Wojewódzki Konkurs Biologiczny
dla uczniów gimnazjów i klas dotychczasowych gimnazjów prowadzonych w szkołach innego typu województwa opolskiego
2018/2019
etap wojewódzki 07. 03. 2019 r.
Instrukcja dla ucznia
Arkusz konkursowy liczy 13 stron i zawiera 25 zadań.
Przed rozpoczęciem pracy sprawdź czy Twój test jest kompletny. Jeżeli zauważysz usterki, zgłoś to komisji.
Wpisz swój kod na teście w miejscu do tego przeznaczonym.
Zadania czytaj uważnie i ze zrozumieniem. Na ich rozwiązanie masz 90 minut.
Rozwiązania zaznaczaj w teście.
Odpowiedzi wpisuj czarnym lub niebieskim długopisem.
Prawidłowe odpowiedzi zaznaczaj znakiem X.
Nie używaj korektora. Jeżeli pomylisz się, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz
znakiem X inną odpowiedź Pracuj samodzielnie.
Za poprawne rozwiązanie wszystkich zadań możesz otrzymać 40 punktów.
Do uzyskania tytułu laureata konkursu potrzebne jest 85% poprawnych odpowiedzi, czyli
34 punkty. Do uzyskania tytułu finalisty konkursu potrzebne jest 50% poprawnych odpowiedzi, czyli
20 punktów. Powodzenia!
Zadanie 1. (0-1)
Kod ucznia
Przyjrzyj się komórce przedstawionej na poniższym rysunku i wybierz prawidłową odpowiedź.
W oparciu o analizę budowy tej komórki, można stwierdzić, że A. jest to komórka stożka wzrostu korzenia.
B. jest to dojrzały erytrocyt.
C. jest to komórka o dużym zapotrzebowaniu na tlen.
D. jest komórką wytwarzającą dużo cukrów.
Zadanie 2. (0-4)
Białka w organizmach pełnią wiele istotnych funkcji. Uzupełnij tabelę.
Nazwa białka Rola Miejsce powstawania
Hemoglobina Czerwone krwinki
Trawienie skrobi Ślinianki
Insulina
Wiąże się z antygenami na patogenach Limfocyty B
Zadanie 3. (0-1)
Jest składnikiem kości, aktywatorem wielu enzymów, wchodzi w skład chlorofilu. Niedobór tego pierwiastka u roślin powoduje zahamowanie fotosyntezy, u zwierząt natomiast wywołuje zaburzenia przewodnictwa nerwowego i kurczliwości mięśni. Pierwiastek o którym mowa to
A. fosfor.
B. żelazo.
C. wapń.
D. magnez.
Zadanie 4. (0-1)
W tabeli przedstawiono liczbę komórek dzielących się i nie będących w trakcie podziału w trzech tkankach.
Rodzaj tkanki Liczba dzielących się komórek Liczba niedzielących się komórek
Krew 4 16
Mięśniowa 1 19
Nerwowa 8 17
Procent dzielących się komórek w tkance łącznej wynosi A. 5%.
B. 20%
C. 25%
D. 32%
Zadanie 5. (0-1)
Rysunki przedstawiają ziarna pyłku trzech różnych gatunków roślin, widziane pod mikroskopem.
Zachowano skalę wielkości.
Które ziarna pyłku pochodzą od roślin przystosowanych do zapylania przez owady?
A. 1 i 2. B. tylko 1. C. 2 i 3. D. tylko 3.
Zadanie 6. (0-1)
Ilustracja przedstawia budowę ludzkiego serca.
Blokada, którego z zaznaczonych elementów jest przyczyną choroby niedokrwiennej serca, a nawet zawału?
A. A. B. B. C. C. D. D.
Zadanie 7. (0-1)
Które zestawienie zawiera właściwą przynależność zwierzęcia do podanej grupy?
A. kangur –ssaki łożyskowe B. padalec –płazy beznogie C. kolczatka – stekowce D. salamandra -gady Zadanie 8. (0-1)
Kobieta z grupą krwi A Rh(-) urodziła dziecko z grupą krwi 0 Rh(+). Ojciec tego dziecka nie może mieć grupy krwi
A. A Rh(+).
B. B Rh(+).
C. AB Rh(+).
D. 0 Rh (+).
Zadanie 9. (0-1)
Gruczoły w ciele człowieka mogą być wewnątrzwydzielnicze i zewnątrzwydzielnicze.
