26 NOV. 1980
ARCH! EF
der Stral3e 164
Hamburg 60
Lab.
v.
Scheepsbouwkunde
Technische Hogeschool
Delfi
HE
SCHIFFBAU-VER
CHSANSTALT
G.m. b. H.
DIE MANOVRIERDATEN DER
HAMBURGISCHEN SCH IFFBAU
-VE RSUCHSANSTALT
rix
ericht Nr. 1500
Oktober 1975
DIE MANöVRIERDATEN DER HAMBURGISCHEN SCHIFFBAU-VERSUCHSANSTALT
I nha it
In 52 Diagrarnmen werden die charakteristischen SteuergröBen
des
Standardmanövrierversuches nach KEMPF für verschiedene Schiff
s-typen dargestelit. Dieses statistische Material entstarnmt
Modeliversuchen und Bordmessungen und gilt für den beladenen
Zustand der Schiffe.
Das zeitliche Manövrierverhalten ist in dimensionsloser
Dar-stellung angegeben. EingarigsgröI3e in die Diagramme ist die
dimensionsiose Geschwindigkeit vi fg
Lpp (FROUDE-Zahi).
Mit den Diagrammen ist es moglich, die Ergebnisse neuer
Modeilversuche zu beurteilen, insbesondere jedoch hierbei
evti. Anomalien feststellen zu können und daraus die
kon-struktiven Konsequenzen bereits im Projektstadium zu ziehen.
Hamburg, 9. Oktober 1975
HAMBURGISCHE
SCHIFFBAU-Der Bearbeiter:
VERSUCHSANSTALT G.m. b . H.
Der D
ektor:
DIE MANOVRIERDATEN DER HAMBURGISCHEN SCHIFFBAU-VERSUCHSANSTALT
Das Schiffsruder, hydrodynamische und ökonomische Aspekte
Die Lateralfläche des Schiffsruders ist im vergleich
zu der
Unter-wasseriateraifiäche des Schiffes sehr klein, nur etwa 1,5 bis 2,0
Prozent des Unterwasserlateraiplans. Von der sinnvollen Gestaitung
des Ruders und der zweckmäl3igen Auswahl von maximalen Ruderwinkein,
der Ruderstelizeit und ggf. von festen, angrenzenden Bauteilen
hängt es ab, ob das Schiff in alien denkbaren Einsatzfäilen das
erwünschte, zuveriässige Steuerorgan ist. Viele Koiiisionsfäile
ermunterten nationale und zwischenstaatiiche Sicherheitsorgane,
sich diesem Themenkompiex in zunehmendem MaSSe zu widrnen.
In die Uberlegung zu einern
optimairuder
spielen im wesentlichen
foigende Einfiul3gröBen hinein:
die durch Gillung und Basisabstand baulich mögliche Hdhe,
die von der Ruderart abhängige, zweckmäf3ige Rudergrdi3e im
Hinblick auf den EinfluJS des geometrischen oder effektiven
Seitenverhältnisses auf die Ruderkräfte,
der Ruderwinkel, bei weichem Saugseitenabldsung auftritt
in Abhängigkeit vom Seitenverhältnis und der Profilart,
Erhöhung des effektiven Seitenverhältnisses und damit
Ver-gröl3erung des Ruderkraftgradienten durch eine feste
Gillungsflosse,
der im Hinblick auf die Druckverteilung zweckmäf3ige
Lateralflächenzuschnitt des Ruders,
die evtl. Wahi eines übergroi3en Ruderwinkelbereichs bei
Rudern mit kleinen Seitenverhältnissen,
der mögliche Einsatz von strömungsbeeinflussenden Mal3nahmen
wie Kiappenruder
und Ruder mit Vorflügeln oder Rotoren.
Es 1st häufig beobachtet warden, daB sich eine VergröBerung der
Ruderfiäche durch eine Veriängerung nur wenig oder gar nicht in
einer Verbesserung der Manövriereigenschaf ten niederschlägt.
Diese Erscheinung ist auf den EinfluB des Seitenverhäitnisses
zurtickzufUhren. Auf der anderen Seite lassen sich bei geeignetem
-2-Zuschnitt der Lateralfläche, bei
einem geeigneten Profil oder
einem Ruder mit strömungsbeeinflussenden
Mal3nahmen mit einem
kleineren Ruder (und darnit einem
gUnstigeren Seitenverhältnis)
bei gleichen oder besseren
Manövriereigenschaften foigende
Vor-teile erzielen:
geringerer Anhängewiderstand und damit em
Propulsionsgewinn,
geringere Ruderschaftmornente und Ruderbiegemomente,
Verringerung des Randwirbels
an UK-Ruder und Vermeidung
von Rudersohienkavitation,
Ersparnis an Stahlgewicht und Rudermaschinengrdi3e,
gröi3ere Effektivität kleiner Ruderwinkel und damit
bessere Kursfahrt des Schiffes,
gröi3ere Wirksarnkeit übergrol3er Ruderwinkel für
besondere
Einsatzzwecke des Schiffes und Notmanöver.
Urn eine entsprechende Gestaltung des Ruders
zu ermöglichen, sind
u.a. Modeilversuche erforderlich. 1st das Modell
von
Propulsions-versuchen ohnehin in der Versuchsanstalt vorhanden,
stehen die
Kosten für derartige Modeliversuche in gar keinem Verhältnis zu
den erzielbaren Vorteilen, wie moglichen Kostenersparnissen für
die Bauwerft und einem für die Schiffsleitung
besser zu
handha-benden Schiff.
Der Standardmanövrierversuch von KEMPF und die
charakteristischen
Steuergröi3en, die hieraus zur Beurteilung der
Manövriereigen-schaf ten gewonnen werden können.
Als Standardversuch für die Beurteilung der
Manövriereigenschaf-ten hat sich der von G. KEMPF eingeführte
Z-Manöver-Test bewährt,
der nicht nur tiber die Anschwenk- und Dreheigenschaften
des
Schiffes, sondern auch tiber die Sttitzeigenschaften
Auskunft gibt.
Dieser bekannte, reproduzierbare Manövrierversuch
ist auch in den
neuen ITTC-1975-MANOEUVRING TRIAL CODE
1)
aufgenornmen.
