Polityka państw wobec imigrantów
Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela
Wraz z nadejściem globalizacji i rewolucji w sposobach przemieszczania się świat przestał być zlepkiem izolowanych „kulturowych” wysp. Współczesna masowa migracja w dużym stopniu spowodowana jest niskim bądź ujemnym przyrostem naturalnym, który utrzymuje się od wielu lat w większości krajów Unii Europejskiej. Ten czynnik sprzągł się z kolejnymi dwoma zjawiskami: dekolonizacją, z którą wiąże się napływ do metropolii byłych mieszkańców kolonii, oraz rozkwitem gospodarczym gospodarek zachodnich w latach 60. i 70. XX wieku, który wymusił „import siły roboczej”. Obecna fala migracji związana jest z niestabilnością państw Bliskiego Wschodu i Afryki, wieloletnimi konfliktami zbrojnymi bądź utrzymującą się od wielu lat katastrofalną suszą w krajach Sahelu. Ten nieustanny napływ ludzi tworzy nowe wyzwania dla państw i ich systemów edukacji, opieki społecznej oraz zdrowotnej.
Twoje cele
Porównasz różne modele polityki wobec imigrantów (unifikacja, asymilacja, integracja, wielokulturowość) w państwach Europy.
Przeanalizujesz, jakie problemy i korzyści niesie ze sobą napływ imigrantów dla społeczeństwa większościowego.
Ocenisz wpływ swobodnego przepływu osób dla rozwoju Europy.
Wyjaśnisz przyczyny współczesnej masowej imigracji do Europy i w ramach Europy.
Wskażesz konsekwencje różnic kulturowych i ekonomicznych między mniejszością narodową a imigrantami zamieszkującymi dany kraj.
Polityka państw wobec imigrantów
Imigranci przybyli na Ellis Island, gdzie mieścił się budynek centrum imigracyjnego.Źródło: Vladvictoria, licencja: CC 0.
Przeczytaj
Mniejszości a imigranci
Dokumenty europejskie i ustawodawstwo krajowe mówią o ochronie mniejszości, choć nie zawierają ich jednej wspólnej definicji. Odnoszą je do społeczności narodowych i etnicznych, które mają być równo traktowane i chronione. Posiadają one prawo do ochrony własnego języka, praktyk kulturowych, edukacji itd. Większość regulacji jest jednak ograniczona do społeczności tradycyjnych mniejszości narodowych, których członkowie posiadają obywatelstwo danego kraju. Imigranci (rezydenci) są zazwyczaj wyłączeni z tej ochrony.
Unifikacja i asymilacja
Z historii znamy wiele przykładów, gdy imigranci przyjmowali kulturę i język kraju zamieszkiwania.
Asymilacji podlegały zarówno jednostki, jak i całe społeczności. W jej rezultacie następowała zmiana zachowań członków grupy mniejszościowej i przyjęcie przez nich kultury i identyfikacji grupy większościowej. Grecy i Rzymianie nazywali ludy spoza własnej cywilizacji „barbarzyńcami”. Politykę nastawioną na asymilację prowadziły państwa europejskie wobec imigrantów do połowy XX wieku.
Zakładano, że grupy napływające, stanowiące mniejszość w stosunku do społeczności
przyjmującej, porzucą swoją tożsamość kulturową, normy zachowań na rzecz tych, jakie są wyznawane w państwie, do którego przybyły. Asymilacja ma bowiem na celu unifikację, czyli wchłonięcie grupy odmiennej.
Obecnie w większości społeczeństw zachodnich prawnie zakazana jest przymusowa asymilacja.
Jednak zanikające różnice etniczne mogą wynikać z woli mniejszości do zmiany swojej tożsamości i akceptacji ze strony społeczeństwa przyjmującego te zmiany.
