Bożena Szewczul
Doktorat ks. Arkadiusza Domaszka
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 46/3-4, 315-318
2003
Z
Ż
Y
C
I
A
W
Y
D
Z
I
A
Ł
U
Praw o K anoniczne 46 (2003) n r 3-4
DOKTORAT KS. ARKADIUSZA DOMASZKA
D n ia 8 kw ietnia 2003 roku na W ydziale Praw a K anonicznego U niw ersytetu K ardynała S tefana W yszyńskiego w W arszawie odbyła się publiczna o b ro n a pracy doktorskiej ks. m gra A rkadiusza D o m a s z k a , kapłana z Towarzystwa Świętego Franciszka Salezego (SD B ), absolw enta i pracow nika wyżej w ym ienionego Wy działu.
D o k t o r a n t przedłożył R adzie Wydziału rozprawę pt. Obowiązki i uprawnienia wszystkich wiernych w zakresie przepowiadania słowa Bożego od K o deksu Prawa Kanonicznego z 1917 roku. Praca doktorska zastała napisana na Wy dziale Prawa K anonicznego U K SW pod kierunkiem ks. prof. U K SW d ra hab. H en ryka S t a w n i а к a. R ecenzentam i rozprawy byli: ks. prof, dr hab. Ja n D y d u c h (PAT) oraz ks. prof, d r hab. Jó zef W r o c e ń s k i (U KSW ).
Posługa nauczania należy do najw ażniejszych zad ań K ościoła. W posłudze tej isto tn ą rolę odgryw a p rzep o w iad an ie słow a Bożego. Karm ienie się słow em Bożym i bycie sługami Słowa w dziele ewangelizacji (N ovo M illennio in eu n te, n. 40) u zn ał p apież Ja n Paw eł II za je d n o z najw ażniejszych zad ań stojących p rzed K o ściołem na pro g u trzeciego tysiąclecia. I chociaż o kaznodziejstw ie i ew angeliza cji n ap isan o ju ż w iele, to je d n a k w ciąż istnieje p o trzeb a pod ejm o w an ia b adań w tej dziedzinie.
P otrzebę całościow ego opracow ania problem atyki praw nej dotyczącej o bo w iązków i upraw nień wszystkich w iernych w zakresie przepow iadania słowa Boże go dostrzegł ks. A rkadiusz D o m a s z к i uczynił to zagadnienie przedm iotem swej pracy doktorskiej.
P rzedłożona R adzie W ydziału dysertacja doktorska, licząca 262 strony zaw iera spis treści, wykaz skrótów , w stęp, trzy rozdziały merytoryczne, zakończenie oraz bibliografię.
We w stępie A u to r wyjaśnia przyczyny podjęcia tem atu dysertacji oraz p ro b le m atykę z nim związaną, opisuje m etody badań, uzasadnia konstrukcję pracy, w skazuje na źródła swoich b ad ań oraz literaturę.
W rozdziale pierwszym D o k t o r a n t przedstaw ił zagadnienie przepow iada nia słowa Bożego w świetle K odeksu Praw a K anonicznego z 1917 roku, p rzep ro w adzając jednocześnie analizę przepisów określających obow iązek i upow ażnienie do kaznodziejstw a w d o kum entach papieskich wydanych poza K odeksem , które
3 1 6 Z ŻYCIA WYDZIAŁU [2]
bezpośrednio w płynęły na kształt norm kodeksowych. W ychodząc z założenia, że dysertacja nie stanow i studium historycznego, D o k t o r a n t pom inął szerokie tło historyczne problem u p rzed K odeksem z 1917 roku. W pierwszej części rozdziału przedstaw ił obow iązki i upraw nienia kaznodziejskie w odniesieniu do misji n a uczycielskiej Kościoła, a n astęp n ie w skazał na podm ioty upraw nione do głoszenia słowa Bożego. Przeprow adzone b ad a n ia doprow adziły A u to ra do w niosku, że za d ania nauczycielskie w daw nym praw odaw stw ie zw iązane były z w ładzą jurysdyk cji. A poniew aż tylko duchow ni mogli posiadać jurysdykcję, w ięc w ierni świeccy zostali odsunięci od zad ań kaznodziejskich. A u to r pośw ięcił odrębny p u n k t roz działu zakazow i kaznodziejskiego głoszenia słowa Bożego przez świeckich. N ato m iast duchow ni sprawujący urzędy duszpasterskie np. papież, biskupi, probosz czowie byli z urzędu zobow iązani do funkcji kaznodziejskich. Inni duchow ni nie sprawujący wymienionych urzędów mogli przepow iadać słowo Boże po uprzed nim uzyskaniu misji do kaznodziejstw a (facultas co n d o n a n d i) od właściwego p rze łożonego kościelnego. W rozdziale tym ks. A rkadiusz D o m a s z к podaje także form y kaznodziejskiego przepow iadania: kazanie, hom ilia, misje ludow e itp. stw ierdzając, że form a głoszonego słowa nie w pływ ała na podział osób co do upraw nienia do przepow iadania.
