S e r i a II Komunikat N r 4 5
Instytut Porady Zawodowej
w Katowicach
(P ra c o w n ia P sy c h o te c h n ic z n a ) P o w sta n ie i zakres p racy Instytutu
W ś ró d w ie lu sz k ó ł i in sty tu c ji m ie sz c z ą c y c h się w g m achu Śl.
T ec h n . Z a k ła d ó w N a u k o w y c h n a u w a g ę zasługuje In s ty tu t P o ra d y Z a w o d o w e j z a ło ż o n y z in ic ja ty w y p. W o je w o d y ślą sk ie g o i W y d z ia łu O św ie c e n ia P u b lic zn eg o o ra z S to w a rz y sz e n ia I n s ty tu tu P o ra d y Z a w o d o w e j w K a to w ic a c h w r. 1929. D z ięk i p o p a rc iu Min. P rze m y słu i H andlu, S ejm u Ś ląskiego o ra z Izby H a n d lo w o -P rz e m y sło w e j w K a to w ic a c h , u d a ło się u z y sk a ć fu n d u sze n a z a ło ż e n ie In s ty tu tu . P o c z ą tk o w o In s ty tu t m ieścił się w lo k a lu Izb y P rz e m y sło w o -H a n d lo w ej, o b ec n ie z a ś w Śl. Z a k ła d a c h T e c h n ic z n y c h . T a n ie z m ie rn ie w a ż n a p la c ó w k a d la p o z n a n ia sp ra w n o śc i za w o d o w ej ro b o tn ik ó w o ra z m łodzieży, p ra g n ą c e j się p o św ięc ić stu d io m zaw o d o w y m , z o sta ła z a ło ż o n a n a w z ó r p o d o b n y c h in sty tu c y j z a g ran icz n y ch , a z w ła sz c z a la b o ra to riu m p sy c h o te c h n ic z n e g o w W itk o w ic a c h w C z e c h o sło w a cji. P ie rw sz y m k ie ro w n ik ie m i in s tru k to re m śląsk ieg o In s ty tu tu by ł d r B ieg eleisen , k ie ro w n ik an a lo g ic zn eg o In s ty tu tu w K ra k o w ie , o s ta t nio k ie ro w n c tw o p o w ie rz o n o p. m g r W ie sła w o w i G o rz e c h o w sk ie - mu.
P ra c e In s ty tu tu P o ra d y Z aw o d o w ej m ożna p o d zielić n a trz y g ru p y : 1. b a d a n ie w sz k o ła c h i dla sz k ó ł zaw o d o w y ch , 2. b a d a n ie d la p rz e m y słu i rz em io sła , 3. p ra c e o c h a ra k te r z e n au k o w y m .
N a jw ażn iejszą po zy cją d la b a d a ń szk o ln y ch są b a d a n ia i p o r a d y d la u cz n ió w sz k ó ł tech n ic zn y ch , b a d a n ia d la in n y ch sz k ó ł s ta n o w ią m niejsze po zy cje. O b e cn ie In s ty tu t z a p o c z ą tk o w a ł b a d a n ia in d y w 'd u a ln e do sz k ó ł za w o d o w y ch (selekcja), a w n ajbliższym ro k u szk o ln y m p ra c a ta b ęd z ie zn a czn ie ro z sz e rz o n a . W ze szły m ro k u szk o ln y m p rz e p ro w a d z o n o b e z p ła tn ie ta k ic h b a d a ń 313, a b a d a ń z b io ro w y ch 920 — ra z e m 1233 b a d a n ia . T a p o w a ż n a po zy cja o b e j
m uje b a d a n ia w sz k o ła c h han d lo w y ch , tech n ic zn y ch , m istrz o w sk ic h i rz em ieśln ic zy ch . In d y w id u a ln y c h b a d a ń dla p rz e m y słu i rz e m io sła o ra z p o ra d z a w o d o w y c h p rz e p ro w a d z o n o 240. B a d a n ia dla p rz e m y słu w y k a z u ją z n a c z n y w z ro st w p o ró w n a n iu z ro k ie m ub., a p o
szc zeg ó ln e z a k ła d y p rz e m y sło w e sam e zg łasz ają nie ty lk o p o je d y n cze b a d a n ia , le c z ca łe g ru p y te c h n ic z n e .