Który z podanych gruczołów jest jednocześnie gruczołem wewnątrzwydzielniczym i zewnątrzwydzielniczym?
A. Trzustka.
B. Wątroba.
C. Tarczyca.
D. Gruczoł potowy.
Zadanie 10. (0-2)
Oceń prawdziwość informacji dotyczących chorób genetycznych człowieka wpisując literę P, jeśli jest prawdziwa lub literę F, jeśli jest fałszywa.
Informacje P/F
Anemia sierpowata jest spowodowana mutacją genową, której efektem jest nieprawidłowa budowa hemoglobiny. Dziedziczy się autosomalnie dominująco.
Hemofilia jest chorobą sprzężona z płcią i powodujący ją gen mieści się w chromosomie Y.
Zespół Downa jest chorobą powstającą wskutek nieprawidłowego przebiegu mejozy. Jest to przykład mutacji chromosomowej
Mukowiscydoza jest chorobą dziedziczną, która objawia się tym, że organizm chorego produkuje nadmiernie lepki śluz. Dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny.
Zadanie 11. (0-1)
Na schemacie przedstawiono dziedziczenie grupy krwi w pewnej rodzinie (fenotypy)
Homozygotami są osoby oznaczone jako A. I 3.
B. II 2.
C. II 6.
D. III2.
Zadanie 12. (0-1)
Rysunek przedstawia przekrój przez liść w dziennym świetle.
Która z substancji opuszcza liść drogą oznaczoną na rysunku strzałką?
A. Dwutlenek węgla.
B. Tlen.
C. Woda.
D. Energia.
Zadanie 13. (0-1)
Na ilustracji przedstawiono owoce kilku gatunków roślin, które są rozsiewane przez wiatr.
1 2 3 4
W którym punkcie prawidłowo zestawiono nazwę rośliny i jej owoc.
1 2 3 4
A. Klon Mlecz Wiąz Grab
B. Klon Mniszek Grab Wiąz
C. Jesion Mlecz Wiąz Lipa
D. Klon Mniszek Jesion Wiąz
Zadanie 14. (0-1)
Tlenek węgla (II) –czad jest gazem, który już w stężeniu 1,28% powoduje śmierć człowieka w czasie 2- 3 minut. Owady mogą prawidłowo funkcjonować przy stężeniu 50% czadu w powietrzu o ile zawiera ono odpowiednią ilość tlenu. Wybierz prawidłowe dokończenie zdania .
Zjawisko to wynika z różnic między owadami i człowiekiem w A. masie ciała.
B. rodzaju hemoglobiny.
C. sposobie transportu tlenu.
D. budowie mitochondriów w komórkach.
Zadanie 15. (0-1)
W ekosystemie następuje
A. przepływ materii i energii.
B. przepływ materii i obieg energii.
C. obieg materii i energii.
D. przepływ energii i krążenie materii.
Zadanie 16. (0-3)
Ilustracja przedstawia układ oddechowy człowieka.
Podaj nazwy struktur P, Q i R.
P - ………
Q - ………
R - ……….
Wyjaśnij rolę struktury S w czasie wdechu.
………
………
……….
Zadanie 17. (0-2)
Świat organizmów podzielony jest na pięć królestw: bakterie, protisty, grzyby, zwierzęta i rośliny.
Poniżej podano kilka par królestw. Podaj jedną cechę budowy, która występuje u członków pierwszego królestwa w podanej parze, a nie mają jej członkowie drugiego z tej samej pary.
Grzyby i zwierzęta – ……….
Rośliny i grzyby – ………
Zwierzęta i bakterie – ………
Zadanie 18. (0-2)
Rysunek przedstawia fragment tkanki z elementami układu krwionośnego (sieć tętniczo-żylna) i limfatycznego
Nazwij strukturę C .
………...
Jakim rodzajem naczynia krwionośnego jest A?
……….
Podaj jedną widoczną pod mikroskopem różnicę między A i B, po której odróżnisz te struktury.
………
……… .
Zadanie 19. (0-1)
W procesie diagnostyki zaburzeń zdrowia pacjenta lekarz wykorzystuje podstawowe badanie moczu.
