmiana przepisów
§§ 32 1 33 statutu znajduje uznsadnlenio w czyści I I Porozumienia
Gdańskiego. Sęd uznał za konieczna przeciw działania powołaniu do życia - poprzez przepisy statutu - nora, których ustanowienia jest zastrzażonewyłącznie dla ustawy.
Na taj samej zasadzie Sęd Wojewódzki powtórzył w statucie sformu
łowania pkt 2 części I Porozumienia zawierającego sk reślen ia celów 1 podstaw działania związku. Wszystkie sformułowania funkcji i ce
lów związku w zakresie obrony interesów pracowniczych, r e a liz a c ji potrzeb materialnych, społecznych i kulturalnych pracewników zna
lazły swój wyraz w Statucie / § 1 s t a t u t u /.
2 punktu 2 części I Porozumienia Gdańskiego brakowało zatem w sta
tucie sformułowań dotyczących określania się związku Jako organiza
c j i uznającej podstawyustrojowe państwa. ' Następni» rozważając zagadnienie, czy obowiązujęce przepisy prawa daję sądowi orzekającemu podstawę do tego rodzaju in g e re n c ji w sta
t u t , Jaka została dokonana, Sęd Wojewódzki stw ierdzając, że żaden przepis uchwały Rady Państwa ani kodeksu postępowania cywilnego nie zawierają co do tego wyraźnej d ysp ozycji, oparł się bezpośrednio nu zasadzie interpretacyjnejt J e ż e li można w ię c e j, to można i m n iej.
Ponieważ Sęd w św ietle przepisów uchwały może odmówić re jes tr a cji zw ięzku, to także może jej dokonać z niezbędnymi zmianami. Tym wię
c e j , że zmiany tenle wychodzę w najmniejszym stopniu poza treść t»J części Porozumienia z Gdańska, na którą wnioskodawca powołuje się w 3 1 st a tu tu . Dokonana korekta statutu w przekonaniu Sądu Wojewódz
kiego m s jesc ingerencję ani w c e l , ani w dził.kalność zw ięzku, a Jedynie konsekwencję uwzględnienia obowiężującago w PRL stanu praw
nego oraz zastosowania prawotwórczej In terp reta c ji tego prawa przez Porozumienie.
Od powyższego postanowienia zostały wniesione dwe środki odwoławcze:
jeden Komitetu założycielek lago NSZZ ‘ Solidarn o ść* , nazwany odwoła
niem, oparty na zarzucie naruszenia a r t .l pkt 1 i a r t .2 ustawy z dnia 1 lipca 1949 r. o związkach zawodowych oraz § 4 uchwały Rady Państwa z dnia 1 3 . 0 9 . 198C n. w zwięzku z a r t .3 Konwencji nr 8 7 Międzynarodo
wej O rg a n izacji Pracy z dnia 1 9 .0 6 .1 9 4 6 r . przez dokonanie niedopu
szczalnej zmiany statutu zwięzku zawodowego i pxzyjęcie tak zmienio
nego statutu za podstawę r e je s t r a c ji, za w ie r a jm y wniosek o zmianę zaskarżonego postanowienia przez zarejeetrowanle nowego zwięzku zgod
nie z wnioskiem Komitetu założyoielskiego oraz drugi środek, nazwany r e w iz ję , wniesiony przez 3akube Forystek, oparty na za rzu cie narusze
nia § 4 uchwały Rady Państwa,Z dnia 1 3 .0 9 .1 9 8 0 r. 1 zawierający wniosek c zmianę zaskarżonego postanowienie przez usunięcls zmian w statucie dokonanych przez Sęd pierwszej in s t a n c ji .
Na samym początku rozprawy przed Sądem Najwyższym w dniu 10 listopada 1980 r. pełnomocnik wnioskodawcy zg ło s ił wniosek o p rzy ję cie do pro
tokołu dokonanej w dniu 9 listopada 1980 r. na posiedzeniu Komitetu założycielskiego NSZZ “ Soliderność" zmiany statutu w ten sposób, żs w § 1 w zdaniu drugim po wyrazach " z Komisją Rządową w Gdańsku* do
dano wyrazy '/p a t r z z a ł ę c z n ik /" 1 złożył 5-stronlcowy załącznik / k . 1 0 - 1 4 /, podpisany p fze z pełnomocników wnioskodawcy, zawierający treść niektórych postanowień Konwencji nr 87 i Nr 98 Międzynarodowej Organi z a c ji Pracy oraz części pierwszej pkt 1-7 Porozumienia Gdańskiego.