D rugi rozdział zaw iera om ów ienie kwestii przepow iadania kaznodziejskiego w świetle prac i postanow ień S oboru W atykańskiego II oraz praw odawstw a poso borow ego. A u to r dokładnie przeanalizow ał wnioski i pierwsze schem aty z okresu przygotowawczego (antepraeparatońa i praeparatoria) pod kątem przepow iadania słowa Bożego. U kazał, że podkreślały o n e potrzebę teologicznego pogłębienia przepow iadania w naw iązaniu do Pism a Świętego i liturgii Kościoła. W dalszej k o lejności A u to r przeszedł do om ów ienia postanow ień soborowych. W śród doku m entów S oboru W atykańskiego II nie znalazł żadnego, który byłby wyłącznie p o święcony tem atyce przepow iadania słowa Bożego. Jednakże stwierdził, że w na uczaniu S oboru m ożna spotkać treści dotyczące zobow iązań i upraw nień osobo wych w obec głoszenia słowa. N auczanie soborow e podkreśla zadanie przepow iada nia wynikające z sak ram en tu świeceń. D okum enty soborow e w skazują ponadto, że w ierni świeccy - zgodnie ze swoim stanem - uczestniczą w zadaniach nauczyciel skich Kościoła. F u ndam entem dla apostolstw a świeckich i ich w spółuczestniczenia w zadaniach nauczycielskich K ościoła jest sakram ent chrztu i bierzm ow ania.
S obór W atykański II, w ywierając wpływ na reform ę liturgii, podkreślił znacze nie przepow iadania i jego zw iązek z liturgią o raz słow em Bożym. N auczanie sobo row e wskazuje przede wszystkim n a hom ilię jak o ważną i in teg raln ą część liturgii. N ow ością w tym okresie były nabożeństw a słowa Bożego, k tó re w dalszej praktyce duszpasterskiej prow adziły do rozszerzenia grona osób uczestniczących w p rzep o w iadaniu.
[3] Z ŻYCIA WYDZIAŁU 3 1 7
O statni, trzeci rozdział rozpraw y dotyczy analizy norm obecnego K odeksu P ra wa K anonicznego oraz postanow ień dokum entów posoborowych. D la lepszego zrozum ienia przepisów , D o k t o r a n t naw iązuje często do prac Komisji Kodyfi kacyjnej, zaw artych w Com m unicationes, w schem atach K odeksu oraz w schem a cie „F u n d am en taln eg o Praw a K ościoła” . W wyniku swych b adań stw ierdza, że istotną now ością obow iązującego praw a je st to, że upraw nienie do przepow iada nia zaw iera się w sakram encie święceń. G łoszenie Ewangelii należy do obow iąz ków wszystkich duchow nych, a w szczególności do biskupów. Z aś prezbiterzy i dia koni p odejm ują funkcje kaznodziejskie w sposób przyporządkow any w obec bisku pów. Z rezygnow ano - z istniejącego wcześniej - obow iązku uzyskiwania misji do przepow iadania dla kapłanów i diakonów zarów no diecezjalnych ja k i zakonnych. W kan. 764 zaznacza się, że upraw nienie to m oże być ograniczone lub odw ołane przez k o m p eten tn eg o ordynariusza, albo też przez praw odaw stw o partykularne. K odeks - spośród prezbiterów - wyróżnia proboszczów, na których nakłada o bo wiązek przepow iadania i nadzorow ania tego zadania w ich kościołach.
W tym rozdziale D o k t o r a n t poświęcił dużo m iejsca zagadnieniu udziału w iernych świeckich i osób konsekrow anych w przepow iadaniu słowa Bożego. W oparciu m.in. o treść kann. 765-766 K odeksu z 1983 omówił w spółudział w ier nych świeckich w głoszeniu słowa Bożego w kościołach i kaplicach. Stwierdził, iż w ich przypadku p o trzeb n e je st pozw olenie ordynariusza m iejsca, jeśli w określo nych okolicznościach dom aga się tego konieczność albo zaleca pożytek, przy je d noczesnym zachow aniu norm , wydanych w tej sprawie przez K onferencję Episko patu. Ks. A rkadiusz D o m a s z к zaznacza w tym miejscu, że w skazania K onferen cji E p isk o p atu Polski w tej m aterii są znikom e. Potw ierdzają one zakaz głoszenia hom ilii przez świeckich podczas Mszy św. i nabożeństw . D opuszczają jedynie do głoszenia konferencji w kościołach i kaplicach przez świeckich - poza M szą św. oraz nabożeństw am i.
