"Freilicht Museum in Deutschland", Zeszyt 6: "Adelhart Zippelius", Hamburg 1982 : [recenzja]

Halina Orlińska

"Freilicht Museum in Deutschland",

Zeszyt 6: "Adelhart Zippelius",

Hamburg 1982 : [recenzja]

Ochrona Zabytków 37/1 (144), 73-76

w odaw stw ie w ielu państw zaczęto zwracać uw agę rów ­ nież i na ekonom iczny aspekt posiadania dzieł sztuki, podciągając dobra kultury pod bogactwa i zasoby na­ turalne państw, sankcjonując ich niezbyw alne prawa

do suw erennego z nich korzystania.

M yślę, że archeologów winny zainteresować dwa akty praw ne dotyczące zasad przeprowadzania w ykopalisk ar­ cheologicznych. Pierw szy z nich, pochodzący z 1956 r., był uchw alony w N ew D elhi w toku IX K onferencji Generalnej UNESCO i zawierał zalecenia dotyczące z a ­

sad m ię dzynarodow ych m ających zastosowan ie do w y k o ­ palisk archeologicznych. Zainteresow anie tą dziedziną da­

tuje się szczególnie od lat trzydziestych bieżącego stu­ lecia, kiedy to pleniły się niepokojąco wykopaliska n ie­ legalne. M iędzynarodowa Konferencja obradująca w 1937 r. w Kairze w sw ej uchwale uznała je za n ie z w y ­

kle szkodliw e dla interesów nauki archeologii. Zasady

aktu kalrskiego sprow adziły się do trzech podstawowych punktów: ścisłego nadzoru nad polityką uzupełniania zbiorów, bezpośredniej rew indykacji przedm iotów po­ chodzących z nielegalnych w ykopalisk, organizacji legal­ nej sprzedaży lub w ym iany obiektów archeologicznych. Zasady aktu kairskiego powtarzają się także w zalece­ niach UNESCO z 1956 r., wyznaczając dwa tory m ię­ dzynarodowej współpracy. Pierw szy im plikuje działanie na rzecz w szechstronnych, naukowo zorganizowanych prac w ykopaliskow ych, z zapew nieniem pełnego dostępu do stanowisk archeologicznych uczonym z innych państw oraz zorganizowanym instytucjom archeologicznym. Troska o naukowe rezultaty prac wykopaliskow ych, b ę­ dących źródłem inform acji o w ielu aspektach poszcze­ gólnych etapów cyw ilizacji, stała się m otyw em pow ią­

zania naukowych praw archeologów z ich obowiązkiem opracowywania dokumentacji przeprowadzonych prac. Za­ lecając um ieszczenie wyraźnej wzm ianki o prawach nau­ kowych w treści umów koncesyjnych, UNESCO sugeruje równocześnie u stalen ie term inów publikacji, k tóre w swej wstępnej fazie nie powinny przekraczać dwóch lat.

Drugim niezm iernie w ażnym aktem prawnym dotyczą­ cym badań archeologicznych jest podpisana 6 maja 1969 r. w Londynie Europejska konwencja o ochronie

spuścizny archeologicznej. Akt ten pow stał w ramach

prac Rady W spółpracy Kulturalnej zachodnioeuropejskiej Rady Europy. Konwencja ta również kładzie bardzo sil­ ny nacisk na niebezpieczeństwo i szkody czynione w w yniku nielegalnych w ykopalisk. W m yśl zasad Kon­ wencji należy dążyć w tym względzie do absolutnej h e­ gemonii wartości naukowych i naukowej kontroli, która musi górować nad innymi interesam i o charakterze eko­ nomicznym, kulturalnym czy prestiżowym. Hegem onia koncepcji naukowych ma odpowiadać najw yższym ce­ lom w szystkich środków ochrony w zakresie archeologii. Myślę, że w szyscy ci, którzy zajmują się ochroną, kon­ serwacją i przywracaniem z zapomnienia dóbr kultury społeczności swego narodu, oprócz konkretnej w iedzy fachowej w inni chociażby zapoznać się z problem ami prawnymi swej działalności. Znajomość tych aspektów ich pracy pomoże chyba w uświadom ieniu jej służeb­ nej roli wobec całej światowej społeczności. D latego książka Haliny N ieć jest lekturą, po którą w arto sięg­ nąć.

