RM.
fih 3f&(ng- k ) f "•ysil . . . i s s a j Ł
W arszaw a,dn ia 10 g ru d n ia 1946 r .
\joW(V^v9t
¥ X
TEZY PROGRAMOWE I ORGANIZACYJNE W SPRAWIE AKCJI BTJDO.JIICT./A WIEJSKIEGO /ZWIĄZANEGO Z PRODUKCJA ROLNA/ NA TERENIE ZIEN ODZYSKA
NYCH.
I . UWAGI WSTEPNE I I . TEZY PRO GREKO WE I I I . TEZY ORGALTI ŻACY JUS
IV . AKCJA r . 1 9 4 7 .
< ; ą
Ef//|\\ *
i
I . U w a g i w s t ę p n e .
1/ Jakiekolw iekbędi' lic z b y - p rz e z kogokolwiek i g d z iek o lw iek - bę,dź zestawiane - u s iłu ją c e ujęń zjaw iska demograficzne .gospodarcze i
społeczne na Ziemiach Odzyskanych, jak dotychczas - noszę, charakter z a
led w ie o rie n ta c y jn y , ,
Gdybyśmy nawet p rzep ro w a d zili jednodniowy spis - l u d z i , inwen
ta r z y , budowli, zn iszczeli wojennych, obsianych p ó l i odłogów,uruchomio
nych warsztatów i ic h produ kcji - otrzymalibyśmy m a te ria ł mniej lub w ięcej dokładny na datę spisu, a le niem iarodajny d la stanu na tych ziem iach nawet po upływ ie jednego m iesiąca - a to wobec n iesłych an ej łą c z n o ś c i zasadniczych zjaw isk na Ziemiach Odzyskanych - w pierwszym r z ę d z ie zalu dn iania czy za s ie d la n ia / r e p a t r ia c ja polaków ze wschodu, niemców na zachód, a k c ji ustalającej miejscowę. ludność polskę., p r z e s ie
d lan ia się lu d n o ś ci.z innych d z ie ln ic P o ls k i i odpływu t e j ż e ludności na ziem ie dawne i t . d . / .
A nawet bardzo is to t n e j zmienności ta k ie j p o z y c ji np. - jak z n is z c z e n ia i szkody wojenne w budowlach i u zb rojen iu teren u :z jed n ej i strony obserwujemy - narastanie zn iszczeń i szkód w budynkach i u rzą dzeniach nieremontowanych,. - z dru giej z 'mniej szania się stanu
zn iszczeń i szkód w pewnym zespole budowli i u rzą d zeń ,gd zie remonty z o s ta ły przeprowadzone lub sę. dokonyw/ane / n iejed n o k rotn ie kosztem uszczuplania w artości innego zespołu budowli lub urządzeń dotychczas n ie ob ję ty c h fa k ty c z n ie w p osiadan ie/.
2/ W t e j c h w ili n ie możemy skonstruować h ip o tezy z b liż o n e j
w stopniu dostatecznym do struktury dem ograficznej .gospodarczej i spo
łe c z n e j - jak również s ie c i rozm ieszczania ps i e d l i lu dzkich - jaka się u k s z ta łtu je na Ziemiach Odzyskanych w momencie gdy zasadnicze procesy b ę d z ie można uważać za dokonane, a to głów nie z dwu powodów: ^
a/ braku ustawowego sformułowania zamierzeń przede wszystkim w za k resie t.zw .osadnictw a w ie js k ie g o ,
b/ braku dostatecznej o r ie n t a c ji jakim i środkami kapitałowymi na zagospodarowanie Ziem Odzyskanych będziemy dysponować
- w n ajb liższym 1 9 4 7 roku
- w c ię gu n a jb liż s z y c h trze c h l a t 1947,48 i 49 - w cięgu następnego p ię t n a s t o le c ia 1950 - 1964
to znaczy w o k re s ie , w którym u k ształtow an ie struł:tury społeczno-gospodarczej c a łe j P o ls k i,ja k i Ziem Odzyskanych winno o sięgnąć ja k iś wyraźny etap .
»
Stąd rozważania h ip otetyczn e /planowanie na d łu ższej f a l i / muszę, być oparte na pewnych teoretyczn ych za łożen ia ch i na p rzeczu waniu ra c z e j - jak mogę, ukształtować s ię stosunki i warunki na tym lub innym te r e n ie , - na kostruowaniu pev/nej w i z j i - o p a rte j w znacz
n ej m ierze na wyczuciu i wyobraźni,
3/ W tym sta n ie rze czy - niezbędnym jednak je s t - p o d ję c ie próby sformułowania te z programowych i organ izacyjn ych zagospodarowania.