Sęd Najwyższy, zw ażył, co następuje:
Rewizje wnioskodawcy, t j . Komitetu założycielskiego NSZZ "Solidarność jako uzasadniona podlegała uwzględnieniu.
- 5 -
Uzaeadnieęie jednak merytorycznych powodów rozstrzygnięcia musi być poprzedzona rozważaniami ł przedmiocie ezeregu zagadnień proce
duralnych, ja k ie wyłoniły się w sprawie« Pierwsze dotyczy problemu, czy przysługuje wnioskodawcy środek odwoławczy od postanowienia Sędu Wojewódzkiego o treści nadanej mu przez Sęd Wojewódzki w War
szaw ie, Z § 6 cyt.uchwały Rady Państwa wynika. że odwołanie do Sędu Najwyższego służy od postanowienia Sędu Wojewódzkiego w Warszawie, odmawiającego dokonanie re jes tr acji »więzku zawodowego, Tym czasem według dosłownego brzmlenlB sentencji zaskarżonego orzeczenia Sęd wojewódzki .postanowił dokonać re je s tr a c ji NSZZ ’ Solidarn o ść“ , wpro
wadzając do przedłożonego statutu zmiany w postaci "u zu pełn ien ie"
treści § 1 statu tu, skreślenia §§ 32 i 33 i wprowadzenia w ich miej
sce dwóch paragrafów o odmiennym od dotychczaaowago brzm ieniu, Sęd Wojewódzki zatem wprowadził pewne zmiany do statutu wbrew w oli wnio
skodawcy, § 6 uchwały Rady Państwa można rozumieśtylko w ten sposób, ze nie służy środek odwoławczy od postanowienie, którym Sąd W o je A wódzki dokonał r e je s t r a c ji, to znaczy uwzględnił w całości wniosek o dokonanie r e j e s t r a c j i, W myśl § 3 u s t .2 uchwały s ta tu t, jak rów
n ie ż uchwała komitetu założycielskiego o powołaniu związku zawodo
wego oraz organu uprawnionego do jego reprezentowania, a także l i s ta członków komitetu założycielskiego stanowię obligatoryjne załącz
n ik i do wniosku i Już z tej przyczyny muszę być przez Sęd rejestru ją cy,któ ry dokpnuJe re jee tr acji określonego związku zawodowego, przy
ję te w takim brzmieniu. Jaki nadał im wnioekodawca. Dokonanie przez Sęd Wojewódzki re je s tr a c ji zwlęzku zawodowego na podstawie statutu, do którego Sęd wpro wędził wbrew w oli wnioakodawcy sk re śle n ie , uzu
pełnienia lub inne zmiany, zawiera w sobie Im plicite odmowę dokona
nia re je s tr a c ji zwięzku zawodowego zgodnie z wnioskiem. Ocena taka prowadzi do wniosku, że w rozpoznawanym przypadku przysługuje środek odwoławczy. Wadliwe dokonanie r e j e s t r a c j i, etanowlęce - Jak wynika z powyższych wywodów - w isto cie odmowęjej dokonania, prowadzi w kon
sekwencji do uznania, że objęte Jest zaskarżeniem, w razie w niesienia środka odwoławczego, całe postanowienie w prz&dmlocle r e j e s t r a c j i, chociażby skerżęcy wskazywał jedynie na niektóre części tego posta
nowienia Jako powzięte z naruszeniem prawa.
Wymaga także wyjaśniania rodzaj środka odwoławczego, Jaki przysługu
j e od odmownego postanowienia Sędu Wojewódzkiego.
