JÓZEF GÓRALSKI
ZAW ARTOŚĆ PR ZY SW A JA LN EG O M AGNEZU W G LEBA CH W OJEW ÓDZTW A W A RSZAW SK IEGO ZE SZCZEGÓLNYM UW ZG LĘD N IEN IEM GLEB LEK K IC H
ъ
Zakład Ż yw ienia Roślin i Naw ożenia SGGW
WSTĘP
S p raw a znaczenia m agnezu jak o sk ład nik a pokarm ow ego roślin b y ła już przed m iotem bad ań L i e b i g a, później rów nież W i l l s t ä t t e r a i L o e w a.
R o s s i e r [7] jednakże p ierw szy w y k azał znaczenie n aw ożenia m a gnezem dla p ra k ty k i rolniczej. W b adan iach przeprow adzonych n a polu dośw iadczalnym w D a rm sta d t uzyskał on n a glebie, w y k azu jącej k w a sowość w ym ienną, tylko w te d y zadow alające plony, k ied y stosow ał n a w ozy potasow e zaw ierające m agnez bądź siarczan m agnezu.
Mimo stosunkow o rozległych b ad ań przep row adzonych w różnych k raja ch , szczególnie zaś w N iem czech i H olandii, uzy sk an e w y n ik i nie d a ją d o stateczn ie jasnego o b raz u co do efek tów naw ożenia m agnezem . N a ogół w w a ru n k a ch polow ych o b ja w y n ied o sta tk u m agnezu nie są często w idoczne. M ożna chyba tłum aczyć to m. in. stosunkow o w ysokim w spółczy nn ik iem d ziałania m agnezu [10], o k reślonym liczbą cMg = 2,0, podczas gdy d la azotu w ynosi on cN = 0,20, a dla p o tasu cK = 0,40.
W lite ra tu rz e zw raca się uwagę, że n ied o statek m agnezu w y stę p u je najczęściej w glebach lżejszych i zakw aszonych. Zjaw isko to je st p ra w dopodobnie w y n ik iem stosunkow o szybkiego w ie trz en ia m in erałó w za
w ierający ch m agnez. T h o m p s o n [1 2] podaje za M a r b u t e r n [3],
że gleby k lim atu u m iarkow anego z a w iera ją w poziom ie A 0,5% MgO, w poziom ie В 1,0°/©, a w poziom ie С 2,0%, podczas gdy zaw artość N a20 w ynosi odpow iednio 1,0, 1,3 i 1,5%, a K 20 w e w szystkich 3 pozio m ach 2,0%i.
J a k w iadom o, m in e ra ły zaw ierające p o tas i sód są b a rd z iej o d porne n a w ie trz en ie niż m in e ra ły zaw ierające m agnez [2]. M im o to w od y rzecz n e w E uropie za w iera ją w ed łu g .C l a r k e ’a [1] zw ykle p raw ie d w u k ro t nie w ięcej sodu niż m agnezu, a nieco w ięcej p otasu niż m agnezu. T hom
p-son uw aża, że w iększą zaw artość sodu niż m agnezu w w odach rzecznych należało b y tłum aczyć tym , że sód uw olniony w w y n ik u w ie trz en ia łatw o przechodzi do w ód dren o w ych, m agnez n a to m ia st m oże w chodzić w skład m in erałó w w tó rn y c h a lb o też w y trą c a się w fo rm ie soli stosunkow o słabo rozpuszczalnych.
W naszych w a ru n k a ch sp ra w a m agnezu w zbudziła zrozum iałe z a in te resow an ie z uw agi n a znaczny udział gleb lżejszych w areale g ru n tó w o rn y ch oraz duże zakw aszenie gleb teg o ty p u.
M usierow icz [4, 5] stw ierd ził w glebach bielicow ych piaskow ych cał
k ow ity ch luźnych w oj. w arszaw skiego w ym iennego m agnezu 0,0 2—
0,12 mg-równ./lOO g gleby w słabo g lin iasty ch 0,02— 0,21, a w glebach bielicow ych piaskow ych całk o w ity ch g lin iastych 0,1— 0,2 m g-równ./lOO g. G łębsze w a rstw y n ie za w iera ły w iększych ilości m ag nezu w ym iennego.