Mimo ewolucji terminu „asymilacja” jego negatywne konotacje z przełomu XIX i XX wieku wywołane narastającymi nacjonalizmami i dyskryminacją, przymusową unifikacją spowodowały stopniowe odejście od tego kontrowersyjnego w Europie terminu i ukształtowanie nowej, multikulturowej perspektywy na przełomie lat 60. i 70. XX wieku.
Wielokulturowość
Wielokulturowość z jednej strony jest opisem pewnego faktu – w jednym państwie, w jednym mieście żyją obok siebie przedstawiciele różnych kultur. Jest też określeniem polityki (multikulturalizmu), która powstała w latach 60. XX wieku i realizowana jest w niektórych społeczeństwach europejskich. Dąży ona do uznania równości poszczególnych grup i ich cech kulturowych.
Czeskie napisy zamazywane przez Niemców sudeckich w 1938 roku. Z jakim wydarzeniem historycznym ma to związek?
Źródło: domena publiczna.
Koncepcja mul kulturalizmu (sałatki warzywnej, ang. salad bowl) zastąpiła koncepcję asymilacji (tygla kulturowego, ang. mel ng pot). Tak jak w sałatce poszczególne elementy (osoby innej kultury) zachowują swoją tożsamość.
Źródło: Englisgsquare Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Do połowy lat 90. XX wieku politykę integracyjną opartą na modelu wielokulturowym prowadziły między innymi Szwecja, Holandia, czy Wielka Brytania. W przypadku pierwszego kraju polityka pluralizmu wielokulturowego przejawiała się na przykład w nauczaniu w języku ojczystym imigrantów, nadawaniu praw wyborczych na szczeblu lokalnym oraz uproszczeniu procedur przyznawania obywatelstwa.
Zwolennicy multikulturalizmu kładą nacisk na konieczność ujęcia kulturowej różnorodności w ramy politycznej, demokratycznej wspólnoty i zaangażowania imigrantów w jej funkcjonowanie. Począwszy jednak od lat 90. XX wieku, idea ta jest krytykowana. Poddaje się w wątpliwość tezę, że ta polityka może służyć za narzędzie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu imigrantów coraz liczniej
przybywających do Europy. Ponadto pochodzenie kulturowe czy etniczne stało się we współczesnym państwie demokratycznym nowym orężem w walce o wpływy. Według przeciwników polityka ta prowadzi do nadmiernego akcentowania różnic między grupami etnicznymi i przerysowania różnorodności w ich obrębie.
Integracja
Integracja w odróżnieniu od asymilacji jest to proces dwustronny, dotyczy nie tylko samych imigrantów, ale również społeczeństwa przyjmującego, które musi stworzyć odpowiednie warunki, aby
przebiegała ona pomyślnie. Szczegółową definicję integracji zaproponowano w ekspertyzie Ośrodka Badań nad Migracjami:
Ośrodek Badań nad Migracjami
Ekspertyza podsumowująca doświadczenia teoretyczne i empiryczne nad społecznym i ekonomicznym wymiarem integracji
[Integracja to] stan lub proces polegający na tym, że odmienne jednostki lub grupy
“
Francja zakazała modlitw na ulicach oraz noszenia publicznie burek, za co grozi mandat w wysokości 150 €. Ustawa została przeforsowana w 2010 roku przez prezydenta Nicolasa Sarkozy'ego, syna węgierskich imigrantów.
Źródło: licencja: CC 0.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Integracja zakłada aktywną rolę państwa we włączaniu imigrantów i przyzwolenie na włączenie ze strony większości społeczeństwa. W odniesieniu do sfery kulturowej i tożsamościowej integracja polega na zrewidowaniu własnej tradycji i kultury zarówno przez imigrantów, jak i społeczeństwo przyjmujące.
Postawy społeczeństwa większościowego wobec imigrantów (rozwojowy model wrażliwości międzykulturowej, ang. Developmental Model of Intercultural Sesi vity, DMIS):">
Postawy społeczeństwa większościowego wobec imigrantów (rozwojowy model wrażliwości międzykulturowej, ang. Developmental Model of Intercultural Sesitivity, DMIS):
Zaprzeczenie istnienia różnicy kulturowej
Nasza kultura jest jedyną. Nie interesują nas różnice kulturowe, nie mamy kontaktu z reprezentującymi je osobami.