'Wątpliwość ta p owstała na tlo brzmienia b 6 uchuoły Rady Państwa, przewidujęcego "odwołanie" do Sędu Najwyższego oraz § 7 tejże uchwa
ły, stanowlęcego że w postępowaniu w sprawach o d o k o n a n le re jestra
c j i stosuje sięodpowiednlo przepisy kodeksu postępowania cywilnego
■o postępowaniu nieprocesowym. Normujący w tyn OBtatnlm postępowaniu sprawę rodzaju środków odwoławczych przepis ort.SIS} k . p . c , przewidu
j e , że od poetanowleń orzekejęcych co do istoty sprawy przysługuje re w iz je , na inne zaś postanowienia przysługuje w firzypadkach wskaza
nych w ustawie za ż a le n ie . W orzecznictw ie Sędu Najwyższego od lst utrwelony jest poględ, że o charakterze czynności procesowej - w ra
zie wętpliwoścl - decyduje nie nazwa, Jakę nadał je j sad będź strony czy uczestnicy postępowania, lecz Jej isto ta / n p . , , czy czynność pro
cesowe sędu Jest wyrokiem, czy postanowieniem albo czy przysługuje rewizja czy też z a ż a l e n ie /. Określenie w § 6 uchwały Rady Państwa
"odwołanie" je s t użyte w znaczeniu techniczno-prawnym ne oznaczenie środka odwoławczego, bliższego zaś określenia rodzaju tego środka nalaży szukać w .normujęcej to zagadnienie ustawie procesowej, czy li w kodeksie postępowania cyw ilnego. Odmowne postanowienie Sędu Woje
wódzkiego w przedmiocie re je s tr a c ji stanowi o rzeczenie co do istoty sprawy, od którego zatem zgodnie z przepisem a r t .5 1 6 k . p . c . przysłu
guje re w izja.
- 6 -
t
Rewizje Jakuba Forystek podlegała odrzuceniu Jako nmltslons przez osobę nieuprawniony, Komitat założycielski bowiem Ais upoważnił go do w niesien ia r e w iz ji.
Przechodzęc do rozważań natury m erytorycznej, skoro przysługuje od zaskarżonego postanowienia rewizja wniesiona przaz wnioskodawcę, . należy wpierw u dzielić odpowiedzi na p y tan ia , czy Syd Wojewódzki miał podstawę prawn? wprowadzić zmiany do dołączonego do wniosku statutu w postaci skreśleń lub uzupełnień worew woli wnioskodawcy.
Oopowiedi negatywne na tak postawiona pytania wynika z charakteru zwlęzków zawodowych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, z ich ssno- rzydności i niezą leżn oścl, Z isto ty statutu Jako aktu wewnętrz związ
kowego normującego strukturę organizacyjny» cal i zakrea działsllnoś- cl zwięzku zawodowego.
Paleka Rzeczpospolita Ludowa zapewnia obywatelom prawo swobodnego zrzeszania się w zwięzki zawodowe / e r t .8 4 Konstytucji P R L /, ■ ich cel 1 zadania zastały określone bliżej w kodeksie pracy / a r t . 1 9 / . W cześniej, bo Jut w ustawie z dnia 1 lipce 1949 r. o zwiyzkach zawodowych / U z .U .n r 41 z 1949 r. p o z .2 9 3 / zostało zagwarantowane pracdwnikom prawo dobrowolnego zrzeszania się w zwlyzkl zawodowe, przy czym zniesiono w szelkie p rzep isy , które ograniczały prawo pracowników do dobrowolnego zrzeszania się w zwiyzkl zawodowe 1 poddawały działalność tychże zwiyzków nadzorowi władz administra
cyjnych. Z n ies ie n ie expressis verbis przsz wymieniony ustawę fora nadzoru władz administracyjnych nad d zia ła ln o śc i* zwiyzków zawedo- -wych stanowiło ustawowy gwarancję daleko posuniętej niezależności
zwiyzków zawodowych cd aparatu państwowego. Zwiyzkl zawooowa korzy
staj y f.ięc z całkowitej autonom ii, której wyrażeń jest nieingerowo- nie państwa w wewnętrzne sprawy organizacyjne ruchu zawodowego.
Kiarodajne&Q w tym zakresie postanowienia etatutów, uchwalone przez właściwe organy i które w świetle obowiyzujycego prawa nie wynagajy zatwierdzenia przez Jakikolwiek organ pozazwlyzkowy.