Wojciech W róblew ski

Freilicht Museen in Deutschland, Zeszyt 6. Adelh art Zippelius. Nakładem fiiirmy

HB Hamburg, wyd. Harks с h eider V erlagsgesellschaft mbh Nardestedt 1982. Omawiana praca stanow i jeden z zeszytów serii publi­

kowanej pod w spólnym tytu łem „Bildatlas S pecial” : na całość serii składa się 10 zeszytów, z których pięć (po­ przednich jest tem atyczne powiązanych z krajobrazem Niem iec. Zeszyt 6 zapoczątkow uje om ów ienie ochrony zabytków kulturow ych, których kontynuację znajdzie czy­ telnik w zapow iedzianych do druku zeszytach n astęp ­ nych h

W om aw ianej publikacji autor przekazał czytelnikow i kompendium w iedzy o m uzeach skansenow ych (Freilicht

Müssen) w Niem czech. Przyjm ując jednolitość kulturow ą

obu państw n iem ieckich autor w łączył do sw oich roz­ ważań także skanseny z terenu N R D 2.

Celowo używ am tu określenia „skansen” lub „muzeum skansenow e”, term inu dotychczas p ow sztchnie używ ane­ go w term inologii polskiej, a tym sam ym jednoznacz­ nego. D yskusje prowadzone w kręgach fachow ych nad zastąpieniem go term inem o źródłosowie polskim (np. muzeum kulturow e) nie doprowadziły — jak dotąd — do ostatecznych ustaleń. Proponowane określenia n ie od ­ powiadają pow szechnie używanem u obecnie „muzeum na w olnym .powietrzu” (Open Air Museum w strefie języ­ kowej angielskiej i Freilicht Museum w strefie języko­ wej n iem ie c k ie j)3 dla tego rodzaju zbiorów.

Praca składa się z dwóch części. W części pierwszej om awiane są .zagadnienia m etodyczne, organizacyjne i rekonstrukcji technicznej (przeniesienie obiektu i jego renowacja). Autor stara się odpow iedzieć na pytanie — czym jest skansen, jak winna być dokonywana selek cja zbiorów, a następnie ich upowszechnianie. Część druga obejm uje w ykaz w szystkich skansenów na obszarze obu państw niem ieckich z podaniem bardziej szczegółowej charakterystyki (obszar, liczba obiektów, charakter obie­ któw itp.). Można ja traktow ać jako przew odnik po n ie ­ m ieckich m uzeach skansenow ych.

Muzea skansenow e w ujęciu autora n ie są muzeam i specjalnym i, lecz tylko jedną z w ielu 'grup w ielk ie j ro ­ dziny muzeów historii kultury narodowej. Przedm iotem ochrony jest budynek łącznie z jego otoczeniem i w y p o ­ sażeniem. Dla określenia w łaściw ości przypisanych sk an ­ senom autor posługuje się definicją sform ułowaną w 1972 r. przez Erupejskie Stow arzyszenie M uzeów S k an ­ senowych, w edług której jako m uzea skansenow e uważa się zbiory porządkowane w sposób n au kow y lub pod kon­

trolą naukową, stanowiące zbiór całości p r z e d s ta w ia ją ­ cej form y osadnictwa, bu dow nictw a m ie szkanio wego i z a ­ b u d o w y gospodarczej u s ytu o w a n ej w o tw a r ty m terenie.

