BADANIE ZABURZEŃ RADIOELEKTRYCZNYCH GENEROWANYCH PRZEZ LAMPY LED

DOI 10.21008/j.1897-0737.2017.92.0021

__________________________________________

* Politechnika Rzeszowska.

Kazimierz KURYŁO*

Kazimierz KAMUDA*

Dariusz KLEPACKI*

Wiesław SABAT*

Damian KIELAR*

BADANIE ZABURZEŃ RADIOELEKTRYCZNYCH GENEROWANYCH PRZEZ LAMPY LED

Artykuł zawiera wyniki badań zaburzeń radioelektrycznych przewodzonych gene- rowanych przez lampy LED. We wstępie artykułu zaprezentowano informacje na temat zaburzeń elektromagnetycznych, ich rodzajów oraz przyczyn generowania zaburzeń przez lampy LED. Natomiast w następnych rozdziałach zamieszczono wyniki badań.

Lampy LED przebadano na stanowisku pomiarowym znajdującym się Laboratorium kompatybilności elektromagnetycznej Politechniki Rzeszowskiej. Podczas badań wyko- rzystano sprzęt pomiarowy firmy Rohde&Schwarz. Badania przeprowadzono zgodnie z procedurą badań określoną w z normie PN–EN 55015. Uzyskane wyniki pozwoliły scharakteryzować badane lampy LED ze względu na wartość generowanych zaburzeń przewodzonych, a następnie porównać z rozwiązaniami układowymi zasilaczy, stoso- wanymi w tych lampach.

SŁOWA KLUCZOWE: EMC, zaburzenia radioelektryczne, lampy LED, zasilacze lamp LED

1. WPROWADZENIE

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (PN–T–

01030/1996) termin "zaburzenie elektromagnetyczne" oznacza dowolne zjawi- sko elektromagnetyczne, które może obniżyć jakość działania urządzenia lub systemu [1]. W technice zaburzenia elektromagnetyczne można podzielić na dwa rodzaje tj: zaburzenia przewodzone i zaburzenia promieniowane. Ze źródła zaburzeń do środowiska elektromagnetycznego zaburzenia przewodzone propa- gowane są za pośrednictwem przewodów zasilających lub sygnałowych, nato- miast zaburzenia promieniowane przy udziale fal elektromagnetycznych.

Proceduralnie podział zaburzeń jest uwarunkowany częstotliwościowo. Czę- stotliwość 30 MHz jest przyjmowana umownie jako wartość rozgraniczająca zaburzenia przewodzone i promieniowane. W przypadku częstotliwości radio- wych uważa się, że zaburzenia elektromagnetyczne mierzone w zakresie często- tliwości od 9 kHz do 30 MHz są nazywane zaburzeniami przewodzonymi, a zaburzenia mierzone w zakresie od 30MHz są zaliczane do zaburzeń promie- niowanych [2].

Każde urządzenie elektryczne dopuszczone do obrotu na terenie Unii Euro- pejskiej musi spełniać wymogi dyrektywy EMC 2014/30/UE[3] i norm zhar- monizowanych z tą dyrektywą. Obowiązek spełnienia tych wymogów został nałożony na producentów urządzeń elektrycznych i elektronicznych oraz impor- terów tych urządzeń. Zgodnie z tymi wymaganiami, wszystkie urządzenia elek- tryczne i elektroniczne powinny być tak zaprojektowane i wykonane oraz użyt- kowane, aby pracując w danym środowisku elektromagnetycznym (np. miesz- kalnym, przemysłowym) nie wprowadzały (emitowały) do tego środowiska zaburzeń elektromagnetycznych o wartościach przekraczających dopuszczalne poziomy. W przeciwnym razie praca urządzeń, które emitują zaburzenia o znacznych wartościach, może niekorzystnie wpływać na inne urządzenia znajdujące się w tym środowisku, co objawiać się może obniżeniem sprawności i funkcjonalności tych urządzeń lub powodować wadliwą ich pracę. W stanach skrajnych, zaburzenia wysokoenergetyczne o krytycznych wartościach mogą doprowadzić do ich uszkodzenia. Wówczas mówi się, że urządzenie jest podat- ne na zaburzenia elektromagnetyczne.