P óźniejsze b ad an ia M u s i e r o w i c z a i K u ź n i c k i e g o [6] po
tw ie rd z a ją n a ogół cy to w an e dane, p rz y czym a u to rz y ci przypuszczają, że znaczna część ty ch gleb z uw agi n a nied o stateczn ą zasobność w m a gnez w y m ien n y po w in n a reagow ać do d atn io n a naw ożenie ty m sk ła d nikiem .
S c h a c h t s c h a b e l [8, 9] zakład a w opracow anej przez siebie
m etodzie, że p rz y użyciu 0,025 n CaCl2 o trz y m u je się w w yciągach gleb lekkich około 85%, a gleb g lin iasty ch około 65% całej ilości w y m ien n eg o m agnezu.
Z in ic ja ty w y prof. d r M. G órskiego zostały p o d jęte w 1960 r. w k ilk u o środkach b ad an ia n a d zaw arto ścią m agnezu w n aszych glebach, p rz y czym chodziło tu głów nie o stw ierd zen ie sta n u zasobności gleb w tzw . p rz y sw a ja ln y m agnez. N a ak cję tę o rganizow aną przez IUNG w y je d n a ł prof. G órski p ew n e środki w M in iste rstw ie R olnictw a, za pom ocą k tó ry c h i ta p rac a została w ykonan a.
BA DA NIA WŁASNE
P ró b k i gleb do oznaczania tzw . m agnezu p rzy sw aja ln e g o po b ieran o w lipcu, sierp n iu i w rześn iu 1960 r. U w zględniono ty lk o pola u p ra w n e z w yłączeniem pól naw ożonych w ty m ro k u obornikiem , a tak że pól w ap n o w an y ch w ty m czasie. P ró b k i b y ły pob ieran e za pom ocą laski E g nera o długości roboczej 40 cm, dzięki czem u m ożna b y ło je pobierać zarów no z głębokości do 20, ja k i 40 cm. W zasadzie k ażd a p ró b k a zbio r cza re p re z e n to w a ła o b szar około 0,5 ha, a ty lk o w razie konieczności o b szar m niejszy.
P o w stę p n y ch b ad an iach k ied y o k azało się, że gleby o du żej zaw artości części sp ław ialn ych w y k a z u ją n a ogół w iększą zaw artość m agnezu p rz y sw ajaln eg o (w iększą niż 5 m g n a 100 g gleby), ograniczono się do pobie
ra n ia p ró b ek z tere n ó w o glebach przew ażnie piaszczystych. Z e b ran y w te n sposób m a te ria ł liczbow y n ie c h a ra k te ry z u je w szystkich rodzajów gleb w oj. w arszaw skiego, lecz odnosi się raczej do- jego gleb lżejszych. P oniew aż gleby cięższe rep re z en to w a n e są przez stosunkow o m ałą ilość próbek, o trz y m an e w yn iki m a ją c h a ra k te r ty lk o in fo rm a c y jn y . W ynika z nich, że gleby o w iększej zaw artości części sp ław ialn y ch odznaczają się zw ykle do stateczn ą zasobnością w tzw . m agnez p rzy sw aja ln y .
W tab lic y 1 zestaw iono ilość p ró b ek p o b ran y ch w poszczególnych po w iatach.
T a b l i c a 1 I l o ś c i próbek glebow ych wg powiatów
Humber o f s o i l sam ples by d i s t r i c t s
Pow iat - D i s t r i c t Z warstwy g le b y ■- From s o i l la y e r 0 - 20 en 20 - 40 cm 1#,ß^ b i e ^ and deeper P ia se c zn o 39 -PrusEkdw 73 11 O str o łę k a 15 3 Uaków M azowiecki 17 4 Pr z a sny 8 z 36 4 Mława 35 3 P ło ń sk 16 2 Ostrów M azowiecki 34 5 Rowy Dwór 19 1 G rójec 76 1 P u łtu sk 80 27 Ryszków 32 2 Mińsk M azowiecki 12 -Karczew 20 4 Bazom 504 67
M agnez p rz y sw a ja ln y oznaczono m eto d ą chem iczną o p raco w an ą przez S c h a c h t s c h a b e l a [8, 9] p rz y użyciu k o lo ry m e tru p ro d u k cji NRD w edłu g Langego, ty p VI. W celu stw ierd zen ia e w e n tu a ln e j zależno ści m ięd zy odczynem gleb a zaw arto ścią m ag nezu p rzy sw aja ln e g o o zna czono w p o b ran y ch p ró b k ach tak że p H w jed n o n o rm aln y m ro ztw o rze K C1.