Wynik którego z podanych parametrów badania moczu powinien lekarza zaniepokoić, wybierz spośród podanych:
A. Brak białka w moczu, ponieważ może świadczyć o niedożywieniu,
B. Obecność pojedynczych leukocytów, ponieważ może świadczyć o stanie zapalnym nerek.
C. Obecność pojedynczych erytrocytów, ponieważ może świadczyć krwawieniu z układu moczowego.
D. Obecność glukozy, ponieważ może świadczyć o zaburzeniach pracy trzustki.
Zadanie 20. (0-2)
Ilustracja przedstawia płód rozwijający się w macicy.
Płód rozwija się z zapłodnionej komórki jajowej. Zaznacz na powyższym rysunku znakiem X miejsce, gdzie dochodzi do zapłodnienia.
Jaką rolę pełni struktura oznaczona na rysunku literą A?
………
……….
Zadanie 21. (0-1)
Ania była na wycieczce w jednym z opolskich parków krajobrazowych. Park położony jest w południowo-zachodniej części województwa opolskiego, tuż przy granicy z Republiką Czeską.
Aktywnie spędzała czas wędrując doliną Bystrego Potoku na Biskupią Kopę. Po drodze podziwiała wiele ciekawych roślin, a wśród nich kopytnika pospolitego i przytulię wonną – roślinę o właściwościach leczniczych oraz intensywnie pachnący i kwitnący wiosną czosnek niedźwiedzi. Jaki park krajobrazowy odwiedziła Ania?
……….
Zadanie 22. (0-3)
Ilustracja przedstawia fragment przekroju poprzecznego łodygi.
a) Uzupełnij tabelę.
Oznaczenie na ilustracji
Nazwa tkanki Rola tkanki w łodydze
1.
3.
4.
Zadanie 23. (0-3)
Akwaryści czasami stosują drożdże, by przyspieszyć wzrost organizmów w akwarium.
Ilustracja przedstawia w jaki sposób można to zrobić. W butelce znajdują się drożdże wymieszane z cukrem i wodą.
Rys. według: John LeVasseur (http://www.qsl.net/w2wdx/aquaria/diyco2.html)
W jakim celu akwaryści wykorzystują drożdże? Udziel wyczerpującego wyjaśnienia ( nazwij proces, który przeprowadzają drożdże, podaj jaki gaz się wydziela i na jaki proces organizmów w akwarium ma to wpływ).
………
………
………
………
……….
Zadanie 24. (0-2)
Ćma bukszpanowa (cydalima perspectalis
)
jest inwazyjnym gatunkiem motyla i osiąga do 4 cm rozpiętości skrzydeł. Bukszpany są roślinami żywicielskimi larw tego motyla, także miejscem składania jaj i schadzek obu płci. W Europie Środkowej gatunek wydaje dwa lub trzy pokolenia w ciągu roku, w zależności od warunków pogodowych i klimatycznych. Larwy rozwijają się na liściach i pędach rośliny żywicielskiej intensywnie przędąc nici. Młodsze ogryzają brzegi liści, starsze zjadają niemal całe liście.Przy intensywnym żerowaniu często dochodzi do defoliacji pędów, a nawet całkowitego usychania roślin.
W roku 2012 ćma bukszpanowa została zaobserwowana po raz pierwszy w Polsce, w województwie dolnośląskim, a w roku 2015 odnotowano jej obecność również w województwach opolskim i małopolskim. Motyle i poczwarki obserwowano w ogrodach przydomowych, wśród luźnej zabudowy jednorodzinnej, z mniej lub bardziej intensywnie nasadzonymi krzewami bukszpanu. Obecnie jest jej tak dużo, że możemy mówić o prawdziwej pladze.
Ćmę bukszpanową możemy zwalczać na kilka sposobów. Najważniejsza jest jednak częsta obserwacja roślin abyśmy mogli w porę zareagować. Co kilka dni trzeba przyjrzeć się dokładnie krzewom i
sprawdzić czy nie występują na nich liście z nadgryzieniami i przędzą. Trzeba uważnie oglądać krzewy ponieważ młode gąsienice rozpoczynają żer często w wewnętrznych przestrzeniach korony. Gąsienice, możliwie w jak najwcześniejszym stadium rozwoju, należy wyłapywać i niszczyć. Dobre efekty
przynosi stosowanie pułapek feromonowych, w której stosuje się feromony płciowe. Feromony płciowe – substancje wydzielane przez samice i wabiące samce.