0 sair.orzydnoścl i niezależności zwiyzków zawodowych przeeydzajy rów
nież - inwencje międzynarodowe. Wymienić przede wszystkim trzeba Kon- wencjv nr 67 o wolności zwlyzkowej i ochronie praw zwiyzkowych, 1,946 r . , ratyfikowany przez Polskę 1 4 .1 2 .1 9 5 6 r. / O z . U . z 1958 r . , Nr 2 9 , p o z .1 2 5 / , która postanawia w a r t .3 , Ze o rg anizacje pracowników 1 pracodawców maję prawo m .ln . opracowywania swych etatutów 1 regu
laminów wewnętrznych oraz układania awego programu d z i a ł a n i a , a wła
dze publiczne powinna powstrzymać się od w szelkiej interw encji,która by ograniczała to prano lub przeszkadzała w Jego wykonywaniu zgodnie z prawem, zaś W a r t . 7 tsjze Konwencji - Ze uzyskanie oeobowoścl prawnej przez wyplenione organizacje nie b o ż o być uzależnione od warunków tak ich , które by ograniczały stosowanie postanowień a .i n . a r t .3 . Również Konwencja nr 98 o prawie organizowania się 1 rokowań zbiorowych, 1949 r . , ratyfikowana przez Polskę 1 4 .1 2 .1 9 5 8 r . /L O z .U ., z 1958 r . Nr 2 9 , p o z ,1 2 6 / , w a r t .l g ł o s i, że pracownicy powinni korzystać z należytej ochrony przed wszelkimi aktami dyskrym inacji, dyzycymi do naruszenia wolności zwiyzkowej w d zie d z in ie pracy.
ureezcie trzeba nieć na uwadze Porozumienie zawarte przez Kornieję Rzydowy i Międzyzakładowy.Komitet Stęajkowy w dniu 3 0 sierpnia 1 9 8 0 r . w Stoczni Gdańskiej, stanowiycs akt szczególnej w agi, określeay aia- ner umowy społeczrej , w którym uznaje* się za celowe powołanie no
wych samorządnych zwlyzków zawodowych,które byłyby autentycznym reprezentantem klasy p r acu jy ce j, będy przestrzegać zasad określonych w Konstytucji PRL 1 nie zam ierzaj« pełnić roli p a r t ii p o lit y c z n e j.
- 9 -
maj« 29 »trony Rzędu zagwarantowana 1 zapewniono pełńo poszanowa
n i« niezależności i samorządności nowych związków zawodowych,za rów
no co do ich struktury o rg an iza cy jn e j, Jak i funkcjonowania na .-»szy- afklch szczeblach ich d ziałan ia« Porozumienie to stwierdza także, ża stworzenia 1 działalność niezależnych,samorządnych związków z a wodowych odpowiada ratyfikowany« przez Polskę konwencjom Między
narodowej O rg an izacji Pracy nr 87 o wolności związkowej i ochronie praw związkowych oraz Nr 36 o prawie organizowania się i rokowań zbiorowych.
Autonomia zwięzków zawodowych nie oznacza Jednak, by państwo re
zygnowało z jakiejko lw iek kontroli zwięzków zawodowych w ranach przysługującego mu zwierzchnictw a. Zakres wszakże i tryb takiej kontroli muel'wynikać z wyraźnych przepisów prawa. Powołać więc aożna a r t .8 Konwencji nr 8 7 . według którego w wykonywaniu upraw
nień,które przyznaje im Konwencja, pracownicy, pracodawcy i ich odnośna organizacja po w inni, podobnie Jak inne osoby lub zorganizo
wana zbiorowości* przestrzegać obowiązujących w kraju przepisów prawnych» a z najnowazego ustawodawstwa u s t .3 1 4 a r t .9 ustswy z dnia 1 * 0 7 .1 9 4 9 r . • zwlęzkoch zawodowych, dodana przez ustawę z dnia 8 .1 0 .1 9 8 0 r , o zmianie ustawy a związkach zawodowych / D z . U . z 1980 r . , Nr 2 2 , p o z .8 3 /,w e d ł u g których zwięzak zawodowy podlega rajaacracji przez Sęd Wojewódzki w ttbrezaw1 « , przy czyn zasady 1 tryb dokonywania tej re je s tr a c ji określa Rada Państwa. Powoływa
na już wielokrotnie uchwała Rady Państwa z dnia 1 3 .0 9 .1 9 0 0 r. w sprawie re je s tr a c ji nowo powotajęcych zwięzków zawodowych przewidu
j e kontrole przy rozpatrywaniu wniosku o dokonanie r e j03 tra c ji zwią
zku zawodowego oraz p ó ź n ie j, w toku Jego dzlałalnoćci /J § 4 1 9 uchwały/. Kontrola przy re je s tr a c ji ogranicza się do o tw ierdzenia, czy uchwalony przez Komitet zało życielski statut nie jest sprzecz
ny z Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1 innymi prze
pisami prawa. Przy somorzędności 1 n iezależności zwięzku zawodowe
go przewidziane w § 4 uchwały ftady Państwa z dnia 13 września 1900r.