Nachstehendes Schema zeigt diesen Versuch, d.h. den Kursverlauf
als Funktion des Ruderwinkels 6R und die charakteristischen
Steuergrol3en, die hieraus gewonnen werden können.
1)
Proceedings of the 14th ITTC, Ottawa 1975, Report of
Manoeuvr-ability Committee, Appendix 1.
Back-bord
iLl10
ie
=100 \
. / /Steuer-
L__J
bo rdtA
t= 0
ta
1p,e(°)
r
/-Ii
-3-1
/ Kurswjnkel
ts _.
Ruder-winkel
4
Schema des Standardmanövrierversuches nach KEMPF
Definitionen
Anschwenkzeit ist die Zeit yam ersten Ruderlegen bis
zu dern Augenblick, wo das Schiff urn den Winkel
i\Jf
e
a
nach Steuerbord abgewichen 1st. Hier wird das Ruder
auf die Ruderlage 6R an Backbord gelegt.
Stützzeit ist die Zeit, urn die das Schiff nach dem
t
Legen des Gegenruders bis zum Stilistand der
Drehbe-tB
wegung irn alten Drehsinn weiterschwingt.
tiberschwingwinkel ist der Winkel, urn den das Schiff
nach dem Legen des Gegenruders irn ursprtnglichen
Dreh-sinn weiterschwingt.
Die Drehgeschwindigkeit 4t (°/s) wird fUr das
Backbord-IdrehmanUver
des Schiffes angegeben, wenn das Schiff
den Ausgangskurs durchläuft.
Ausweichzeit. Dieser Vorgang ist die Zeit vom ersten
Ruderlegen, also yarn Beginn des Manövers bis zu dem
Zeitpunkt, in dern das Schiff nach anfänglicher
Steuer--4
/
/
-4-f) Voile Kursschwingung ist die Zeit bis zum ersten,
gleich-T
sinnigen Durchgang der sinusförrnigen Gierbewegung durch
den Anfangskurs.
Wird der Kurswinkel
LJ,
bei weichem Gegenruder geiegt wird,
konstant
=
100
gehaiten und der Ruderwinkel
in kieinen
Schritten geändert, iassen sich die charakteristischen GröI3en
des Z-Manövers in
Querkurven
ais Funktion des Ruderwinkels
darsteiien. Bei der Untersuchung einer Rudervariante kann man
durch Gegenübersteilurig dieser Querkurven unmittelbar erkennen,
wie sich die Variante in den verschiedenen Manövriereigenschaften
widerspiegeit. Es bieibt dann nur noch die Beantwortung der
Frage, ob die ermittelten Steuereigenschaften typisch für das
untersuchte Schiff sind, oder ob irgendweiche Anornalien
existie-ren;
Sind z.B. die Stfltzeigenschaften zu schlecht, die Anschwenkzeiten
zu lang und möglicherweise die Drehgeschwindigkeit zu klein?
Sind die Drehgeschwindigkeiten und die tJberschwingwinkel
unge-wöhnlich groB? Sind in ietzterern Falle ebenfalls die StUtzzeiten
zu lang, bedUrfte das Schiff stUtzender Lateraiflächen im
Hin-terschiffsbereich.
Dimensionslose Gröl3en der Manövrierdaten
Urn feststeilen zu können, ob die Manövriereigenschaften eines
Schiffes wesentlich von den typischen Eigenschaften abweichen, bedarf
es statistischer Daten eines möglichst groBen Koliektivs in
dimen-sionsloser Darsteilung. BRIX
2)
hat 1972 vier dirnensionslose GröBen
und die Absolutbeträge der Steuerbord-Uberschwingwinkel
in
einer Statistik vorgeiegt. Dieses Material wurde inzwischen in
52 Diagrammen auf den neuesten Stand gebracht und auf särntliche
charakteristischen GröBen des Z-Manöver-Tests erweitert, die als
2)
Jahrbuch der SCHIFFBAUTECHNISCHEN GESELLSCHAFT, 66. Band 1972
I
bordschwenkung rflckdrehend wieder durch den
Anfangs-tA
I
kurs schwingt. Kurz nach diesem Punkt ist die
P
-5
Funktion der dirnensionslosen Geschwindigkeit (FROUDE'sche Zahi)
F
n
(-) = v /
g
Lpp
dargesteilt sind.
Mit v (mis) = Schiffsgeschwindigkeit, L (m) = Schiffslänge
zwischen den Loten handelt es sich urn die folgenden
dimensions-losen Gröl3en:
Das statistische Material umfaBt ferner die Absolutbeträge der
Uberchwingwinkel und den Näherungswert des Verstärkungsfaktors K
(us) (average K) der NOMOTO'schen Steuergleichung.
Aile Diagramme gelten nur für den beladenen Zustand und eine
Ruderleqezeit tR = 28 s für
4d4R
65° Ruderwinkeländerung,
auBer bei Kleinschiffen, wo die Ruderleqezeiten wesentlich
ge-ringer sind und beträchtlich streuen.
Dieses statistische Material erlaubt es, auf Grund von
Modeli-versuchen und/oder Bordmessungen, die Manövriereigenschaf ten des
Modells bzw. Schiffes einzuzeichnen und mit den Eigenschaften
typ-ähniicher Schiffe zu vergleichen und zu beurteilen.
charakteristische Gröi3e
Formel
Diagramm Nr.
dimensionslose Anschwenkzeiten
A=t
a
v/L
1-
6
dimensionslose Steuerbord-
B=ts
v/L
7
-
12
StUtzzeiten
dirnensionslose Backbord-
C='.L/57,3v=r'=L/R
13
-
18
Drehgeschwindigkeit
dimensionslose voile
Kurs-schwingung
dimensionslose
Backbord-SLF=T
v/L
D=tB
v/L
19
-
24
35
-
40
StUtzzeiten
dimensionslose Ausweichzeiten
E=tA
v/L
47
-
52
charakteristische Gröl3e
Diagrarnm Nr.