Zioń Odzyskanych w o g ó le , w za k resie budownictwa w ie js k ie g o - zw iąza
nego z produkcję, r o ln ę w s zczegó ln o ści - i poddania tych te z dysk u sji i k o n tr o li czynników w tajemniczonych w c a ło k s z ta łc ie sprawy.
Z zastrzeżeniem , że
a/ o g ra n ic za ję c kwestię ra c ze j do' założeń generalnych, b/ n ie wdajęc się w szczegó ły techniczne obrazu jęce r z e c z y
w istość lub' dotyczęce tech n ik i wykonawstwa, -
- dężyć będziemy do uwypuklenia jak ze stanomska przestrzenn ego za gospodarowania terenu Zioń Odzyskanych
- przedstaw ia się na tym te re n ie w t e i c h w ili zagadnienie budownictwa w ie js k ie g o .
4/ Przy formułowaniu tych te z , mamy na uwadze przede wszystkim następujęce m a teria ły :
a/ prace "Rady Naukowej d la zagadnień Ziem Odzyskanych1’ , b/ "m a teria ły inform acyjne b iu ra studiów osadniczo -p r z e
sied leń czych " zeszyt I , c/ "Narodowy plan gospodarczy",
d/ dekret z 6.9.1946 o u s tro ju rolnym i osadn ictw ie na obszarze Ziem Odzyskanych i byłego Wolnego H. Gdańska,
®/ p ra ce"zesp ołu do spraw d y s lo k a c ji osadnictwa i zw ię za - nych z n ię zagadnień odbudowy i budownictwa na Zie: la c h Odzyskanych" p rzy Gabinecie m in is tra ,
f/ bezpośrednie obserwacje w te r e n ie przeprowadzone w 1946r.
1/ Zagospodarowanie ro ln e Ziem Odzyskanych - jak n a jb a rd zie j r y c h le - ' j e s t elementarnym zadaniem i fiz y c z n y k on ieczn ością w ynikajy- cę. z przesłanek ekonomicznych i socjaln ych przede wszystkim.
P rzesła n k i p o lity c z n e n ie odgrywaj?, tu ta j decydującej r o l i - Mn ie gęstość zalu dn ienia i stopień lik w id a c ji odłogów" decyduje o p rzyn ależn ości tych ziem do P o ls k i.
2/ P ro je k t programu w tym w z g lę d z ie "Narodowego Planu Gospodar
czego" - przew idujący lik w id a c ję odłogów dopiero w roku 1948 je s t n ie do p r z y ję c ia .
3/ Zagospodarowanie Ziem Odzyskanych winno być r o z b it e na dwa etapy:
a/ zagospodarowanie wsteone - lik w id a c ja odłogów w r . 1 9 4 7 .
b/ zagospodarowanie d efin ityw n e w o k re s ie 3 plus 15 l a t , ' r e a liz u ją c e dekret z 6.9.1946 i projektowany dekret o
osadnictw ie w iejskim .
4/ Pierw szy etap zagospodarowania wstępnego wymaga budownictwa prowizorycznego /w pewnym sensie czasowego/, jak również prowlzo - rycznago wykorzystania zabudowy zbędnej w terenach przeinwestowanych.
5/ btap drugi - definityw nego zagospodarowania roln ego wymaga c a łk o w ite j zabudowy gospodarstw roln ych na wsi i m iasteczek; odpowie
dniego budownictw/a społecznego; u zb ro je n ia terenu /przede w/szystkim w d rogi/ , a o s ie d li w/ urządzenia u żyteczn ości o g ó ln ej / ś w ia t ło ,woda i t . d ./ .
W gospodarstw/ach roln ych winny pow/stać t r z y zasadnicze bu- dynki /dom m ieszkalny, budynek inw entarski i stodoła/, ewentualnie dw/a budynki /dom mieszkalny i budynek inw entarski s p e c ja ln ie pomyśla
ny - bez stod o ły/ , ewentualnie jeden budynek inwerfcarski połączony ze stałym mieszkaniem /domem mieszkalnym/ - przysposobionym do s łu że n ia wszystkim funkcjom gospodarstw/a ro ln e g o .
W gospodarstw/ach o specjalnym charakterze - kompletne w/yposa- żernie w/ zesp ół budynków/ dostosowanych do charakteru gospodarstwa.
W miasteczkach - zabudow/a i u rządzenia dostosow/ane do cha
rak teru m iasteczka.
- 4 -
Jako momenty i zadania szczególne mieć n a leży na w zg lęd zie konieczność:
a/ lik w id a c ji zniszczeń wojennych w budownictwie i u z b r o je niu wsi i m iast,
b / adaptację zabudowań po folw arcznych na terenach parcelow a-
~ nych.
Jako temat wagi zu pełnie zasad n iczej wysuwa s ię lik w id a c ja zabudowy i urządzeń na terenach przeinwestOY/anych - g d z ie gospodarstw:
r o ln e rozdrobnione /poniżej 7 ha/ winny podlegać sca len iu .
