Jak funkcjonuje Unia Europejska? Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela

Jak funkcjonuje Unia Europejska?

Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela

Pierwsze wspólnoty europejskie składały się tylko z sześciu państw. Decyzje polityczne zapadały tam jednomyślnie, a ich zakres był stosunkowo wąski. Dzisiejsza Unia Europejska liczy prawie pięć razy więcej krajów członkowskich, a do jej kompetencji należy kilkadziesiąt różnych obszarów. Interesy

poszczególnych państw nie zawsze są zbieżne, a sytuację dodatkowo komplikuje permanentny spór o głębokość pożądanej integracji Europy.

Twoje cele

Scharakteryzujesz najważniejsze instytucje UE.

Przeanalizujesz procedury podejmowania decyzji w Unii.

Wyjaśnisz zasady określające granice kompetencji organów unijnych.

Jak funkcjonuje Unia Europejska?

Przeczytaj

Unia Europejska jest złożonym systemem i funkcjonuje na podstawie rozbudowanych procedur podejmowania decyzji. Wynika to z konieczności pogodzenia trzech – niekiedy sprzecznych ze sobą – celów.

Po pierwsze, chodzi o utrzymanie skutecznego mechanizmu egzekwowania zobowiązań krajów członkowskich oraz pilnowanie ogólnego interesu UE.

Po drugie, ważne jest zachowanie zdecentralizowanego charakteru Unii Europejskiej i respektowanie odrębnych interesów poszczególnych państw, które do niej należą.

Po trzecie wreszcie, integracja europejska wymaga szczególnej ochrony najmniejszych krajów członkowskich przed dyktatem europejskich mocarstw.

Zastanów się, jakie zagrożenia mogą płynąć z nadmiernej centralizacji Unii Europejskiej.

Dwa rodzaje instytucji UE

Aby interes Unii Europejskiej jako całości był skutecznie respektowany, powołano organy, które są – w świetle traktatów – niezależne od rządów państw członkowskich i nie podlegają ich wpływom. Taką instytucją jest przede wszystkim Komisja Europejska. Jest to organ wykonawczy UE, zarządzający programami unijnymi, nadzorujący stosowanie prawa przez państwa członkowskie oraz przygotowujący projekty aktów prawnych.

Komisja jest powoływana na pięcioletnią kadencję i z chwilą jej ustanowienia staje się podmiotem całkowicie niezależnym od krajów Unii. Członkowie KE zobowiązują się nie korzystać z instrukcji pochodzących z poszczególnych krajów, a rząd żadnego państwa nie może żądać jej dymisji. Jedynym organem, przed którym Komisja odpowiada, jest Parlament Europejski.

Ten ostatni organ również nie podlega władzom krajów członkowskich. Członkowie Parlamentu Europejskiego nie reprezentują państw, ale obywateli Unii Europejskiej. Wyłaniani są w wyborach powszechnych i nie mogą w PE tworzyć frakcji narodowych. Europarlamentarzyści tworzą natomiast grupy polityczne (np. konserwatywne, socjaldemokratyczne czy liberalne). Taką grupę może założyć co najmniej 25 europarlamentarzystów, pochodzących z nie mniej niż siedmiu krajów członkowskich UE.

Organami Unii Europejskiej niezależnymi od rządów państw członkowskich są także: Trybunał Sprawiedliwości UE, Europejski Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny czy Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich.

Zastanów się, co by się stało, gdyby Trybunał Sprawiedliwości UE był zależny od rządów państw członkowskich UE.

W ramach UE funkcjonują również takie organy, na które władze krajów członkowskich mają istotny wpływ. Jest to przede wszystkim Rada Europejska, w skład której wchodzą szefowie państw lub rządów wszystkich państw UE. Instytucja ta została nazwana w traktacie „motorem wspólnoty”, a jej zadaniem jest określanie „ogólnych kierunków i priorytetów politycznych” Unii Europejskiej.