Obrona przed różnicą kulturową
Jesteśmy świadomi występujących różnic, jednak uważamy, że to nasza kultura jest właściwa. Dzielimy świat na tych „swoich” (lepszych) i tych „innych” (gorszych).
Bagatelizowanie różnicy kulturowej
Nie przywiązujemy większej uwagi do różnic pomiędzy naszą a inną kulturą, trywializujemy je lub romantyzujemy. Widzimy natomiast wiele podobieństw w obu kulturach.
Akceptacja różnicy kulturowej
Postrzegamy kulturę innej osoby jako jeden z wielu dostępnych sposobów doświadczania rzeczywistości i jeden z wielu istniejących światopoglądów. Ta akceptacja nie oznacza, że inne kultury oceniamy
pozytywnie, ale szanujemy je i interesujemy się nimi.
Adaptacja
Nasz światopogląd rozszerza się i włącza elementy charakterystyczne dla innych światopoglądów. W tej fazie mamy do czynienia z empatią, czyli umiejętnością spojrzenia na daną sytuację, z innego punktu widzenia niż nasza własna kultura.
Integracja
Następuje próba połączenia wielu różnych punktów widzenia charakterystycznych dla różnych kultur – jest to proces ciągłego definiowania własnej tożsamości w zależności od aktualnych doświadczeń życiowych. W efekcie osoba, która osiągnęła ten etap, może już nie przynależeć do żadnej kultury, a stać się tzw. zintegrowanym outsiderem.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Słownik
akulturacja
nawet przy zachowaniu swojej odmienności kulturowej włączają się
w społeczeństwo przyjmujące i uczestniczą w różnych obszarach życia tego społeczeństwa (…), a także związane z tym działania społeczeństwa
przyjmującego. Włączenie się w społeczeństwo zakłada nie tylko kontakty imigrantów ze społeczeństwem nowego kraju, ale i akceptację przez nich podstawowych norm, wartości i instytucji społeczeństwa przyjmującego.
Źródło: Ośrodek Badań nad Migracjami, Ekspertyza podsumowująca doświadczenia teoretyczne i empiryczne nad społecznym i ekonomicznym wymiarem integracji, t. Moduł III, Warszawa 2007, s. 24.
przyjmowanie wzorców kulturowych przez jednostkę asymilacja
(z łac. assimilatio – upodobnienie); przystosowanie się do życia w obcej grupie przez przejęcie i przyswojenie jej kultury
dekolonizacja
uzyskiwanie drogą pokojową lub zbrojną niezależności państwowej byłych terytoriów zależnych etnocentryzm
(z gr. etno, ἔθνος – naród, rasa; z łac. centrum – punkt środkowy, środek); przekonanie danej grupy kulturowej o tym, że jej standardy kulturowe są lepsze niż standardy innych grup
globalizacja
charakterystyczna dla XX i XXI wieku tendencja rozprzestrzeniania się analogicznych zjawisk kulturowych, społecznych czy ekonomicznych niezależnie od położenia geograficznego, tradycji kulturowych czy stopnia zamożności danego państwa, co powoduje tworzenie się jednego świata, jednolitego społeczeństwa; ma to związek z rewolucją w komunikowaniu i powstaniem mediów masowych
integracja społeczna
działania na rzecz poprawy ważnych aspektów życia społecznego osób należących do mniejszości, w szczególności warunków bytowych oraz dostępu do systemu oświaty, rynku pracy, systemu zabezpieczenia społecznego, a także opieki zdrowotnej
Źródło: Art. 3 Ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. nr 17, poz. 141 z późn. zm.)
