Fragment podręcznika:
Zbigniew Koza, Podstawy MS Office, Wrocław 2005.
3. Wyliczenia, tabele i obiekty graficzne...33
3.1. Wyliczenia...33
3.2. Tabulatory...35
3.3. Tabele...37
3.3.1. Wstawianie tabel...37
3.3.2. Praca z tabelą...39
3.3.3. Reorganizacja tabeli...39
3.3.4. Formatowanie tabel...40
3.3.5. Wykonywanie obliczeń w tabelach...41
3.3.6. Sortowanie tabel...43
3.4. Obiekty graficzne...44
3.4.1. Wstawianie zdjęć...44
3.4.2. Ustalanie rozmiaru obrazka na stronie...44
3.4.3. Ustalanie sposobu oblewania obrazka tekstem...45
3.4.4. Ustalanie pozycji obrazka na stronie...46
3.4.5. Parametry obrazu...46
3.4.6. Pasek narzędzi „Obraz”...47
3.4.7. ClipArt...47
3.4.8. WordArt...48
3.4.9. Autokształty...49
3.4.10. Wstawianie innych obiektów...52
3.5. Ćwiczenia...52 Wyliczenia, tabele i obiekty graficzne
3.1. Wyliczenia
Wyliczenia to uporządkowane wykazy informacji, w których kolejne pozycje wyróżnione są graficzne specjalnymi symbolami (tzw. punktorami) lub kolejnymi liczbami. Za pretekst do zaprezentowania przykładu wyliczenia z punktorami niech posłuży stwierdzenie, że wyliczenia można definiować poprzez kliknięcie:
przycisku (punktory),
przycisku (kolejne liczby lub litery),
na pasku narzędzi Formatowanie. Pełną kontrolę nad właściwościami wyliczeń daje okno dialogowe Punktory i numeracja, które można otworzyć na dwa sposoby:
1. poprzez menu główne (FormatPunktory i numeracja);
2. poprzez menu kontekstowe (klikamy prawym klawiszem myszy nad tekstem, który ma znaleźć się w wyliczeniu).
Powyższe wyliczenie to oczywiście przykład wyliczenia numerowanego.
Oprócz wyliczeń prostych stosuje się też złożone wyliczenia wielopoziomowe, zwane konspektami numerowanymi. Takie złożone wyliczenie może składać się na przykład z:
1) Pierwszej pozycji głównego poziomu wyliczenia;
a) pozycji drugiego poziomu wyliczenia;
– pierwszej pozycji trzeciego poziomu wyliczenia;
– drugiej pozycji trzeciego poziomu;
i tak dalej.
Okno dialogowe Punktory i numeracja (Rys. 3.1) zawiera 4 karty: Punk- towanie, Numerowanie, Konspekty numerowane i Style list. Służą one odpowiednio do definiowania właściwości punktorów, prostych wyliczeń numerowanych, złożonych wyliczeń numerowanych i stylów wyliczeń. Obsługa tych kart jest bardzo podobna, dlatego omówię tu wyłącznie kartę Numerowanie.
Zgodnie z Rys. 3.1, główną część karty Numerowanie zajmuje 8 obrazków w kształcie stron ze schematycznie zaznaczonym stylem numerowania. Klikając daną ikonę, automatycznie wybieramy określony styl numerowania.
Poniżej tych obrazków znajdują się dwa pola wyboru: Ponownie uruchom nu- merację oraz Kontynuuj kolejną listę. W sytuacji, gdy w danym tekście definiujemy kolejne wyliczenie, które jest niezależne od poprzedniego, wybieramy pierwszą opcję. Druga opcja przydaje się np. wtedy, gdy wyliczeń chcemy użyć do automatyzacji numeracji rozdziałów czy podrozdziałów.
W okolicach prawego dolnego rogu okienka Punktory i numeracja znajduje się przycisk Dostosuj. Jego kliknięcie powoduje wyświetlenie okna dialogowego Dostosowywanie listy numerowanej (Rys. 3.2), które umożliwia zdefiniowanie wszystkich parametrów wyliczenia. Należą do nich: dowolne parametry czcionki, jaką będzie składana liczba (czyli np. nazwa, wielkość, kolor czcionki), format numeracji (czy po liczbie ma być kropka, czy nawias), styl numeracji (czy liczba ma być wyświetlana cyframi arabskimi, rzymskimi czy jako kolejna litera alfabetu), wartość pierwszej liczby w wyliczeniu, parametry pozycji liczby oraz sposób formatowania akapitu w wyliczeniu (wcięcia pierwszego i pozostałych wierszy). W dolnej części okienka Dostosowywanie listy numerowanej znajduje się okienko podglądu, w którym na bieżąco obserwujemy efekty wszelkich zmian. Jeżeli efekt
Rysunek 3.1. Karta „Numerowanie” okna dialogowego „Punktory i numeracja”
daje możliwość wyboru jednego z 8 stylów formatowania wyliczeń numerowanych.
naszej pracy nie jest satysfakcjonujący, wszelkie zmiany możemy anulować, klikając przycisk Anuluj. Jeżeli przyciśniemy OK i dopiero później zorientujemy się, że ustalone przez nas parametry wyliczeń są niezadowalające, zawsze możemy przywrócić ustawienia oryginalne. W tym celu przyciskamy Resetuj w oknie dialogowym Punktory i numeracja (Rys. 3.1).
Na pasku narzędzi Formatowanie znajdują się jeszcze dwa niezwykle użyteczne przyciski: oraz . Służą one do szybkiej zmiany wielkości wcięcia akapitów w wyliczeniu. Jak łatwo się domyślić, wcięcie zmniejsza, a je powiększa. W przypadku wyliczeń złożonych zmianie wcięcia towarzyszy zmiana poziomu wyliczenia, co znacznie ułatwia pracę z takimi wyliczeniami.
Aby zakończyć wyliczenie, wystarczy umieścić kursor klawiatury w kolejnym akapicie i ponownie kliknąć symbol lub .
3.2. Tabulatory
Tabulatory to specjalne znaki służące do wyrównywania tekstu w kolumnach.
Przypuśćmy, że chcemy utworzyć prostą tabelkę, w której wypiszemy nazwy kilku państw oraz nazwy i długości najdłuższych rzek przez nie przepływających.