Steuerbord-tJberschwingwinkel
(°)
25 - 30
Verstärkungsfaktor
K*
(us)
31
- 34
3 2 1 F (-) 1 2 Schlepper, Bagger o Schnellfrachter, Kutter Containersch. Massengutschlffe Frachlschiffe<
> 50
50000
000 t t A ci' = = =taV
100 100 I L_____uIauuI.uu.u___auuaa
.uu_a
.0
a uuu_____ ,URUUU'
uuuauuuR___
. u..uuuuu..0 _.uu..auu
uu
_uuuuuuauuua.U___
..uu._a___ uuuuuuuuuuuuua
.uau.UUt'uu.
a
_ uu
mu._
uuuu
u.jjpju..uuuUUN
uuu_u:uLmuuu
r.1uuuuu
uuuuuu
.uu.uu:u.0
mum uuuuu.umu
u
uuuuu a
uu..uauuuUSu
.0
uuuuuuuuUu
uuuuuu a
::u
amuua
a
LU
0.1 0 2 0,3 1,4 0,5 A (-) o Schneflfrachter, Schiepper,Bagcr
Containersch. Kutter e Massengutschiffe >50 000 t Frachtschlffe <50000 t A= taV I L
oP = 15° = 100uaa.uaauaaauuuuu
a.uuaauauua
uuua.uaa.aaumaauaa
muauuaua.uuu.uamuuuuua.u.uuu.0
a
uau.uuuua.aa.uuu
ma.
a
hJIJa..
aua.uauua
a
a
mu
a.
umuammu
a
3 2 1 0 2 0 F
(-)
(-)
3 4o
A
Bagger Schiepper, Schnellfrachter, Kutter Contalnersch. Frachtschiffe Massengutschiffe< 50
50 000 000 t A= taY
/
L = 200 = 100as
-r1
iIII_: III II
llhIIIlIjjII uIIlluIIIIIlI
A ()
o
A
Bagger Schiepper, Schnellfrachter, Kutter Containersch. Massengutschiffe > 50 000 t c Frachtschiffe o 000 t A= taV I L
= 25° = 100USS 5U
... uuuuuuuuaa.auuuas.m
uIIHhIHhlHInHhIHlHHhIII!HhIHhuI.uiI:::
ausmsu
u.s
UU 555
2 1 2 0 0,0 0,1 5 6 Schiepper, A (-)
A Bagger
o cnneIIrrachter, Kutter Gontainersch. , t4assengutschiffe Frachtschlffe < 50>50
000 000 t t A= taV
I
L = 30°=10°
WA!
"__
:
..'.. jiw*
o
chneIItrachter, Uontainerscfl. Massengutschitte >bU U(JUSchiepper, Kutter Frachtschiffe < 50 000 t
£ Bagger
A =
taV / L
=Y =
uuum ...a
uu.suuuu.uu us..___
....--
U...-us.uuums.iiussusu
sa..s...aua...u.__________
I1
UU
_ U...___
U
uU 55U15 UUU U
--'3 0,4 0,5 F (-) 0 0 0,3 0'. 405
0, B
= t.vJL
i= 100
,=
100 2,o
3chreflfrachter, Confalnersch. Schiepper, Kutter A BaggerU.
U
U..
U..
U.. U
--'UU Ufl
--
.wv. a uUurnraeuUwaaRUUUU.U.U1U.
iIuuP
ru... .uu..ur
U...'
UUUUUU!.,
PIUWUU.UUUUUUUSU
ui UNUUUUP'
.
,UNe1UU.UU.UUUUUIUU
.urn uUIrnU..U...UUU.U.UUUU
.
urnrnaUu
u.i.u.iurnLe
EiiiUu
'
WIUUUUkUUSUUUU!!JR
UIIUUULUWiUUUU
....r..Ui.u...UU.UiU.uUuJUlUflti
i1UU.aaad.U.UUpU _,.--_=aai,
...IPUU.UUUUPR1.gU.UUU. UU. U IUU.UUJU
.UUUU...U!!ilUNUUUUUUUUUU.__UUUUURU
.UU.U.U.UUUUUUUUU.UUUU
$UU.UUUUUU.UUUUUUUU.UUUUUUUUU.U.UU
au
iununiunuuuui HHflNIHIUIHI
B (-) 0,0 ,. F (-)o
Schne]lfrachter, Cpntainersch. Schlepper, KutterA
Bagger B C-)00
01
0,2 Massengutschiffe > 50 000 t FrachtschIffo < 50 000 t03
Massengutschiffe > 50 000 Frachtschiffe < 50 000 t 0,4 7 8U UIUUUUU
UUUU
IHIHII
IHHIIIIIIIIHIH
UP
...U..H:...r...!.i
UUUUUUUUNUIUU.UUUUU
uuuuu
U_u... UIUUUU
iUUUuUrU.UuU.UUU.uu
Ui *ULJUUUU!' UU.Ur.UUUUiUlR
'
UIUUUU IN
UUU.UP
:::r.,
.'Er
q4-
UUUUU..UI
U.UUUUUI
B = I LU
.1
lUUi
UUUUUUI
150UUUUUI
U. U
!IiiiIIP
UHUUJI
v =
100U. UU..0 U1U
U
UN
LUU
'5
2,0 0,0
00
2,0 o Schnellfrachter, Contalnersch. Schiepper, KutterA Bagger
B (-)UU
mau
'NUUINUUIUUPIIg ...l
uu
UUU
uuussuu
...
...ru.
utou
--uuj
UuuuuIUamUuuuuuuUuuu
....*
uu
B- t 'L
U.
- sV I
HIii!!fi1IIHIHHIHIHHIIIIHIIIHI
= 20°HIIIHHIIIIIIIIIHIIHHHIHIIHIIIII
iv =
10°u...u..m.a..u...uj...
0,000
0,1 Massenqutschlffe > 50 000 t C) Frachtschlffe < 50 000 t o Schnellfrachter, Contalnersch. Schiepper, KutterA Bagger
B C-) 0,3 0,2 0,3 Fn (_) 9 Massengutschiffe > 50 000 t 10 Frachtschiffe < 50000 tausuuuuanuUUUUUUUUUudI?UU
UUUUUUUUUUU1UUUUiUUiUUUUUU
uuuu_
___...u..L...rnmu.i.uuiiia
...a....u.u...0
UI'I'RUUUUI'UUI'RUUU
mauuuaaua . uuui
s.sI
aua .._uuuua.uamuumuua.uu s.ui
U...
U... uumuuuiuuuau u...u.
B
= tsV/L
Cl
= 25° -r = 1.00 0,5___uuuumrvu.uus
..1!2iUr.