Rada Europejska zbiera się kilka razy w roku, a jej członkowie, poszukując rozwiązań korzystnych dla

całej organizacji, kierują się przede wszystkim interesami własnych państw. Ze względu na swój skład Rada Europejska odgrywa większą rolę, niż wynika to z traktatów. Spotkania przywódców państw sprzyjają bowiem nieoficjalnym rozmowom wielostronnym oraz ustaleniom, które mają niekiedy znaczący wpływ na działania UE.

Kraje członkowskie reprezentowane są także w Radzie – podstawowym organie prawodawczym UE.

Zasiadają w niej ministrowie ze wszystkich państw, odpowiadający za dziedziny, którymi na danym posiedzeniu zajmuje się Rada. Ponieważ składów tego organu jest wiele, a spotkania odbywają się kilkadziesiąt razy w roku, raz w miesiącu zbierają się ministrowie spraw europejskich. Jako Rada do Spraw Ogólnych koordynują oni prace poszczególnych składów Rady, a także przygotowują posiedzenia Rady Europejskiej.

Dodatkowo co najmniej raz w tygodniu spotyka się COREPER – Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich przy Unii Europejskiej. Państwa członkowskie reprezentowane są w nim w randze ambasadorów. COREPER przygotowuje posiedzenia Rady oraz realizuje zadania zlecone mu przez ten organ. Może on także powoływać grupy robocze i komitety składające się z ekspertów pochodzących ze wszystkich państw UE. Funkcjonuje ok. 150 takich ciał – pracują one głównie nad tekstami aktów

prawnych, które ostatecznie trafiają na posiedzenie Rady.

Podejmowanie decyzji w UE

Unia Europejska funkcjonuje na podstawie równowagi dwóch typów instytucji: niezależnych od rządów państw członkowskich, kierujących się wyłącznie interesem UE jako całości, oraz takich, w których ścierają się interesy poszczególnych krajów. Przykładowo: standardowa procedura prawodawcza w UE polega na tym, że projekt aktu prawnego sporządza niezależna od rządów Komisja Europejska. Rozpatrują go natomiast Parlament Europejski oraz Rada. W tym ostatnim organie reprezentowane są już rządy i bez zgody tego organu nie jest możliwe przyjęcie żadnego unijnego aktu prawnego.

Zastanów się, czy procedura prawodawcza w UE daje obywatelom istotny wpływ na kształt europejskich aktów prawnych.

W Radzie zasiadają przedstawiciele krajów członkowskich UE, a decyzje – co do zasady – zapadają w drodze głosowania. Oznacza to, że organ ten może przyjąć akt prawny wbrew woli niektórych państw unijnych. Aby chronić członków Unii Europejskiej przed dyktatem części z nich, a jednocześnie zapewnić decyzyjność organów unijnych, zostały wprowadzone specjalne procedury prawodawcze, szczególne zasady przeprowadzania głosowań oraz – dodatkowo – klauzule.

Słownik

Europejski Bank Centralny

bank emisyjny w strefie euro, posiadający wyłączne prawo prowadzenia na jej obszarze polityki pieniężnej

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

organ UE badający skargi przeciwko instytucjom Unii Europejskiej Europejski Trybunał Obrachunkowy

organ UE kontrolujący dochody i wydatki Unii Europejskiej oraz osób i organizacji dysponującymi środkami UE

Komisja Europejska

Komisja Europejska

organ wykonawczy UE, powoływany przez Radę Europejską i Parlament Europejski na 5‑letnią kadencję

Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich (COREPER)

unijna instytucja, w której reprezentowane są wszystkie państwa UE w randze ambasadorów; zbiera się co tydzień

Parlament Europejski

jedyny organ UE pochodzący z powszechnych wyborów; reprezentuje obywateli Unii Europejskiej

Rada

podstawowy organ prawodawczy UE składający się z ministrów reprezentujących wszystkie państwa członkowskie

Rada Europejska

organ UE składający się z szefów państw lub rządów krajów członkowskich, zbiera się co najmniej cztery razy w roku

Trybunał Sprawiedliwości UE

organ sądowniczy Unii Europejskiej, rozstrzygający spory, orzekający o legalności prawa UE oraz wydający jego wykładnię

Audiobook

Polecenie 1

Wysłuchaj nagrania i wykonaj ćwiczenie.