1.2. Przyczyny generowania zaburzeń radioelektrycznych przez lampy LED

Zagadnienia emisji zaburzeń i odporności na zaburzenia elektromagnetyczne są od wielu lat bardzo ważne i przy obecnym stopniu elektronizacji naszego życia, fakt ten nabiera bardzo dużego znaczenia. Dzieje się tak dlatego, że obecnie na rynku są dostępne urządzenia elektryczne, zawierają w swych ob- wodach np. sterowniki PWM, mikrokontrolery, sterowniki silników, zasilacze beztransformatorowe z przetwornicami AC/DC, czy inne układy posiadające w swych strukturach szybkie elementy komutujące energię elektryczną. Wy- mienione układy pracujące na coraz to wyższych częstotliwościach, w których przy projektowaniu nie uwzględniono wymogów EMC, mogą stać się źródłem zaburzeń radioelektrycznych [4, 5]. Do grupy urządzeń elektrycznych zawiera- jących moduły elektroniczne można zaliczyć miedzy innymi fluoroscencyjne źródła światła, czy lampy LED. Obecnie dużą popularność zyskują lampy LED, które są alternatywą dla tradycyjnych żarówek i świetlówek. O popularności zadecydowały ich zalety takie jak: niska energochłonność, możliwość elastycz- nego kształtowania strumienia światła i płynnej zmiany jego barwy (diody

RGB), niska cena, oraz bogata oferta rynkowa. Jednak tego typu odbiorniki mogą być źródłem zaburzeń radioelektrycznych. Wartość generowanego zabu- rzenia jest uzależniona od rozwiązań konstrukcyjno-układowych przyjętych w elektronicznych układach zasilających. Jak pokazano na rysunku 1.1 więk- szość zasilaczy stosowanych do zasilania diod LED składa się z: mostka pro- stowniczego z kondensatorem wygładzającym oraz przetwornicy sterowanej PWM. Współczesne przetwornice dedykowane do zasilania układów diod LED pracuje w zakresie częstotliwości od 20 kHz do 300 kHz dostarczając energię do odbiornika w sposób impulsowy. Takie rozwiązanie jest korzystne ekono- micznie, zasilacz ma większa sprawność, ale wadą takiego rozwiązania jest to, że generowane są zaburzenia elektromagnetyczne, które jeśli mają znaczne wartości mogą zaburzać pracę innych urządzeń zasilanych z tego samego sys- temu elektroenergetycznego.

Rys. 1.1. Schemat blokowy zasilacza zintegrowanego z lampą LED: P – prostownik, PR – przetwornica AC/DC, O – odbiornik – źródło światła LED

Biorąc pod uwagę powyższe powody oraz mając na uwadze to, że liczba te- go rodzaju odbiorników jest bardzo duża w skali globalnej, bo według raportu OECD globalne zużycie energii elektrycznej przez odbiorniki oświetleniowe w roku 2005 wyniosło 2650 TWh, w artykule zamieszczono wyniki badań do- tyczące emisji zaburzeń radioelektrycznych przewodzonych generowanych przez losowo wybrane pojedyncze lampy LED. Jak wskazują na to przeprowa- dzone badania, niektóre tego typu źródła światła generują zaburzenia radioelek- tryczne przewodzone o wartościach przekraczających dopuszczalne limity okre- ślone w normie PN–EN 55015 [6].

2. BADANIE WYBRANYCH LAMP LED

W normie PN–EN 55015 podane są dopuszczalne poziomy i metody pomia- ru zaburzeń radioelektrycznych generowanych przez elektryczne urządzenia oświetleniowe. W przypadku urządzeń oświetleniowych zintegrowanych, w których elektroniczny układ zasilania jest w jednej obudowie ze źródłem światła oraz nie posiada on zewnętrznego sterownika pozwalającego regulować dostarczaną moc tzw. ściemniacza, wartość emitowanego zaburzenia bada się

na zaciskach zasilania urządzenia. Dopuszczalne poziomy emisji zaburzeń dla tego przypadku zamieszczono w tabeli 1.1. Dla innych przypadków np. gdy lampa posiada zewnętrzny sterownik oświetlenia, w normie PN–EN 55015 podane są inne poziomy zaburzeń.