V7© w szystkich YTypadkach przewidywać n a le ż y konieczność zabu
dowy twardej / c e g ła , pustak, kamień, g lin a / k r y te j ogn io trw a łe - p rzy za ło żen iu wyzyskania w jak n a jw iększej m ierze surowca m iejscowego
- z wyłączeniem drzewa jako podstawowego m ateria łu budowlanego.
6/ la t u r a ln ie w e ta p ie pierwszym Y/stępnego zagospodaroY/ania r o l nego - poza budownictwem prowizorycznym, k tó re wysunąćby s ię mogło na plan pierw szy - byłaby proY/adzona w pewnej m ierze zabudowa zapoczątko
wująca r e a liz a c ję budownictr/a etapu d ru giego.
7/ D efinityw ne z ago sp o dar o wani e ro ln e w za k re sie budownictwa na objąć :
' A. Zabudowę
a/ gospodarstw z p a r c e la c ji
folY/arkÓY/ ponad 100 ha plus 140 ty s . b/ " z p odziału Y/iolko - min* /
chłopskich od 20 do 100 ha plus 180 "
c/ " osadnictwa Y/ojskowego mm. ?
d/ ” ” rybackiego ?
e/ " " przemysłowego' ? i t . d .
B. Adaptacje zabudowań _ .
a/ w ... folwarkach ponad 100 ha
oj w . . . . ? ... gospodarstv/ach od 20 - 100 ha
oj w . . . . i... " obecn ie p on iżej 7 ha,
komasowanych do obszarów średnio-hektarowych G. Likw idacje zabudowy /teren y przeinwestowane/
a/ w plus-m in. 200 tys,gospodarstv/ p o n iże j 7 ha b/ n a ...? ... d ziełk a ch p o n iże j 0,5 ha
/661.634 / •
\
D. Odbudowe zn iszczeń wojennych
w plus .min. 140 ty s . gospodarstw, oc zy w iś c ie w yłączając odbudowę na terenach przeinwestowanych /budynków, u rzą d zeń ,u zb ro jen i a o s ie
d l i i pól/ - le c z mając na w a d ze odbudowę i naprawę urządzeń i u zb ro jen ia o s ie d li i p ó l.
E. Uzkęojenienapwo- powstających o s i e d l i w ie js k ic h w u rzą dzenia p r z y ję t e na te re n ie Ziem Odzyskanych / d ro g i, e le k try c z n o ś ć , wodociągi i t . d ./ .
F. Odbudowę i urządzenie m iastoczek is t n ie ją c y c h , i ewentu
alne z a ło ż e n ie , zabudowę i urządzenie m iasteczek zakładanych.
8/ Postawiony program - jak wyżej - zarówno zagospodarowania wstępnego, jak i definityw nego - ze stanowiska r e a l i z a c j i wymaga:
a/ przepracowania kosztorysu m ateriałow ego,
d/ u s ta la n ia z a ło g i niezbędnej do wykonania tych prac
/ \
z uwzględnieniem w yszkolenia, p rz e s z k o le n ia - słowem przygotowania niezbędnej z a ło g i,
c/ w yjaśnienia sprawy przemysłu .budowlanego w sen sie obecne
~ g o 'sta n u tego przemysłu i jego zd o ln o ści produkcyjnych, jak również koniecznej rozbudowy przemysłu budowlanego w s k a li dostosowanej do ob liczo n ych p o trze b ,
d/ u s ta le n ia m ożliw ości przewozowych posiadanych obecnie środków transportowych i kon ieczn ą^) zw iększen ia tych środków w dostosowaniu do u stalonych p o trze b ,
e/ skonstruowania systemu finansowego d la przeprowadzenia c a łe j a k c ji, jak również u s ta le n ia źró d e ł i zasad kredy
tu niezbędnego do uruchomienia a k c ji.
- 6 -
I I I . T e z y o r g a n i z a c y j n e .
1/ Akcja budowlana rozumiana ja k n a jb a rd z ie j szeroko /bu
dowle, u żb ro je n ie terenu, .m eljora cje - w s zc ze g ó ln o śc i drenaż/ - związana z rolnym zagospodarowaniem terenu Ziem Odzyskanych winna być skoordynowana z akcję, ogólno-gospodarczy w s k a li państwowej.
2/ S i ł y i środki przeznaczone do prowadzenia a k c ji budowla
nej - jak wyżej w im y być skumulowane i poddane jed n ej d y s p o z y c ji.
3/ Dla sprawnego wykonywania a k c ji konieczne je s t ś c iś le js z e u s ta le n ie zakresu pracy poszczególnych resortów /funkcjonalny po
d z ia ł kompetencji pomiędzy poszczególne m in isterstw a/.