polityka wielokulturowości
realizowana w latach 60. XX wieku w niektórych społeczeństwach europejskich; dąży do uznania równości poszczególnych grup i ich cech kulturowych
Audiobook
Polecenie 1
Zapoznaj się z audiobookiem, który przedstawia sytuację w państwach Europy dotyczącą polityki wobec imigrantów. Następnie wykonaj zadania.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 1
Wolność przemieszczania się w ramach Unii Europejskiej stanowi w oczach Europejczyków jej największą zaletę. Rozstrzygnij, czy w reakcji na kryzys emigracyjny powinno się wprowadzić ograniczenia w swobodnym przemieszczaniu się na terenie wspólnoty. Uzasadnij swoją odpowiedź.">
Uzasadnienie:
Ćwiczenie 2
Przedstaw, jakie zmiany twoim zdaniem powinno się wprowadzić w przepisach unijnych, aby zażegnać kryzys imigracyjny, a jednocześnie nieść pomoc ludziom uciekającym z rejonów zagrożonych wojną i skrajną nędzą.
Sprawdź się
Materiały źródłowe do ćwiczeń 1–3.
Źródło I
Źródło II
Wystąpienie Angeli Merkel (fragmenty)
(...) jesteśmy krajem, który na początku lat sześćdziesiątych sprowadził
pracowników tymczasowych (Gastarbeiter) do Niemiec. Zamieszkali z nami na stałe, choć przez pewien czas okłamywaliśmy się, że nie, że w pewnym
momencie odjadą. Tak się jednak nie stało. Zawsze mówiło się – przyjmijmy u siebie postawę multikulti i żyjmy szczęśliwie obok siebie. Jednak ta koncepcja zawiodła i to całkowicie...
Źródło: Wystąpienie Angeli Merkel (fragmenty), tłum. Mariusz Gaj, Lipsk 2010.
“
Angela Merkel: Multikulti to bajki. Niemcy będą ograniczać napływ uchodźców
Multikulturalizm doprowadził do powstania równoległych społeczeństw i z tego powodu pozostaje bajką albo, jak kto woli, kłamstwem. (...) Przybysze muszą przyjąć niemieckie wartości i kulturę, a także respektować krajowe prawa.
Źródło: Angela Merkel: Mul kul to bajki. Niemcy będą ograniczać napływ uchodźców, 16.12.2015 r., dostępny w internecie: wprost.pl [dostęp 15.05.2020 r.].
“
Ćwiczenie 1
Wskaż, jakie były oczekiwania wobec prowadzonej polityki wielokulturowości, które się nie sprawdziły.
uzupełnienie niedoborów na niemieckim rynku pracy
powrót pracowników (imigrantów) po zakończeniu kontraktu stworzenie spójnego wielokulturowego społeczeństwa asymilacja mniejszości
輸
Ćwiczenie 2
Wskaż, o której nacji mieszkającej w Niemczech mówi kanclerz Niemiec w swoim wystąpieniu.
Turkach Duńczykach Polakach Rumunach
輸
Ćwiczenie 3
Rozstrzygnij, o jakie minimalne wymagania wobec imigrantów postuluje Angela Merkel w swoich przemówieniach.
Znajomość języka niemieckiego niezbędna do zrozumienia przepisów prawa.
Zmiana nawyków kulturowych niezgodnych z niemieckim prawem (np. wielożeństwo).
Zmiana wyznawanej religii na chrześcijaństwo.
Przyjęcie niemieckiej kultury.
醙
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z tabelą i wykonaj zadanie.
Państwo Liczba imigrantów przybyłych w roku 2017
Austria 111 801
Belgia 126 703
Bułgaria 25 597
Chorwacja 15 553
Cypr 21 306
Czechy 51 847
Dania 68 579
Estonia 17 616
Finlandia 31 797
Francja 369 964
Grecja 112 247
Hiszpania 532 132
Holandia 189 646
Irlandia 78 499
Litwa 20 368
Luksemburg 24 379
Łotwa 9916
Malta 21 676
Niemcy 917 109
Polska 209 353
Portugalia 36 639
Rumunia 177 435
Słowacja 7188
Słowenia 18 808
Szwecja 144 489
Węgry 68 070
Włochy 343 440
Wielka Brytania 644 209
Źródło: Eurostat, Immigration, ec.europa.eu 17.08.2018 [online, dostęp: 15.05.2020].