Tabeli 1.1. Dopuszczalne poziomy emisji zaburzeń dla urządzeń oświetleniowych według normy PN–EN 55015

Wartość quasi-szczytowa Wartość średnia

od 9kHz do 50kHz 110 –

od 50kHz do 150kHz od 90 do 80^b –

od 150kHz do 0,50MHz od 66 do 56^b od 56 do 46^b

od 0,50MHz do 5,0MHz 56^c 46^c

od 5,0MHz do 30MHz 60 50

Poziomy dopuszczalne dBµV^a

Zakres częstotliwości

a Przy częstotliwości granicznej stosuje się niższą wartość dopuszczalną.

b Poziom maleje liniowo w funkcji logarytmu częstotliwości w zakresie częstotliwości od 50kHz do 150kHz i w zakresie od 150kHz do 0,5MHz.

c W przypadku lamp bezelektrodowych i świetlówek poziom w zakresie częstotliwości od 2,51MHz do 3 MHz wynosi 73dBµV dla wartości quasi szczytowej i 63dBµVa dla wartości średniej.

2.2. Opis stanowiska pomiarowego

Pomiary wybranych lamp LED zostały przeprowadzone w komorze beze- chowej znajdującej się w Katedrze Systemów Elektronicznych i Telekomunika- cyjnych Politechniki Rzeszowskiej. W komorze usytuowano stanowisko pomia- rowe przedstawione na rysunku 2.1, które zawierało:

– gniazdo zasilające wyposażone w separujący filtr EMC, którego zadaniem jest odfiltrowanie zaburzeń przychodzących z sieci zasilającej systemu elektroenergetycznego,

– sieć sztuczną typu V ESH3–Z5 firmy Rohde&Schwarz, której zadaniem jest dopasowanie impedancyjne sieci zasilającej i badanego urządzenia [7], – metalowego stożka pomiarowego zawierającego gwintowane gniazdo zasi-

lające, w którym były umieszczane badane lampy LED.

Przedstawiona na rysunku 2.1 sieć sztuczna współpracuje z odbiornikiem ESU–26 firmy Rohde&Schwarz. Pomimo znacznej odległości pomiędzy siecią sztuczną i odbiornikiem, tłumienności kabli pomiarowych jest uwzględniana w ogólnym bilansie toru pomiarowego. Odbiornik połączony jest z komputerem PC, na którym zainstalowane jest specjalizowane oprogramowanie EMC 32. Na rys. 2.2 przedstawiono odbiornik ESU i komputer PC, które umieszczone były w kabinie pomiarowej.

Rys. 2.1. Stanowisko pomiarowe przeznaczone do pomiaru zaburzeń przewodzonych.

Stanowisko zawiera: a) metalowy stożek pomiarowy usytuowany na stoliku, b) sztuczna sieć ESH3–Z5, c) gniazda zasilającego AC 230V wyposażone w filtr EMC

Rys. 2.2. Elementy stanowiska pomiarowego zlokalizowane w kabinie pomiarowej a) odbiornik pomiarowy ESU–26, b) komputer PC

Zainstalowane w komputerze specjalistyczne oprogramowanie EMC 32 po- zwalało w sposób automatyczny sterować pracą odbiornika pomiarowego i siecią sztuczną oraz analizować wyniki rejestrowane przez odbiornik pomia- rowy. Wyniki pomiarów są w sposób automatyczny porównywane z warto- ściami dopuszczalnymi podanymi w tabeli 1.1. Zgodnie z techniką pomiaru zaburzeń przewodzonych, poziom zaburzeń określany jest w woltach. W celu uproszczenia procesu bilansowania zmierzonego poziomu sygnału i uwzględ- nienia strat w torze pomiarowym, wartość mierzonego poziomu zaburzeń wyra-

żana jest w wartościach względnych dBµV. Na rysunku 2.3 przedstawiono okno programu EMC 32 z widocznymi dopuszczalnymi poziomami zaburzeń dla wartości quasi-szczytowej (QP– wartości quasi-peak) i wartości średniej (average AV). W celu przyspieszenia procesu pomiarowego w wstępnej ocenie poziomu emisji badanego obiektu wykorzystywany jest detektor wartości szczy- towej Pk+. Detektor taki charakteryzuje się mała stałą czasową i pozwala na szybką ocenę poziomu zaburzeń. Jednak w końcowej ocenie pod uwagę brane są wyniki pomiarów przy wykorzystaniu detektora quasi-szczytowego QPk i wartości średniej AV (tabela 1.1.). Zgodnie z normą PN–EN 55015 zmierzone wartości napięcia zaburzeń odnosi się do dopuszczalnych poziomów wartości quasi-szczytowej i wartości średniej w zakresie częstotliwości od 9 kHz do 30 MHz.