Profesjonalnie wyglądająca tabela charakteryzuje się eleganckim wyrównaniem wszystkich pozycji w kolumnach. Wiele osób usiłuje osiągnąć ten efekt przy pomocy spacji, co z reguły prowadzi do dość żałosnego wyniku:
Polska Wisła 1047 Francja Loara 1020 Hiszpania Ebro 920
Źródło tych kłopotów leży w tym, że w większości zestawów czcionek różne litery mają różną szerokość, która nie jest wielokrotnością szerokości spacji.
Właściwa konstrukcja eleganckich tabel opiera się na tabulatorach. W naszym przykładzie mamy trzy kolumny, więc potrzebujemy trzech tabulatorów. Pierwsze dwie kolumny powinny być wyrównane do lewej, dlatego ich położenie zdefiniujemy przy pomocy lewego tabulatora ( ). Trzecia kolumna zawiera liczby, więc należy ją wyrównać do prawej, potrzebujemy więc tabulatora prawego ( ).
Rysunek 3.2. Okno dialogowe „Dostosowywanie listy numerowanej” daje pełną kontrolę nad
wyglądem listy numerowanej.
Pracę z tabulatorami rozpoczyna się od zdefiniowania pozycji tzw. przystanków tabulatorów. W tym celu:
w okienku wyboru typu przystanku tabulatora (Rys. 3.3) wybieramy pożądany przystanek;
definiujemy przystanek, klikając w wybranym miejscu na linijce poziomej.
Raz ustawiony przystanek można później przesunąć w inne miejsce myszką.
Przesunięcie znacznika przystanku poza linijkę powoduje usunięcie go.
Standardowo przystanki można ustawiać tylko w miejscach, których odległość od lewego marginesu jest wielokrotnością 1/8 cala (ok. 3 mm). Aby uzyskać dokładniejszą kontrolę nad ich umiejscowieniem, podczas przesuwania symbolu przystanku należy przyciskać klawisz Alt lub jednocześnie lewy i prawy klawisz myszki (Rys. 3.4).
Po umieszczeniu tabulatorów w wybranych odległościach od lewego marginesu wpisujemy tekst i wyrównujemy go do tabulatorów poprzez naciśnięcie klawisza Tab. W naszym przykładzie klawisz ten wciskamy tuż przed każdym słowem, które ma być wyrównane: TabPolskaTabWisłaTab1047EnterTabFrancjaTabLoara
Tab1020EnterTabHiszpaniaTabEbroTab920Enter. Powinniśmy uzyskać następujący efekt (por. Rys. 3.3):
Polska Wisła 1047
Francja Loara 1020
Hiszpania Ebro 920
Działanie klawisza Tab polega na wstawieniu w tekst dokumentu specjalnego znaku zwanego znakiem tabulacji. Dla programu stanowi to sygnał, że powinien w specjalny sposób wyrównać tekst od bieżącego miejsca do następnego znaku tabulacji lub znaku końca wiersza. Znaki tabulacji nie są drukowane; są niewidoczne w normalnym trybie podglądu dokumentu, a ich położenie można określić po wybraniu na pasku narzędzi przycisku ¶, który uruchamia podgląd w trybie Pokaż wszystko. W trybie tym znaki tabulacji są wyświetlane w postaci strzałek (Rys.
3.4).
Rysunek 3.3. Definiowanie pozycji przystanków tabulatorów w prostych tabelach.
(1) Przycisk wyboru typu przystanku; (2) przystanki lewych tabulatorów;
(3) przystanek tabulatora prawego; (4) automatyczne pozycje tabulatorów (lewych).
Rysunek 3.1. Aby sprawdzić położenie znaków tabulacji w dokumencie, należy włączyć przycisk ¶.
(1) Przycisk ¶ na standardowym pasku narzędzi; (2) znaki tabulacji reprezentowane są przez strzałki; (3) po wciśnięciu klawisza Alt uzyskujemy płynną kontrolę nad położeniem tabulatorów na linijce.
W sumie program Word 2002 rozróżnia pięć typów przystanków tabulatorów (Tab. 3.1):
Symbol Przeznaczenie
wyrównanie do lewej wyrównanie do prawej wyrównanie do środa
do tworzenia linii pionowych
wyrównanie do przecinka dziesiętnego Tabela 3.1. Rodzaje tabulatorów.
W powyższej tabeli do wyśrodkowania danych w pierwszej kolumnie użyto tabulatora środkowego ( ), linię pionową uzyskano przy pomocy tzw. tabulatora paskowego ( ), a linię poziomą narysowano w sposób opisany w rozdziale 2.7 („Obramowanie akapitów”). Ostatni z tabulatorów, tzw. tabulator dziesiętny ( ), ma zastosowanie przy wyrównywaniu kolumn z liczbami zawierającymi przecinek dziesiętny.
Przystanki tabulatorów definiowane są od razu dla całego akapitu. Dlatego nie ma sensu używać ich do formatowania akapitów dłuższych niż jeden wiersz.
3.3. Tabele
Opisane w poprzednim rozdziale tabulatory zupełnie nie nadają się do formatowania bardziej skomplikowanych tabel. Word 2002 posiada specjalny rodzaj obiektów, tzw. tabele, ułatwiający tworzenie i modyfikowanie nawet ogromnych tabel.
3.3.1. Wstawianie tabel
Tabelę można wstawić na kilka sposobów. Najłatwiejszy polega na kliknięciu przycisku na standardowym pasku narzędzi. Spowoduje to wyświetlenie schematu tabeli, który służy do zdefiniowania pożądanej liczby wierszy i kolumn tabeli (Rys. 3.5). Wielkości te ustalamy poprzez ruch kursora myszy (w tym czasie lewy klawisz myszy musi być cały czas wciśnięty). Początkowo schemat tabeli ma maksymalny rozmiar 4 wiersze na 5 kolumn, ale w razie potrzeby można go rozszerzyć (na moim komputerze – maksymalnie do 23 wierszy i 22 kolumn).
Rysunek 3.2. Po przyciśnięciu symbolu program wyświetla schemat tabeli,
na którym ruchem myszki można zdefiniować liczbę wierszy i kolumn nowej tabeli.
Druga metoda polega na wybraniu z menu programu opcji TabelaWstawTabela. Spowoduje to wyświetlenie okna dialogowego Wstaw tabelę (Rys. 3.6). Możemy w nim wybrać liczbę kolumn (od 1 do 63) i wierszy, a także ustalić szerokość kolumn.
Do dyspozycji mamy trzy opcje:
Stała szerokość kolumn. W sąsiednim okienku wyboru możemy wpisać konkretną szerokość, np. 2 cm, lub pozostawić jej wartość jako Auto. W tym drugim wypadku program rozłoży kolumny równomiernie pomiędzy marginesami strony.