kontrola oznacza, że Sęd Wojewódzki w Warszawie p o w o ł a n y do dokony
wania re jestra cji nowo powstajęcego zwięzku zawodowsgo w razie
«tw ierd ze n ia, że uchweloivy przez komitet za ło ży cie lski statut jest sprzeczny Z Konstytucję PRL lub innymi przapisami pravo, odmówi do
konani« jego r e j e s t r a c j i, natomiast nis ma uprawnień do Ingerowa
nia w treść atatutu 1 wprowadzenia do niego zmian wbrew woli władz zwięzku zawodowego.wnoszęcych o zarejestrowania zw ięzku.
Sęd Wojewódzki wychodzęc z odroiannych założeń wprowadził pewne zmiany do statutu w for ml* skreśleń 1 uzupełnień' wbrew .w l l w nre- kodawcy, czym naruszył w yża j• przy toczone zasady stanowięce o nie- zależności i samorzędności zwięzkłi zat*>dowego.
Sęd Wojewódzki w toku postępowania wskazał tr a fn i« na konieczność wprowadzenia zmian do szeregu paragrafów statutu po to , by statut przostał być 3przoczny z przsplsami prawa. 0 trafno¿ci wskazań dowodzi wprowadzani« przez wnioskodawcę zmian do sześciu paragra
fów statu tu .
Po uwzględnieniu zmian wprowadzonych przez wnioskodawcę do ststu- tu trzy Jeszcze Jego paragrafy zdaniex Sędu Wojewódzkiego budziły zastrzeżenie z punktu widżania zgodności z prawem i z postanowie
niami Porozumienia Gdańskiego przsz brak w g 1 statutu sformułowań dotyczęcych określania się zwięzku jako o rganizacji uznajęcej pod
stawy ustrojowe państwa i przez zamieszczenie w sá 32 i 33 szcza-
*
gółowych unormowań dotyczących s t r a jk u , chociaż Jost to w świetle postanowień Porozumienia n części drugiej zastrzelona dla najęcej się ukazać ustawy. Z tych przyczyn Sąd Wojewódzki nadał § 1 statutu innę treść , jak również Inne brzmienie nadał § § 3 2 1 3 3 , skreślając je w brzm ieniu, ja k i l a nadał wnioskodawca»
Skrażący z a r z u c i ł , poza niedopuszczalnością dokonywania przez Sąd Wojewódzki zmian w statucie wbrew Jego w o li, któremu to za rzu to w i.