Rys. 2.3. Okno programu EMC32 z widocznymi dopuszczalnymi poziomami zaburzeń dla wartości QP (oznaczonych literą a) i AV (oznaczonych literą b), które widoczne są

w postaci tzw. linii oporowych

2.3. Wyniki dla badanych lamp LED

Badaniom poddano 40 lamp LED różnych producentów. Lampy LED były nowe, nieużywane. Poszczególne lampy miały różną moc znamionowa poda- waną przez producenta na opakowaniach produktów. Były wiec lampy o mo- cach: 2 W,3 W, 4 W, 5 W, 6 W, 9 W, 10 W, 11 W, 15 W i 18 W. Badane lampy były wyprodukowane przez 10 producentów. Wśród 40 badanych lamp, 5 lamp wykazało przekroczenia ponad dopuszczalne poziomy określone w normie PN–EN 55015. Przekroczenia stwierdzono dla dwóch lampy 18 W, dwóch lamp o mocy 9 W i jednej lampy o mocy 5 W.

W przypadku lamp LED o mocach znamionowych od 2 W do 4,8 zareje- strowano bardzo niskie wartości zaburzeń przewodzonych. Na rysunkach 2.4 i 2.5 przedstawiono zmierzone wartości zaburzeń odpowiednio dla lamp LED 3 W i 4,8 W. Zmierzone wartości są widoczne na tle dopuszczalnych poziomów (linie QP i AV). Czasami może być tak, że lampa LED tego samego producenta jest modernizowana tzn. wygląd zewnętrzny pozostaje niezmieniony, natomiast producent wprowadza zmiany wewnątrz elektronicznego układu zasilania, lub zmienia ten układ na inny. Tak było w przypadku 5 W lamp producenta A. Wy- niki dla tych lamp zamieszczono na rysunkach 2.6 i 2.7.

Rys. 2.4. Zarejestrowane wartości zaburzeń dla lampy LED o mocy 3 W wyprodukowanej przez producenta A

Rys. 2.5. Zarejestrowane wartości zaburzeń dla lampy LED o mocy 4,8 W wyprodukowanej przez producenta F

Z przebiegów napięć zaburzeń przedstawionych na rysunku 2.7 wynika, że lampa LED producenta A wyprodukowana w roku 2014 generowała znaczne wartości zaburzeń. Znaczne przekroczenia wystąpiły w zakresie częstotliwości od 179 kHz do 478 kHz.

Rys. 2.6. Zarejestrowane wartości zaburzeń dla lampy LED o mocy 5W wyprodukowanej przez producenta A w roku 2014

Tabela 2.2. Przykład wartości napięć zaburzeń zmierzone detektorem QP i AV dla 5 W lampy LED wyprodukowanej przez producenta A w roku 2014. Tabela jest generowana przez program EMC 32 (rys. 2.3)

Quasi–peak measurements QP Average measurements AV Frequency

MHz

QuasiPeak dBμV

Limit dBμV

Margin dB

Frequency MHz

CAverage dBμV

Limit dBμV

Margin dB 0,059750 59,60 88,38 28,78 0,179250 67,46 57,08 –10,38 0,119500 47,19 82,07 34,88 0,240000 58,57 53,93 –4,65 0,179250 83,03 64,52 –18,51 0,298500 56,86 51,57 –5,29 0,240000 75,92 62,10 –13,83 0,357000 54,94 49,64 –5,30 0,298500 74,27 60,28 –13,98 0,417750 40,51 47,94 7,43 0,357000 72,27 58,80 –13,47 0,476250 40,16 46,53 6,36 0,417750 63,69 57,49 –6,20 0,537000 36,79 46,00 9,21

Rys. 2.7. Zarejestrowane wartości zaburzeń dla lampy LED o mocy 5 W wyprodukowanej przez producenta A w roku 2015

Dokładne wartości napięć zaburzeń zmierzonych detektorem QP i AV za- mieszczono w oryginalnej tabeli 2.2, która generowana jest w programie EMC 32. W zakresie częstotliwości od 9 kHz do 30 MHz, w którym prowadzo- no badania, programowo wyznaczanych jest 20 punktów i dla nich zapisywane są w tabeli 2.2 wartości częstotliwości oraz zmierzone względem nich wartości napięć zaburzeń (Quasi–peak oraz CAverage). Następnie w tabeli podane są dopuszczalne limity (Limit) i wartości zapasu lub przekroczenia (Margin).