Autodopasowanie do zawartości. Po wybraniu tej opcji szerokość kolumny będzie się automatycznie dopasowywać do szerokości wpisanego w jej polach tekstu.
Autodopasowanie do okna. Ta opcja ma znaczenie tylko na stronach WWW.
Rysunek 3.6. Okno dialogowe
„Wstaw tabelę”.
W oknie dialogowym Wstaw tabelę można także wybrać jeden z kilkudziesięciu predefiniowanych stylów tabeli. W tym celu klikamy przycisk Auto- formatowanie, co powoduje wyświetlenie kolejnego okna dialogowego – Autofor- matowanie tabeli (Rys. 3.7). Wyboru stylu dokonuje się w okienku Style tabeli. Znacznie w tym pomaga okienko Podgląd. Warto także poeksperymentować z opcjami Zastosuj format specjalny do: wierszy nagłówkowych, pierwszej kolumny, ostatniego wiersza, ostatniej kolumny. Dany styl, np. Klasyczny 1, można zdefiniować jako styl standardowy, domyślnie używany przez program. W tym celu klikamy przycisk Domyślne.
3.3.2. Praca z tabelą
Tabela składa się z komórek. Do określonej komórki najłatwiej dotrzeć przy pomocy myszki (kliknięcie) lub klawiszy nawigacyjnych klawiatury:
klawisze Tab (Shift+Tab) przemieszczają kursor o jedną komórkę w prawo (lewo);
klawisze () przemieszczają kursor o jedną komórkę do góry (w dół);
Po umieszczeniu kursora klawiatury w wybranej komórce, możemy wpisać w niej tekst lub umieścić rysunek.
Bardzo przydatna jest umiejętność zaznaczania różnych części tabeli. Najłatwiej czynność tę wykonuje się przy pomocy myszki.
Zaznaczanie komórki. Klikamy wewnątrz komórki w okolicach jej lewego brzegu. Kursor myszki powinien przyjąć kształt czarnej ukośnej strzałki ().
Zaznaczanie wiersza. Klikamy po lewej stronie wiersza, poza obszarem tabeli.
Zaznaczanie kolumny. Klikamy górną krawędź kolumny. Kursor myszki powinien przyjąć kształt czarnej pionowej strzałki ().
Zaznaczanie całej tabeli. Przesuwamy kursor myszy nad tabelą, aż w jej lewym górnym rogu pojawi się symbol . Jego kliknięcie zaznacza całą tabelę.
Wszystkie te czynności można także wykonać przy pomocy menu głównego; w tym celu wybieramy w nim opcje TabelaWybierz. Można także zaznaczać jednocześnie kilka wierszy, kolumn lub komórek (por. metody zaznaczania fragmentów zwykłego tekstu opisane w rozdziale 1.9).
Rysunek 3.7. Okno dialogowe „Autoformatowanie tabeli” umożliwia zastosowanie jednego z kilkudziesięciu predefiniowanych stylów.
3.3.3. Reorganizacja tabeli
Aby wstawić nowe wiersze lub kolumny, umieszczamy kursor klawiatury w odpowiedniej komórce i z menu głównego wybieramy TabelaWsław. Następnie wybieramy rodzaj wstawianego obiektu i jego pozycję względem bieżącej komórki.
Do wyboru mamy następujące opcje: Tabela, Kolumny po lewej, Kolumny po prawej, Wiersze powyżej, Wiersze poniżej, Komórki. Wynika stąd, że możliwe jest nawet umieszczanie tabel wewnątrz komórek innych tabel! Warto wiedzieć, że istnieje bardzo prosty sposób dodawania wierszy na końcu tabeli: wystarczy przejść do ostatniej komórki i nacisnąć klawisz Tab. Inna metoda szybkiego wstawiania wierszy polega na zaznaczeniu wiersza, powyżej którego chcemy wstawić nowy wiersz. W tym momencie na standardowym pasku narzędzi miejsce przycisku (wstaw tabelę) zajmie przycisk (wstaw wiersz). Wystarczy go teraz kliknąć, a w tabeli pojawi się nowy wiersz. Jeśli zamiast jednego zaznaczymy np. pięć wierszy, program wstawi pięć wierszy. Jeżeli zamiast wiersza zaznaczy się kolumnę, miejsce przycisku zajmie , który służy do wstawiania kolumn na lewo od zaznaczonej kolumny.
Usuwanie elementów tabeli przebiega bardzo podobnie. Zaznaczamy usuwany element, z menu głównego wybieramy TabelaUsuń, po czym wybieramy rodzaj usuwanego elementu spośród 4 opcji: Tabela, Kolumny, Wiersze lub Komórki. W przypadku tabel klawisze Delete lub BackSpace służą do usuwania wyłącznie zawartości zaznaczonych komórek. Zaznaczone wiersze, kolumny lub całe tabele można szybko usunąć kombinacją Shift+Del lub Shift+BackSpace.
Czasami zachodzi potrzeba podzielenia komórki na kilka mniejszych lub scalenia kilku komórek w jedną większą. Czynności te rozpoczynamy kliknięciem symbolu (na głównym pasku narzędzi), co powoduje wyświetlenie paska narzędzi Tabele i krawędzie oraz zamianę standardowego kursora myszy na ołówek ( ). Zmiana kursora oznacza, że program przeszedł w tryb rysowania tabeli. Teraz można myszką narysować całą nową tabelę lub jej fragment, np. linię dzielącą jedną komórkę na dwie. Atrybuty linii (jej grubość, typ i kolor) ustala się tak samo, jak w przypadku obramowywania tekstu (Rozdział 2.6) i akapitów (Rozdział 2.7). W analogiczny sposób można usunąć część linii tabeli – wystarczy zamiast ołówka wybrać gumkę ( ). Pracę w trybie rysowania (lub wymazywania) tabeli opuszczamy przez naciśnięcie Esc lub kliknięcie odpowiedniego przycisku (lub
) na pasku narzędzi Tabele i krawędzie.
W praktyce scalanie lub dzielenie komórek dobrze jest wykonywać przy pomocy przycisków na pasku narzędzi Tabele i krawędzie. Aby scalić dwie komórki, zaznaczamy je, po czym klikamy . Natomiast żeby podzielić zaznaczoną komórkę na pewną ilość mniejszych komórek, klikamy . Komórki te mogą tworzyć kilka wierszy i kolumn.