UUUUURUUI U.. TUUIUI
IUUUUUUUUUUUU
..U..a.UI
UIUfádU
t
UU'JIL11U
2, 2,0 1,0 0,0
B ()
II
N.
__IL1F
..
J__IUi.ii
N.__
..
N______
-
.__-Ur
L :
U
.._.
U..
III
RN
II.
RN__NUN_______
U.
NUN_______
N.
UN
II
II
B= tv /
L = 30° = 10° 0, 0,0B ()
0,1 o Schnellfrachter, Contalnersch. Schiepper, KutterA
Bagger 0,2 F()
o Schnellfrachter, Containersch. m Schiepper, KutterA
Bagger 0,3 Massengutschlffo 50000 t c Frachtschlffe < 50 000 t 0,4 0,5 12 Massengutschiffe > 50 000 Frachtschiffe < 50 000 t 11II1IIIHIIIU IIIHIHHIHHIIIIIHIIIIIII!!IiiIIH
UNNNNNUNNN.NUUNRNNNNNUNUUUNNUNNUUNURRNN
NUNUUNUUNNNNNNNNRURNUNUNNNNNTRURNNNNNNNmNN
HIIIUIIIUIIHHHIHHHIHIHU!!IIIHI!!i1IREHI
NUNNNNNUNNUUUUNUN.UUURN.PdNUUNNNNNUNNNNNNNN
NUUNNNNUNUNNNUUUNNNNNUVNN.NNNUUNN..U..NN.l..
NNN.NNNUNNUNNUNUNNI.NUdNN....U.NU.NNN.NUN.R.
UNNUUNNUN NUNUUNUUalloNNNUUUNNUNNNNNUNNNNUNNN
NRRNNNNNN
U PdINNUNNNN.NNUNNUNNNURN
NNUUNUNNRU
I.UPUNNUUNNNNUNUNNNRNNNUNNNN
UNUN NNNN
!
'4i.NNRN.U...NURNNNNNUNNNNUU N.
UN.
UN
äNRNUNNUNUNNUNUUNUNUNNNUUNNUN IN
UURILJ$w
V dUNNUUNUUNNNNNNNNNNNNNNNNI
NU
NUUNNNNNNUNNNNUUUUNUNUN
.
dUNUNNNRINNN.NNN.NRNNUIUNNUU
N
lI!JNNNNUURUNUUNNUNNNNNNNNN.NUiUNi
NNNPNNNNNNNUN.UUNNNUUNNNNNSRUNUNNNNI
NUINNN.INUNUUNUNNNNNUNUNNNUNNNUUNNNNI
NNUUNNNINUNNINNNNNURUNNUUUNUNNUUNNNI
NNRIUN U NNUNUUNNNUUNNRUR NUNNUNNU
NUUN
INNNNN
N NUN.
NUNUNNNUNUNNNNNNIIN
B
= t.v / L
350
V=
10°0,0
01
0,2 0,3 0,4 0,5C = 1)1' L / 57,3v
- mo
QIU
r
':: :
u.uaJ.
ru.uuu
1/1 =
100'
U.S
._C,P5IfIU
susamsuusUuuau s.I..u....a5ro1.ri.iia
uUUUUUUIUUU
uuuuuuUUuuUuUUUSUUUUSUUU
o
Schnei]frachter, Contalnersch. . Massengutschlffe > 50 0000,0 0,
F C-)
13
o
cnneHTracnter, Lontalnersch. Massengutschitte >50 000 t Schiepper, Kutter C.' Frachtschlffe z 50 000 tA
BaggerC()
C = ' L / 57,3v =15°
-= 100
...
mu .
,UUI.UUUUUUUSSLIUIUS
1555u5UUUIrUU5PUrIU.U.U11.U5.UU.UuUUU..U..U.
U
UUPUUUUUUSUUUUNUSU.SUUUUUUUSUSUIUjj
UUSUUSUUU
.L'aasu...u
.s.usuuuuusa
S. U..i
uu
RU S
s
uu au.uas
aisuu
US
US
SUNU
usuuu
0,4 0,5Schiepper Mutter c Frachtschlffe < 50000 t
0,3 0,2 0,1 0,0 0,3
,
14 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0C (-) 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 0,0
o
Schnellfrachter, Contalnersch. Schiepper, Kutter1I?u
U
U
UUUN
a
Schnellfrachter, Contalnersch. Massengutschiffe > 50 000II
IN
IJIMI
____...-Hiri
ur
___U
-I!h I
iii
ItI
ii
I
III
Ii
S-o
C
t4assengutschlffe > 50000 t Frachtschiffe <' 50 000 t 0,2 0,3 F0 C-) 16 C= ''L / 57,3v
= 20° 10° C = P'Jfr /57,3.v cf = 25°y=
100 15 0, 0, 0,...
ULarl
___uro-jdi
mu.p
a
___IUUINIalulf!IIpV!IIuIuulI
$UarmR!g a.uu-iu
=U___UUlUNUIU....
0,0UUU
Ul__RUUUUUUUR..U..NR...
_
UUUUUU.U.UU.U.. UUU
Schiepper, Kutter
A
BaggerFrachtschiffe < 50000 t
0,1
00
0,0 ch Massengutschiffe > 50000 17 o Schnellfrachter, Containers Schiepper, Kutter Bagger ) Frachtschlffe < 50 000 t CL /57,3v
j
30°y=
100C
0,1 0,102
02
0,3 '3 0,4 0,5a
I-
4UI
. .
I.
.1
U
C F (-) 18o Schnellfrachter, Containersch. Massengufschiffe > 50 00
Schiepper Kutter Frachtschlffe < 50 000 t C = /)fr.L/57,3.v
Bagger
ct= 350
-l1v=
100U
0,4 0,5 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 0,015
1' 5
U.. ..PUUU
UUU
.111
IIVIIUIIIHHI
ui.i ..
ua ii
UUPIR,!U.UUUUU.UU
:::::
____
ii--...-
su
= T. v I L = 100"II'fl'IllOhII
= 100U... U.
o
Schne11frachte, Containersch. , Schiepper, KutterA Bagger
SLE (-) Massengutschiffe > 50000 t ci Frachtschiffe < 50 000 t 20U!UUUUuuUuuuu..a... UUUUUUUUUUU..ui.
r!UUUUUUUIIUUUa.L.rn...