Ćwiczenie 1

Rozważ korzyści oraz zagrożenia, jakie mogą płynąć ze stosowania formuły wzmocnionej współpracy przez kraje Unii Europejskiej.

Sprawdź się

Materiał do ćwiczeń 4‑6

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

„Artykuł 87

1. Unia rozwija współpracę policyjną obejmującą wszystkie właściwe organy Państw Członkowskich, w tym służby policji, służby celne oraz inne organy ścigania wyspecjalizowane w zapobieganiu przestępstwom lub ich wykrywaniu i ściganiu.

Ćwiczenie 1

Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.">

Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

W procedurze wzmocnionej współpracy może uczestniczyć

co najmniej 9 państw.

□ □

Większość kwalifikowana w Radzie zostaje osiągnięta, gdy uchwała uzyska poparcie krajów, w których mieszka co najmniej 55% ludności UE.

□ □

Parlament Europejski reprezentuje obywateli Unii

Europejskiej.

□ □

醙

Ćwiczenie 2

Organy UE dysponują wyłącznie uprawnieniami delegowanymi. Wynika to z...">

Dokończ zdanie.

Organy UE dysponują wyłącznie uprawnieniami delegowanymi. Wynika to z...

zasady przyznania.

zasady proporcjonalności.

zasady pomocniczości.

zasady większości.

輸

Ćwiczenie 3

Spośród podanych instytucji Unii Europejskiej zaznacz te, w których reprezentowane są rządy krajów członkowskich.">

Spośród podanych instytucji Unii Europejskiej zaznacz te, w których reprezentowane są rządy krajów członkowskich.

Komitet Stałych Przedstawicieli Komitet Regionów

Komisja Europejska Rada Europejska

輸

2. Do celów ustępu 1 Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą, mogą ustanawiać środki dotyczące:

a) gromadzenia, przechowywania, przetwarzania, analizowania i wymiany istotnych informacji;

b) wspierania szkolenia pracowników, jak również współpracy w zakresie wymiany pracowników oraz wyposażenia i badań w dziedzinie kryminalistyki;

c) wspólnych technik śledczych dotyczących wykrywania poważnych form przestępczości zorganizowanej.

3. Rada, stanowiąc zgodnie ze specjalną procedurą prawodawczą, może ustanowić środki dotyczące współpracy operacyjnej między organami, o których mowa w niniejszym artykule. Rada stanowi jednomyślnie po konsultacji z Parlamentem Europejskim.

W przypadku braku jednomyślności grupa co najmniej dziewięciu Państw Członkowskich może wystąpić z wnioskiem o przekazanie projektu środków Radzie Europejskiej. W takim przypadku procedura

w Radzie zostaje zawieszona. Po przeprowadzeniu dyskusji i w przypadku konsensusu Rada Europejska, w terminie czterech miesięcy od takiego zawieszenia, odsyła projekt Radzie do przyjęcia.

W takim samym terminie, w przypadku braku porozumienia i w sytuacji gdy co najmniej dziewięć Państw Członkowskich pragnie ustanowić wzmocnioną współpracę na podstawie danego projektu środków, informują one o tym Parlament Europejski, Radę i Komisję. W takim przypadku uznaje się, że

upoważnienie do podjęcia wzmocnionej współpracy, o którym mowa w artykule 20 ustęp 2 Traktatu o Unii Europejskiej i w artykule 329 ustęp 1 niniejszego Traktatu, zostało udzielone i stosuje się postanowienia w sprawie wzmocnionej współpracy.

Procedury specjalnej przewidzianej w akapicie drugim i trzecim nie stosuje się do aktów, które stanowią rozwinięcie dorobku Schengen.”