Sęd Najwyższy nie odmówił słu szn o ści, że zakwestionowane paragrafy w brzmieniu nadanym ist przez wnioskodawcę nie wykazuję sp rze czn o ści, 0 której mowa w § 4 uchwały Rady Państwa, Również temu stanowisku skarżącego nie można odmówić słu szn o ści,
W § 1 statutu nowy związek zawodowy deklaruje rozw ijanie swej d zia łalności w oparciu o zasady wyrażone w Konstytucji PRL., w ratyfiko
wanych przez Polskę Rzeczypospolitą Ludową. Konwencjach Nr 87 1 Nr 98 Międzynarodowej O rg an izacji Pracy oraz w czę śc i 1 pkt 1 - 7 Porozu
mienia Gdańskiego. Skarżący trafnie nie upatruje sprzeczności § 1 statutu z zasadami wyrażonymi w powołanych w nim aktach przez to , że nie przytacza dosłownej ich treści w całości lub Jecjoego z po
stanowień pkt-2 części 1 Porozumienia. .0 tym , czy ^jak iś akt Jest sprzeczny z zasadami wyrażonymi w innym akcie wyższego rzę d u , nie dowodzi brak powtórzenia w nim tych zasad czy niektórych z n ic h , lecz is tn ie n ie w .tymże akcie postanowień o treści pozostajęcej w sprzeczności z wspomnianymi zasadami wyrażonymi w akcie wyższego rzędu lub z niektórymi z n ic h . Należy przy tym zauważyć, że wniosko
dawca w statucie dokonał zmiany § 1 prjfaz powołanie się na zasady zawarte w całej części p ie r w s z e j, obejmującej punkty od i-7 ; Ponadto przewodniczący Komisji Porozumiewawczej złożył do protokołu rozprawy przed Sądem Wojewódzkim w dniu 2 4 października 19 80 r. o św iadczenie, w którym stwierdza m . i n . . . , że NSZZ ‘ Solidarność* w pełni akceptuje zasady Konstytucji PRt. i Porozumienie Gdańskiego, nie kwestionuje kierowniczej ro li Polskiej Zjednoczonej P artii Robotniczej w pań
stw ie, podpisuje Się pod wszystkimi punktami Porozumienia, a nie tylko pod niektórymi z n ic h , wyklucza jednak możliwość wprowadzenia innych sMrmułowan do statutu ponad te,któ re zostały zaproponowane przez organ uprawniony. Pełnomocnik wnioskodawcy podał również do protokołu na te jże rozprawie, że Komitet Z sło życielski NSZZ “S o li
darność* sto i na stanowisku pełnego poszanowania obustronnych ztoo- wlązań wynikających ze wszystkich siedmiu punktów części pierwszej Porozumienia z dnia 31 sierp n ia 1930 r . zawartego przez Komisję Rządową i Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w Gdańsku. Dodatkowym dowodem tego Jest zmiana statutu dokonana w dniu 9 listopada 1 9 8 0 r . Ponieważ pełny tekst Porozumienia n ie był opublikowany w organie urzędowym przeznaczonym do publikowania aktów p.ew nych, a był z a mieszczony tylko w niektórych pismach cocjzlennych, w których tekst części pierwszej Porozmienia zawierał nadto błąd zn iekształcający Jego tr e ś ć , na rozprawie przed Sądem Najwyższym została ujawniana wspomniana część pierwsza od punktu 1 do punktu 7 według tekstu autentycznego, jak następuje :
" 1 . Działalność Związków Zawodowych w PRL nie spełniła n ad ziei 1 oczekiwań pracowników.
Uznaje się zo celowo powołanlo nowych samorządnych związków zawodo
wych,któro byłyby autentycznym roprezontontem klasy p ra cu ją cej. Nie kwestionuj o się prewu nikogo do pozostania w dotychczasowych zw iąz
kach, a w przybzłoścl wlodzlcć można możliwość nawiąsanio współpra
cy między związkami, ,
- 9 -
4
- 10 -
2« tworząc nowe, n ie za leżn e, samorządne związki za v*> do we, MKS stwier
dza, źe będą one przestrzegać zaojd określonych w Konstytucji PKL.
Nowe związki zawodowo będą bronić społecznych i m atonalnych intere
sów pracowników i nie zamierzaj*} pełnić roli p a r tii p o lit y c z n e j. Sto
ję one na gruncie zasady społecznej własności środków produkcji, sta nowiącej podstawę istniejącego w Polsce ustroju so cjalistycznego.
Uznając, i ż PZPR sprawuje kierowniczy rolę w państwie, ani nie pod
ważając ustalone go systemu sojuszów międzynarodowych, dąż? one do zapomnienia ludziom pracy odpowiednich środków ko n tro li, wyrażania opinii i obrony swych interesów.
Komisja Rzędowa stwierdza, Ze rzęd zagwarantuje i zapewni pełne poszanowania niezależności i samorządności nowych związków zawodo
wych, zarówno co do ich struktury o rg an izacy jn ej, Jak i funkcjonowa
nia na wszystkich szczeblach ich d z ia ła n ia . Rząd zapewni nowym zw iąz
kom zawodowym pełną możliwość wypełniania .podstawowych funkcji w za
kresie obrony interesów pracowniczych, r e a liz a c ji potrzeb material- 1 hych, społecznych 1 kulturalnych pracowników. Jednocześnie gwarantu
j e , że nowe związki zawodowa nie będą przedmiotem żadnej dyskrymina
c j i .