Na podstawie powyższego tekstu rozwiąż zadania.
a. Ćma bukszpanowa przechodzi rozwój ……… z przeobrażeniem ………....
prosty/złożony zupełnym/niezupełnym
b. Wyjaśnij, w jaki sposób pułapki feromonowe pomagają zwalczać inwazję ćmy bukszpanowej?
………
………
………
………
………...
...
Zadanie 25. (0-2)
Na ilustracji przedstawiono biedronkę siedmiokropkę i biedronkę azjatycką.
Przeczytaj uważnie tekst i wykonaj polecenia.
biedronka siedmiokropka biedronka azjatycka nazywana też arlekinem (Coccinella septempunctata) (Harmonia axyridis)
Naukowcy postanowili zbadać, co jest przyczyną ogromnej przewagi arlekina nad europejskimi gatunkami. Szczegółowa analiza pozwoliła zidentyfikować związek chemiczny, nazwany harmoniną, występujący w ogromnych ilościach w płynie ustrojowym (hemolimfie) arlekinów.
Związek ten wykazuje silną aktywność antybakteryjną, dlatego naukowcy podejrzewali, iż biedronka azjatycka po prostu lepiej radzi sobie z infekcjami niż jej europejscy krewniacy.
Harmonina jest tak silnym związkiem, że jest w stanie zablokować rozwój nawet ludzkich patogenów, np. zarodźca malarii czy prątka gruźlicy. Może więc stać się w przyszłości skutecznym lekiem.
Inna hipoteza głosiła, że europejskie biedronki zjadające jaja arlekinów ulegają śmiertelnemu zatruciu dużymi ilościami harmoniny. Naukowcy z niemieckiego uniwersytetu w Giessen postanowili się jednak upewnić, czy to tylko i wyłącznie dzięki harmoninie biedronki azjatyckie stały się tak skutecznym najeźdźcą. Wstrzyknęli oni duże ilości tego związku biedronkom siedmiokropkom i ku ich zdziwieniu okazało się, że nie jest on dla nich toksyczny. Za to hemolimfa arlekinów już tak.
Co takiego znajduje się więc w tym płynie ustrojowym, że daje tak śmiertelny efekt? Badacze przyjrzeli się hemolimfie pod mikroskopem i znaleźli sprawcę: pasożytnicze mikrosporydia. Te silnie
wyspecjalizowane organizmy jednokomórkowe występują w jajach i larwach biedronek azjatyckich, ale dla swoich gospodarzy są niegroźne. Inne biedronki nie są jednak na nie uodpornione. Gdy naukowcy wstrzyknęli pasożyty biedronkom siedmiokropkom, wszystkie zmarły w przeciągu dwóch tygodni.
Wyniki tego badania, opublikowane w tygodniku "Science", sugerują, iż pasożytnicze mikrosporydia działają jak silna broń biologiczna, niszcząc europejskie biedronki, które łakomią się na jaja arlekina.
Sytuacja ta przypomina tragiczne losy Indian, którzy niegdyś zostali zarażeni nieznanymi im dotąd chorobami przez Europejczyków przybywających do Nowego Świata. Patogeny, m.in. wirus ospy, zabiły więcej lokalnej ludności niż broń kolonizatorów.
Oceń prawdziwość podanych w tabeli informacji wpisując literę P, jeśli jest prawdziwa lub literę F, jeśli jest fałszywa.
Informacje P/F Biedronki siedmiokropki i arlekiny należą do tego samego rodzaju.
Harmonina znajdująca się w hemolimfie biedronek azjatyckich jest śmiertelnie trująca dla biedronek siedmiokropek.
Hemolimfa arlekinów jest zabójcza dla rodzimych biedronek.
Biedronki siedmiokropki mogą zjadać jaja biedronki azjatyckiej.
Opracowanie testu: Mariola Szczecińska BRUDNOPIS
Ilość punktów ………
Podpisy członków Wojewódzkiej Komisji Konkursowej ………
……….
………