Oznacza to tradycyjne powiązanie skansenów z zab u ­ dową w iejską. Korzystając jednak z pojęcia Freilicht

Museum autor w łącza tu rów nież zabytki o innych tr e ś­

ciach (przemysłowe d archeologiczne).

Skanseny n ie należą do m uzeów architektury w p ełn ym tego słowa znaczeniu, są tylko nagrom adzeniem zabudo­ w y dla celów porównawczych historii ludow ego budow ­ nictw a i techniki budowlanej. Elem entem zasadniczym ekspozycji jest przedstawienie budynków w takiej po­ staci, w jakiej były użytkowane, w m ik rokosm osie d o ­

mu i dziedzińca każda rzecz i k a żd y p rze dm iot w in n y zajd ow ać się w t y m miejscu, w k tó r y m przypisan a była im funkcja w okresie poprzedniego u żytkow ania. Do

skansenów wprowadza się rów nież budynki uzu pełniają­ ce, ale zw iązane bezpośrednio z życiem w si (kaplice, kościoły, w iejsk ie warsztaty rzem ieślnicze, s.zikoły, św ią­ tk i i krzyże przydrożne oraz krzyże nagrobne). P ojęcie „w iejski” obejmuje także m ieszkających na w si w yrob­ ników i robotników rolnych — a w ięc i m iejsca przez nich zamieszkane.

Podporządkowanie m uzeów skansenowych pojęciu „mu­ zeum na wolnym powietrzu” dało asumpt autorow i do w łączenia m uzeów określonych tu um ow nie jako

spe-1 Zeszyt 7 — B rücken, zeszyt 8 — Seen, zeszyt 9 —

Burgen, zeszvt 10 — Parks und Gärten.

2 Por. załączona mapa.

3 W pracy Muzeą S kansenow skie w Polsce (PWRjL, P o­

znań 1979), użyte są różne nazw y w łasne, jak: „Park Etnograficzny”, „Muzeum Wsi”, „Muzeum Budownictwa Ludowego”, ale jako ogólną nazw ę w tytu le przyjęto „muzea skansenow skie”.

cjalistyozne, tj. zw iązane z rozwojem przem ysłu, rze­ m iosła, przetwórstw a surow ców , do tej sam ej grupy. T akie podejście jesit w pew nym sensie niezgodne z punk­ tu w idzenia szkoły anglosaskiej, w edług 'której zabytki przem ysłu w yodrębnia się jako należące do ,/archeologii przem ysłu”, zajm ującej się n ie tylko sam ym obiektem zabytkow ym , ale rów nież środowiskiem pracy człow ie­ ka z tym zabytkiem związanym . Zgodnie ze spisem szcze­ gółow ym w ym ieniono 80 skansenów <70 w RFN i 10 w NRD). Podzielić je m ożna na trzy gtrupy:

— budownictw a w iejsk iego z przynależnym rzemiosłem (59 —RFN, 9 — NRD),

— m uzea sp ecjalistyczn e o tem atyce związanej z rozw o­ jem przem ysłu, żeglugi i w ydobyw aniem surow ców <8 — RFN, 1 — NRD),

— skanseny archeologiczne (3, w tym 1 w Berlinie Zach.)

zaw ierające rekonstrukcje na podstaw ie w ykopalisk obiektów budownictwa prehistorycznego i w czesnohi- storycznego.

W zależności od reprezentatyw ności zbiorów pochodzą­ cych z danego obszaru, rejonu krajobrazowego i krainy, wyodrębniono skanseny lok aln e, regionalne i centralne. S k a n s e n y l o k a l n e — będące na ogół pod opieką m iejscow ych 'organizacji ispołecznych, z n ielicznym i w y ­ jątkam i osób pryw atnych — obejm ują n iew ielk ie z e ­ społy budynków pochodzących z danej m iejscow ości lub najbliższej okolicy. Stanowią one dowód lok aln ej to ż­ samości.