3 . Stworzenie 1 działalność niezależnych, samorządnych związków za
wodowych odpowiada ratyfikowanym przez Polskę konwencjom Międzynaro
dowej Organizacji Pracy nr 8 7 o wolności ¿wiązkowej i -ochronie praw związkowych oraz nr 98 o prawie organizowania się i rokowań zbioro
wych. V#.elkość'reprezentacji związkowych i pracowniczych wynagać bę
dzie odpowiednich -zmian ustawcrdawczych. W związku z tym Rząd zobowią
zuje się do nicjatyw ustawodawczych,dotyczących w szczególności usta
wy o związkach zawodowych, ustawy o samorządzie robotniczym, kodeksu pracy.
4 . Powstałe Komitetu Strajkowe mają możność przekształcenia się w zakładowe organy reprezentacji pracowniczych, takie jak Komitetu Ro
botn icze, Komitety Pracownicze, Rady Robotnicza, bądź Komitetu Zało
życielskie nowych, samorządnych związków zawodowych.
Międzyzakładowy Komitet Strajkowy Jako Komitet Założycielski tych związków ma swobodę wyboru formy jednego związku lub zrze szen ie wskali Wybrzeża.
Komitetu Założyćlalekie funkcjonować będą do statutowego wyboru npwych w ładz.
Rząd zobowiązuje się do stworzenia warunków dokonania re je s tr a c ji nowych związków zawodowych poza rejestrem CRZZ.
5. Nowo związki zawodowe winny mleć realną możliwość publicznego opiniowania kluczowych decyzji determlnujących warunki życia ludzi pracy: zasad podziału dochodu narodowego na konsumpcję! akumulację, podbiału funduszu konsur-tpcji- epołecznoj na różno cele /z d r o w i a , oświa
tę, k u lt u r ę /, podstawowych zasad wynagradzania i kierunków polityki pła c, a szczególnie zasady automatycznej koruktury płac w warunkach i n f l a c j i , wieloletnich planów gospodarczych, klorunków in w catycjl oraz zmiany cen, Kząd zobowiązuje się zapownlc warunki do pełnienia tych funkcj i .
t
% i
6 . Międzyzakładowy Komitet powołuj« ośrodek prac spolfcaezno-zawodo-
"wych,kt órorjo zadaniem ma być obiektywna a «a li zó sy tu acji pracowni
c z e j, warunków bytowych ludzi pracy i sposobu reprezentowania inte
resów pracowniczych. Ośrodek ten będzie dokonywał również ekspertyz w zakresie m deksu płac i cen oraz proponował formy rekompensaty.
Ośrodek ten będzie również publikował wyniki swych badań. Ponadto nowe związki będą posiadały swoje wydawnictwa.
? . Rzad zapewni przestrzeganie w Polace przepisów artykułu 1 pkt 1 usraivy o związkach zawodowych z 1949 r. .który mówi. że gwarantuje się robotnikom i pracownikom prawo do dobrowolnego zrzeszania eię w związki zawodowe. Nowe powstające związki zawodowe nie wejdą w skład zrzeszenia reprezentowanego przez CRZZ. Przyjmuje s i ę . że nowa ustewa utrzyna tę zasadę. Jednocześnie zapewni się udział przedstaw icieli NKS lub komi.tetów założycielskich samorządnych związków zawodowych oraz innych reprezentacji pracowniczych w opra
cowaniu tejże ustaw y".
Zważywszy treść §1 statutu w brzmieniu uwzględniającym zmianę dokonaną przez wnioskodawcę na rozprawie przed Sądem Vtojawódzkim w Warszawie w dniu 24 października 1980 r . oraz zmianę wprowadzo
ną przez wnioskodawcę w dniu 9 listopada 1980 r . na posiedzeniu Komitetu Założycielskiego NSZZ "Solidarność" , Sąd Najwyższy nie dopatrzył się sprzeczności postanowienia tsgo paragrafu z Konstytu
cją Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, innymi przepisami prawa i postanowieniami Porozumienia Gdańskiego z dnia 30 sierpnia 1980 r . Pozostała jeszcze do rozważenia treść §§ 32 i 34 statutu, dotyczą
cych prawa do s tra jk u , w brzmieniu nadanym przez wnioskodawcę.