Osobny problem stanowi podział jednej tabeli na dwie mniejsze. W tym celu umieszczamy kursor klawiatury poniżej linii podziału i albo przyciskamy Ctrl+Shift+Enter, albo wybieramy z menu opcję TabelaPodziel tabelę. Tabele można scalić wstawiając kursor klawiatury za pierwszą z nich i przyciskając kilkukrotnie klawisz Del.
3.3.4. Formatowanie tabel
Jedną z podstawowych czynności związanych z formatowaniem tabeli jest ustalanie szerokości jej kolumn. Najłatwiej wykonać tę czynność przy pomocy myszki:
przesuwamy jej kursor nad krawędź kolumny aż kursor przyjmie kształt , wciskamy lewy klawisz myszki i przeciągamy krawędź w pożądane miejsce. Aby uzyskać możliwość bardzo precyzyjnego przemieszczenia krawędzi, podczas ruchu myszki należy przycisnąć klawisz Alt, natomiast żeby zmienić wyłącznie szerokość danej kolumny, bez modyfikowania rozmiaru pozostałych, wciskamy Shift.
Szerokość komórki modyfikuje się bardzo podobnie: wpierw zaznaczamy komórkę, po czym przesuwamy myszką jej lewą krawędź. Równie łatwo modyfikuje się wysokość wiersza. Wystarczy „złapać” myszką jego dolną krawędź i przesunąć w odpowiednie miejsce.
Alternatywna metoda zmiany rozmiaru kolumn, wierszy lub komórek polega na przesunięciu odpowiednich znaczników na linijkach (Rys. 3.8).
Aby ujednolicić szerokość (lub wysokość) kilku kolumn (wierszy), należy je zaznaczyć i kliknąć (lub ).
Dość często zdarza się, że komórki tabeli są znacznie szersze i wyższe od zawartego w nich tekstu. W tych przypadkach pojawia się kwestia właściwego rozmieszczenia tekstu w komórce. Problem ten można rozwiązać przy pomocy przycisku . Po naciśnięciu na nim trójkącika wyświetli się okienko z ideogramami 9 metod wyrównywania zawartości komórek (Rys. 3.9). Aby umieścić tekst w środku komórki, klikamy środkową ikonkę itd.
Istnieje bardzo prosty sposób przemieszczania lub zmiany rozmiaru całej tabeli.
Jak już wiemy, gdy poruszamy kursorem myszki nad tabelą, w jej lewym górnym rogu pojawi się symbol . Żeby przemieścić tabelę, wystarczy go „chwycić”
myszką i przesunąć w wybrane miejsce. Równocześnie z tym symbolem w prawym dolnym rogu tabeli pojawia się niewielki kwadracik, który służy do zmiany rozmiaru tabeli przy pomocy myszki (w tym czasie kursor myszy przybiera kształt
).
Rysunek 3.8. Po ustawieniu kursora klawiatury w wierszu tabeli, na linijce poziomej pojawiają się specjalne znaczniki określające położenie
krawędzi kolumn w tym wierszu. Znaczniki, a więc i położenie kolumn, można przesuwać myszką. Podobne znaczniki znajdują się także na
linijce pionowej.
Rysunek 3.9. Po kliknięciu trójkącika na przycisku wyrównywania tekstu, na ekranie pojawi się okienko zawierające ideogramy 9 sposobów poziomego i
pionowego wyrównywania tekstu w komórkach.
Styl tekstu w tabeli (czyli takie jego parametry jak wysokość, rodzaj i kolor czcionki oraz kolor tła w komórce) można definiować manualnie poprzez zaznaczenie odpowiednich wierszy lub kolumn i wybranie pożądanych atrybutów czcionki i akapitu. Inna metoda polega na zastosowaniu autoformatowania tabeli. W tym celu na pasku narzędzi Tabele i krawędzie należy kliknąć przycisk . Powoduje to wyświetlenie znanego już nam okna dialogowego Autoformatowanie tabeli (por. Rys. 3.7), w którym możemy wybrać jeden z kilkudziesięciu predefiniowanych stylów.
Jeżeli tabelę umieścimy u dołu strony, program może automatycznie przenieść jej część na stronę następną, co nie wygląda dobrze. W tej sytuacji warto zaznaczyć pierwszy wiersz tabeli (zawierający jej nagłówki) i z menu wybrać opcję TabelaPowtarzanie nagłówków wierszy. Spowoduje to powtórzenie nagłówka tabeli (wraz z całym formatowaniem) na każdej kolejnej zajmowanej przez nią stronie.
3.3.5. Wykonywanie obliczeń w tabelach
Tabele programu Word można wykorzystywać jak proste arkusze kalkulacyjne. Aby obliczyć sumę liczb w kolumnie lub wierszu, wystarczy kliknąć komórkę, w której ma pojawić się wynik, po czym kliknąć przycisk . Pojawia się jednak mały problem: jak odróżnić sumowanie wierszy od sumowania kolumn? W praktyce obowiązują następujące zasady:
1. Jeżeli bezpośrednio nad daną komórką znajduje się liczba, Word obliczy sumę kolejnych liczb znajdujących się nad daną komórką.
2. W przeciwnym wypadku Word sprawdza, czy w komórce sąsiadującej po lewej stronie znajduje się liczba. Jeśli tak, sumuje liczby w wierszu po lewej stronie.
Powyższe zagadnienie niech zilustruje Tabela 3.2, w której należy wyznaczyć sumy liczb w każdym wierszu i kolumnie, a sumę wszystkich liczb zapisać w komórce znajdującej się w prawym dolnym rogu tabeli.
Tabela 3.2. Przykładowa tabela przed wyznaczeniem sum w wierszach i kolumnach.
Tygrysek 1098 1507 3456 234 789
Kłapouchy 1005 1237 4567 1123 1210
Królik 2190 789 1089 783 1003
Razem:
Rozwiązywanie tego zadania rozpoczynamy od ustawienia kursora w ostatniej kolumnie trzeciego wiersza i kliknięciu . W ten sposób wyznaczymy sumę wszystkich liczb w wierszu „Królik”. Powstałą w ten sposób sytuację ilustruje Tabela 3.3.
Tabela 3.3. Tabela 3.2 po wyznaczeniu sumy liczb w trzecim wierszu.
Tygrysek 1098 1507 3456 234 789
Kłapouchy 1005 1237 4567 1123 1210
Królik 2190 789 1089 783 1003 5854 Razem:
Następnie kontynuujemy obliczanie sum w wierszach – zawsze w kierunku od wiersza ostatniego do wiersza. Otrzymujemy tabelę 3.4.