T a b l i c a 2 b re d n ia zaw arto ść magnesu przysw ajalnego i pH w bedenych ro d z a ja c h g le b
Łiean c o n te n t o f e v a ils b le L‘£ and pH in in v e s tig a te d s o i l s
Typ i ro ć z a j g le b - S o il type I lo ś ć próbek Nimber of sam ples Magnez przysw . Eg/100 g gleby A v e il. magnesium mg /1 0 0 g s o i l P h c i
1 . Gleby b ielico w e - Podsol s o i l s
a / wytworzone z utworów żwirowych i k am ienistych from g r a v e l and sto n e
Ъ/ wytworzone z piasków from sands
- luźnych - lo o sa
- s ła b o g lin ia s ty c h - s l i g h t l y loamy - g l i n i a s t y c h - loamy 9 24 161 82 2.3 (1 -6 ) 2 ,9 1 0,5-6) 2 ,7 (0 ,5 -1 2 ) 3 .3 (0 ,5 -1 2 ) 5,4 3 4,8 3 5,07 5,30 с / wytworzone z g l i n zwałowych, piasków naglinowych
i naiłow ych, le k k ie i śre d n ie
from boulder lo a m s,,lig h t and medium sands on c la y and s i l t
d / g le b y wytworzone z utworów pyłowych wodnego pochodzenia
s o i l s from f in e sand o f w ater o r ig in
121 112 4 ,9 10,5-17) 4 ,4 (0 ,5 -1 9 ) 5 ,4 0 5 ,29
2 . Czarne ziem ie - Black s o i l s a / le k k ie - l i g h t
b / wytworzone z g l i n i iłów różnego pochodzenia o f c la y and s i l t s o f d i f f e r e n t g e o lo g ic a l o r i g in
с / wytworzone z utworów pyłowych from f in e sands 5 6 26 5 ,4 (3 -8 ) 19,7 (15-23) 8 ,9 (2-25) 5 ,78 6,20 5 ,6 8 3* Mady le k k ie , ś re d n ie i c ię ż k ie
i l l u v i a l s o i l s ( ,łmada” ) l i g h t , medium, heavy 5
22,6 (14-34) 6 ,10
4 . Gleby bagienne, m ułow o-basienne, m ureze, to r f y p ły tk ie
Bog s o i l s , m older-bog e o i l e , mursh and p e a t s o i l s , muck во i l s
11
*
1 0 ,6 (3-19) 5 ,35
5 . G leby b ru n a tn e w ytw orzone z p ia sk ó w , g l i n i a s t e
Brown s o i l s from s a n d s , lo a c y 4 11,6 (4-20) 5,27
W celu u zy sk an ia lepszego rozeznania co do zasobności gleb w p rz y sw a ja ln y m agnez podzielono w y n ik i dotyczące zbadanych p ró b ek w edług typów i rodzajó w gleb, p rzy czym kiero w ano się k lasy fik a c ją Polskiego T o w arzy stw a G leboznaw czego.
W tak im u jęciu zbiorczym p rzed staw io n o w tabl. 2 w artości średnie p rzy sw ajaln eg o m agnezu (w n aw iasach podane są s k ra jn e w artości) oraz pH (średnie pH są oczyw iście p ew nym uproszczeniem ze w zględu na c h a ra k te r log ary tm iczn y ty ch w artości).