S k a n s e n y r e g i o n a l n e reprezentują odm ienności krajobrazowe, różnorodność kulturow ą i techniki budow ­ lanej regionu. W ykazują zw iązki lub .różnice kulturow e m iędzy poszczególnym i 'miejscowościami, jak też mogą

1. Rozmieszcze nie skansenów: a — granica państwa, Ъ — grani­ ca k ra jó w zw ią zk o w y c h w RFN, с — skanseny lokalne, d — skan ­ seny specjalistyczne, e — skan ­ seny regionalne, f — skanseny centralne, g •— skanseny arc heo­ logiczne

2. Plan rozm ieszczenia z a b u d o w y w m u zeu m centraln ym w Detm old (Westfalia). Skansen ten, n a jw ę k s z y na terenie RFN i NRD, zalozony został w 1960 r.; powierzchnia je go wynosi 80 ha, dotychczas przeniesiono 73 o bie kty, z a ­ kła da się przeniesienie 170 obiektów

w skazyw ać na pow iązania z regionem sąsiednim. W ewnę­ trzny układ sprow adza się do podziału n a m ałe zespoły, reprezentow ane dla m niejszych jednostek krajobrazo­ w ych lub przestrzennych. Skanseny te prowadzą badania naukow e ii dydaktyczne. Są na ogół pod zarządem w ładz regionalnych lub w chodzą w skład slieai muizeów danego obsizairu (13 — RFN d l — NRD).

S k a n s e n y c e n t r a l n e — jak dotychczas — w y k ­ ształciły się w pięciu krajach zw iązkow ych. Stanowią sam odzielne placów ki badawcze, ich powierzchnia /siię- ga 20—80 ha, z przewidzianą liczbą obiektów od 70 do 170. Mają charakter (krajowy (w znaczeniu krajów związkowych) o pełnej reprezentatyw ności zabudowy z różnych regionów krajobrazowych i regionalnej od­ m ienności (kulturowej oraz zw iązków z krainam i sąsied ­ nim i. Obecnie jest ich 6 (RFN); pozostają na ogół pod zarządem w ładz (krajowych. Trójstopniowy podział n aj­ tępiej funkcjonuje w W estfalii, gdzie są dwa skanseny centralne.

Skanseny centralne i częściowo regionalne obecnie są w stadium rozwoju; ogólną docelow ą licżbą budynków m ają wyznaczoną proporcjonalnie do zajm owanego ob ­ szaru.

Do najciekaw szych skansenów budownictw a w iejsk iego należy m uzeum w A lt Schw erin w NRD, przedstaw iające historię rozwoju rolnictwa: jest ono .włączone do obsza­ ru osiedla spółdzielni produkcyjnej.

Bardziej szczegółow ego om ówienia w ym agają skanseny specjalistyczne, jako muzea, których zakładanie i funk­ cjonowanie zw iązane jest z współczesną problem atyką m uzealnictwa. Jest ich 5 (8 — RFN fi 1 •— NRD); tylko jedno powstało w 1960 r. (udostępnienie p ierw szej częś­ ci w 1973 r.), a w jednym — Luisenhütte — obiekt huty został zabezpieczony jeszcze w latach trzydzies­ tych, izaś otw arcie nastąpiło w roku 1950. Jest to n aj­ starszy obiekt hutniczy w Europie Zachodniej, w pełni w yposażony w daw ne urządzenia w ielkopiecow e. P o­ zostałe muzea pow stały w ubiegłym dziesięcioleciu. Oprócz w spom nianej w yżej huty w B alve (Nadreniia- W estfalia) powstało w tym samym kraju związkowym

muzeum rzemiosła ii techniki, obejm ujące okres preimdu- strialny i w czesnego uprzem ysłow ienia (1960 r.). Obecnie znajduje isię w nim Około 40 obiektów , a przeniesien ie 30 dalszych ispodziewane jest w następnych latach. N a­ tomiast w Dortmundzie w 1980 r. założono m uzeum prze­ m ysłu, (Obejmujące Okres od połow y X IX w ., okres r e ­ w olu cji .przemysłowej, aż po ozasy bezpośrednio p ow o­ jenne (po (drugiej w ojn ie światow ej). W B aw arii znaj­ dują się dwa tego typu m uzea, w Theuern — m uzeum górnictw a i przem ysłu i w Röth H ü lstett — m uzeum rzem iosła.