/Źródło: Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, eur‑lex.europa.eu [online, dostęp: 3.01.2020]./

Ćwiczenie 6

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 4

Opisz procedury podejmowania decyzji dotyczących współpracy policyjnej, które przewiduje Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

難

Ćwiczenie 5

Wyjaśnij, dlaczego twórcy Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej postanowili, że współpraca operacyjna między służbami krajów UE nie może zostać zainicjowana w taki sam sposób, jak działania na rzecz szkoleń pracowników policji.

難

Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z tekstem źródłowym, a następnie wykonaj polecenie.

„Przywódcy państw Unii Europejskiej na szczycie w Brukseli dali zielone światło na kolejne przedłużenie sankcji wobec Rosji - poinformował na Twitterze Barend Leyts, rzecznik szefa Rady Europejskiej. Rada uzależniła zniesienie sankcji od pełnej realizacji porozumień mińskich. Choć termin wypełnienia zawartych w nich postanowień upłynął 31 grudnia 2015 roku, to porozumienia te wciąż nie zostały w pełni wprowadzone w życie.

Sankcje dotyczą sektora finansowego, energetycznego i obronnego oraz produktów podwójnego zastosowania. Oznaczają ograniczenie dostępu do unijnych rynków kapitałowych dla największych rosyjskich instytucji finansowych, firm energetycznych oraz przemysłu obronnego.”

/Źródło: Rada Europejska dała zielone światło na kolejne przedłużenie sankcji wobec Rosji, wnp.pl [online, dostęp: 29.12.2019]./

Rozstrzygnij, czy Rada Europejska przeprowadziła głosowanie w kwes i opisanej w powyższym tekście.

Odpowiedź uzasadnij.

難

Ćwiczenie 8

Przeczytaj fragment artykułu prasowego, a następnie wykonaj polecenie.

„Zmiany proponowane w projekcie ustawy Prawo Energetyczne mają na celu transpozycję do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/692/UE z dnia 17 kwietnia 2019 roku zmieniającą dyrektywę 2009/73/WE dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego. Dyrektywa ta nakłada na państwa członkowskie obowiązek

zapewnienia, aby zasady mające zastosowanie do linii przesyłowych gazu łączących dwa lub więcej państwa członkowskie miały również zastosowanie do linii przesyłowych gazu do i z państw trzecich.

Chodzi więc o te kraje, które nie są państwami członkowskimi Unii Europejskiej lub państwami członkowskimi Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA).

– Dotychczas nie istniały w Polsce regulacje prawne określające szczególny reżim prawny funkcjonowania gazociągów z państwami trzecimi, które podlegały obowiązującym dotychczas przepisom ustawy Prawo energetyczne oraz indywidualnym zasadom wynikającym z zawieranych umów międzyrządowych – czytamy w uzasadnieniu projektu. Projektowana zmiana ma ujednolicić reżim prawny w stosunku do wszystkich gazociągów przesyłowych przebiegających przez granicę Polski, niezależnie od tego, czy łączą one Polskę z systemem gazowym państwa członkowskiego Unii Europejskiej i EFTA czy też państwa nie będącego stroną żadnej z tych umów oraz zapewni jednolite stosowanie prawa UE wobec takiej infrastruktury.”

/Źródło: Bartłomiej Sawicki, Polska chce wdrożyć nowelę dyrektywy gazowej. Nie obejmie Baltic Pipe, biznesalert.pl [online, dostęp: 29.12.2019]./

Wyjaśnij, na czym polega „transpozycja do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady”.

難

Dla nauczyciela

Autor: Krzysztof Kowaluk

Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie Temat: Jak funkcjonuje Unia Europejska?