Uwzględniając obowiązujący stan prawny i w św ietle w y j a ś n i e ń wnios
kodawcy złożonych na rozprawie przed Sądem Najwyższym nie można również dopatrzeć się w ich treści sprzeczności z przepisami prawa i postanowieniami powoływanego Porozumienia Gdańskiego,
Materiał normatywny dotyczący prawa do strajku zawarty jest w a r t .S u s t .l 1 . d/Kiędzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, społecznych i kulturalnych otwartego do podpisu w Nowym Oorku w dniu 19 grud
nia 1966 r . , ratyfikowanego przez Polskę 3 marca 1977 r , / D z . U , z 1977 r, , Nr 3 8 , p o z .1 6 9 /.
17 myśl powołanego wyżej a r t .S państwa strony tego Paktu zobowiązują
• i ę zapewnić prawo do strajku pod warunkiem, że będzie ono wykonywa^
ne zgodnie z ustawodawstwem danego kraju. Ponadto w Porozumieniu Gdańskim z dnia 30 sierpnia 1980 r. ustalono w części drugiej i Prawo do strajku będzie zagwarantowane w przygotowywanej ustawie 0 związkach zawodowych. Ustawa powinna określić warunki proklanowa- nla 1 organizowania s t ra jk u , metody rozstrzygania spornych epraw 1 odpowiedzialności za naruszenie prawa. W stosunku do uczestników strajku nie mogą być stosowane artykuły 5 2 ,6 4 i 6 5 Kodeksu Pracy.
Oo czasu zaś uchwalenia ustawy Rząd gwarantuje strajkującym i oso
bom wspomagającym bezpieczeństwo osobiste i utrzymanie dotychcza
sowych warunków pracy.
3ak Już wyżej zaznaczono Porozumienie stanowi akt szczególnie do
niosłej wa>ji, zwanyumową społeczną, przewidujący obustronne upraw
nienia 1 zobowiązania stron Je zawierających. Wśród zagwarantowa
nych praw znajd u je się prawo do s t r a jk u , zaś do czasu uchwalenia uetawy o związkach zawodowych Porozumienie gwarantuje strajku ją cym 1 osobom wspomagającym bezpieczoństwo osobiste 1 utrzymanie
dotychczasowych warunków pracy. Organizowanie strajkót? m okrssle
4
3 5 0 8 5 2
przed jaszcze uchwaleniem ustawy o zwięzkach zawodowych jest faktem uznanym przez władzę ludowę. W św ietle złożonych przez wnioskodawcę wyjaśnień statutowa regulacja strajku nie narusza postanowień Poro
zum ienia, zawiera zaś przepisy ograniczajęce możność korzystania z tego środka. Przy z a ło że n iu , że prawo do strajku przysługuje, szczegółowe postanowienia statutowe w przedmiocie s t r a j k u n i o aogg być - z braku innych przepisów prawa w tym zakresie - uznane za go
dzące w Porozumienie Gdańskie. Stan obecny jest tymczasowy. Z chwi
lę wejścia w ży cie nowej ustawy o związkach zawodowych postanowienia statutów lub, innych aktów sprzeczne z unormowanie* ustawowym przes
taj ę obowięzywać, a w ich miejsce wstępuję dotyczęce materii unormo
wanej w tych aktach nowe przepisy ustawowe.
2 powyższych względów zaskarżone rzeczenie należało zm ienić. Jak w sentencji postanowienia / a r t . 390 § 1 k . p . c . , w zwięzku z a r t .1 3
§ 2 k . p . c . / .
Pieczęć okręgła z Godłem Państwa i napisem :
S£0 NAOHYZSZY Na oryginale właściwe podpisy Za zgodność:
/- /p o d p i* nieczytelny
Kierownik Sekretariatu Wtydziału I
Redagujęjzespół Oerzy Skwara,Tadeusz Oedyr*ek,Piotr M usioł, Wiesław Gwiżdż ■< W wi>rtke.