Ułóż pięć najludniejszych krajów Unii Europejskiej w kolejności od tego, do którego w 2017 roku przybyło najwięcej imigrantów, do tego, do którego przybyło najmniej.
Hiszpania Niemcy Włochy Francja
Wielka Brytania
醙
Ćwiczenie 5
Zapoznaj się z tabelą prezentującą liczbę wydanych w Polsce zezwoleń na pracę dla cudzoziemców (głównie obywateli Ukrainy) w ostatnich latach. Wykonaj zadanie.
Rok Liczba wydanych zezwoleń
2008 18 022
2009 29 392
2010 36 622
2011 40 808
2012 39 144
2013 35 843
2014 40 038
2015 65 786
2016 127 394
2017 235 626
2018 328 800
Źródło: GUS, stat.gov.pl [online, dostęp: 22.06.2020].
Wskaż, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
Stwierdzenie Prawda Fałsz
W latach 2010–2014 liczba wydawanych zezwoleń była
względnie stabilna.
□ □
W roku 2018 wydano więcej pozwoleń na pracę dla cudzoziemców niż łącznie
w latach 2008–2014.
□ □
Liczba wydawanych pozwoleń od 10 lat co roku wzrasta.
□ □
醙
Materiał źródłowy do ćwiczeń 7 i 8.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 6
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Wskaż, jakie mogą być szanse, zagrożenia, mocne oraz słabe strony przyjęcia przez Polskę określonej w tekście liczby uchodźców.">
szanse:zagrożenia:
słabe strony:mocne strony:
難
Krzysztof Sobczak
Rzecznik TSUE: Polska, Czechy i Węgry do ukarania za odmowę przyjęcia uchodźców
Polska, Czechy i Węgry złamały prawo Unii Europejskiej odmawiając relokacji uchodźców (...)
Zgodnie z decyzją relokacyjną państwa członkowskie miały w ciągu dwóch lat (do 26 września 2017 roku) rozdzielić między siebie do 120 tys. uchodźców. Na Polskę miało przypaść ok. 7 tys. osób. (...)
Decyzje relokacyjne nie zostały wykonane w całości przez większość państw członkowskich, co potwierdza wadliwość przewidzianego w nim mechanizmu relokacji. Komisja Europejska wniosła jednak skargi do Trybunału jedynie przeciwko trzem państwom - Polsce, Czechom i Węgrom.
Źródło: Krzysztof Sobczak, Rzecznik TSUE: Polska, Czechy i Węgry do ukarania za odmowę przyjęcia uchodźców , 31.10.2019 r., dostępny w internecie: prawo.pl [dostęp 18.05.2020 r.].
“
Ćwiczenie 7
Wskaż kraje, w których imigranci z Unii Europejskiej pracują rzadziej niż autochtoni.
Litwa, Łotwa, Portugalia, Hiszpania, Szwecja, Francja, Estonia, Wielka Brytania, Finlandia, Polska
Kraje, w których imigranci z Unii Europejskiej pracują rzadziej niż autochtoni:
Pozostałe:
醙
Ćwiczenie 8
Na podstawie informacji z mapy zaznacz, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
Stwierdzenie Prawda Fałsz
W większości krajów imigranci z Unii Europejskiej pracują
rzadziej niż autochtoni.
□ □
W Polsce imigranci spoza Unii Europejskiej pracują częściej
niż autochtoni.
□ □
W krajach Europy Zachodniej imigranci spoza Unii Europejskiej pracują rzadziej
niż imigranci urodzeni na terenie Unii.