W Dolnej Saksonii znajdują się rów nież dw a muzea, ale związane w yłącznie z eksploatacją surowców. W W ie­ tze założono (w 1970 r.) m uzeum w ydobycia ropy, a w Geeste-Gross H esepe m uzeum w ydobycia i p rzetw ór­ stwa tocrfu. W tym ostatnim w ypadku, n iezależnie od nagromadzenia m aszyn i sprzętu wydobyw czego, prow a­ dzi się prace naw adniające dla przywrócenia charakteru krajobrazu torfow isk łącznie z charakterystycznym dla tego obszaru osadnictwem .

W NRD — w Górach Harcu zorganizowano m uzeum po­ kazujące tradycyjny sposób wyrobu przedm iotów z d rew ­ na, głów nie zabawek. Stanow i ono filię m uzeum zabaw ek znajdującego się na tym sam ym obszarze. _ _ Na podkreślenie zasługuje fakt, że sk anseny sp ecja li­ styczne rozmieszcza się na terenach ręprezntatyw nych dla rozwoju danej gałęzi przem ysłu lub rzem iosła. Początek budownictwa skansenowego przypada na k o­ niec X IX w. w regionie północnym. N ależy przypusz­ czać, że pozostaje to w związku z założeniem p ierw sze­ go skansenu w Europie — w Sztokholm ie w 1891 r. Wiadomość o tym fakcie z pewnością dotarła poprzez D anię do sąsiedniego Szlezw iku i na jego obszarze w 1899 r. pow stał pierwszy skansen niem iecki w Husum . w którym znajduje isdę jeden z najstarszych domów m ieszkalnych (1642). W koilejnych latach zakładanie n o­ w ych skansenów ograniczało się w dalszym ciągu ^ do terenów północnych. Jeszcze w 1939 r. na ogólną lic z­ bę 20 skansenów tylko 4 znajdowały sie w Niem czech Środkowych, pozostałe — w Szlezwiku i Dolnej Saksonii.

W szystkie skanseny założone do pierw szej w ojny św ia­ tow ej zachow ały sw ój charakter m ałych skansenów lo ­ kalnych. Z 11 pow stałych w ok resie m iędzywojennym ty l­ ko dwa rozw inęły się do poziomu skansenów regional­ nych. Bezpośrednio po drugiej w ojnie św iatow ej ruch skansenow y zamarł. N ieśm iałe odradzenie 'zaczęło się w latach pięćdziesiątych, ale w łaściw y rozwój m uzealnict­ w a skansenow ego przypadł na lata sześćdziesiąte. Od tego czasu powstało ponad 40 m uzeów skansenowych różnej w ielkości. Na ogół są to .skanseny w ięk sze po­ w ierzchniowo i o większej liczbie obiektów. Początkowa idea z czasem tylko zachowania starego budownictwa w iejskiego przekształciła się w szeroki ruch m ający na celu zachow anie elem en tów dawnego krajobrazu. Nowo powstałe sk anseny, o w iększej powierzchni, wprowadzi­ ły na sw ój teren uprawy daw nych roślin, tradycyjne ogrody w arzyw ne, ogrody zielarskie i tradycyjne sady. U dokum entowany w iek budynków dotyczy tylko n ie­ znacznej liczb y obiektów. Jako najstarszy obiekt w Niem czech podaje się dom z 1367 r. w skansenie Bad Windskeim (Bawaria).