O b e cn ie są w to k u p e r tr a k ta c je z Izb ą R zem ieśln iczą , ab y w p ro w a d z ić p rz y m u s b a d a ń d la u cz n ió w rz em ieśln ic zy ch . R ó w n ież istn ie je p r o je k t ro z sz e rz e n ia d ziała ln o śc i In s ty tu tu w k ie ru n k u p o ra d n i za w o d o w ej dla b e z ro b o tn e j m łodzieży. Z p ra c o c h a r a k t e rz e naukow ym . In s ty tu t o p ra c o w u je m a te r ia ł z b a d a ń p rz y e g z a m i
n a c h w stę p n y c h do szk ó ł z a w o d o w y c h ce le m o b licze n ia w s p ó łc z y n n ik a k o re la c ji i u sta le n ia se rii te s tó w do ty c h b a d a ń . P rz e p ro w a d z a się ró w n ie ż a n k ie ty d o ty c z ą c e b a d a ń d la p rz e m y słu i p o g a d a n k i p ro p a g a n d o w e dla o s ta tn ic h k u rsó w te c h n ic z n y c h . W ro k u u b ie głym In s ty tu t za k u p ił c a ły sz e re g p rz y rz ą d ó w z su b w en c ji u d zielo n e j p rz e z M in iste rstw o P rz e m y słu i H a n d lu o ra z z B u d żetu W o je w ó d z tw a Ś ląskiego tak , że o b e c n ie z w y ją tk ie m p e w n y c h b ra k ó w n a n ie k tó re b a d a n ia , jest on d o sta te c z n ie w y p o saż o n y .
Kierunki i m etod y badań Instytutu
In sty tu t, p ró c z b a d a ń z b io ro w y ch w y k o n y w a n y c h p rz y p o m o cy te s tó w i a n k ie t, p rz e p ro w a d z a b a d a n ia in d y w id u a ln e p rz y p o m o cy sp e c ja ln y c h p rz y rz ą d ó w . W ie k m ło d zieży p o d leg ają cej b a d a n io m in d y w id u aln y m w ynosi p o w y żej 14 lat, a c z ę sto z g łasz ają się i s t a r si ro b o tn ic y d o la t 60. M o żna w y ró ż n ić w b a d a n ia c h n a s tę p u ją c e k ie ru n k i: 1. b a d a n ie sp ra w n o śc i zm ysłow ej ogólnej, 2. b a d a n ie u w a gi, 3. b a d a n ie szy b k o ści re a k c ji, 4. b a d a n ie o b se rw a c y jn e , 5. b a d a n ie p am ięc i w z ro k o w e j i słu ch o w ej.
W d ziale p ierw szy m p rz e p ro w a d z a się szc zeg ó ło w e b a d a n ia n a d zm ysłam i: n a daltonizm , siłę w zro k u , słuchu, m ięśni, n a o stro ść w z ro k u , n a re a k c ję d o ty k o w ą , na zrę c z n o ść rę k i, n a jej p ew n o ść , d o k ła d n o ść u d e rz e n ia , n a w sp ó łp ra c ę o b u rą k , o k a i rę k i, zm y słu ró w n o w ag i, sta w o w e g o itp.
W d ziale drugim p rz e p ro w a d z a się b a d a n ia n a w y trz y m a ło ść uw agi, n a ro z d zieln o ść u w agi, zm ęczen ie uw agi, n a szy b k o ść s p o s tr z e g an ia i szy b k o ść o rie n ta c ji o ra z p rz e rz u c a n ie u w agi. W d z ia le t r z e cim b a d a się szy b k o ść re a k c y j p ro sty c h i z w y b o re m , p rz y z a s to s o w a niu b o d źc ó w te g o sam ego ty p u lub ró ż n y ch ty p ó w . W dziale c z w a r ty m b a d a się m e to d ą d a w a n ia zad ań i o b se rw a c ji jak u c z e ń p o d c h o dzi do z a g a d n ie n ia , jak w y k o n u je z a d a n e p o le c e n ia . O so b n y d ział s ta n o w ią b a d a n ia sp ra w n o śc i um ysłow ej. W re s z c ie w dziale p ią ty m są p rz e p ro w a d z a n e b a d a n ia n ad p am ięc ią w z ro k o w ą i słu ch o w ą , n a d d o k ła d n o ś c ią i c ierp liw o śc ią w y k o n a n ia o ra z b a d a n ia n a d in te ligencją te c h n ic z n ą .