4/ Planowe postaw ienie omawianej a k c ji wymaga uruchomienia przepisÓY/ dekretu o planowym przestrzennym zagospodarowaniu k raju / a r t.7 , p o d z ia ł na r eg jony .wytyczne do planowania regjon aln ego i t . d .
oraz opracowanie conajmniej fragmentu p la m krajowego d la obszarów Ziem Odzyskanych.
5/ W M in is te rs tw ie Odbudowy n a leży przeprowadzić zesp o len ie a k c ji budownictwa w ie js k ie g o i poddać j y jednemu odpowiedzialnemu w zak resie fachowym kierownictwu.
6/ W y/ojewództwach i powiatach na te r e n ie Ziem Odzyskanych a/ akcję osadniczy i zagospodarowania roln ego z e s p o lić
" i poddać jednemu fachov/emu kierownicty/u,
b/ d la prac p lan istyczn ych uruchomić niezbędne organa R .D .P .P . i M .U .P .P ., is t n ie jy c e D yrekcje PlanoY/ania
dcorganizować do s k a li p o trze b ,
c/ d la a k c ji wykonawczej poy/ołać i rozbudOY/ać niezbędny aparat o p ie ra jy c się na dotychczasowej o r g a n iz a c ji poczytkoy/ej.
7/ otosować w te re n ie w szelk ie metody orga n iza cyjn e p rzy wy
konywaniu prac /własny zarzyd, s p ó łd z ie lc z o ś ć , " a r t e l e " , p r z e d s ię biorstw a pryY/atne, sami zainteresow ani - stosu jyc zasadę p rzeta rgu przy oddaY/aniu do wykonania prac/. -
N
- 7 - %
IY . A k c j a r . 1 9 4 7 '.
1/ Środki przew idziane na rok 1947 - na budownictwo w ie js k ie na te re n ie całego k ra ju w kwocie. - 4 ,g m il jard y z ł . / zredukowane z po
czątkowych 5 , 4 m il jardów/ mają charakter r a c z e j symboliczny i pozwolą zaled w ie zapoczątkować akc j ę .
2/ I^m b a rd z ie j ju ż w r.1947 koniecznym je s t nadanie je d n o li
tego kierunku i poddania pewnym rygorom budownictwa w ie js k ie g o - p ro wadzonego p rzez inne r e s o r ty , in s ty tu c je państwowe, społeczne i s p ó ł
d z ie lc z e , jak również budownictwa prywatnego.
3/ P o d z ia ł i u życie środków w roku 1947 przeprowadzić wg następujących zasad:
a/ większość sum przeznaczyć na teren Ziem Odzyskanych, b/ na Ziemie Odzyskane przede wszystkim sumy o charakte-
- r z e dotacyjnym, kredyt budowlany długo terminowy z opro
centowaniem tylk o na p ok rycie kosztów adm inistracyjnych z p ię c io le tn im okresem ulgowym,
c/ na Ziemiach Odzyskanych ze środków na ten teren p rz e znaczonych - duża większość na remonty adaptację i ew.
budovmictwo prow izoryczne, r e s z t a na budownictwo k a p i
ta ln e w gospodarstwach no ?/o tworzonych, le c z p rzy zacho
waniu zasady tylk o jednego budynku inw entarskiego z tymczasowym mieszkaniem z pojemnym strychem - z c e g ł y , pustaków, kamienia, g lin y - k ry ty o g n io trw a łe . 4/ U s ta lić tr z y te r e n y alceji skoncentrowanej:
' a/ Żuławy
b/ P yrzyce - G ry fin - ł y ś l i b ó r z
c/ Południowy - Zachód od Wrocławia, - ewentualnie t r z y tereny a k c ji intenęsm iej s z e j ;
a/ w Opolskim,
b/ na Ziemi Lu belskiej , / Skwierzyna/
c/ w Olsztyńskim / rejo n Braniewo/
m ożliw ie uw zględniając zagadnienia o charakterze specjalnym /miasteczka/
przem ysł, rybactw o, warzywnictwo i sadownictwo, osadnictwo wojskowe/. i 5/ W s M i m ożliw ości re a liz a c y jn y c h roku 1947 -'k o n k re tn ie i n iezw ło czn ie przepracować tematy sformułowane, w ósmej t e z i e p ro gra mowej - uw zględniając poza tym kw estie :
a/ uruchomiania w ta ren ie magazynów, m ateriałów budowla nych,
b/ drobnych warsźatów produkcyjnych i rep eracyjn ych / s to la r n ie , slu sa rn ie i t ,d $ .
c/ aktualnej m o b iliz a c ji s i ł technicznych,
^ * , \
<3/ u życia drzewa - leżącego w lasach i t . d .
3 v W |