Tabela 3.4. Tabela 3.2 po wyznaczeniu sumy liczb we wszystkich wierszach.
Tygrysek 1098 1507 3456 234 789 7084
Kłapouchy 1005 1237 4567 1123 1210 9142
Królik 2190 789 1089 783 1003 5854
Razem:
Na koniec obliczamy sumy w kolejnych kolumnach – tym razem kolejność obliczeń jest już nieistotna. Ostatecznie otrzymujemy tabelę 3.5.
Tabela 3.5. Tabela 3.2 po wyznaczeniu sumy liczb we wszystkich wierszach.
Tygrysek 1098 1507 3456 234 789 7084
Kłapouchy 1005 1237 4567 1123 1210 9142
Królik 2190 789 1089 783 1003 5854
Razem: 4293 3533 9112 2140 3002 22080
Mimo, że możliwości obliczeniowe programu Word 2002 są bardzo duże, nie zaleca się wykonywania w nim poważniejszych obliczeń. Lepiej utworzyć osobny arkusz kalkulacyjny w programie Excel; w razie potrzeby można go potem wstawić do dokumentu programu Word.
3.3.6. Sortowanie tabel
Czasami zachodzi potrzeba posortowania danych w tabeli, np. alfabetycznie wg.
nazwisk, lub od najmniejszej do największej liczby w określonej kolumnie. W tym celu zaznaczamy kilka wierszy lub całą tabelę i wybierany z menu głównego opcję TabelaSortuj. Spowoduje to wyświetlenie okna dialogowego Sortuj (Rys. 3.10).
Wybieramy w niej numer głównej kolumny, względem której ma być sortowana tabela. Podajemy także typ danych w tej kolumnie (tekst, liczby lub daty) oraz kierunek sortowania (rosnąco lub malejąco). Na dole tego okienka należy poinformować program, czy sortowana tabela posiada nagłówek (który oczywiście nie powinien ulec zmianie). Na samym dole znajduje się przycisk Opcje; po jego kliknięciu można wybrać dodatkowe (zaawansowane) opcje sortowania.
Pora na przykład. Przypuśćmy, że mamy posortować tabelę 3.5 alfabetycznie względem pierwszej kolumny. W tym celu:
zaznaczamy trzy pierwsze wiersze tabeli (gdyż wiersz „Razem” musi pozostać na swoim miejscu);
wybieramy z menu opcję TabelaSortuj;
w oknie dialogowym Sortuj w polu Sortuj według wybieramy Kolumna 1;
wartości pozostałych pól ustawiamy dokładnie tak, jak na Rys. 3.10;
klikamy OK.
Wynik tych operacji przedstawia Tabela 3.6. Należy zwrócić uwagę na to, że przemieszczeniu uległy całe wiersze tabeli.
Tabela 3.6. Tabela 3.5 po alfabetycznym posortowaniu względem pierwszej kolumny.
Kłapouchy 1005 1237 4567 1123 1210 9142
Królik 2190 789 1089 783 1003 5854
Tygrysek 1098 1507 3456 234 789 7084
Razem: 4293 3533 9112 2140 3002 22080
3.4. Obiekty graficzne
Niezwykle użyteczną cechą programu Word jest łatwość, z jaką przy jego pomocy można tekst wzbogacać różnymi obiektami graficznymi, np. zdjęciami, rysunkami czy schematami organizacyjnymi. Można tu dowolnie powiększać lub pomniejszać takie obiekty, umieszczać w dowolnym miejscu kartki i definiować sposób oblewania ich tekstem. Poniżej zostanie szczegółowo opisany sposób włączania zdjęć w formacie JPG (używanym m.in. w cyfrowych aparatach fotograficznych).
Obsługa innych obiektów jest bardzo podobna i nie wymaga aż tak szczegółowego opisu.
3.4.1. Wstawianie zdjęć
Aby wstawić zdjęcie do dokumentu, umieszczamy kursor klawiatury albo w pobliżu miejsca, gdzie ma się ono pojawić w dokumencie, albo na jego końcu. Następnie
Rysunek 3.10. Okno dialogowe „Sortuj”.
wybieramy z menu opcję WstawObrazZ pliku. Powoduje to wyświetlenie okna Wstaw obraz; wybieramy w nim nazwę pliku i klikamy przycisk Wstaw.
3.4.2. Ustalanie rozmiaru obrazka na stronie
Zdjęcie z reguły zajmuje zbyt duży obszar – należy je zmniejszyć. Czynność tę można wykonać na dwa sposoby. Pierwszy polega na kliknięciu lewym klawiszem nad zdjęciem, „złapaniu” myszką jego dowolnego narożnika i przeciągnięciu go tak, by zdjęcie uzyskało pożądany rozmiar. W trakcie przeciągania dobrze jest przytrzymywać wciśnięty klawisz Shift, dzięki czemu zdjęcie na pewno zachowa swoje proporcje. W żadnym wypadku nie wolno przeciągać zdjęcia za punkty znajdujące się na środkach krawędzi zdjęcia, gdyż spowoduje to jego deformację (efekt lustra w gabinecie śmiechu).
Druga metoda polega na kliknięciu nad zdjęciem prawym klawiszem myszki i wybraniu z menu kontekstowego opcji Formatuj obraz. Na ekranie wyświetli się okno dialogowe Formatuj obraz służące do precyzyjnego formatowania wszystkich obiektów graficznych (Rys. 3.11). Posiada ono aż sześć kart:
Kolory i linie. Można tu zdefiniować m.in. kolor tła obiektu graficznego, a także kolor i szerokość ewentualnej ramki, w której umieszczamy zdjęcie.
Rozmiar. Definiujemy tu szerokość i wysokość obiektu.
Układ. Na tej karcie definiujemy sposób oblewania obiektu tekstem oraz jego położenie na stronie. Tematy te zostaną szerzej omówione w punktach 3.4.3 oraz 3.4.4.
Obraz. Możemy tu dokonać korekty parametrów technicznych obrazu, np.
jego kontrastu i jasności. Karta ta będzie bliżej omówiona w punkcie 3.4.5.
Pole tekstowe. Ma zastosowanie wyłącznie do pól tekstowych (Rozdz.
9.1.1).
Sieć Web. Karty tej nie używamy, gdyż Word 2002 nie jest programem zalecanym do tworzenia stron internetowych.