P rz y w sz y stk ic h ty c h b a d a n ia c h w a ż n ą ro lę o d g ry w a czas, k tó ry się m ie rz y sto p e re m . O k a zu je się, że c z ę sto w y k w a lifik o w a n i fa c h o w c y rz em ieśln ic y re a g u ją na sze reg d a n y c h z a d a ń z n a c z n ie go
K o m u n ik at In sty tu tu Śląskiego w K ato w icach n r 45 3
rzej, an iżeli m łodzi now icjusze, k tó rz y po ra z p ie rw s z y o trzy m a li d a n e p ro s te z a d a n ie te c h n ic z n e .
Do p rz e p ro w a d z a n ia ty c h b a d a ń słu ży c a ły sz e re g p rz y rz ą dów , c z ęsto b a rd z o d ro g ich i p re cy zy jn y ch . Do b a d a n ia uw ag i np.
słu ż y a p a r a t P ió rk o w sk ie g o p o ru sz a n y e le k try c z n o śc ią . A p a r a t te n p o s ia d a sze reg o tw o ró w , p rz e z k tó re w id o czn e są p o ru sz a ją c e się n a b ę b n ie z n a k i k re s k o w e , b a d a n y m a o b o w ią z e k n a za u w a ż o n ą w o tw o rz e k r e s k ę n a c isn ą ć o d p o w ied n i k o n ta k t, a o so b n y p rz y rz ą d re je s tru je ilość fa łsz y w y c h n a c iśn ię ć lub n ie z a u w a ż o n y c h k re s e k .
In n y p rz y rz ą d d la s p ra w d z e n ia zm ę c z e n ia u w a g i m aszy n istó w , k tó r z y p rz y w y c ią g u k o p a ln ia n y m p rz e z 8 godzin sied zą p rz y d źw i
gn i i ham ują lub z a s ta w ia ją w e d łu g w sk a z ó w k i n a ta b lic y ścien n ej w in d ę, p o sia d a tr z y ta ś m y o b ra c a ją c e się i b a d a n y m a za za d an ie p rz e z n a c iśn ię c ie p rz y rz ą d u e le k try c z n e g o z a trz y m a ć ją w ra z ie z a u w a ż e n ia o d p o w ied n ieg o z n a k u . O so b n y p rz y rz ą d re je s tru je sz y b k o ść i b łę d y b ad a n eg o .
P rz y rz ą d H o fm a n a (polski w y n a la z e k ) re je s tru je szy b k o ść re a k c ji. T a b lic a G iez eg o daje m iarę szy b k o śc i o rie n ta c ji i u m ie ję t
n o śc i p rz e rz u c a n ia uw agi. J e s t to p rz y rz ą d b a rd z o p ro sty . N a ta b li
c y ścien n ej są u m ie sz c z o n e ró ż n o k o lo ro w e liczb y p o ro z rz u c a n e b e z ła d n ie od 1 do 50, b a d a n y m a o b o w ią z e k po k o le i p o k a z y w a ć c y fry za p o rz ą d k ie m , z p ew n ej odległości. S zy b k o ść z n a le z ie n ia k o le j
nej c y fry w sk az u je n a u m iejętn o ść p rz e rz u c a n ia u w a g i i ru c h li
w o ść w zro k u . D o sz y b k o śc i s p o s trz e ż e ń słu ży „ ta c h y s to s k o p ” . J e s t to p rz y rz ą d z a o p a trz o n y w m ig aw k ę fo to g ra ficzn ą , za k tó r ą b a d a n e m u p o k a z u je się liczb y od 3 do 5 cy fro w y ch . Ilość cy fr d o strz e ż o n y c h s ta n o w i o sz y b k o śc i sp o strz e g a n ia i p am ięc i w z ro k o w e j.