Z XVI w. w ym ienia się dwa domy m ieszkalne, jeden z około 1500 т. w Küinnbach i drugi z ok. 1550 r. — oba w B adenii Wiirtenbergii. Do najstarszych budynków zalicza ,się rów nież dwa budynki m ieszkalne w Dolnej Saksonii w skansenach Wyk (1617) d najstarszym skanse­ nie niem ieckim Husum (1642). Oprócz tego w skansenie Münster znajduje się dom m łynarza z 1619 r. (Północna Nadrenia Wirtembergia), a w skansenie T illing najstarsza zachowana szkoła z 1670 r. (Bawaria). Jest rów nież k il­ ka budynków z XVIII w . i niektóre z pierwszej poło­ w y X IX w.

Załączone w tek ście ilu stracje w liczbie ponad 100 (w szy­ stkie kolorow e na znakom itym poziom ie technicznym ) zdają się w skazyw ać na późniejsze pochodzenie obiektów w skansenach. Po utracie .swoich w artości funkcjonal­ nych w X X w ., a zw łaszcza w drugiej połow ie X X w. zabudowa w iejsk a z poprzedniego okresu zaczęła szybko zanikać ii stąd stała się przedm iotem ochrony, co spo­ w odow ało dynam iczny rozwój skansenów .

Halina Orlińska

PRZEGLĄD ZAGRANICZNYCH CZASOPISM KONSERWATORSKICH PAMÄTKY A PRÎRODA. Wyd. Stâtni üstav pam âtkové

pćće a ochrany pfirody w Pradze w w ydaw nictw ie „Pa­ norama” na zlecen ie M inisterstwa K ultury ĆSR. U ka­ zuje się dziesięć razy w roku.

Rocznik 6 (1981)

Zeszyt 1, stron 64, ilustracje

D. K o u r i l o v â , Stavebni v y v o j z&mku Hradec nad

Mor a v i d ) Przem iany budowlane zamku Hradec nad

Morawicą), ss. 1— 17. Problem y zw iązane z konserwacją zamku Hradec nad Morawicą, w skład (którego wchodzą dwa obiekty: Zamek Biały, starszy, oraz Zamek Czarny pochodzący z końca X IX w. Analiza historyczna kom plek­ su, problem y budowlane, zw łaszcza zabezpieczenia sta ­ tycznego. Rola ikonografii w pracach konserwatorskich. J. H e r o u t , M. H e n o u t o v â , Ikonografie stavebnich

pamâtek, je jl v y h ledâv an i a evidence (Ikonografia zabyt­

ków budownictw a — 'poszukiwania i ew idencja), ss. 18— 27. Znaczenie (ikonografii w ochronie zabytków. Cenny m ateriał porów aw czy, nierzadko jedyne źródło w iedzy o obiekcie.

M. V 1 к, К restaurovâni a rekonstrukci perlového hasi-

ëtejn sko-lo bkovického oltâfe (W kw estii konserw acji i r e ­

konstrukcji perłow ego ołtarza hasisztejnsko-lobkow icke- ho), ss. 28—31. Jeden z (najcenniejszych zabytków euro­ pejskiego rzem iosła artystycznego (haftu) pochodzący z XVI w. H istoria obiektu i problem y zw iązane z jego konserwacją oraz rekonstrukcją brakujących fragm en­ tów.

Streszczenia w jęz. rosyjskim , niem ieckim i francuskim. Zeszyt 2, stron 64, ilustracje

Z. K n o f l i f e k , Vstupni historickâ expozice HorSovsky

Tvn (Wystawa historyczna w Hor szewskim Tymie), ss. 65 —

67. A rtykuł om aw ia w alory ekspozycji w zamku, która mrezentuje d zieje m iasta-rezerwatu zabytkowego. Walory ideowe i artystyczne w ystaw y.