W tabeli 2.2, kolumnie „Margin”, znajdują się przekroczenia dopuszczalnych limitów, które zaznaczone są pogrubioną czcionką oraz wartości zaburzeń bę- dące poniżej wartości limitów dla punktów, w których nie wystąpiły przekro- czenia. Jak wynika z tabeli 2.2 największe przekroczenie miało miejsce dla częstotliwości 179 kHz i wyniosło 18,5 dB ponad wartość dopuszczalnego limi- tu.

Podobnie przekroczenia dopuszczalnych limitów stwierdzono w przypadku 9 W lampy LED wyprodukowanej przez producenta H oraz 18 W lampy produ- centa A. Przebiegi napięć zaburzeń radioelektrycznych generowanych przez te lampy przedstawiono na rysunkach 2.8 i 2.10. Dla porównania 9 W lampa LED producenta A generowała bardzo małe zaburzenia, co pokazano na rysunku 2.9.

Jak wynika z przebiegów napięć zaburzeń zamieszczonych na rysunku 2.10, lampa LED 18 W generowała zaburzenia elektryczne o znacznych wartościach.

Przykładowo wartości zmierzone detektorem quasi-szczytowym (QP) wyniosły:

88,09 dBµV przy częstotliwości 181,5 MHz i 86,09 dBµV przy częstotliwości 226,5 MHz. Wymienione wartości przekraczają dopuszczalny limit o 20 dB.

Natomiast zarejestrowane dla tej lampy napięcia zaburzeń zmierzone detekto- rem wartości średniej (AV) miały wartości odpowiednio 72,01 dBµV przy czę- stotliwości 181,5 MHz i 70,23 dBµV przy częstotliwości 226,5 MHz i były większe od wartości dopuszczalnych o około 15 dB.

Rys. 2.8. Zarejestrowane wartości zaburzeń dla lampy LED o mocy 9 W wyprodukowanej przez producenta H

Rys. 2.9. Zarejestrowane wartości zaburzeń dla lampy LED o mocy 9 W wyprodukowanej przez producenta A

Rys. 2.10. Zarejestrowane wartości zaburzeń dla lampy LED o mocy 18 W wyprodukowanej przez producenta A

2.4. Analiza układów zasilania

Układy zasilające stosowane w lampach LED, będących bezpośrednimi za- miennikami tradycyjnych żarówek, czy świetlówek kompaktowych, mają zróż- nicowana budowę. W jednych rozwiązaniach stosuje się mostek prostowniczy i przetwornicę AC/DC, a w innych stosuje się tylko mostek prostowniczy i kon- densator wygładzający. To ostatnie rozwiązanie jest coraz częściej stosowane, a jego przykład pokazano na rysunku 2.11. Lampy LED, posiadające tak skon- struowany układ zasilający emitują zaburzenia o niskich wartościach (rys.: 2.4, 2.5, 2.7 i 2.9).

Natomiast lampy LED, które wykazywały przekroczenia (rys: 2.6, 2.8 i 2.10) posiadały zasilacze, w których wykorzystano przetwornicę AC/DC.

W zasilaczach tych brakowało odpowiedniego filtru EMC, który powinien się znajdować przed mostkiem prostowniczym.

Rys. 2.11. Schemat układu zasilacza stosowanego w lampie 5 W wyprodukowanej przez produ- centa A. Na schemacie filtr RC ograniczający zaburzenia (rys. 2.7)

Na rysunku 2.12 pokazano zasilacz z przetwornicą AC/DC, który zastoso- wano w 18 W lampie LED.

Rys. 2.12. Zasilacz z przetwornicą AC/DC stosowany w 18 W lampie LED

Natomiast na rysunku 2.13 pokazano schemat aplikacyjny sterownika prze- twornicy wykorzystywanego w lampach LED. Na schemacie, przed mostkiem prostowniczym, widać filtr EMI, który ma obniżyć wartość sygnału zaburzeń generowanych przez przetwornicę.