N iez m ie rn ie c ie k a w e są p rz y rz ą d y słu ż ą c e do b a d a n ia jak u- c z e ń rz em ieśln ic zy p o d ch o d z i do d an e g o za g ad n ien ia. D o ty c h b a d a ń służy p rz y rz ą d p. n. sze ścian B lu m en feld a. J e s t to d re w n ia n a k o s tk a z ło żo n a z k ilk u n a s tu n ie re g u la rn y c h części z a z ę b ia ją c y c h się, k tó r e b a d a n y m a zło ży ć z p o w ro te m w k o stk ę . O b se rw a c ja jak b a d a n y z a b ie ra się do te g o z a d a n ia i c z as trw a n ia jego daje n ie z m ie r
n ie c ie k a w e w y n ik i o sp ra w n o ści. P o d o b n e z a d a n ie p o sia d a te ż in n y p rz y rz ą d , t. zw . s k rz y n k a M oedego. J e s t to s k rz y n k a że la zn a w ie l
k o śc i o k o ło 1 m kw . z ro z m a ity m i z a m k a m i i k lap am i, k tó re są ta k s k o n s tru o w a n e , że z a m y k a ją się jed y n ie w u sta lo n e j kolejności, b a d a n y m usi d o k ła d n ie w y k o n a ć p o le c e n ia , gdyż w ra z ie b łę d u lub n ie d o k ła d n o śc i w y k o n a n a d alsze cz y n n o ści nie u d a ją się.
W sp ec ja ln ej ciem ni w y k o n u je się b a d a n ia dla p ra c u ją c y c h w nocy. B ad a się w niej zdolność w id z e n ia w m ro k u , co m a o g ro m n ie w a ż n e z n a c z e n ie p rz y w y k ry w a n iu ch o ro b y t. zw . ,,k u rz ej ś le p o ty " . C h o ro b a ta sp o w o d o w a n a jest p ra w d o p o d o b n ie złym o d ż y w ia niem się, a ta k ż e b ra k ie m o d p o w ied n ich w itam in.
W ciem ni tej ró w n ie ż b a d a się a k o m o d a c ję o k a n a „o śle p ie n ie "
silnym św ia tłe m . M a to b a rd z o w a żn e z n a c z e n ie d la szo feró w o śle p ia n y c h w n o c y św ia tłe m re fle k to ró w in n eg o sam ochodu. S zy b k o ść a k o m o d a c ji o k a i p o w ro tu d o n o rm a ln e g o w id z e n ia jest tu d e c y d u jącą.
B a d a n ie cie rp liw o śc i i d o k ła d n o śc i p ra c y o d b y w a się cz asem p rz y p o m o cy p ro sty c h p rz y rz ą d ó w jak np. lis te w k a z o tw o ra m i, w k tó r e po k o le i n a le ż y w ło ży ć śru b k i, po d łu ższy m cz asie p ra c y b a rd z o p ry m ity w n e j i n udnej, najczęściej n a s tę p u je z n ie c ie rp liw ie n ie i n ie d o k ła d n o ś ć w u k ła d a n iu ty c h śru b e k , c o odbija się n a cz asie w y k o n a n ia p ra c y . P am ięć b a d a się ró w n ie ż p rz y p o m o cy te s tó w d r u k o w a n y c h . N a k a r tk a c h zn a jd u ją się n a z w y to w a ró w , a b a d a n e m u o d c z y tu je się ich ceny, b a d a n y m a o b o w ią z e k w p isa ć n a o trz y m a n y ch k a r tk a c h o d p o w ied n ie liczb y ce n to w a ró w z pam ięci. T e s ty in n e d o ty c z ą p y ta ń w fo rm ie a n k ie ty lub sp e c ja ln y c h w ła sn o śc i b a d an e g o itp.
Z naczenie Instytutu Porady Z aw odow ej
O p isan y In s ty tu t p o sia d a w o k rę g u p rz e m y sło w y m n ie z m ie r
n ie d o n io słe zn a cze n ie , gdyż p o tra fi d ro g ą elim in acji służyć n a u k o w ą fa c h o w ą p o ra d ą , do ja k ic h czy n n o ści d a n y ro b o tn ik się n a d a je i czy m o żn a m u p o w ie rz y ć d a n ą fu nkcję ze w z g lę d u n a b e z p ie c z e ń s tw o d la innych. G dyby w szy sc y ro b o tn ic y zn a jd u ją cy się n a o d p o w ie d z ia ln y c h n ie b ie z p ie c z n y c h p o s te ru n k a c h p rz e sz li p rz e z In s ty tu t P o ra d y Z aw o d o w ej i o trz y m a li o d p o w ie d n ie z a św ia d c z e n ia , na- p e w n o u n ik n ę ło b y się w k o p a ln ia c h i fa b ry k a c h b a rd z o w ie lu n ie szc zęśliw y ch w y p a d k ó w , c z ę sto w y n ik ły c h z p o w o d u in d y w id u a ln y c h w ła śc iw o śc i czy w a d ro b o tn ik ó w .
