Wojewódzki Konkurs Biologiczny

(1)

Wojewódzki Konkurs Biologiczny – etap wojewódzki Strona 1

Wojewódzki Konkurs Biologiczny

dla uczniów szkół podstawowych województwa opolskiego

2020/2021

etap wojewódzki 24. 02. 2021 r.

Instrukcja dla ucznia

❖ Arkusz konkursowy liczy 11 stron i zawiera 21 zadań.

❖ Przed rozpoczęciem pracy sprawdź czy Twój test jest kompletny. Jeżeli zauważysz usterki, zgłoś to komisji.

❖ Wpisz swój kod na teście w miejscu do tego przeznaczonym.

❖ Zadania czytaj uważnie i ze zrozumieniem. Na ich rozwiązanie masz 90 minut.

❖ Rozwiązania zaznaczaj w teście.

❖ Odpowiedzi wpisuj czarnym lub niebieskim długopisem.

❖ Prawidłowe odpowiedzi zaznaczaj znakiem X.

❖ Nie używaj korektora. Jeżeli pomylisz się, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz znakiem X inną odpowiedź

❖ Pracuj samodzielnie.

❖ Za poprawne rozwiązanie wszystkich zadań możesz otrzymać 40 punktów.

Do uzyskania tytułu laureata konkursu potrzebne jest 85% poprawnych odpowiedzi, czyli 34

punkty.

❖ Do uzyskania tytułu finalisty konkursu potrzebne jest 50% poprawnych odpowiedzi, czyli 20

punktów.

❖

Powodzenia!

Kod ucznia

Ilość punktów

(2)

Wojewódzki Konkurs Biologiczny – etap wojewódzki Strona 2

Uczniowie na kole biologicznym przygotowali 200 glinianych modeli myszy. 100 pomalowali szarobrązową farbą i 100 białą. Następnie wcześnie rano umieścili je w lesie. Wieczorem sprawdzili każdy model myszy pod kątem uszkodzenia przez drapieżniki. Wyniki przedstawiono na poniższym wykresie.

Procent modeli myszy

uszkodzonych przez drapieżniki

[%]

szarobrązowe białe a) Sformułuj problem badawczy tego doświadczenia.

………

……….

b) Na podstawie tego doświadczenia opisz działanie doboru naturalnego i wyjaśnij, dlaczego w przyrodzie białe myszy są bardzo rzadkie.

………

……….

c) Białe myszy są albinosami. Albinizm zalicza się do genetycznych anomalii pigmentacji, która jest niekorzystna dla osobnika. Albinizm występuje też u ludzi. Choroba ta jest zazwyczaj dziedziczona w sposób autosomalny recesywny.

Rodzicom o normalnym zabarwieniu skóry urodziło się dziecko z albinizmem. Jakie jest

prawdopodobieństwo, że ich kolejne dziecko też odziedziczy tę wadę? Zapisz genotypy rodziców, zrób krzyżówkę genetyczną i oceń prawdopodobieństwo.

Genotypy rodzic ów: ……….

Krzyżówka

Prawdopodobieństwo: ………

(3)

Wojewódzki Konkurs Biologiczny – etap wojewódzki Strona 3 Frytki smaży się w oleju. Część tłuszczu po usmażeniu pozostaje na powierzchni frytek.

Rysunek przedstawia trzy frytki o różnych kształtach z tego samego ziemniaka, z których każda ma taką samą masę.

frytka A frytka B frytka C

Tabela pokazuje pole powierzchni, objętość i stosunek powierzchni do objętości dla frytek A i B.

a) Użyj diagramu, aby uzupełnić tabelę dla frytki C, która jest sześcianem.

frytka Pole powierzchni

[cm²] Objętość

[cm³] Stosunek

powierzchni do objętości

A 28,0 8,0 3,50:1

B 34,0 8,0 4,25:1

C 24,0 8,0 ……….

b) Spożywanie zbyt dużej ilości tłuszczu jest szkodliwe dla zdrowia. Wyjaśnij, który kształt frytek, A, B lub C, jest najzdrowszy do spożycia. Odpowiedź uzasadnij.

………

………..

Zadanie 3. (0-1)

W wielu krajach na świecie rozpoczęto szczepienia na COVID- 19. Jaki rodzaj odporności uzyskuje się po podaniu szczepionki?

A. Czynną naturalną.

B. Czynną sztuczną.

C. Bierną naturalną.

D. Bierną sztuczną.

(4)

Wojewódzki Konkurs Biologiczny – etap wojewódzki Strona 4 a) Uzupełnij tabelę. Wpisz jakie gruczoły wytwarzają podane substancje.

