16
ze stopniem m agistra filo zo fii w zakresie historii. N a leża ł do grona n ajzd ol niejszych w ych ow a n k ów tego U niwersytetu. M yślał początkow o o pośw ię ceniu się dziejom średniow iecza powszechnego, pod w p ływ em jednalk swego mistrza, niezapom nianego M arcelego Ilandelsm ana, pracującego podówczas nad polityk ą em igracyjną Czartoryskiego, obrał jako przedm iot sw ych stu diów w iek X I X i zajął się lem atam i leżą cym i na m arginesie izain teresow a« swego Profesora. Tak w ięc jego praca m agisterska została poświęcona „N a - p oleon izm ow i w e F ran cji i w Polsce w latach 1840— 48“ . Zainteresow ania m łodego badacza skierow ały się jednak niebaw em ku zagadnieniom w schod nim, które zarów no w polityce polskiej jak ogólnoeuropejskiej o d gryw ały' tak w ielk ą rolę w drugiej połow ie X I X wieku. Jako tem at pracy doktorskiej w y b ra ł w ięc „S p ra w y kaukaskie w polityce europejskiej w latach 1831— 18(54“ i badał je sumiennie nie tylko na podstawie bogatych m ateriałów em igracyjn ych , ale rów n ież urzędow ych a rch iw ów francuskich i angielskich.
B liższe zetknięcie się z m ateriałam i angielskim i w czasie podróży nau kow ej do Londynu zw ró c iły jego uw agę na tak m ało dotychczas Opraco w an ą politykę wschodnią Im perium B rytyjskiego. Po sprawach przeto kau kaskich za ją ł się z k o le i bałkańskim i, badając je źródłow o w Bułgarii. O wocem tych. poszukiwań b y ła obszerna rozpraw a p. t. „B u łgarsk i Ruch N arod ow y, 1856— 1872“ . Została ona potraktow ana przez autora jako wstęp do szeregu innych prac, które m ia ły w yczerp ać spraw ę bałkańską i na jej tle za rysow a ć w y ra źn ie linię ów czesnej polityki, brytyjskiej na wschodzie Europy. Po· opublikow aniu przeto ro zp ra w y o B ułgarii udał się na badania a rch iw aln e do Rum unii. N iestety ow oców tych poszukiw ań nie p o zw o lił mu opublikow ać w ybuch w ojn y.
Sp. W id erszal b y ł ściśle z w ią z a n y z życiem n aukow ym W a rsza w y . Z a jm o w a ł kolejno stanowiska asystenta Instytutu H istorycznego oraz urzęd nika a rch iw ów : O św iecenia Pu blicznego, W ojskow ego i A kt N ow ych . N ie zależn ie od p ow yższego brał c zy n n y udział w pracach Kom itetu O rgan iza cyjnego V II-go M iędzynarodow ego Kongresu Nauk H istoryczn ych w W a rsza w ie i piastow ał godność sekretarza redakcji „B u lletin d’ in form ation des sciences historiques en Europe O rientale“ , w yd aw an ego przez Federację T o w a rzy s tw H istoryczn ych Europy W schodniej. W roku 1938 został h ab ili to w a n y na U niw ersytecie W arsza w sk im z historii pow szechnej now ożytnej. W czasie okupacji niem ieckiej m imo grożącego m u ze względu na pochodze nie n iebezpieczeń stw a brał ż y w y udział w pracach konspiracyjnych, a w la tach 1942/43 i 1943/44 n iezależn ie od tego p row ad ził w ramach, sekcji histo ryczn ej tajnego U niw ersytetu W arszaw skiego w y k ła d y i ćw iczen ia z historii n ow ożytnej.
P ad ł jako jedna z ofiar w ew n ętrzn ych rozgryw ek polityczn ych , zam ord o w a n y w dniu 13 czerw ca 1944 roku p:rze'z bojów kę NSZ. T ragizm zaś jego zgonu le ż y w tym , że w a lczą c z okupacją niemiecką, i będąc ścigany przez N iem ców — zgin ął z rąk w ła sn ych rodaków. Tadeusz , M anteuffel
Śp. K A Z I M I E R Z Z A K R Z E W S K I
Jedną z p ierw szych ofiar terroru niem ieckiego pośród h istoryków w a r szaw skich b ył śp. profesor K a zim ierz Zakrzew ski.