.!JUUUUU1U.!!!!:.
. U.U...
V...
UMurvURU.
r.
UluIØII!pPp...
I
UUUUIUUI
UUUU
U U UUUUUUU
UUUUUUUUU
..UU UUU.
SLF
= 1v/L
c( =15°
= 100
19
o
Schr.ellfrachter, Contalnersch. Massengutschlffe > 50 000Schiepper, Kutter j Frachtschlffe < 50 000 t
SLF (-) A
Bagger00
0,1 0,3 0,4 0,5 F C-)0,0
0, F C-) 15 1015
10
aau a uuu
aauu
11111
aaaaaaaa aaaaa
IJ1I
U.. ....a.a ..uau
a
aaaa
.a
a.a a.ua
.a.aa....a.JUi:iI!!i
UUUUUUUUlUUU9!!
uaaa aaaaaa
uii'amivauuatua
ggpaaaIaadaaa
ii
a.
:
aui
...I
aaaara.aaaa.a.raiii-iaaaaaiaa.a..
aa.aaa..aaa.a.aauaaa.aaaauuuuaaaaaa..
aruaamdaauuaaaaaaaaaaaaauaaaaaamaaaal
auauuuuaauaauaau
uaauauauuaaauuuuaamaaaaaa
a
SLF= Tv / L
o= 20°
= 10° SLF (-) 15 10 5 F C-) 0,4uaaa a
au.a.uaaaaa
aa uaaauuua aaauaaauam
a
saa
a aaaaauaaaaaa
.aaaaaaauaaa aaaaauaaa.
auaa
a .:uau.:u
aaauuuuaauuauauuruaP-da
aamaaaaaa a
a _ _ aaaaaaaaaaaaaaabiaaa
ama
aauuuauauaauauaaaua
aa.'a..u...Lm..u..a___.a.u.a.au..a
uaUaauaauaad
a.a.a.uuaa
ama
a:
aaaauaaaaauauuaauua
auaaaaaau'dauItamu
aaauaaa
.aaaa..
aaaama
aamaaaaa
jpa
a
lIiil'aaaau.
aa
a
a
1e
t
iaI
SLF= T.v/L
ci =
25°
= 10°:::::::
auaaaaaaaamu
uaaauaaauaam
aauaauuaaai
:
a.j
ama
ama
a
aa
a
a.a
jJ
amaaaaaaaa
ma
mama
a mu a
a
a a
mauaaa
luau
aauauu
I
a uaa a
I
.aa.g
u
aai
21
o Schnellfrachter, Containersch. Massengufschiffe > 50000 t Schiepper, Kutter Frachtschiffe < 50 000 t
OLE (-)
Bagger
0,0 '5
F (-)
22
o Schnelifrachter, Containersch. Massengutschiffe > 50000 t
I Schiepper, Kutter Frachtschiffe < 50000 t
15 10
_.__.._.
..ii...i...
.0
&.
iinuuuuuuuuu
uumuuuuuiuui
SLF= Tv/L
= 30° = 10° ' F (-) 23 24I
01
01
F C-) F C-)u...
.u.u.N.ua.
0,4 0,5 0,4 0,5 15u uuuuudLeua
u..0
iumu u.uuu..uuamu.
...uu...
uuuuuu
uuuuumuurivau .
à.auu...uu.iuuau
10.uuuuuusauuuuu
.u....uu...
URPdUIURUUUU
r
SLET v I
ci
= 35 = 10°.uumPUPiuUUiaNR
r
.uumPUPiuUUiaNR
SLET v I
U
= 35 = 10°-r: -r:
SLF ()
Schiepper, KutterA
Baggero
Schnel]frachter, Containersch. Massengutschlffe > 50000 t Frachtschiffe < 50 000 tIu
II u
ii
mauuuuuauiuumuuu uu
...
.. .
mii.iUjPaiuui
uuuu.muuu
o
Schne11fracher, Containersch. Massengutschiffe > 50 000 Schiepper, Kutter Frachtschiffe < 50000 tA
Bagger100 00 = 10
.yf
= 10°as
.. irumr
C
V '.rIs
!I4!14*11
_
muauuauauuuau
uuuu. ...i
U
I.
iJ1pII
_
ii}II1
._!U
150 100 50 00 0,0o
Schnellfrachter, Containersch. Schlepper, Kutter£ Bagger
S 0 Schnollfrachter, Containersch. Massengutchiffe 50000 t Frachtschiffe <50000 t F C-) Massengutschiffe > 50000 t F C-) 25 26U
chIepper, Kutter i-rachtschitfe < 5U UUU tBagger
(0)
1=15°
=.aaL.:::::uu...L_jIuu:!!.
-41u1UlU
:
L1I
IINLUr!Ijflh:Ii:
U
...
'
utuuuuuuuuuu.uuu.uuuu.uuuuuuuuuuuuuu
RuUUUPUuMUuuuuuuuuuuUURuuuuuUuuuUuuuUUuuuuuu
200 150 1005°
00o
o Schnellfrachter. Containersch. 50 000 Massenautschiffe 50 000 t 27 28'S
A
Schiepper, Kutter BaggerUuu
UIUI.
iffeUUUI
< 50 000uu.
(°) ct = 250 =Y
uuuuu
:uuumu.u..a.Luu
U U$UUUUUUUUUUUUSUUUNRUU
....d.du:#....U..
oaiuuroIu
_
_
uUUUUUU
uuuuuuuu
UIPUUU U
U
____
il____UUUUULtRU
_ _..US..
U
UbUUPNUUUUUUUUU
PdUUUUUUUUUU
.u..u..u.uu....u.____
UUmUaUUU- U*UUUUUUU
.Uu...ff:uJ
.
UU*UUUUUU
UUC UUUUUUR
UUIUU
U
250 £ Bagger Schiepper, Kutter Massengutschlffe > Frachtschlffe < 50000 t
Qs
(0)
a'= 20°
= 10° 20U... .UUUUUU
ausuaumuuuuuiui
UIUURUUUIUUUURUUUUUUUURUUNUUUUUi
.ur
RUULPUUVL1
uupigru
auLar
pusu.... .au..