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XIV. Integracja europejska. Uczeń:

5) przedstawia zadania Rady Europejskiej i Parlamentu; wyjaśnia kwestię legitymizacji obu tych instytucji;

6) przedstawia podział kompetencji pomiędzy Komisją i Radą; wyjaśnia strukturę Komisji oraz rolę komitetów i grup roboczych Rady;

7) charakteryzuje działalność Unii Europejskiej w sferze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych;

przedstawia najważniejsze kompetencje jej instytucji sądowych;

8) charakteryzuje działalność Unii Europejskiej w sferze polityki zagranicznej oraz bezpieczeństwa i obrony; przedstawia pozycję i zadania Wysokiego Przedstawiciela Unii Europejskiej ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa; rozważa kwestię globalnej roli Unii Europejskiej;

9) wyjaśnia założenia strefy euro; przedstawia zadania Europejskiego Banku Centralnego i Europejskiego Systemu Banków Centralnych;

10) przedstawia dochody i wydatki budżetowe Unii Europejskiej i procedurę tworzenia budżetu ogólnego; charakteryzuje zadania Europejskiego Trybunału Obrachunkowego;

11) charakteryzuje działalność Unii Europejskiej w polityce spójności społecznej i gospodarczej oraz konkurencji i ochrony konsumentów;

12) przedstawia działalność Unii Europejskiej w wybranych politykach sektorowych (polityce: kulturalnej;

kształcenia i młodzieży; badań i rozwoju technologicznego; handlowej; rolnej; transportowej; ochrony środowiska; energii, małych i średnich przedsiębiorstw);

13) przedstawia fundusze Unii Europejskiej i podaje przykłady ich wykorzystania na poziomie regionalnym i centralnym w Rzeczypospolitej Polskiej.

Kompetencje kluczowe:

porozumiewanie się w języku ojczystym;

kompetencje informatyczne;

umiejętność uczenia się;

kompetencje społeczne i obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

charakteryzuje najważniejsze instytucje UE;

wyjaśnia istotę zasady przyznania, zasady pomocniczości i zasady proporcjonalności;

analizuje procedury podejmowania decyzji w Unii Europejskiej.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;

konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

lekcja odwrócona;

debata oksfordzka.

Formy pracy:

praca indywidualna;

praca w parach;

praca w grupach;

praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Uczniowie przez zajęciami słuchają audiobooka „W jaki sposób Unia Europejska broni się przed centralizacją i dyktatem najsilniejszych państw?” i sporządzają notatki z najważniejszymi informacjami.

2. Wybrana grupa uczniów przygotowuje w domu krótką prezentację poświęconą niezależnym od rządów państw członkowskich instytucjom UE (Komisja Europejska, Parlament Europejski, Trybunał

Sprawiedliwości UE, Europejski Trybunał Obrachunkowy). Druga grupa przygotowuje prezentację na temat organów UE, w których reprezentowane są rządy (Rada Europejska, Rada, COREPER).

3. Nauczyciel przedstawia temat i cele zajęć.

4. Przedstawienie uczniowskich prezentacji.

Faza realizacyjna

1. Rozpoczynają się przygotowania do dyskusji na wzór debaty oksfordzkiej na temat: „Należy zwiększać kompetencje organów UE niezależnych od rządów”. Uczniowie wybierają marszałka oraz sekretarza obrad. Zwolennicy zwiększania kompetencji siadają po jednej stronie klasy, przeciwnicy po drugiej.

Nauczyciel przypomina zasady dyskusji, zadaniem marszałka jest dbanie o ich przestrzeganie.

2. Odbywa się debata. Głos zabierają – na zmianę – przedstawiciele jednej i drugiej frakcji. Debata kończy się przeprowadzeniem głosowania. Jego przedmiotem jest pytanie postawione w tytule debaty. Sekretarz obrad zlicza głosy, marszałek ogłasza werdykt.

3. Wybrana/chętna osoba podsumowuje dyskusję.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel przedstawia swoje uwagi dotyczące zakończonej dyskusji. Prezentuje argumenty obu stron, które powinny zostać użyte w toku dyskusji. Ocenia pracę prowadzącego obrady.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenie do audiobooka.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne wskazane przez nauczyciela.

Materiały pomocnicze:

Kompendium wiedzy o Unii Europejskiej, wyd. PWN, Warszawa 2018.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Audiobook może posłużyć uczniom jako inspiracja do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.