Substancja Gruczoł

Żółć Lipaza

b) Uzupełnij schemat trawienia tłuszczu.

Tłuszcz ………. + ………

c) Napisz, w którym miejscu przewodu pokarmowego zachodzi proces trawienia tłuszczów.

………..

Zadanie 5. (0-2)

W tabeli wymieniono niektóre typy komórek występujących w ludzkim ciele.

Uzupełnij tabelę, podając liczbę chromosomów w każdym typie komórki.

Rodzaj komórki Ilość

chromosomów Komórka jajowa

Erytrocyt (czerwona krwinka) Leukocyt (biała krwinka) Zadanie 6. (0-2)

Ilustracja przedstawia budowę wirusa. X-to otoczka białkowa (kapsyd), Y – kwas nukleinowy (DNA lub RNA)

Podaj dwa argumenty, dlaczego wirusów nie zaliczamy do organizmów.

• ………

• ………..

(5)

Wojewódzki Konkurs Biologiczny – etap wojewódzki Strona 5 Border Collie mogą odziedziczyć wadę wzroku zwaną CEA (Collie Eye Anomaly). Dominujący allel D daje dobre widzenie, ale allel recesywny d powoduje słabe widzenie.

Diagram przedstawia możliwe potomstwo od rodziców o różnych genotypach.

krzyżówka rodzice potomstwo

Krzyżówka P Krzyżówka Q Krzyżówka R Krzyżówka S

Krzyżówka T Krzyżówka U

homozygota recesywna (dd) homozygota dominująca (DD) heterozygota (Dd) a) Całe potomstwo rodziców z krzyżówki R ma dobry wzrok. Podaj w których jeszcze krzyżówkach całe

potomstwo będzie mieć dobry wzrok.

………

b) Jaki fenotyp mają rodzice z krzyżówki P?

……….

c) Jaki genotyp mają rodzice z krzyżówki T?

………

d) W której krzyżówce jest 50% prawdopodobieństwa na potomstwo o dobrym wzroku?

………..

(6)

Wojewódzki Konkurs Biologiczny – etap wojewódzki Strona 6 Co wspólnego ma ryba i roślina nasienna?

A. Obie są samożywne.

B. Obie mają ścianę komórkową w komórkach.

C. Obie mają linię boczną.

D. Obie oddychają tlenowo.

Zadanie 9. (0-1)

Krew utlenowana w sercu znajduje się w A. obu przedsionkach.

B. obu komorach.

C. prawym przedsionku i prawej komorze.

D. lewym przedsionku i lewej komorze.

Zadanie 10. (0-1)

Mężczyzna i kobieta mają odpowiednio grupy krwi A i B. Ich pierwsze dziecko ma grupę krwi AB, a drugie dziecko - grupę krwi O. Jak można prawidłowo przewidzieć grupę krwi kolejnych dzieci?

A. Połowa będzie miała grupę krwi AB, a połowa - grupę krwi O.

B. Każde dziecko ma równe szanse na posiadanie grupy krwi A, B, AB lub O.

C. Dowolna grupa krwi jest możliwa, ale prawdopodobieństwo A i B jest znacznie większe.

D. Będą mieć tylko grupę krwi A i B.

Zadanie 11. (0-1)

Narządami analogicznymi są

A. przednia noga konia i kończyna górna człowieka.

B. przednia noga żaby i skrzydło nietoperza.

C. skrzydło ptaka i skrzydło nietoperza.

D. skrzydło ptaka i skrzydło motyla.

Zadanie 12. (0-1)

Rysunek przedstawia przekrój przez naczynie krwionośne.

Jaki to rodzaj naczynia i w jakim kierunku płynie krew?

Rodzaj naczynia Kierunek przepływu krwi

A żyła P -> Q

B żyła Q -> P

C tętnica P -> Q

D tętnica Q -> P

(7)

Wojewódzki Konkurs Biologiczny – etap wojewódzki Strona 7 Ilustracja przedstawia przekrój poprzeczny liścia.

W których komórkach najintensywniej zachodzi fotosynteza?

A. A. B. B. C. C. D. D.

Zadanie 14. (0-1)

Rysunek przedstawia sieć pokarmową złożoną z 9 organizmów.

Wybierz odpowiedź, w której prawidłowo oznaczono producenta i drapieżnika.

producent drapieżnik

A 1 5

B 2 8

C 9 5

D 9 1

(8)

Wojewódzki Konkurs Biologiczny – etap wojewódzki Strona 8 Który z produktów przemiany materii wydalany jest przez skórę, płuca i nerki?