J a k w y n ik a z p rzedstaw io ny ch liczb, w e w szystkich ro d zajach gleb bielico w y ch dolna granica zaw artości m agnezu by ła w zasadzie jed n ak o wa. G ó rna n a to m ia st była zw ykle w yższa d la u tw orów b a rd z iej d ro b n o ziarnistych .
T a b l i c a 3
I l o ś ć próbek w grupach wg z a w a rto ś c i przysw ajalnego lig Number o f samples acco rd in g to th e c o n te n t o f a v a ila b le Ug
Zaw artość lig
p rzy sw a ja ln eg o m g/100 g g le b y A v a ila b le Mg 8 o i l
Próbki o danej za w a rto ń ci i l o ś ć number % 0 - 5 410 72 ( 0 - 2) (1 5 6 ) (2 7 ) ( 2 ,1 - 5 ) (2 5 4 ) (4 5 ) 5 - 1 0 96 17 1 0 - 1 5 27 5 15 - 20 27 5 20 - 25 4 0 ,1 25 - 30 0 -3 0 - -35 2 0 ,3 Typowy r o s k łe d P o i6 so n a - m - 4 ,7 4 - 4 ,2 3 T y p ic a l P o iss o n s y e t e o - m - 4 ,7 4
P rzep ro w ad zo n a analiza staty sty czn a, w szczególności analiza reg resji, w y k azu je, że nie dało się w ykazać zależności m iędzy zaw artością m ag n e zu p rzy sw ajaln eg o a pH gleby. P rzy czy n ą tego m oże być m ała ilość p ró bek gleb o dużej zaw artości m agnezu. W skazuje n a to rozkład zaw artości m agnezu w poszczególnych ro d zajach gleb uw zględnionych w op raco w a niu, co n a jle p ie j ilu s tru ją liczby p rzed staw io ne w tabl. 3.
W celu zo rien tow an ia się, czy zaw artość m agnezu p rzy sw aja ln e g o w w a rstw ie o rn ej różni się od zaw artości tej fo rm y Mg w w a rstw ie leżą cej na głębokości 20— 40 cm, p o bran o z tej o sta tn ie j próbki glebow e
w 59 p u n k tach , z czego w 56 p u n k ta c h n a glebach lżejszych. W 34 p rz y pad kach różnice w zaw artości m agnezu p rzy sw aja ln e g o w obu w arstw ach b y ły nieistotne, tzn. w ynosiły poniżej 0,5 m g /l 00 g gleby. W 5 p rz y p a d kach zaw artość m agnezu b y ła istotnie w yższa w w a rstw ie 20— 40 cm,
a w 2 0 p rzy p ad k ach m agnezu p rzy sw ajaln eg o było w ięcej w w arstw ie
o rn ej.
Z aw arto ść m agnezu p rzy sw ajaln eg o oznaczono także w p ro filach gle bowych, a m ianow icie w p rób k ach n r 1 (M ilanów ek), n r 13 (P a rz niew PGR), n r 14 (P arzn iew PG R) oraz n r 123 (Baniocha). W p ro filu
B aniocha (n r 123) stw ierd zo n o w y raźn e różnice w ynoszące 8 m g w w a r
stw ie 0— 20 cm, 2,5 m g w w a rstw ie 20— 40 cm, a 24 m g w w a rstw ie
40— 70 cm. W p ro filu M ilanów ek (n r 1) n ie było ró żn ic do głębokości
105 cm. G leby obu ty ch pro fili n ależą do ty p u bielicow ych, w y tw orzon ych z piasków słabo gliniastych. P ró b k i z d w u dalszych pro fili pochodziły z piasków gliniastych, a w ięc z gleb tego sam ego typu. W p ro filu P arzn iew (n r 13) w w a rstw ie do 20 cm b yło 2,5 mg, w w a rstw ie 20— 50 cm 1,5 mg, w w a rstw ie 50— 65 cm już 4,5 mg, w w a rstw ie 65— 80 cm zaw artość sp a d ła do 1,5 mg, w w a rstw ie 80— 120 cm było 3,5 mg, a w w a rstw ie
120— 150 cm 5 mg.