W przypadku zdjęć na karcie Rozmiar koniecznie muszą być zaznaczone opcje Zablokuj współczynnik proporcji oraz Względem oryginalnego rozmiaru obrazu, co zapobiegnie zdeformowaniu zdjęcia. Żeby uzyskać wydruk możliwie
Rysunek 3.11. Karta „Rozmiar” umożliwia precyzyjne ustalenie szerokości, wysokości oraz kąta obrotu obiektów graficznych.
największej jakości, należy wybierać procentowe wartości odpowiadające ułamkom prostym, np. 50% lub 25%.
U dołu karty Rozmiar znajduje się przycisk Resetuj. Służy on do przywracania oryginalnych wartości wszystkich parametrów rozmiaru obiektu.
3.4.3. Ustalanie sposobu oblewania obrazka tekstem
Na karcie Układ (Rys. 3.12) można wybrać aż 7 sposobów oblewania obiektów graficznych tekstem. Pięć z nich można wybrać bezpośrednio na karcie Układ, pozostałe dwa – po przyciśnięciu przycisku Zaawansowane. Są to:
Równo z tekstem. Traktuje obiekt graficzny jak zwykłą literę. Ten sposób oblewania używam w tym podręczniku do wstawiania małych obrazków, np.
ikon ( , , ) wprost w tekst.
Ramka. Tworzy wokół obiektu niewidzialną prostokątną ramkę i oblewa ją tekstem z jednej lub obu stron. Przykład przedstawiam obok po prawej stronie.
Przylegle. Oblewa tekstem wypukłą otoczkę wokół obrazka o nieregularnych kształtach.
Na wskroś. Działa podobnie jak „Przylegle”, ale otoczka nie musi być wypukła.
Za tekstem. Umieszcza obrazek za tekstem. Metoda ta nadaje się np. do tworzenia delikatnych znaków wodnych.
Przed tekstem. Obrazek zasłania tekst. Obrazek zasłania tekst.
Góra i dół. Tekst może oblewać obrazek z dołu lub góry, ale nie po bokach.
W tym podręczniku tego rodzaju oblewania grafiki tekstem używam do dużych, numerowanych rysunków.
3.4.4. Ustalanie pozycji obrazka na stronie
Po ustaleniu sposobu oblewania obrazka tekstem można przystąpić do precyzyjnego ustalenia jego pozycji na stronie. Najłatwiej zrobić to po
prostu poprzez przesunięcie obrazka myszką w odpowiednie miejsce. Jeżeli chcemy precyzyjnie wycentrować obrazek na stronie lub wyrównać go do któregoś Rysunek 3.12. Karta „Układ” służy do definiowania oblewania grafiki
tekstem i jej położenia na stronie.
marginesu, możemy posłużyć się polami wyboru na karcie Układ (Do lewej, Do środka, Do prawej, Inne).
3.4.5. Parametry obrazu
Karta Obraz umożliwia dokonanie podstawowej korekty parametrów technicznych obrazu (Rys. 3.13). Należą do nich przede wszystkim jasność i kontrast.
Dodatkowo w polu Kolor (Rys. 3.14) można wybrać jedną z czterech opcji koloru:
Automatyczny. Zastosowane zostaną oryginalne ustawienia palety kolorów.
Skala odcieni szarości. Obrazek będzie wyświetlany jak na czarno-białym zdjęciu. Dzięki temu można ocenić (i ewentualnie poprawić) jego wygląd przed wydrukowaniem na drukarce czarno-białej.
Czarno-biały. Wszystkie kolory zostaną zamienione na biały lub czarny.
Rozmycie. Obrazek będzie bardzo „blady”. Opcja ta przydaje się np. do tworzenia znaków wodnych.
Kolejną przydatną funkcją programu jest możliwość przycinania obrazków. Co prawda parametry przycinania można zdefiniować na karcie Obraz (Rys. 3.13), jednak w praktyce łatwiej wykonać tę operację myszką po kliknięciu przycisku na pasku narzędzi Obraz.
Rysunek 3.13. Karta „Obraz” umożliwia korektę podstawowych parametrów fotografii:
przycięcia marginesów, skali kolorów, jasności i kontrastu.
Przycisk Kompresuj służy do kompresowania obrazów. Włączenie tej funkcji może zmniejszyć wielkość pliku (kosztem pogorszenia jakości zdjęcia).
3.4.6. Pasek narzędzi „Obraz”
Większość typowych czynności związanych z obróbką obrazów można bardzo szybko wykonać przy pomocy przycisków na pasku narzędzi Obraz:
– wstaw obraz – obróć w lewo o 90°
– zmień opcje koloru – zmień styl lub grubość linii
– zwiększ kontrast – kompresuj obraz
– zmniejsz kontrast – zdefiniuj zawijanie tekstu
– zwiększ jasność – wyświetl okno Formatuj obraz
– zmniejsz jasność – definiuj kolor „przezroczysty”
– przytnij obraz – przywróć parametry pierwotne 3.4.7. ClipArt
ClipArt to specjalny system, który ułatwia wyszukiwanie pewnych motywów, np.
krajobrazów czy sylwetek ludzi lub zwierząt, wśród ogromnej liczby plików multimedialnych zainstalowanych w naszym komputerze lub dostępnych poprzez Internet. Wyszukane przy jego pomocy pliki można następnie jednym kliknięciem myszki wstawić do dowolnego dokumentu, arkusza kalkulacyjnego lub prezentacji pakietu Office jako motyw graficzny wzbogacający np. zaproszenie na urodziny, ofertę handlową, tomik poezji itp.
Rysunek 3.14. Po kliknięciu pola „Kolor” w oknie dialogowym
„Formatuj obraz” mamy do wyboru
4 opcje: kolor automatyczny (oryginału), skala odcieni szarości, czarno- biały i rozmycie.
Pracę z systemem ClipArt rozpoczynamy od wyświetlenia okienka zadań Wstawianie obiektu ClipArt (na przykład poprzez wybranie z menu WstawObrazClipArt). Okienko to zawiera następujące elementy (Rys. 3.15):
Wyszukaj tekst. Wpisujemy tu słowa kluczowe definiujące poszukiwany motyw, np. „urodziny” lub „kwiaty”.
Wyszukaj w. W polu tym można ograniczyć zakres poszukiwań do określonych miejsc, np. katalogów w naszym komputerze, specjalnych kolekcji pakietu Office lub Internetu.
Wyniki powinny mieć postać. W tym polu powinniśmy wybrać typy poszukiwanych plików. Na przykład można ograniczyć poszukiwania do plików ClipArt, a wyłączyć z poszukiwań zdjęcia, filmy i dźwięki.