J. P e t i r û , Cinnost HanuSe Schweigra v Bystfici pod

Hostynem. p fis p ê v e k к modernizaci m e tod pam âtkové pêce a ochrany p f ir o d y (Działalność Hanusza Schw eiera

w B ystrzycy pod Hostynem . Przyczynek do problem ów m odernizacji m etod ochrony zabytków i przyrody), ss. 68—73. Badania nad pracami H. Schweigra są dla auto­ ra artykułu punktem w yjścia do rozważań ogólnych na tem at dokum entow ania zabytków dla dalszych prac b a­ dawczych.

Z. К n o f H 5 e k, Novâ instalace v Lokti nad OhH (Adaptacja w nętrz ma zamku w LoMii nad O hrza\ ss. 74—78. Muzeum w nętrz w zamku Loket. Prezentacja prowadzonych tam prac i przygotowania obiektu dla zw iedzających.

A. N o v â k , O tâ zk y konzervace maleb v exteriéru (Pro­ blem y konserw acji m alarstw a ściennego znajdującego się na powietrzu), ss. 79—‘88. Rekonstrukcja m alarstwa ilu ­ zjon isty oznego na domu nr 40 na Placu Pokoju (Nam iesti Miru) w Jiihlawie. Fragm enty m a­ larstw a b yły zidentyfikow ane w czasie prac badaw ­ czych w 1977 r. Problem y techniczne zw iązane z kon­ serwacją, a będące w ynikiem trudnych w arunków m ikro- k lim atycznych m iasta. Metoda reprodukcji.

J. B u k o v s k ÿ , Staré trziëtë v Rouenu a jeho prostoro-

vâ rehabilitace (Dawny Plac Targowy w Rouen d jego

przestrzenna rehabilitacja), ss. 89—93. Artykuł p ośw ięco­ ny jest problemom rew aloryzacji historycznego centrum m iasta, a zwłaszcza P lacu Targowego z zachowaniem jego funkcji w strukturze starom iejskiej.

Recenzje, ss. 94—95. Inform acje, s. 95.

Streszczenia w jęz. rosyjskim, niem ieckim i francuskim. Zeszyt 3, stron 64, ilustracje

V. S p a l e t a, P. Z a t l o u k a l , M o d e m i arc hitektura v

Pfe rov ë (Nowoczesna architektura w Przerowie), ss. 129

140. A rtykuł przedtawia nowoczesną architekturę Prze­ mowa, centralnego miasta środkowych Moraw. Prezenta­ cja dokonań z lat dw udziestych i trzydziestych naszego w ieku. O m ówienie projektów J. Polaska, В Fuch sa, L. Spalety.

J. B u k o v s k ÿ , Archeologickd pam âtka a vyznaöeni

je ji pùdorysné sk la d b y (Zabytek archeologiczny i ok reś­

len ie jego 'struktury przestrzennej), ss. 141— 147. Problemy badań 'archeologicznych. W yznaczanie planu obiektu^ ™ situ pomaga w um iejscow ieniu zabytku (jego reliktów ) w naturalnym środowisku. Zabezpieczenie terenu. M. N o v â k o v â - S k a l i c k â , Historismus v umëni v y -

ëivaëek 19. stoleti na stâ tnim zâm ku w Râjci (ffiistocryzm

w sztuce haftu X IX w. w k olek cji m uzeum na zamku w Rajci), ss. 148— 150. A rtykuł om aw ia problem y zw ią­ zane z konserw acją obicia m eb li (20 krzeseł i t r z e c h

ław trójdzielnych). Historia obiektów, analiza i opis tkanin. M etody zabezpieczenia.

Kronika, ss. 151— 156. R ecenzje, ss. 156—159.

Streszczenia w jęz. rosyjskim , niem ieckim i francuskim. Zeszyt 4, stron 64, ilustracje

Zeszyt w całości poświęcony działalności czechosłow a­ ckiego kom itetu ICOMOS w 15-lecie założenia.

15 lat ICOMOS, Rezoluce ze slavnostniho zaseddni cesko- slovenského kom itétu ICOMOS dne 8.10.1980 v Praze