N a stęp n y pro fil (P arzn iew 14) w y k azał w w a rstw ie 0— 20 cm 3 m g m agnezu, w w a rstw ie 20— 50 cm 3 mg, w w a rstw ie 50— 75 cm już 16 mg, a w w a rstw ie 75— 100 cm 7 mg.
T ak w ięc w trzech z czterech zb adanych profilów w w a rstw ac h głęb szych, jeszcze jed n a k w zasięgu korzeni ro ślin u p raw n y ch , znaleziono istotnie w iększe ilości m agnezu p rzy sw ajaln eg o niż w w a rstw ie o rn ej. S c h a c h t s c h a b e l [8] p o d aje w sw ojej pracy z 1954 r. jako tym cza sowe liczby graniczne 5 m g p rzy sw ajaln eg o m agnezu d la gleb lekkich, 7 m g d la gliniastych, a 12 m g/100 g dla gleb iłow ych. R ów nocześnie je d n ak S c h a c h t s c h a b e l zw raca uw agę n a tru dn ości w u sta le n iu liczb granicznych d la m agnezu ze w zględu n a siln y an tago nizm m iędzy m ag n e zem a potasem .
S e l k e [11] stw ierd ził w szeregu przyp adków , że m im o w y raźn ego n ied o statk u m agnezu p rzy sw ajaln eg o w w a rstw ie o rn ej nie w y stą p iły w ogóle bądź w y stą p iły przejściow o o b jaw y głodu m agnezow ego n a rośli nach, jeśli w w a rstw ac h głębszych zn ajd ow an o nieco w iększe ilości m a gnezu w tej form ie.
Z uw agi n a to, że m ałe ilości m agnezu w y stę p u ją zw ykle w glebach kw aśny ch , a takie gleby za w iera ją zazw yczaj tak ż e niew ielkie ilości
przysw ajalnego' fosforu, oznaczono d o d atk ow o w 21 glebach o różnym
odczyn ie poza m agnezem także fosfor m etodą Egnera, a to w celu s tw ie r d zen ia e w e n tu a ln e j zależności. Liczby te są przedstaw ione w tabl. 4.
J a k w y n ik a z podanego m ate ria łu , tru d n o m ów ić o zależności m iędzy w ystępow aniem m agnezu i fosforu i to n a w e t bez u ciek ania się do analizy sta ty sty c z n ej. Są bow iem przy p ad k i w zględnie dużej zasobności w p rzy sw a ja ln y m agnez, a m ałej zaw artości p rzy sw ajaln eg o fosforu (próbki n r 1, 10, 19, 20 i 2 1), ja k i na o d w ró t (próbki 3, 5). Z b y t szczupły pod ty m w zględem m a te ria ł n ie upow ażnia do w yciąg ania w niosków o ogólnym znaczeniu.
T a b l i c a 4
Z a w a rto ść magnezu i f o s f o r u w fo rm ie p rz y s w a ja ln e j o ra z odczyn g le b y C o n te n t o f m agnésium and p h o s p h o ru s in a ^ ia ila b l e from and
s o i l r e a c t i o n
Punkt pob ran ia próbki L o c a l is a t io n Magnez p rzy sw a ja ln y A v a ila b le Ug mg/100 g P o efó r przy sw a ja ln y A v a ila b le P mg / 1 0 0 g S k ie r n ie w ic e 5 ,4 1. 0 , W ycześniak 1,2 3 ,6 Życzyn 2,8 9 ,5 Krobów I 2,8 5 . 2 Krobów I I 1,0 11,0 P s z c z e lin I 2 3 ,0 90,0 P s z c z e lin II 2 4 ,0 2 5 ,7 B oglew ice 2,0 1.1 K a ro lin 1,0 3 ,7 Haków 7 ,6 1 ,4 Klonowa Wole I 4 , 0 4 ,5 Klonowa Vola 11 0 ,7 3 ,1 Wiśniewo I 6,8 9 ,8 Wiśniewo I I 7 ,6 7 ,5 K u c ie l 1,0 4 , 8 P ru eo cin 1,0 4 ,7 Wólka P rиска 2,0 2 ,5 Pęcław 2,8 2 ,3 B isk u p ice I 26,0 2 ,5 B isk u p ice II 2 8 ,0 1,8 Brwinów 2 8 ,0 3 ,5
W ty ch w a ru n k a ch postanow iono przep ro w adzić poszukiw anie ew en tu aln y ch k o relacji n a nieco w iększym m a te ria le p rz y uw zględ nien iu ta k że zasobności w p rzy sw aja ln y potas, a to z uw agi rów nież na antago nizm m iędzy m agnezem a potasem . W ty m celu w 76 p ró bkach glebow ych w y kazujący ch n ie w ięcej niż 2 m g/ 1 0 0 g m agnezu p rzy sw aja ln e g o oznaczono tak że zaw artość fosforu i potasu m eto d ą E gnera-R iehm a.