UUUUUUUuUUmUuu.uu4puUU U i_
UUUUUULUUUL*U!
.uItWJ..WU..uU..kU..0
uuuuuuuuuUuUtuuU.uuuuUuUuuUNuUUuuuUg
UURR. 'wpa.it.JuIuNu
15° 100
ilu
uuuUrilUIUIi
UUUUUUUULJU
UU!JU
UUUIi!I. UUUUUUUUU
UUU*uUUPuuiR uusur.iu .I.uu...u..ru.u..
u..,u
auuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu
070
,
0,305
200 15° 1
o°
25 20 15 10 5 0 50 L F(-)
nu,u
30o
Schnellfrachter, Containerch.U.S..
, Kutter A BaggerUSU
--U...
'I c1 3Q0 - 00US
uu ... .-
A
1=
u....uu...
...u....Ia...US
SUUUUSUUUUUURURNSSUU*JUUUUUWSUSUUUUSUI
a.siU.uu
',..l...0
...,..
.rvua
t 000 tUSRRUUUUSU
UUUUUN
<
>50
50000
UUSUUSU.UU
.
Massen gutschiffe Frachtschife..a.
ulu.uUUuUUUUUUU5UUUUUUUUUUUUUUUSURUU.S
UUUU
uuUrsseii.UfluUUUuUuuUu
UUUUUUSU
5.5._U
USUUUUUSS
rr
So
cuneiiTrauriier, ljunLalnersurl.
eriieppr
ruiiir
oyyr
(0)
35° = 100...a.ri..u....*...0 .u..
m.u.u..u..u.e.t..u....0 ...
.US..a.u...US.U..U.UUIU,aUSUUSU
UUUSSUUP
.
'Ut.
SUSSUSUSSUSUR
...UU.U.UP4SSUUUiSIIU.UUSUSSUUUUSNURUUUS
.1TSJNI.P..
4äUIUUUUiidUSUUU5USUUURUUUS5UUUUSR
JU
UUUU UUU
usuu..0
4assengutschiffe > 50000 t c Frachtschlffe < 50000 t
a
S..
am
U...
UUUUU
.USrrdipP4i
ii:1:::::: LUUIIUUUU
US
SUS
5555US$.
USUSU S
S
UUU
0,0
o Schnellfrachter, Contalr.ersch. Massenutschlffe 50 000 t
Schiepper, Kutter FrachtschIffe < 50 000 t
u
au
U
4 Bagger
K* (us)
0,3
-F..
.
a
a.. a
u
...IuIiIa
U
uUm.
UUUUUU UUUUE4UUUU U UUU
uuuuusauuviaamuuau
*
arnaaau..uauriaar.uuauu
K= T / c'
usauuauaaruuuauu
m
ci = usauau
uaauuuauu___
-... a.ruuu..auu
iiIuIa...áu...L.ii..I.aa.
- -
UUUU!UUF
aaaua
-- -
-
.. muuu
uuuuauuuuaumuuus.iu
...u...,..
aamumu .
...a..0
u' 'u
..a.
___
rpria
UP
!i
(th UUUUUU.RUUUUUURU___
ur.uau.u.am..aiuu___
t iauuuuuuuaamumivaumu___
-: ?Iu...u...uu...___
4a.URURUUU iuuiuu
0,0
31 32 K*A Bagger
(us)
Schiepper, o Schnellfrachter, Kutter Containersch. Massengutschiffe c Frachtschiffe <>
5050000
000 t tuuuuuuai
UUUUUUUUU
ir.
...u..
U
5UUUUUUUUUU
K* = =/=15°
100'/J
U.
I....1L
U
U
UNUUU
*W
I!
UI
Jil
.UI
I
I....
RU.U.
IUUUU
U
UUU1dU UadU
UUUUUUUUU
UUU
UUUUU
U1P
U
J1L..
UlI
:I:I1!hi
---M
.
-.::
..
4.
a...
I
U.
U
U
::m._L
.
0,2
FC)
0,4
FC)
0,4
0,
0,2-0,
0,2
0,10,0
0,0
0,1
o Schnellfrachter, Contalnersch. Massengutschlffe > 50 000 Schiepper, Kutter Frachtschlffe < 50000 t K* (1/ 0,3 0,2 0,1 0,0 33 * Uagger
UaUIUa
E1
RUUUURU
.u
uuu!1uuumuUU.aaU
1UURUUUUUNUUUUU
---- --
iumrnuuuua
auurn
K* =....u...
,...rn...
= 20 = 10uIrnUUUUUUUdUUUUUU
im...ar
__rnaurnurnrnrnuRuuUrnuUalUURUU
..._...p
I
_IHIHHIHh1aIIIUHrIJ1IP! _IHHH
___
___HhIHIIIIIIIRP!iPIIII _IIIiI
ita
uuuuUUU2'.UW
_UUUUuUUUSP
I.!UU
_ uuui
US!7EUUi
.fJtJro
u
uuuuu uu...u....
U...
0,0
01
0,2 F (-) 0,3 0,4 0,5 34 0,2 K* (us) A Bagger o Schnellfrachter, I Schiepper, Kutter Containersch. Massengutschiffe Frachtschiffe> 50000 t
< 50 000 t ,1UUUUR
.R.I...
...:...u...r...
Ui
K1=
'7y
= = 10 250°
_...
...i
I
..I1_.IIIIIIJ..
Lui
I...
uuu
dl
URUUUUUUU
uIiI,&
au
urn..
UU
-.2kU
U
a_urn
U URR*UU
aauu.uuurn
UUUU
U
UUUUU
0,0
00
0,2 0,30 3 2 2 0 o Schnellfrachter,Contathersch. Schiepper,Kutter
A Bagger
Fn ()
MassengutchlfTe > 50000 t c Frachtschiffe < 50 000 35U
U
!i!!i!:
Iu
U TL
Tf
U&!JUU
M
.
a..-.-0=t80v/L
10:
.. p...
ii
1I
:
£
a
a1H
-.Q.
li.
UUUUUUUUUUURUUUUU
-U...
jG
-o
UU.0
JU.
UU
._U...
J!rT±I.
-T_
i..:
i?iir
.
U.UUU
....ro
mu
..I..pI...
UUUUULUIU.
UUUUU.UUUU
IU..d...u....