A u to r przedstaw ił też wiele trudności praktycznych związanych z interpretacją treści kan. 766 i 767 § 1, m.in. zarezerw ow ania homilii dla kapłanów i diakonów. Przytoczył rów nież negatyw ną odpow iedź Papieskiej Komisji A utentycznej In te r pretacji K odeksu Praw a K anonicznego n a pytanie, czy biskup diecezjalny może dyspensować od zarezerw ow ania hom ilii dla kapłanów i diakonów . D o k t o r a n t do d aje jednocześnie, że analiza norm kodeksowych oraz literatury w zakresie tego tem atu pozw ala w ysunąć wniosek, że zarezerw ow anie homilii dla kapłanów i d ia konów dotyczy ściśle celebracji eucharystycznej, a nie ogólnie rozum ianej homilii.
A u to r konstatuje, że norm y praw a kanonicznego oraz dokum enty dotyczące nauczania w Kościele dopuszczają laikat do przepow iadania, któ re m oże mieć m iejsce poza Mszą świętą. Czasem m ogą oni głosić hom ilię podczas celebracji in nej niż eucharystyczna np. sakram entów lub sakram entaliów . W trakcie homilii
-3 1 8 Z ŻYCIA WYDZIAŁU [4]
głoszonej podczas Mszy św. - dopuszczalne są jedynie elem enty św iadectwa i d ia logu wiernych świeckich, o ile duchow ny pozostaje głów ną osobą przepow iadającą słowo Boże.
O baj recenzenci ocenili dysertację ks. A rkadiusza D o m a s z k a jak o odpow ia dającą w ym ogom staw ianym rozpraw ie doktorskiej tak p od w zględem m erytorycz nym ja k i form alnym . Zaznaczyli, że A u to r dobrze zrealizow ał swe zam ierzenia badaw cze, ukazując rozwój przepisów praw a kościelnego w zakresie p rzepow iada nia słow a Bożego. D ysertacja stanow i cenne studium m onograficzne i ubogaca polską kanonistykę.
R ad a W ydziału Praw a K anonicznego UKSW, biorąc p od uw agę wyniki egzam i nu doktorskiego, w alor naukow y przedłożonej pracy właściwy d la rozpraw d o k to r skich, opinie recenzentów o raz pozytywny wynik obrony, n ad ała ks. A rkadiuszow i D o m a s z k o w i sto p ień naukowy d o k to ra nauk praw nych w zakresie praw a k a nonicznego.
Bożena Szew czul
NOWI MAGISTRZY PRAWA KANONICZNEGO
W o statn im okresie dyplom m agistra praw a kanonicznego uzyskali następujący absolw enci W ydziału Praw a K anonicznego UKSW:
A gnieszka К i n с b o k, przedkładając pracę pt. Instytucja wykonawcy testam en tu według obowiązującego kodeksu cywilnego, n apisaną pod kierunkiem p. prof. J. Z a b ł o c k i e g o ;
Ks. R o b ert D ę b i ń s k i , przedkładając pracę pt. Granice wolności sum ienia i re- ligii w powszechnej deklaracji praw człowieka (1948 r.), Paktach Praw Człowieka (1996 r.) oraz w Ustawie o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (1989 r.). Stu d iu m prawno-porównawcze, napisaną p od kierunkiem ks. prof. J. K r u k o w s k i e g o ;
M aciej C z a r k o w s k i , przedkładając pracę pt. System aktów planow ania przestrzennego, n ap isan ą p o d kierunkiem p. prof. Z. N i e w i a d o m s k i e g o ;
W iesław a D ę b c z y ń s k a , przedkładając pracę pt. K anoniczne duszpasterskie przygotowanie do zawarcia małżeństwa w świetle przepisów prawa kanonicznego, n a
p isan ą p od kierunkiem ks. prof. U K SW J. G r ę ź l i k o w s k i e g o ;
H enryka G a b e r , przedkładając pracę pt. Prawa i obowiązki rodziców związa ne z chrztem dzieci w świetle obowiązujących przepisów prawa kanonicznego, napisa n ą p od kierunkiem ks. prof. U K SW J. G r ę ź l i k o w s k i e g o ;