D r W iktor N ech ay K a t o w i c e , w c z e rw c u 1937.
K o m u n ik at In sty tu tu Śląskiego w K ato w icach n r 45 5
NOW E W Y D A W N IC TW A INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO
' T u ry sty c z n o -k ra jo z n a w c z y Przew odnik po w ojew ód ztw ie ś lą skim . O p ra c o w a ł S ta n is ła w B e re z o w sk i. K a to w ic e 1937. S tro n 447.
Z 144 ilu stracjam i, 29 m ap am i i p la n a m i m iast o ra z z m ap ą p o d rę c z n ą w o je w ó d z tw a śląsk ieg o i ziem sąsied n ich . F o rm a t k iesze n io w y w o p ra w ie c e n a 6.— zł.
O sta tn i p rz ew o d n ik po w o jew ó d ztw ie śląskim został w y d a n y p rzed 13 laty . B y 'a to niew ielka bro szu rk a, o p raco w an a pospiesznie i z tej p rz y c z y n y n aw et b ezp o średnio p o w y d a n iu nie z asp o k ajała w pełni w y m ag ań tu ry stó w , k tó rz y chcieli zdobyć 0 Śląsku w iadom ości b ard ziej szczegółow e i pew ne. Jeśli zaś u p rz y to m n ić sobie, jak o l
brzym ie zm iany zaszły n a p rzestrzen i tych 13 la t, a z drugiej stro n y jak rozszerzyły się p rz ez ten czas zainteresow anie i ro zm iary tu ry sty k i, zrozum ieć m ożna palącą p o trz e bę w y d a n ia now ego p rzew o d n ik a. P o trzeb ie tej czy n i zadość u k azu jąc y się w łaśnie w w y d a n iu In sty tu tu Śląskiego n o w y obszerny p rz ew o d n ik tu ry sty cz n o -k rajo z n aw c z y po Śląsku. A u to r i w y d a w c y sta rali się dołożyć w szelkich sił, ażeb y dać p racę o d p o w ia d a ją cą najnow ocześniejszym w ym aganiom , jakie się staw ia tego ro d z aju przew odnikom ,
m ogącą zadow olić w y m ag an ia tu ry stó w o ró żn y ch k ieru n k ach zainteresow ań. K siążecz
k a posiada d o g odny formait kieszeniow y i solidną opraw ę, d ru k o w a n a jest czcionkam i n iez b y t drobnym i i n a do b ry m ilu stracy jn y m p ap ierze, n a k tó ry m ilustracje doskonale w y p a d a ją . T reść u jęta jest w sposób p rz ejrzy sty w dw adzieścia k ilk a w ycieczek p o te
renie w o jew ó d ztw a, k tó re obejm ują w szystkie obiek ty , m ogące w zb u d zać tu ry sty czn e zain tereso w an ie. D o łączo n e p la n y m iast i m apki dają w sumie k o m p letn y o rien tacy jn y m ate ria ł k a rto g ra fic z n y . Być m oże, iż ktoś u p a try w a ć będzie słabą stronę w niezb y t p o p u larn e j cenie p rz ew o d n ik a . Je st to jed n ak w a d a nieunik n io n a, w y n ik a ją ca z ro zm ia
rów i ujęcia g raficzn eg o p rzew o d n ik a. M ożna ją u sp raw iedliw ić faktem , że w szystkie p rz ew o d n ik i polskie o p o d o b n y ch ro zm iarach i szacie zew n ętrzn ej są zn acznie droższe.
M o żn a się w ięc spodziew ać, że no w y p rzew o d n ik stanie się n ajlepszym i n ieodłącznym to w arzy szem w szystkich tu ry stó w , p rag n ący ch p o zn ać d o k ład n iej p iękno ziem i śląskiej.
S ta n isła w L esz czy c k i: Z naczenie gospodarcze ruchu uzdro
w isk o w o -tu ry sty czn eg o na Śląsku. Z 13 m ap k am i. K a to w ic e 1937.
S tro n 81. C en a zł 2.50. (,,Z a g a d n ie n ia g o sp o d a rc z e Ś lą sk a" n r 10.)