Po kliknięciu przycisku Wyszukaj w okienku zadań pojawi się uproszczony widok obiektów spełniających kryteria wyszukiwania (Rys. 3.16). Kliknięcie dowolnego obrazka powoduje skopiowanie go do dokumentu programu Word. Przykład takiego obiektu znajduje się tu.
3.4.8. WordArt
to specjalny system przeznaczony do tworzenia tekstów ozdobnych.
Uruchamia się go, wybierając z menu opcję WstawObrazWordArt lub klikając przycisk na pasku narzędzi Rysowanie. Spowoduje to wyświetlenie okienka Galeria WordArt (Rys. 3.17), z którego wybieramy jeden z 30 predefiniowanych
Rysunek 3.15. Okno zadań „Wyszukiwanie obiektów ClipArt”.
Rysunek 3.16. Okno zadań „Wstawianie obiektu ClipArt” (w ramce po prawej).
efektów tekstowych. Następnie w specjalnym okienku wpisujemy tekst, po czym program wygeneruje nowy obiekt WordArt. Postępujemy z nim jak z każdym innym obrazem – określamy jego rozmiar, położenie i sposób oblewania tekstem.
Następnie możemy zmodyfikować praktycznie każdy aspekt wyglądu tekstu: kolory, teksturę, deseń, kąt obrotu, krzywiznę łuku, wzdłuż którego pisany jest tekst itp.
Czynności tych nie będę tu omawiał, gdyż wymagałoby to napisania osobnego podręcznika; ograniczę się do podania kilku wskazówek.
Większość czynności można wykonać przy pomocy przycisków znajdujących się na pasku narzędzi WordArt (wyświetla się automatycznie po kliknięciu myszką dowolnego obiektu WordArt). Są to:
– i wyświetlenie okna Galeria WordArt
– wyświetlenie okna Formatuj obiekt WordArt – zmiana zakrzywienia tekstu
– zmiana metody oblewania tekstem – wyrównanie wysokości liter
– zmiana kierunku pisma (poziomo/pionowo) – zmiana sposobu wyrównania tekstu
– modyfikacja odległości międzyliterowych
Kolorami, deseniem i teksturą najłatwiej zarządza się poprzez kartę Kolory i linie okna dialogowego Formatuj obiekt WordArt. Okno to można wyświetlić z menu głównego (FormatWordArt), menu kontekstowego obiektu (prawy klawisz myszki) lub klikając na pasku narzędzi WordArt.
Rozmiar, obrót i wielkość krzywizny najłatwiej ustala się myszką.
Wszystkie czynności można anulować kombinacją Ctrl+Z. 3.4.9. Autokształty
Program Word 2002 pozwala też „rysować” na kartce linie (proste, łamane i łuki), proste figury geometryczne (np. okręgi i prostokąty) oraz przeróżne okienka, dymki, strzałki i gwiazdki, z których można skonstruować np. schematy organizacyjne.
Obiekty te nazywa się autokształtami. Podobnie jak w przypadku obiektów systemu WordArt, liczba różnych operacji na autokształtach wydaje się niemal Rysunek 3.17. Galeria WordArt (po lewej) i okno edycji tekstu WordArt
(po prawej).
nieograniczona. Dlatego tutaj skupię się wyłącznie na omówieniu najbardziej podstawowych aspektów tego zagadnienia.
Zanim przystąpi się do używania autokształtów, warto wykonać dwie czynności.
Po pierwsze, kliknąć przycisk na standardowym pasku narzędzi, aby wyświetlić pasek narzędzi Rysowanie. Po drugie, w menu głównym wybrać NarzędziaOpcje i na karcie Ogólne włączyć opcję Automatycznie utwórz kanwę rysunku podczas wstawiania autokształtów. Dzięki temu wszystkie rysunki będą umieszczane na specjalnym prostokątnym obszarze zwanym kanwą, co praktycznie całkowicie eliminuje problemy z ustaleniem wzajemnych odległości między różnymi obiektami.
Teraz należy wybrać rodzaj rysowanego obiektu. Kształty proste, np. linię, strzałkę, prostokąt czy elipsę można wybrać bezpośrednio z paska narzędzi.
– linie
– strzałki
– prostokąty i kwadraty
– elipsy i kółka
– tekst
Aby narysować kwadrat (zamiast prostokąta), koło (zamiast elipsy) albo linię dokładnie poziomą lub pionową, należy podczas ruchów myszką wciskać klawisz Shift.
Bardziej złożone obiekty, np. specjalne strzałki lub elementy schematów blokowych wybiera się z pola wyboru Autokształty (Rys. 3.18).
Po umieszczeniu autokształtu na kanwie, można go obracać, rozciągać i zmieniać proporcje różnych jego składników. Służą do tego specjalne uchwyty, które wyświetlają się po kliknięciu obiektu graficznego (Rys. 3.19). Przykład efektu, jaki można w ten sposób osiągnąć, ilustruje Rysunek 3.20.
Autokształty, jak wszystkie inne obiekty graficzne, można przesuwać przy pomocy myszki (być może przytrzymując wciśnięty klawisz Alt), jednak do precyzyjnego ustalania położenia najlepiej posługiwać się klawiszami nawigacyjnymi klawiatury przy wciśniętym klawiszu Ctrl.
linie łączniki kształty
podstawowestrzałki blokow
e
schem at blokow
y
objaśnie nia gwiazdki
i transpare
nty
Rysunek 3.18. Opcje dostępne po kliknięciu pola Autokształty na pasku narzędzi „Rysowanie”.
Po lewej: Kolejne poziomy menu. Po prawej: wszystkie autokształty dostępne w tym menu.
Kolory ramek i wypełnień, a także styl linii i strzałek najłatwiej modyfikuje się przy pomocy przycisków na pasku narzędzi Rysowanie:
– kolor wypełnienia (oraz deseń, fakturę, gradient, przezroczystość itp.)
– kolor lub deseń linii
– kolor tekstu
– grubość linii
– kreskowanie linii
– kierunek i rodzaj strzałki
– cień
– efekty trójwymiarowe
Warto bliżej przyjrzeć się przyciskowi . Po kliknięciu trójkącika znajdującego się po jego prawej stronie, program wyświetli menu Kolor wypełnienia, w którym można wybrać kolor wypełnienia zaznaczonego prostokąta, koła lub innej figury zamkniętej. Można tu jednak wybrać nie tylko jednolity kolor, ale i widowiskowe
„efekty specjalne”: deseń, fakturę, gradient, przezroczystość itp. Dostęp do nich uzyskuje się, po wybraniu w menu Kolor wypełnienia opcji Efekty wypełnienia, co prowadzi do wyświetlenia okna dialogowego o tej samej nazwie. Zostanie ono bliżej omówione w rozdziale 9.7.