□ □
醙
Dla nauczyciela
Autorka: Dorota Czarny
Przedmiot: wiedza o społeczeństwie Temat: Polityka państw wobec imigrantów
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
IV. Aspekty etniczne życia społecznego.
Uczeń:
8) przedstawia i porównuje różne modele polityki wobec imigrantów (unifikacja/asymilacja, integracja, wielokulturowość) w państwach Europy;
10) wyjaśnia kwestię akulturacji i asymilacji grup mniejszościowych, w tym migranckich; wykazuje, że rodzaj stosowanej polityki państwa w różnym stopniu i kierunku wpływa na te zjawiska.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
porównuje różne modele polityki wobec imigrantów (unifikacja/asymilacja, integracja, wielokulturowość) w państwach Europy;
wyjaśnia, jakie problemy i korzyści niesie ze sobą napływ imigrantów dla społeczeństwa większościowego;
ocenia wpływ swobodnego przepływu osób dla ekonomicznego i społecznego rozwoju Europy;
wyjaśnia przyczyny współczesnej masowej imigracji do Europy i w ramach Europy;
ocenia wpływ różnic kulturowych i ekonomicznych pomiędzy mniejszością narodową a imigrantami zamieszkującymi dany kraj.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
dyskusja;
mapa mentalna;
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
analiza SWOT.
Formy zajęć:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
flipcharty i markery.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Uczniowie przed zajęciami zapoznają się z tekstem e‑materiału (bez treści audiobooka), żeby móc w czasie lekcji uczestniczyć w dyskusji.
2. Przedstawienie tematu i celu zajęć: Wyjaśnicie i porównacie korzyści i problemy, jakie niesie ze sobą napływ imigrantów do państw europejskich, oraz modele ich przyjmowania funkcjonujące
w poszczególnych państwach.
3. Uczniowie przypominają sobie i wymieniają, jakie prawa mają mniejszości narodowe i etniczne w państwach europejskich. Odpowiadają na pytanie, w jakich dokumentach prawa te są zapisane.
Faza realizacji
1. Dyskusja na temat praw, jakie mają imigranci. Uczniowie na podstawie wiadomości z e‑materiału i innych źródeł przedstawiają swoje argumenty, stosując poprawnie pojęcie asymilacji. Nauczyciel koordynuje i w razie konieczności weryfikuje poprawność wypowiedzi.
2. Podział klasy na dwie grupy, każda dostaje arkusz i markery do stworzenia mapy mentalnej odnoszącej się do przydzielonego zagadnienia:
grupa 1 – wielokulturowość;
grupa 2 – integracja.
3. Prezentacja map i ich wspólne omówienie.
4. Praca z audiobookiem dotyczącym kryzysu imigracyjnego w Europie. Po wysłuchaniu nagrania uczniowie w parach wykonują zamieszczone pod materiałem polecenia. Wybrane osoby przedstawiają swoje odpowiedzi. Pozostali uczniowie uzupełniają je lub prezentują swój punkt widzenia.
5. Analiza SWOT: Rozważ, jakie konsekwencje dla 38‑milionowego kraju niesie ze sobą przyjęcie 7000 uchodźców. Uczniowie w małych grupach przygotowują odpowiedzi: szanse, zagrożenia, słabe i mocne strony. Następnie prezentują je na forum klasy i wspólnie tworzą na tablicy analizę problemu.
Faza podsumowująca
1. Wybrane osoby podsumowują lekcję i przedstawiają wnioski.
Praca domowa
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia interaktywne.
Materiały pomocnicze
Ośrodek Badań nad Migracjami, Ekspertyza podsumowująca doświadczenia teoretyczne i empiryczne nad społecznym i ekonomicznym wymiarem integracji, Warszawa 2007, moduł III, s. 24.
Co oznacza koniec multikulturalizmu?, wprost.pl.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium
Chętne osoby mogą przygotować na podstawie audiobooka prezentację multimedialną dotyczącą imigrantów w państwach europejskich; posłużą one jako materiał bazowy do lekcji.