.
L
U
R
J
.
IU
UUUUUUUURUUUUUIUUUUUUUUUUU
-U.UrUP'1UU.UUL.JUU.
...
u...a...
UUUU.UUUU.
UIUUUUUUU.
IUUU.UU
UUU.RãUUU.UU.UUU.
UUUUIUUI..Uu..U...u.
UI... .
.
UUU.UUUUUU.UUUUUR
uuuuuuuuuuiu
flA
111 117 fl
. ..
U.... UUU.U
...i...u...
...-...U...U
UU.U.UUUUUU.0
uu
U.U.IIILIIII.
IMjjup
...
U..
-__
UUI
...
.
IlIIU
-.
i,..
s:.::
U U.UUU
J =
= 150 100i!
1i
iiIi"ii
UU....IUUUUUU
lulU
.jjuII::::r
I_LUUUU
FnC)
o Schnellfrachter,Contathersch. Massengutschiffe 50000 t 36 Schlepper,Kutter Frachtschiffe < 50000 t0 ()
A Bagger
o (-)
3 2 0 0o
Schnellfrachter,Containersch. Schlepper,Kutter A BaggerMassengutschiffe >50 000 t
Frachtschffe 50 000 t 37I: '
a.
a
!1U!aaua!
:
::
a.aa... a
11111 1111111
a
a!!:ra._a
a
ua*
1.
a..
.r..Ua.
a...
a...
.
a
rUE
..aa:::!j
t
a
-Ii
-
#
aa.a..._a
Iua.a...
iPlii
1!
__
II
--a...
aaaaa
IIJI1!.
IL.HIIIIII
a.
.aaa
a...
a...
aa
a
0= t.
= 20° = 100li...
v/a...
L...a..
aaaaaaaa
aaa.aJLa.aijijau.,.a...._..
a.a.aa..U...
aaaaaaaa
uaaaal.aaUu
a
Uaaa..aaa.
IhII....HJH
a ...aaaa.a ...a..
aaaaa.a
.. i!..aa.aaa...um...
U.
a ..aauu
_aUaa_U_U_aa..aaaUaaaaa!!Uaaau!!jla....I
UaUaa!
...j...a
aaa!!aflm..J..a...lIa...a...a
auarnaa.a...aaa.ua..aa.
!!Ua!aaaaama.a...aaa....a...aa.
:a...
aaaIaaaa.a...I..
aaaaaaaaaaaaaa
aaaaa....aa
...a.aa
aa.aampa..
Uauaaa
uaaaaaaa
aaaaaaa
a.
L
a.:.
p
..a.aaa
aa
..La.
a
0f=25°
10°t 8.v/L
L.
..
a.:
a
q
j
.:..
a
:::
:r.
0,1 Fn (-)03
0,4 0,5o
Schnellfrachter,Contatherschiffe Massengutschiffe > 50 000 38 Schlepper,Kutter c Frachtschiffe< 50 000A Bagger
0,2 Fn (-) 0,3 0,4 0,53 0 3 2 U Fn (-)
'
4
u u
#11
::ii:
u
i:
.i:
u
suasusasu
ma
u.sa
a
.sas..usuu
51a
uususuuusuumu uuuuuuss
u.u...u..a
uauuu..a
uuuusaiuuas
U
. UUU
---auU.
#1I!iIJ!.'
i1 )
uuuuuuuuusuusua
IllUiUUUIUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU
.c!!I!_...5
U. UUUUUUa
..:::.1.u..u5u.u..1.
0 =
t8. v/
J 3Q0
= 100
0-UU...U...-.
uau.suuausuu. uuusuu .u.u...0 u
uuiuuusussuuuu uusuusuu ...u.0 us
uu
1
.0
UI
uu u...uu
iiauuauuuuiuuiuuuuuuuuuu.uuusuuuuuuuu
au uuuu uusuusussuu
uuuuuus.usuuusuuuuusu.ususuuu
IuHhuIIIIIIflhuIIIHhRHIHhIIIuIIIIIIIHulIH
b
U...
us a
u.u.u.uu.uuus.usu
,a;!I!ijir.:i:u::
uuaauuuuuaaa
.us.aamssu
't- EEPI!PE-+-
.iuuuLaJ
::'
1.
a
:
±
JIUIIIIIfl
..:
a
uuuuuussuuauu
auuuuuauua.0
:
..
lTtt
IIU....
.
1.
a
.fl
UUUU
0 =
t v/ L 0'"
350-usisua
uuua .uusu
asaus
::iii
0us
a.
UU
U.
a
a
usausa
::
::::
:
.h:i:
:::::
::: ::::-L:::
o Schne11frachter,Contanrsch. SMassengutschiffe 50 000 t 39 U Schlepper,Kutter Frachtschiffe 50000 t 0 (.-)A Bagger
0 0,1 0,2 Fn (-) 0,3 0,405
o Schnellfrachter,Containersch. Massengutschiffe > 50 000 40 R Schlepper,Kutter Frachtschiffe < 50 000 t 0 (-) A Bagger 0,1 0,203
0,4 0,5OCB 25 20 15 10 5 0 25 20 15 10 5 0 0 Schnellfrachter,Contalnersch. Massengutschiffe 50 000 t Schlepper,Kutter A Bagger C.Frachtschiffe- 50000 t 41
1L...HIJIJIPJIP
is iuuau.
..
U...
.iiiu.0
suaumuuuaauumua.muum.uaas
L1::1muUIUUUmuUUUaUU
usausauuumuurniv-issJuu
UUUUUUUULUUUUUUUUNURMUUUUU
maiisuiuiuisisusmuissi.isim..i
UUUUUURUUUUUmuUUUUUmuRUUUUI
"
y
::
B = =(0)
io°
100mu
-j,
UUUUNUNUUUUW1
UIFUURUU$dh
aUfliL..
A
U UUUU
amuuuus r
U
mu..
uuausu
.muuuumu.umu
19..
U
U
t
U
r.pu
-o
uusmuuuumuumroi
mmiiva
am... mummuuu
asuuuuu
..muuuusiuum ... .