Bardziej zaawansowane czynności (grupowanie, wyrównywanie, ustalanie kolejności, oblewanie tekstem itp.) wykonuje się po kliknięciu przycisku Rysuj na pasku narzędzi Rysowanie i wyborze odpowiedniej opcji z rozwijanego menu.
Zachęcam Czytelników do poeksperymentowania z różnymi funkcjami tego menu.
uchwyt obrotu (zielony)
uchwyty dopasowania (żółte)
zmieniają proporcje elementów
kształtu
3 z 8 uchwytów zmiany rozmiaru i proporcji całego autokształtu
Rysunek 3.19. Po kliknięciu obrazka, w jego otoczeniu mogą pojawić się specjalne uchwyty służące do obrotu (zielone kółko), zmiany kształtu
(żółte kwadraciki) i zmiany proporcji (9 białych kółek).
(a) (b)
Rysunek 3.20. Atokształt oryginalny (a) i po modyfikacjach rozmiaru, kształtu i kąta obrotu (b).
3.4.10. Wstawianie innych obiektów
Oprócz opisanych w tym podręczniku zdjęć, obiektów ArtClip i WordArt oraz autokształtów, Word 2002 może wstawić do dokumentu tekstowego obiekty kilkunastu innych typów. Należą do nich m.in. diagramy (WstawDiagram) schematy organizacyjne (WstawObrazSchemat organizacyjny), i wykresy (WstawObrazWykres). Nie omawiam ich tutaj, gdyż bardziej przydają się w prezentacjach programu PowerPoint niż w dokumentach tekstowych. Ponadto Word 2002 może osadzać w swoich dokumentach obiekty wygenerowane przez inne programy, o ile programy te zgłoszą podczas swej instalacji taką możliwość systemowi operacyjnemu. Oznacza to, że w różnych komputerach program Word może obsługiwać inne typy obiektów. Takie „zewnętrzne” obiekty umieszcza się w dokumencie tekstowym poprzez wybranie w menu głównym opcji WstawObiekt. Do obiektów najczęściej w ten sposób wstawianych należą arkusze kalkulacyjne programu Excel. Czynność ta zostanie omówiona w następnym rozdziale.
3.5. Ćwiczenia
1. Pobierz i zapisz plik komputer.doc. Wczytaj go do edytora Word, po czym:
─ Zamień znaki kropek w wyliczeniach pierwszego poziomu na miniaturkę palca wskazującego (FormatPunktory i NumeracjaDostosujZnak, tu wybierz czcionkę Wingdings 2 i wybierz symbol „”).
─ Przy pomocy Malarza Formatów ( ) przenieś tę łapkę na inne punkty wyliczenia pierwszego poziomu.
─ Dopisz na końcu podpunkt „Urządzenia wyjścia: monitor, drukarka.” jako wyliczenie drugiego poziomu.
─ Jeszcze niżej dopisz „Zasilacz” jako wyliczenie poziomu pierwszego. Do zmiany poziomu wyliczenia posłuż się przyciskami oraz .
─ Poeksperymentuj z suwakami na linijce poziomej – jaka jest ich rola przy definiowaniu położenia symbolu punktora i wcięć akapitowych?
2. Umieść w dokumencie tabelę (np. przyciskiem ):
─ Usuń z niej trzecią (pustą) kolumnę (TabelaUsuń).
─ Dodaj jeden wiersz na początku i wpisz „Cytryny 150” (TabelaWstaw).
─ Posortuj dane alfabetycznie względem pierwszej kolumny (TabelaSortuj).
─ Przyciskiem oblicz sumę liczb z drugiej kolumny (pasek Tabele i krawędzie). Wynik umieść obok komórki Razem.
─ Usuń wyświetlanie wszystkich linii tabeli z wyjątkiem linii pomiędzy dwoma ostatnimi rzędami.
─ Wyrównaj liczby w drugiej kolumnie do prawej.
─ Dopasuj szerokość kolumn do ich zawartości.
Cebula 50
Czosnek 45
Cykoria 10
Razem:
─ Przesuń tabelę w inne miejsce (uchwytem ).
─ Poćwicz działanie ołówka i gumki (np. zmień kolor i szerokość wyświetlanych krawędzi tabeli).
─ Wypełnij komórki ostatniego rzędu jasnoszarym tłem.
─ Upewnij się, że potrafisz zaznaczać pojedyncze komórki, wiersze i kolumny tabeli a także całą tabelę.
─ Usuń tabelę. Przywróć ją (Ctrl+Z).
3. Przy pomocy tabulatorów ładnie sformatuj tabelkę:
Polska Wisła 1047 Francja Loara 1020 Hiszpania Ebro 920
4. Obmyśl sposób napisania w tym samym wierszu swojego nazwiska oraz daty tak, by nazwisko było wyrównane do lewego, a data – do prawego marginesu.
5. Otwórz nowy dokument.
─ Utwórz kanwę rysunku (WstawObrazNowyRysunek).
─ Umieść na niej dowolne zdjęcie (np. pobrane z Internetu).
─ Wyświetl pasek narzędziowy Obraz. Przy pomocy przycisku przytnij nieinteresujący fragment zdjęcia.
─ Zmniejsz obrazek bez zmiany jego proporcji (np. myszką + klawiszem Shift lub wybierając z menu kontekstowego Formatuj obraz).
─ Przy pomocy czerwonej grubej strzałki (pasek narzędzi Rysowanie) wskaż coś na obrazku.
─ Przy pomocy menu kontekstowego (prawy klawisz myszki) wyświetl okno dialogowe Formatuj obraz i poeksperymentuj z nim chwilę, a szczególnie z kartą Układ.
─ Obróć zdjęcie o 90 stopni (łapiąc myszką za zielony uchwyt lub poprzez okno dialogowe Formatuj obraz, najpierw na karcie Układ wybieramy Przed tekstem, potem na karcie Rozmiar wybieramy kąt).
6. Na nowej kanwie rysunku wstaw dowolny obiekt ClipArt (WstawObrazCli- pArt)
─ Zmień jego rozmiar i obróć go o 45 stopni.
─ Dodaj dowolny obiekt WordArt, spróbuj zmienić jego kolory lub kształt.
─ Dodaj dowolny „autokształt” (z paska narzędzi Rysowanie). Spróbuj zmienić jego kształt, kolor, kolor wypełnienia itp.