A. Dwutlenek węgla.

B. Woda.

C. Mocznik.

D. Sól.

Zadanie 16. (0-4)

Na rysunku przedstawiono budowę nefronu (jednostka strukturalna i czynnościowa nerki).

Określono stężenia substancji rozpuszczonych w płynach w obszarach 1, 2, 3 i 4. Wyniki są w tabeli.

substancja Stężenie w g/dm^-3

obszar 1 obszar 2 obszar 3 obszar 4

glukoza 0,9 0,9 0,2 0,0

białko 84,0 0,0 0,0 0,0

mocznik 0,2 0,2 0,2 20,0

sól 8,0 8,0 9,7 16,6

a) Która z wymienionych w tabeli substancji ma zbyt duże cząsteczki, by przeszły z krwi do moczu?

……….

b) Która z substancji ma małe cząsteczki i przechodzi z krwi do moczu, ale jest w całości wchłaniana z powrotem do krwi?

……….

c) Stężenie jakich substancji rośnie wraz z przepływem moczu przez kanaliki nerkowe?

………. , ………

d) Podaj trzy struktury układu wydalniczego, przez które przepływa płyn z obszaru 4, gdy opuszcza nerkę.

………, ……….., ………..

krew

(9)

Wojewódzki Konkurs Biologiczny – etap wojewódzki Strona 9 Ilustracja przedstawia zmiany zachodzące w jajniku w czasie cyklu miesięcznego kobiety.

a) Nazwij proces oznaczony literą T.

………

b) Jaką litera oznaczono ciałko żółte i jaki hormon to ciałko wytwarza?

………

Zadanie 18. (0-1)

Na terenie Parku Krajobrazowego Góra św. Anny swoje miejsca rozrodu i hibernacji ma wiele gatunków nietoperzy. Wśród nich są nocek duży (Myotis myotis), nocek wąsatek (Myotis mystacinus), gacek brunatny (Plecotus auritus), mopek Barbastella (Barbastella barbastella) ,mroczek pozłocisty (Eptesicus nilssoni), mroczek późny (Eptesicus serotinus), borowiec wielki (Nyctalus noctula) i karlik malutki (Pipistrellus pipistrellus).

Jedną populację stanowią

A. wszystkie nietoperze na terenie Parku Krajobrazowego Góra św. Anny.

B. wszystkie nocki na terenie Parku Krajobrazowego Góra św. Anny.

C. wszystkie nocki duże(Myotis myotis) na terenie Parku Krajobrazowego Góra św. Anny.

D. wszystkie nocki duże(Myotis myotis)na terenie Polski.

Zadanie 19. (0-1)

Woda odgrywa dużą rolę w procesie rozmnażania wielu roślin. Jest ona niezbędna do zapłodnienia u A. płonnika i orlicy.

B. skrzypu i sosny.

C. czereśni i róży.

D. widłaka i jodły.

(10)

Wojewódzki Konkurs Biologiczny – etap wojewódzki Strona 10 Na ilustracji przedstawiono 5 gatunków mięczaków.

a) Użyj klucza, aby zidentyfikować każdy gatunek. Napisz litery każdego gatunku (od A do E) w odpowiednim polu obok klucza.

1 (a) ciało jest całkowicie lub częściowo okryte muszlą idź do 2

(b) ciało nie jest okryte muszlą Limax flavus …………

2 (a) muszla jest przymocowana do skał cienkimi nitkami Mytilus edulis …………

(b) muszla nie jest przymocowana do skał cienkimi nitkami idź do 3

3 (a) muszla jest stożkowata Buccinum undatum ………..

(b) muszla nie jest stożkowata idź do 4

4 (a) posiada ramiona wokół głowy Nautilus pompilius ………..

(b) posiada na głowie 2 czułki Planorbis planorbis …………

b) Do jakiej grupy mięczaków zaliczamy gatunek oznaczony literą A?(małże, ślimaki, czy głowonogi?)

...

c) Gatunek D jest nazywany „żywą skamieniałością” (reliktem). Napisz, co oznacza to określenie.

………

(11)

Wojewódzki Konkurs Biologiczny – etap wojewódzki Strona 11 Wśród tkanek roślinnych są tkanki twórcze, powodujące wzrost rośliny na długość i grubość oraz tkanki stałe przystosowane do pełnienia określonych funkcji w organizmie rośliny.

Wybierz punkt, w którym prawidłowo przyporządkowano nazwę tkanki do jej typu.

Tkanka twórcza Tkanka stała

A skórka korek

B miazga łyko

C korek drewno

D łyko miazga

Opracowanie testu:

Mariola Szczecińska

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)