Z ogólnej ilości 76 p ró b ek z gleb bielicow ych było: — 6 p rób ek z u tw o ró w żw irow ych i kam ien istych , — 13 p ró b ek z piasków luźnych,
— 29 pró b ek z piasków słabo gliniastych, — 18 pró b ek z piasków gliniastych,
— 10 prób ek z glin zw ałow ych, lekkich i średnich.
T a b l i c a 5 A n a liz a r e g r e s j i - R e g r e ssio n a n a ly s is
R eg resja - R e g r e ssio n l . f r e e s t a t el . s t .e w o b . Q uotientI lo r a z
R eg resja z w z g l. x po w yelim inow aniu z - а ^ / с д R e g re ssio n z in r e s p . to x a f t e r e lim in a t io n o f z • a ^ / c j j
0 ,0 6 5 1 0,0 6 5^*^ R eg resja z względem у po w yelim inow aniu r e g r e s j i
z względem x i I - b /С22
R e g re ssio n z in r e s p . to у a f t e r e lim in a tio n o f r e g r e s s io n z in r e e p . to x and z - b ^ /c22 1 ,3 3 0 1 1.330х P-5.195 O dchylenia od p r o s t , r e g r e s j i D e v ia tio n from s t r a i g h t r e g r e s s io n 17 645 69 0 , 2 5 6 Resztkowe z R e sid u a l z 19 040 71
A naliza re g re sji d la oceny zw iązków zachodzących m iędzy za w a rto ścią m agnezu (z), fosforu (x) i p o tasu (y ) w glebach rozdzielonych na 5 typó w n ie w y k azała rów nież w ty m p rzy p a d k u zależności m iędzy za w artością fosforu i m agnezu. Je śli zaś chodzi o potas, to w ykazała z p ra w dopodobieństw em pom yłki w 5 n a 100 p rzy p ad k ó w zależność zaw artości m agnezu w glebie od zaw artości potasu. Zw iązek te n m ożna ująć zależ nością г = 1,321 + 0,0635 (у — у ), w ażną dla przybliżonych w aru n k ó w przep row adzo n ych b adań , p rz y czym z = m g m agnezu, у = m g p otasu, а у — śred n ia a ry tm e ty c z n a y. A naliza re g re sji p rzedstaw io n a je s t w tabl. 5.
WNIOSKI
N a p o d staw ie zebranego m a te ria łu m ożna b y w yciągnąć n a stę p u jąc e w nioski:
1. P rz y jm u ją c liczby g raniczne stosow ane obecnie n a te re n ie NRD,
tj. zaw artość tzw . p rzy sw aja ln e g o m agnezu 2,5 mg/100 g [11], gleby w oj. w arszaw skiego zaw ierające m ało części sp ław ialny ch w y k a z u ją n a ogół n ied o sta te k tego składnika.