D o n ied a w n a z ag ad n ien ia tu ry sty k i b y ły u w ażane z a sp raw ę czysto p rz y je m n o ściow ą, nie g odną z ain tere so w a n ia ze strony ceniących się w ysoko insty tu cy j, a w szcze
gólności czy n n ik ó w gospodarczych. A ż o to w o statnich lata ch z a p rz y k ła d em kilku pań stw , op ierający ch swe b u d żety w znacznej m ierze na doch o d ach z tu ry sty k i, zaczęło sobie torow ać d rogę p rzek o n an ie, że tu ry sty k a posiada w ielkie znaczenie m aterialn e 1 o d p o w ied n io p o z n a n a i w y zy sk an a może sic stać źródłem doniosłych p rzem ian g o sp o d arczy ch . R o zp o częły się n aukow e b a d an ia problem ów tu ry sty k i. Je d n ą z pierw -
6
2442 ihfój
JT
K o m u n ik at In s ty tu tu Śląskiego w K ato w icach n r 45
szych tego ro d z a ju publikacyj w Polsce startow i w y m ien io n a p ra ca , p rz ed sta w iają ca stronę g ospodarczą ruchu tu ry sty czn o -u zd ro w isk o w eg o n a Śląsku. A u to r, k ieru jący p ie rw szą w Polsce p lac ó w k ą n au k o w y ch b ad ań tu ry zm u p rz y U niw ersytecie Jagiellońskim , daje w sw ych ro z w aż a n ia ch d o w ó d w ielkiego p rak ty czn eg o zn aczen ia ru ch u tu r y stycznego n a Śląsku w e w szystkich jego odm ianach. D o w iad u jem y się tu , skąd czerp ią klientelę poszczególne letniska, zd ro jo w isk a i schroniska n a Śląsku, jakie sum y w y d aje Śląsk n a tu ry sty k ę, ile z tego w y w o zi pogranicze w o jew ó d ztw a, a ile p rz y w o żą n a Śląsk turyści zag ran iczn i o ra z z innych w o jew ó d ztw P olski i w iele innych rzeczy. S tw ie rd z a m y naocznie, d o jak ciekaw ych w y n ik ó w m ożna dojść, stosując n ad er proste, ale nie u ży w an e d o tą d w ty ch celach m eto d y n aukow e do zag ad n ień z d zied zin y tu ry sty k i.
W szyscy interesujący się kw estiam i tu ry sty k i, a szczególnie zaan g ażo w an i czy n n ie w o r
g anizacji tu ry sty k i, w in n i p rzestu d io w ać tę ciekaw ą pracę.
„Zaranie Śląskie”, R o k XIII, z e sz y t 2. K w a rta ln ik re g io n a ln y , o rg a n In s ty tu tu Ś ląskiego w K a to w ic a c h i T o w a rz y s tw a L u d o z n a w czeg o w C ieszynie. O gólnego zb io ru n r 50.
Świeżo w y d a n y „jub ileu szo w y “ num er Z a ra n ia Śląskiego naw iązuje do p ro g ra mu w ydaw niczego, postaw ionego w pierw szym num erze pism a p rzed laty trzy d z ie stu . P o stan o w io n o dać w nim coś w ro d z aju antologii lite ra tu ry w spółczesnego Śląska p o l
skiego, a więc w y b ó r u tw o ró w a u to ró w śląskich z aró w n o z teren u w o jew ó d ztw a, jak też ze Śląska O polskiego i zza O lzy . A n tologia ta bierze p o c zą te k z posiedzenia „ Ż y w ego D z ien n ik a “ In s ty tu tu Śląskiego w d n iu 13 I 1937 r., k tó re b y ło pośw ięcone w y łą cz nie w spółczesnej lite ra tu rz e polskiej n a Śląsku. T reść obejm uje 28 u tw o ró w literack ich , n ap isan y ch p ro z ą i w ierszem , p o p rzed zo n y ch k ró tk ą c h ara k te ry sty k ą w spółczesnej tw ó r
czości literackiej Śląska p ió ra d ra S te fan a P apee. N a końcu w reszcie zam ieszczono trz y a rty k u ły z d z ie d zin y k ry ty k i literack iej. N a o k ’adce tró jb a rw n y rysunek „ ż y w o tk a cieszyńskiego ‘ z lin o ry tu K aro la F ra n k a .
U w a g a : Z e zw a la się na d o w o ln e k o r z y sta n ie z k o m u n ik a tó w In s ty tu tu ślą
•k ie g o dla c e ló w p ra so w y ch .
D rukarnia „ D z ie d z ic tw a “ w C ie s z y n ie