17 w e L w o w ie, studia zaś akadem ickie od b yw a ł w U niw ersytecie Jagiellońskim i Jana Kazimierza.. Od w czesnej m łodości in teresow ała go historia, ją też obrał jako przedm iot studiów uniw ersyteckich, pośw ięcając się badaniu dzie jów starożytnych. P ra co w a ł pod kierunkiem śp. K. Chylińskiego i w jego sem inarium przedstaw ił w roku 1923 rozpraw ę doktorską pt. „S am orząd m iast A ch a i R zym skiej, Arkadia, Meseenia, L a k o n ia “ . D la pogłębien ia po siadanych w iadom ości po ukończeniu U n iw ersytetu odbył podróż naukową do P a ry ż a i R zym u . Zainteresoiwania jego za c z ę ły się w ów czas koncentrow ać na okresie schyłkow ego Cesarstwa Rzym skiego. Specjalną uw agę pośw ięca jednak ro zw o jo w i w ew n ętrzn ych stosunków polityczn ych . O wocem tych badań b y ła rozp raw a pt. „R z ą d y i opozycja za cesarza Arkadiu sza“ , na podstawie której u zysk aj w roku 1926 na U n iw ersytecie Jana K a zim ierza ven iam legendi z historii starożytnej. D alsze jego prace św iadczą o w zra sta jącym zainteresow aniu tym okresem. Ogłasza w ięc drukiem „R ew o lu cją O doakra“ i „O statnie lata S tylich on a“ , zabiera głos w dyskusji nad cezurą m ięd zy starożytnością a średniow ieczem , zw ra ca w reszcie u w agę na śre dniow ieczne przedłu żenie Cesarstwa R zym skiego, jakim b yło Bizancjum . P o w o ła n y z dniem 1 października 1935 roku na nowo utw orzoną katedrę h i storii Bizancjum w U niw ersytecie W arszaw skim , pośw ięcił się całkow icie tej specjalności. N a okres ten jego działaln ości przypada opublikowanie w „ W i e l kiej H istorii Pow szech n ej Trzaski, E verta i M ichalskiego“ obszernego 'zary
su pt. „B izan cju m w średniow ieczu“ .
Praca n aukow a i u n iw ersytecka nie w y c ze rp y w a ła zainteresow ań K a zim ierza Zakrzew skiego. B y ł czło w iek iem odczuw ającym ż y w o p rądy nurtu jące społeczeństwo. Jako m łody chłopiec zgłosił się do Legion ów . W latach 1918 i 1920 brał ochotniczo udział w ów czesn ych kam paniach. Po ukończe niu U niw ersytetu w ystęp ow a ł jako jeden z czołow ych d zia ła c zy Z Z Z w e L w o wie. W tym sam ym okresie rozp oczął działalność publicystyczną, pisząc ko lejno w w ych od zą cym w e L w o w ie „S ło w ie P olsk im “ oraz w arszaw skich periodykach tego typu, co „D ro g a “ , „P rz e ło m “ , „ P io n “ i „G łos P o w szech n y“ . W W a rsza w ie n ależał do tw órców polskiego ruchu syndykalistycznego i stał się jego w ła ściw ym kierow n ikiem w okresie okupacji. N ie zam knął się jednak w ów czas w ram ach działaln ości polityczn ej, lecz w spółpracow ał czyn n ie z pow stającą organizacją wojskow ą.
A reszto w a n y dnia 12 styciznia 1941 roku w m ieszkaniu sw oim w W a r szaw ie, b y ł w ię zio n y w ciągu dw óch m iesięcy na Paw iaku , aby w dniu 11 m arca t. r. zn aleźć śm ierć w gronie 100 zakładników , ro ztrzelan ych przez N iem ców w Palm irach w odw et za zam ach na Igo Sym a. T. M.
Z D Z I S Ł A W Ż M I G R Y D E R - K O N O P K A
U rodził się w W a rsza w ie dnia 23 października 1897 r. W 1916 r. o trzy m ał maturę w gim nazjum R eja w W a rs za w ie i w tym sam ym roku rozpoczął studia w zakresie filo lo g ii k lasyczn ej i historii starożytn ej w U niw ersytecie W arszaw skim . Od w rześn ia 1915 r. b y ł członkiem Z w iązk u Polskiej M ło d zie ży Postępow o N iepodległościow ej i p ełn ił służbę w Polskiej O rganizacji
W ojskow ej. W listopadzie 1918 r. został jako podchorąży p rzyd zielon y do 36 pp. B rał u dział w działaniach na froncie lw ow skim w 1919 r. i na froncie wschodnim w r. 1920. Został odzn aczon y k rzy że m V irtu ti M ilitari kl. V i dwukrotnie K rzy że m W aleczn ych .