(0
°
B'
= Cri°
= 100muuUuU.IuuUmuIsUmumUUamuUum
...a
:-i::r:::m:
JiiiikIiiiiI,
!!hiiiii:
:
t
11
:;
03
04
0,5 O 0,1 0,2 Fn (-) 0,3 0,405
42o
Schnellfrachter,Containersch. Massengutschiffe 50 000 Schlepper,Kutter Frachtschiffe < 50 000 t Bagger25 20 15 10 5 0 44
TIIjiIi
IIII=ii1jj
i:1::iI!
= 100
:Ij
I
:
-ui
I
ft
i_..iui
aIji!INI1!111!II1r;
!!:::!
fl
:i11"!ILII!JI'
b
i.
L...u..
.
a .uuuu
UUUIUI
1u1
...uuuuua.a
UUUUUUUUUUUIUUIU
aUuuuus1uu
U
IURU
-
ruUUaIu
a...
UU.
uuuuuu
U
a....
a.uuua
a
uiuuuaaa ...u..uuuuui
au i uauuiu U...
u
a.auuuu
URUUUSRaU
uu_auuua.a.au.ul...Iau..f1a...
.a...r'i...u_.a
.0
o:(0)
S
U
B 0 S1 = 25 0 lI = 10
a
a...
4..ir-P
....p
uuuup'ft
(?ju
_k)
Lt'u
ryI
m.r.
a...
....
L4
L
L.!U1
jL
_
if
i
Th
H.-t
4':
II
L---
I
UIU
4--P:
Ht
Eii1E
t
l
U
5U
---III
Ij.
43 o Schne11frachtr,Conta1nersch. Massengutschiffe 50 000 U Schlepper,Kutter Frachtxhiffe < 50000 t A Bagger 3,2 Fn (-)03
04
0,5 0 0,1 0,2 Fn C-) 0,304
0,5 OSchnellfrachter,Containersch. Massengutschiffe - 50 000 t Schlepper,Kutter Frachtschiffe 50 000 t A Bagger 25 15 10 5 025 20 15 10 5 0 25 20 15 10 5 0 Fn (-) o Schnellfrachter,Containersch. ?assengutschiffe > 50000 46 Schlepper,Kutter Frachtschiffe 50000 t A Baqger 0,2 En (-)
04
05
fn
T-=f
(0)
300 100HHft
-:'
I.2
Ii
.i.II
:I
E..
IiIiiIiiI_
11:iIP
U...
UiliU
.UL...
UUUUUUUUU UULU
UUU
U
UU
U..
U.
U U U
rU.UUU..0
4U.
c(0)
cf=35°
= 100LLL
[IFPH
J
LILILILTIUUUU
IL
U Il
U
UU
UUU
U
a.
H.1
-
EHiii
L_tE!4
H'V'
L1
UI!
I.1T:
....-r:---oL
L°Ti
4..
*;rPH.:
a
U
!
H-I'--b
.
'9
-L1
L-o
Schnellfrachtcr,Conthinersch. Massen0utschiffe 50 000 45 Schlepper,Kutter Frachtsch1ffe50000
5A Bacger
E (-) 0 .7 6 2 () Schnellfrachter,Contather3ch. U Schlepper,Kutter £ Bagqcr Massnqutschftfe
53000
cj
Frachtschiffe< 50000 t 47-LJifz:
--Pg
.... .:.Ii:
iI
4
a
-. } T-4_-.
.r
fltiif
IATU
A
:t
-.--U.
-LI
-
L.
'
.':I1I!:
.iiip
.:
E = t . v/ L A Cf= 100 =:: .I.
a...
U::.
uiu.uuauu
.
....u. .
uuuum
a.
uauuaaau iauu
IUIUUUUU
uau.u...0
uaauuua
.au.au.uaauaauauaaau
uauu.i.uuuauuuuui
UUUUUUURRUiUIUURUU
U.
a.u.. .0 a
U
U
UUUUUUUUUUUUUU
IIIIIHHIII!IIHII
...a.
...a
a
I!.Pd
a
...
p
I..
.111
iIii1I:
:
!
t
.r
P'T
U
E_LIi'E'.
:1.:
Hb
-.a
a...
U
:iThrE1i
a
E=t1
v/L
cI=15°
L4
H
U..
-4::
J
..[
.III.L.tFJLli
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 En (-) 48o
Schnellfrachter,Containersch. Massengutschjffe >50 000U
Schlepper,Kutter Frachtschiffe-<
50 000 t E (-)A
Bagger 0 0,1 0.2 En (-) 0,304
05
4 3 7 6 5 4 3 2 07 6 5 4 3 2 7 6 5 4 3 2 U 0
:iiIIj
Ii
1- -:
-
-t
I
"
!
-i..au.LL...i.
JiiiI1i!!
9
.1
F
--::
A
o.
i:
4f -.
r
JILLt I 11IUIUUIIU
LIJIF UUIURUIUI UaU
RI
-RI
U
uia
IIUUUU
U
URIA
UI
RU
U.IURIRURU
UURIIUUURIUR
RIIRUUUIIUUIU
..IUUU
IU.IRUIUUUUi
RIRUIUIUUUUUIUU
E=tA.v/L
(
a='
aU
RIRIUUUUUIU
.U.
RIUUUUUURIUUIUUU
IUUUUURIU
IU
UU
I
U
U..
I.
RIUUUUIIIRIIiU
= 10
IIUUUIRIRIUUUII
IUUIUUUIUUIUI
U
UUUI U
UI.. U
UI.. U
UIIRIIUIUUUIUUUUUUIUI
UUUUUIUUUUUUUIUU UUUU
I...I.IU
UUU UIUUUUUUUUU
UUU
II
I 1:
II
UUU
III
I
1."
::
iL
IIi_
_i
- I-_i
UI
II
-j2H
'
LJ
-
-o-1
.t
Tri11:i
iI
-E = . v/ L cI= 25° 10T
1L
-1
TILl
F
Hi:1
-TILLt
L
lit
I El LLL
4g o Schriellfrachter,Containersch. Massenqutschiffe 50 000 Schlepper,Kutter Frachtschitfe 50000 t E (.-)A Bagger
' En (-) '4 0,5 50 o Schne11frachter,Contanersch. Massengutschiffe 50 000 Schlepper,Kutter Frachtschiffe< 50000 t L (-)ABagger
En (-) 0,56 5 4 3 2 7 6 5 4 3 2 0 E (-) 7 52