2. Z aw artość m agnezu p rzy sw ajaln eg o w w a rstw ie o rn ej (w 59 p u n k tach) w p o rów n aniu z zaw artością w w a rstw ie 20— 40 cm nie w y kazała isto tn y ch różnic w 60°/o przy pad k ó w , w 33% w a rstw a o m a b y ła zasob niejsza, a ty lk o w 7°/o. w iększą zasobność w m agnez znaleziono w w a rstw ie 20— 40 cm. W 4 p u n k tac h pobierano p ró bk i z jeszcze głębszych w arstw . W trzech z ty ch p u n k tó w rep re z e n tu ją c y c h p iaski gliniaste stw ierdzono n a głębokości 40— 75 cm w y raźn ie w iększe ilości m agnezu niż w w a rstw ie o rn ej. W czw arty m punkcie, na glebie lżejszej, nie stw ierdzono n a w e t do głębokości 150 cm w iększej zaw artości m agnezu niż w w a rstw ie o rn ej,
3. N ie znaleziono w y ra ź n ej zależności m iędzy pH gleby a zasobnością m agn ezu p rzysw ajaln eg o; zaznaczała się ty lk o p ew na ten d e n c ja w ty m k ieru n k u . Być może, objęcie b ad an iam i w iększej ilości gleb ciężkich i m n iej k w aśny ch pozw oliłoby n a w y ciągnięcie ściślejszych w niosków . Nie znaleziono też zależności m ięd zy zaw artością fosforu a m agnezem p rz y sw a ja ln y m w glebie, n a to m ia st stw ierdzo no p ew n ą zależność m iędzy zaw artością p o tasu a m agnezem .
4. W k ażdym z ty pów gleb, z k tó ry c h po bierano próbki, stw ierdzono zarów no p rzy p a d k i m ałej, ja k i w zględnie d o b rej zasobności w m agnez p rzy sw aja ln y . N asu w a to przypuszczenie, że zaw artość m agnezu je st zw iązana raczej ze skład em m ineralo g iczn y m gleb. W y daje się w każdym razie w skazane, b y oznaczenia zaw artości m agnezu p rzy sw ajaln eg o w e szły do p ro g ra m u p rac sta c ji chem iczno-rolniczych.
*
O pracow anie sta ty sty c z n e przep ro w ad zo no p rz y k o n su ltacji z prof, d r. Z. N aw rockim z K a te d ry S ta ty sty k i M atem atycznej SGGW, za co sk ład am m u w y ra z y serdecznego podziękow ania.
LITERATURA
[1] C l a r k e F. H.: The date of geochem istry. U.S. Geol. Survey B ulletin, 1924, s. 770.
[2] J a c k s o n M. L., S h e r m a n G. D.: Chemical w eathering of m inerals in soils. A dvances in Agronomy, t. 5, 1953, s. 219—318.
[3] M a r b u t C. F.: Soils of the United States in „Atlas of A m erican A gri culture”. III. W ashington D.C., 1935.
[4] M u s i e r o w i c z A.: Zawartość zw iązków m agnezow ych w glebach b ieli- cow ych piaskow ych terenów nizin m azow iecko-podlaskiej i w ielk op olsk o-k u - jaw skiej. Postępy Nauk Roln., nr 4, 1957, s. 95—99.
[5] M u s i e r o w i c z A. i inni: Gleby woj. w arszaw skiego. Roczn. Nauk Roln., t. 75-D, 1956, s. 5—237.
[6] M u s i e r o w i c z A., K u ź n i c k i F.: Magnez w glebach niziny m azow iec- ko-podlaskiej i niziny w ielkop olsk o-k ujaw skiej. Roczn. Nauk Roln., t. 82-A-2, 1960, s. 251—306.
[7] R ö s s l e r L.: V egetationsversuche auf austauschsauren Boden. Landw. V ersuchstationen, 104, 1926, s. 182—202.
[8] S c h a c h t s c h a b e l P.: Das pflanzenverfügbare Mg des Bodens und seine Bestim m ung. Z. f. Pflanzenernährung, Düng. u. Bodenkun., t. 67, 1954, s. 9—22. [9] S c h a c h t s c h a b e l P., I s e r m e y e r H.: D ie M g-Bestim m ung m ittels
Titangelb. Z. f. Pflanzenernährung, Düng. u. Bodenkun., t. 67, 1954. s. 1—8. [10] S c h e f f e r F., W e l t e E.: Lehrbuch der A grikulturchem ie und Boden
kunde. II. F. Enke Verlag Stuttgart, 1955.