Rys. 2.13. Schemat aplikacyjny sterownika przetwornicy podany przez producenta [8]

Niestety elektroniczny układ zasilacza prezentowany na rys. 2.12 nie zawie- ra takiego filtru. Brak tego filtru powoduje, że badania lampa 18 W generuje napięcie zaburzeń o znacznych wartościach.

3. PODSUMOWANIE

Zasilacze lamp LED zbudowane w oparciu o przetwornice AC/DC były na- turalnym przejściem z rozwiązań stosowanych w świetlówkach kompaktowych.

Niestety niektórzy producenci lamp LED, korzystając z gotowych rozwiązań dostępnych na rynku, stosowali układy zasilaczy, w których brakowało stosow- nego filtru EMI ograniczającego emisje zaburzeń. Wynikiem tego w handlu zdarzają się lampy LED, które generują zaburzenia o znacznych wartościach (rys: 2.6, 2.8 i 2.10). Natomiast w nowszych rozwiązaniach zasilaczy rezygnuje się z przetwornicy AC/DC. Przykład takiego rozwiązania podano na rysunku 2.11. Lampy LED w których zastosowano ten typ zasilaczy lub podobny, emi- towały zaburzenia o niskiej wartości (rys.: 2.4, 2.5, 2.7 i 2.9). Przedstawione na rysunku 2.11 rozwiązanie układowe zasilacza jest bardzo proste i jest korzystne z punktu widzenia emisji zaburzeń w zakresie od 9 kHz do 30 MHz. Na pewno jest też korzystne z punktu widzenia ekonomicznego. Jednak tak proste rozwią- zanie pozbawione jest stabilizacji napięciowej. Układ posiada jedynie ograni- czenie prądowe w postaci rezystora R2. Lampa LED, posiadająca tak prosty zasilacz, narażona jest na wahania i zapady napięcia czy udary.

W pracach badawczych wykorzystano aparaturę zakupioną w wyniku realizacji projek- tów: a) „Rozbudowa infrastruktury naukowo-badawczej Politechniki Rzeszowskiej”, nr POPW.01.03.00–18–012/09, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 2007–2013, Priorytet I, Nowoczesna Gospodarka, Działanie 1.3, Wspieranie Innowacji; „Budowa, rozbudowa

i modernizacja bazy naukowo-badawczej Politechniki Rzeszowskiej”, nr UDA–RPPK.01.03.00–18–003/10–00, współfinansowanego ze środków Unii Euro- pejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackie-

go na lata 2007–2013 LITERATURA

[1] Norma PN–T–01030/1996 Kompatybilność elektromagnetyczna. Terminologia.

[2] EMC Technika filtrowania i pomiaru zaburzeń, katalog firmy ASTAT.

[3] Dyrektywa Unii Europejskiej 2014/30/UE.

[4] Bogucki J., Chudziński A., Połujan J.: Emisja elektromagnetyczna w praktyce, Telekomunikacja i Techniki Informacyjne, nr 1-2, ISSN 1640-1549, 2007, s.85-95, Wydawnictwo: Instytut Łączności-Państwowy Instytut Badawczy.

[5] Podsumowanie kontroli urządzeń LED…, Raport UKE, Warszawa, 2016.

[6] Norma PN–EN 55015/2013 Poziomy dopuszczalne i metody pomiarów zaburzeń radioelektrycznych wytworzonych przez elektryczne urządzenia oświetleniowe i urządzenia podobne.

[7] Więckowski T. Pomiar emisyjności urządzeń elektrycznych i elektronicznych.

Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1997.

[8] http://www.dianyuan.com/index.php?do=community_topic_floorShow&id

=1472180.

RESEARCH OF RADIOELECTRIC CONDUCTIVE DISTURBANCES GENERATED BY LED LAMPS

The test results of radioelectric conductive disturbances generated by led lamps have been presented in this paper. The introduction includes information about types of electromagnetic disturbances and reasons of their generation by LED lamps as well as in the next chapters the results of research were presented and discussed. The LED lamps were tested on measuring stand in EMC Laboratory at Rzeszów University of Technology using Rohde&Schwarz equipment. The measurements were conducted in accordance with PN–EN 55015 standard. The obtained results allowed to characterize of tested lamps in relation to value of generated conductive disturbances and next to compare with supply solutions used in those devices.

(Received: 15. 02. 2017, revised: 27. 02. 2017)