[11] S e l k e E. i inni: Über die Beziehungen zwischen M g-G ehalt u. einigen für die E rtragfähigkeit d. brandenburgischen Böden bedeutungsvollen E igen schaften. Z. f. landwirt. V ersuchs- und U ntersuchungsw esen, t. 6, 1960, s. 374—395.
112] T h o m p s o n L. M.: Soils and soils fertility. Mc G raw -H ill Co, N ew York 1957. Ю . Г О Р А Л Ь С К И СОДЕРЖАНИЕ УСВОЯЕМОГО МАГНИЯ В ПОЧВАХ ВАРШАВСКОГО ВОЕВОДСТВА, С ОСОБЫМ УЧЕТОМ ЛЕГКИХ ПОЧВ К а ф е д р а П и т а н и я Р а с т е н и й и У д о б р е н и я Г л а в н о й С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й Ш к о л ы , В а р ш а в а Р е з ю м е В июле, августе и сентябре 1960 г. взяты были в 14 районах (поветах) Вар шавского воеводства образцы почв — в общем 571 образец, из которых боль шинство, а именно 504 из пахотного лишь слоя, а 67 из горизонта 20—40 см. Предварительные определения обнаружили, что почвы с большим содержанием мелких фракций содерж ат в общем больше усвояемого магния, ввиду чего об разчики были взяты лишь из более легких почв. В общем обнаружился в и зу ченных почвах недостаток магния, определенного по методу Ш тахтжабеля. Со держ ание этой формы магния в горизонте 20—40 см превышало его содерж ание в пахотном слое лишь в 7°/о случаев, в 60°/о случаев различия не отмечены, а в 33°/о случаях было несколько меньше магния, чев в пахотном слое. В 4 пунктах магний определен был такж е в ниж ележ ащ их горизонтах. В одном случае (на песчаной почве), до 150 см глубины, не отмечено никаких различий. В трех сле дующ их случаях на почвах при несколько большем количестве фракций с диа метром < 0,01 мм, в горизонтах 40—75 см обнаружено значительно больше магния. Не отмечено определенной взаимозависимости м еж ду pH почвы и содержанием магния. В каждом типе изученны х почв отмечены как случаи нализия малого, так и относительно хорошего запаса усвояемого магния. Это позволяет пред полагать, что связь существует скорее м еж ду содержанием магния и минерало гическим составом почв.
J . G Ó R A L S K I
i
AVAILABLE MAGNESIUM CONTENT IN SOILS OF THE WARSAW VOIVODESHIP WITH SPECIAL
CONSIDERATION OF LIGHT SOILS
D e p t, o f P l a n t N u t r i t i o n a n d F e r t i l i z a t i o n , C e n t r a l S c h o o l o f A g r i c u l t u r e , W a r s a w
S u m m a r y
In July, A ugust and Septem ber, 1960 a total of 571 soil sam ples w as taken in
14 districts of the W arsaw voiv., of w hich 504 from the arable layer only and 67
also from the 2 0 — 40 cm layer. Prelim inary tests indicated that soils w ith higher sm all fraction ratio contain in general m ore available m agnesium, w herefore sam pling w as being restricted rather to taking sam ples from lighter soils. The tests m ade by Schachtschabers m ethod showed in general d eficien cy of available m agnesium in the investigated soils. The content of this m agnesium form in the
20— 40 cm layer w as higher in the arable layer in only 7 % of cases, in 6 0 0/o no
d ifference w as observed and in ЗЗ^/о of cases it w as slightly low er than in the arable layer. In 4 sites m agnesium w as determ ined also in still deeper layers. In one case (sandy soil) no d ifference w as observed down to 150 cm depth. In the three other points (on soils w ith somewhait higher ratio of silt and clay particles, sign ifican tly greater m agnesium am ounts w ere found in the 40 — 75 cm layers. No distinct correlation betw een soil pH and m agnesium content was found. In every tested soil type cases of low as w ell as relatively high available m agnesium content w ere observed. This seem s to suggest that the m agnesium content is related rather to the m ineral soil composition.
